Bezuinigen is en blijft noodzaak - Hoofdinhoud

De Prinsjesdagplannen zijn sinds afgelopen donderdag - een dag eerder dan de bedoeling was - bekend. De kranten staan sindsdien bol van de cijfers, meningen en reacties. En uiteraard kreeg ik ook zelf veel reacties, onder andere via Twitter. Vaak ging het daarbij over de bezuinigingen. De noodzaak van de bezuinigingen heeft lang niet iedereen op het netvlies. Vandaar dit blog.

Door de crisis zijn de overheidsfinanciën de afgelopen jaren sterk verslechterd. In 2008 - voor de crisis - was er nog een klein overschot op de begroting, maar in de jaren daarna sloeg dat volledig om. Nederland leeft nu in feite op de pof, en dat is geen gezonde situatie. We geven dag in, dag uit meer uit dan er binnenkomt. In 2009 was dat 87 miljoen euro per dag, in 2010 ongeveer 82 miljoen en dit jaar geven we iedere dag 70 miljoen te veel uit. Het tekort daalt, maar ook in 2012 staan we in de min; naar verwachting zo’n 50 miljoen euro per dag.

Door de tekorten is de staatsschuld flink opgelopen. In 2012 komt de schuld boven de 400 miljard euro. Dat is bijna 25 duizend euro per Nederlander. En hoe hoger de schuld, hoe meer geld we uitgeven aan rente. Ten opzichte van andere landen kan Nederland relatief goedkoop lenen, maar toch betalen we in 2012 dik 10 miljard euro aan rente. Dat is meer dan het bedrag dat we jaarlijks uitgeven aan basisonderwijs.

Dit kabinet maakt een heel bewuste keuze: we schuiven de rekening van de crisis niet door naar toekomstige generaties. We nemen nú maatregelen; maatregelen waarmee we de overheidsfinanciën op orde brengen. Dat is nodig om bijvoorbeeld de zorg, de AOW en het onderwijs ook in de toekomst te kunnen betalen. Het gezond maken van de overheidsfinanciën doen we door 18 miljard euro te besparen. Ik begrijp dat veel van de bezuinigingen hard aan komen. Maar 18 miljard euro besparen lukt helaas niet zonder ingrijpende en soms pijnlijke maatregelen.

In de Miljoenennota 2012 zien we dat de overheidsfinanciën voorzichtig uit een diep dal kruipen, maar het huishoudboekje van Nederland is nog niet op orde. Bovendien zijn er grote onzekerheden: er is onrust in de eurozone, gebrek aan vertrouwen op de beurzen en de groei van de wereldhandel neemt af. Dat alles leidt tot tegenvallende economische vooruitzichten. Juist in zo’n situatie, wanneer je te maken hebt met economische tegenwind, is het belangrijk om koersvast te blijven. Dat betekent dat we vasthouden aan ons beleid, een beleid waarin het gezond maken van de overheidsfinanciën centraal staat. Want niemand kan meer blijven uitgeven dan er binnenkomt, óók de overheid niet.

Overigens krijg ik de afgelopen dagen ook regelmatig vragen over de gevolgen van de problemen in Griekenland op de bezuinigingen in Nederland. Ik kan daar kort over zijn: de 18 miljard euro aan besparingen staan los van de garanties en leningen aan Griekenland, Ierland en Portugal. Het is een wat technisch verhaal, maar ik zal het proberen uit te leggen.

De leningen aan Griekenland, Portugal en Ierland komen voor het overgrote deel uit een speciaal hiervoor opgericht Europees noodfonds. Nederland en de andere eurolanden staan daarbij garant. Het is dus niet zo dat Nederland zelf miljarden in het fonds stort. Doordat Nederland en de andere eurolanden garant staan kan het noodfonds op de kapitaalmarkt geld lenen. Dat geld gaat vervolgens in delen - de zogeheten tranches - naar een land dat in de problemen is geraakt, zoals Griekenland. Daarbij is het belangrijk om te weten dat de Grieken alleen in aanmerking komen voor een volgende tranche als ze de gemaakte afspraken over hervormingen en bezuinigingen volledig nakomen.

De bezuiniging in Nederland zijn nodig om zelf financieel gezond te blijven. Het gaat dus niet om geld dat nodig is om het noodfonds mee te vullen. Ook als er geen problemen zouden zijn in Griekenland, Ierland en Portugal, dan nog was het voor Nederland noodzakelijk geweest om 18 miljard euro te besparen.

Vanavond ben ik te gast bij onder andere EenVandaag (rond 18:15) en bij Pauw & Witteman (23:00) waar ik het zal hebben over de plannen voor het komende begrotingsjaar.