Socratische methode - Hoofdinhoud

Tot ieders verbijstering, inclusief van zijn eigen partijgenoten, kondigde Grieks premier Papandreou gister aan de Grieken in een referendum te laten stemmen over het pakket bezuinigingen en hervormingen dat Griekenland krijgt opgelegd in ruil voor steun uit Europa.

Niet geheel verrassend, zijn de andere Europese regeringsleiders “not amused”, Papandreou’s partijgenoten met stomheid geslagen, en de Griekse oppositie is ronduit briesend. Het is de zoveelste cliffhanger waarbij één enkel land het complexe en fragiele compromis tot redding van de eurozone kan laten ontploffen. Het feit dat elk land met een veto een besluit kan torpederen, is een ernstige zwakte van de eurozone.

Toch is het geen verrassende move. Papandreou had een flinterdunne en fragiele meerderheid. Hij werd vanaf het begin dwars gezeten door de oppositionele Nea Demokratia (lid van de Christen Democratische Europese Volkspartij), die elke maatregel wilde traineren. Ook in de eigen fractie was veel opstandigheid tegen de strenge maatregelen, afgedwongen door Europa. Intussen worden de straatprotesten van boze en wanhopige burgers in Griekenland steeds feller. Van zijn ambtsgenoten in Europa kreeg hij weliswaar financiële steun, maar geen politieke of morele steun. Vooral in de Noordelijke Lidstaten wordt laatdunkend en beledigend gesproken over de Grieken. Dat maakte het moeilijker om de harde maatregelen aan zijn eigen bevolking te verkopen. Vernedering is geen erg goede methode om mensen te motiveren…

Papandreou stelt dat het zich moeizaam voortslepende, struikelende hervormingsproces niet meer vol te houden is. Ook was er op de achtergrond toch het risico van nieuwe verkiezingen (zoals de oppositionele Nea Demokratia wilde). Sommigen menen dat hij met een referendum aan hervormingen wil ontkomen, maar het lijkt er meer op dat hij juist een manier zoekt om de maatregelen wel door te zetten.

Papandreou kiest de vlucht naar voren. Alles of niets. Bij een “Ja”, heeft Papandreou een ijzersterk mandaat voor de hervormingen. Bij een “Nee” is het einde oefening, dan ligt Griekenland er uit.

Papandreou vraagt ook een vertrouwensstemming in het Parlement, maar daarmee was hij niet veel opgeschoten. Hij zou vermoedelijk dezelfde marginale meerderheid krijgen, terwijl hij voor de harde hervormingen een heel stevig mandaat nodig heeft.

Met een referendum kan hij de oppositie en rebellen in eigen gelederen dwingen kleur te bekennen. Zou Nea Demokratia het echt aandurven om een “Nee” campagne te gaan voeren, met het risico dat Griekenland volstrekt geïsoleerd raakt? De leider van ND, Samaras, noemt het “chantage”. Dat is niet onterecht, maar als zijn partij in het landsbelang constructief had meegewerkt de afgelopen twee jaar, was het misschien niet zover gekomen.

Nea Demokratia wil nieuwe verkiezingen, maar ook een ND regering moet de Europese afspraken strikt uitvoeren. Het is onduidelijk wat zo’n regering anders zou (kunnen) doen.

Voorlopig is nog niet eens duidelijk of het referendum er gaat komen. Sommigen uit Papandreou’s Pasok lijken hem in de steek te laten. Nea Demokratia wil nieuwe verkiezingen. En weer anderen eisen een regering van nationale eenheid. Dat laatste zou betekenen dat ook Nea Demokratia zich moet committeren aan het hervormingspakket. Zo zou het doel van Panadreou indirect toch bereikt worden.

De komende tijd gaan we zien of Papandreou’s vlucht naar voren een meesterzet was, of rampzalige blufpoker.