'Zorg niet onhoudbaar. Klassenzorg en marktwerking wel' - Hoofdinhoud

Met de regelmaat van de klok verschijnen economen en wetenschappers aan het firmament die verkondigen dat de zorg onbetaalbaar dreigt te worden. Daardoor moeten keuzes in de zorg worden gemaakt door bepaalde behandelingen niet meer te vergoeden. Zo ook hoogleraar gezondheidseconomie Polder en hoogleraar medische technologie Buskens, afgelopen zaterdag. Zij bepleiten verdere uitholling van de basis verzekering. Onder andere door oudere patiënten geen levensverlengende kankertherapie meer te bieden. Renske Leijten en Henk van Gerven (beiden Kamerlid voor de SP) vinden dit leeftijdsdiscriminatie in de zorg. Het is een groot goed dat economische afwegingen of een behandeling nu goedkoop of duur is buiten de spreekkamer van de arts blijven. Iedere patiënt heeft recht op die zorg die nodig is, anders komt de klassenzorg weer terug.

Door Renske Leijten en Henk van Gerven.

Polder en Buskens willen dat artsen financiële motieven laten meewegen bij de behandeling. Er moet een kwaliteitsinstituut komen wat in heldere regels moet gaan vastleggen wie pil a krijgt en wie pil b. En wie geen pil. Het is echter onzedelijk aan de arts in de spreekkamer te vragen om niet het beste middel aan zijn patiënt te geven omdat dat te duur zou zijn. Juist de politiek moet waken voor de toegankelijkheid, kwaliteit en bereikbaarheid van de zorg voor iedereen. Actueel is de discussie omtrent het middel lapatinib voor de behandeling van borstkanker met uitzaaiingen. In tegenstelling tot ons omringende landen wordt het middel vanwege de hoge kosten niet vergoed. Dit leidt tot klassenzorg, patiënten die 2500 euro per maand kunnen betalen krijgen het wel, anderen niet. De kankerspecialisten hebben fel afwijzend gereageerd. Het is te hopen dat de medische professie blijvend geen klassenzorg of leeftijdsdiscriminatie in de zorg zal accepteren. De eed van Hippocrates die behelst dat een arts zo goed als mogelijk de geneeskunst zal beoefenen ten behoeve van de patiënt mag niet worden opgeofferd aan het gouden kalf.

Het beeld van de onbetaalbare zorg blijft fanatiek gepromoot worden. Wat zijn de feiten?

Op dit moment geven we ongeveer 10 procent van ons bruto binnenlands product uit aan zorg. In vergelijking met andere westerse landen zijn deze zorgkosten niet bijzonder hoog en hebben we verhoudingsgewijs goede en toegankelijke gezondheidszorg. Vergelijk dit eens met bijvoorbeeld de VS, waar tientallen miljoenen mensen onverzekerd rondlopen, en de zorgkosten 50% hoger liggen dan in Nederland. Ja, in de nabije toekomst zullen de zorgkosten door de vergrijzing en verbeterde behandelingsmethoden relatief sneller stijgen dan de economische groei en daardoor ook het percentage van ons bruto binnenlands product dat we uitgeven aan zorg. Iedereen die zegt dat dit zou kunnen dalen, verkoopt een leugen.

Moeten we nu dan niets doen omdat al ons zorggeld nu goed besteed wordt? Nee, we moeten de verspilling van medicijnen en verbandmiddelen tegengaan. Wie zit er te wachten op de reclamebudgetten van zorgverzekeraars? Wat te denken van de enorme uitgaven aan adviesbureautjes en juristen? De geïntroduceerde marktwerking drijft kosten op, in plaats dat ze indamt. Want wie de meeste omzet maakt is spekkoper. Zo steeg bij de algemene ziekenhuizen de omzet in 2010 met ruim 10%. Zelfstandige privéklinieken schieten als paddenstoelen uit de grond en hun omzet groeide in vijf jaar tijd met 800% (!). De prikkel om overbodige behandelingen te doen neemt alsmaar toe. Vele specialisten verdienen tweemaal zoveel dan hun collega’s in loondienst. Waarom laten we niet alle specialisten in loondienst werken zodat overbodige behandelingen worden teruggedrongen en verspilling tegengegaan? Waarom zouden we een winstuitkering in de zorg gaan introduceren? Dat zal juist de kosten opstuwen.

Wat de hoogleraren van afgelopen zaterdag niet vertellen is dat de stijging van de zorgkosten - ook al gaan we de verspilling tegen - hoe dan ook zal plaats vinden. De vraag is wie ze betaalt. Er is een keuze om deze collectief - en dus solidair - of individueel op te vangen. De introductie van het eigen risico heeft bijvoorbeeld de zorgkosten niet verlaagd, maar wel de rekening verschoven. Meer dan 1,3 miljard wordt betaald door chronisch zieken, gehandicapten en patiënten. Zij betalen het eigen risico om de premie voor gezonde mensen laag te houden. Dat is de omgekeerde solidariteit. Deze wordt overigens vaak bepleit door mensen die, mochten ze ziek worden en zorg nodig hebben, gemakkelijk de rekening wél zelf kunnen betalen. Wij stellen al jaren voor om een inkomensafhankelijke premie te introduceren, waarbij mensen onder de 60.000 euro bruto per jaar minder gaan betalen en boven een inkomen van 83.000 per jaar geleidelijk aan meer.

Patiënt worden is immers geen keuze, dat overkomt je. Daarom moet goede toegankelijke zorg niet als een kostenpost worden beschouwd maar van grote waarde.

Betaalbaarheid van zorg is een keuze, net als solidariteit bij het betalen van de premie.

Deze opinie verscheen 15 oktober 2011 in verschillende GPD-bladen