Bij de dood van een dinosaurus - Hoofdinhoud
De ironie: ging ik een keer met een vriendin naar een conferentie in de VS - even naar een land zonder oorlog. Dus daar was ik op 11 september 2001. Wat me schokte was eerst die haast surreële aanval, en toen de reacties van de Amerikanen. Professioneel hoog opgeleide Amerikanen. “Zijn het Palestijnen?”, vroeg een vrouw naast me. “Maar we hebben de Palestijnen toch altijd geholpen? Wat hebben die mensen tegen ons?”
Het is voorstelbaar dat er Amerikanen zijn die juichend demonstreren nu de VS er in is geslaagd om het symbool van het kwaad, de ultieme terrorist, te doden. Eindelijk, na tien jaar. Het is vooral voorstelbaar omdat de Amerikanen geen ervaring hebben met kwetsbaarheid, ze weinig nadenken met welk geweld zij zelf huishouden in andere landen, en nooit gedacht hadden dat hun veilige en machtige bastion in het hart geraakt kon worden door een stelletje fundamentalistische Arabische terroristen. En dat is nu, zij het symbolisch, rechtgezet. Het monster is dood en zijn lichaam is in de zee gedumpt. Einde verhaal.
Einde verhaal? Zoals we kunnen verwachten veel commentaren, de wereld over. Ik pik er een paar uit. Dit is het eerste wat de mensen zeggen die het Midden Oosten al langer volgen: Osama bin Laden was in feite al passé. Het is bepaald niet zo dat hiermee een einde is gekomen aan elke vorm van terreur die tegen het westen is gericht. De ellende van terreur is dat je maar weinig mensen nodig hebt om een enorme schade aan te richten. Het effect op de bevolking is vooral zo enorm omdat het willekeurig doden van burgers zo’n angst aanjaagt. Een angst die veel groter is dan de werkelijke dreiging, want ook na de verschrikkelijke aanval op de Twin Towers, met duizenden doden tot gevolg wankelde de staat geen seconde. En ongetwijfeld zijn er nog steeds woedende jonge mannen die in Bin Laden een held zien, en is het nu vooral een kwestie van waakzaamheid of er vergeldingsacties zullen volgen. Een centraal gezag was er al jaren niet meer, elk clubje kan de naam Al Qaida jatten en voor zichzelf beginnen. Dat is nog niet voorbij.
Maar feitelijk was Al Qaida ingehaald door de recente ontwikkelingen. Hoe recruteerde Al Qaida de bekeerlingen die bereid waren om een martelaarsdood te sterven? Behalve een charismatische leider, die dat allang niet meer was en nu dood is, is er een politiek vruchtbare bodem voor nodig, schrijft Bertus Hendriks vanochtend in de Volkskrant. “Een voedingsbodem waarin ressentimenten tegen de eigen dictatoriale regimes en tegen het Westen altijd belangrijke elementen zijn geweest.”
De echte slag die Al Qaida is toegebracht, ging vooraf aan de uitschakeling van Bin Laden, en dat was de “Arabische lente”. Ondanks de tegenslagen en deels onzekere uitkomsten, zegt Hendriks, is het de grootste massamobilisatie in meer dan een halve eeuw, die twee dictators heeft verdreven en een reeks anderen met de rug tegen de muur zet. In een paar maanden tijd bereikten die gemobiliseerde massa’s meer dan Al Qaida in zijn hele bestaan. Al Qaida was al volstrekt irrelevant geworden. En hun leuzen waren niet die van een gewelddadige islamvariant, maar een schreeuw om vrijheid. waardigheid en zelfbeschikking, met evenveel vuur geuit door moslims als door niet moslims.
In diezelfde trant schrijft Tineke Bennema, journalisten met lange en intensieve Midden Oosten ervaring.
Hoewel de meeste moslims de gewelddadige acties afkeuren, waren ze het wel eens met Bin Laden’s analyse van de westerse wereld die als een koloniale macht zich opstelt in het Midden-Oosten om oliebelangen veilig te stellen, Israel en corrupte leiders steunt en de volkeren helpt onderdrukken. Een westerse wereld die voor alleen voor zichzelf democratie, mensenrechten en welvaart reserveert. Lange tijd was al Qaida het enige alternatief voor westerse dominantie en lokale dictatuur. Maar het ontwaken van de massa en het gegroeide zelfbewustzijn is nu een beter antwoord gebleken.
Maar nog steeds ontmoet ik mensen die zeggen: het Midden-Oosten? Zet er maar een groot hek omheen en gooi er een bom op. Tja, dat meenden we misschien lange tijd te kunnen doen. Maar het gebied laat niet meer met zich sollen. Ook al heeft Amerika eindelijk de lang gehoopte klap op al Qaida kunnen uitdelen. Maar het gejuich ‘USA!USA!’ wekt bij mij meteen irritatie op. Heeft het westen geen even zinloze als levensverslindende oorlog uitgevoerd in Afghanistan en Irak, die veel meer slachtoffers eisten en bovendien twee landen in puin achterlieten? Natuurlijk, Bin Laden had bloed aan zijn handen. Maar dat kleeft ook aan de onze. Een beetje minder triomf aub. Want het terrorisme zal niet uit te bannen zijn, tenzij het westen beter zijn oren laat leggen naar de wil van de onderdrukte volkeren in het Midden-Oosten.
(Lees haar hele bijdrage op haar weblog, hier.
En dan Juan Cole, een van mijn favoriete sites om me op de hoogte te houden van wat er in al die landen gebeurt die ik lang niet zo goed ken als Israel/Palestina. Wat hij zegt:
Usama Bin Laden was a violent product of the Cold War and the Age of Dictators in the Greater Middle East. He passed from the scene at a time when the dictators are falling or trying to avoid falling in the wake of a startling set of largely peaceful mass movements demanding greater democracy and greater social equity. Bin Laden dismissed parliamentary democracy, for which so many Tunisians and Egyptians yearn, as a man-made and fallible system of government, and advocated a return to the medieval Muslim caliphate (a combination of pope and emperor) instead. Only a tiny fringe of Muslims wants such a theocratic dictatorship. The masses who rose up this spring mainly spoke of “nation,” the “people,” “liberty” and “democracy,” all keywords toward which Bin Laden was utterly dismissive. The notorious terrorist turned to techniques of fear-mongering and mass murder to attain his goals in the belief that these methods were the only means by which the Secret Police States of the greater Middle East could be overturned.
Kortom, net als Hendriks en Bennema benadrukt Cole dat er nog maar een heel marginaal aantal moslims in al die Arabische landen zijn die een theocratische dictatuur zouden verkiezen boven een democratie. En in democratie was Bin Laden niet geïnteresseerd.
The Arab Spring has demonstrated that the Arab masses yearn for liberty, not thuggish repression, for life, not death and destruction, for parliamentary democracy, not theocratic dictatorship. Bin Laden was already a dinosaur, a relic of the Cold War and the age of dictators in which a dissident such as he had no place in society and was shunted off to distant, frontier killing fields. The new generation of young Arabs in Egypt and Tunisia has a shot at a decent life. Obama has put the US on the right side of history in Tunisia, Egypt, Syria and Libya (where I see crowds for the first time in my life waving American flags). People might want a little help from a distance, but they don’t want to see Western troops deployed in fighting units on their soil.
If Obama can get us out of Iraq, and if he can use his good offices to keep the pressure on the Egyptian military to lighten up, and if he can support the likely UN declaration of a Palestinian state in September, the US will be in the most favorable position in the Arab world it has had since 1956. And he would go down in history as one of the great presidents. If he tries to stay in Iraq and he takes a stand against Palestine, he risks provoking further anti-American violence. He can be not just the president who killed Bin Laden, but the president who killed the pretexts for radical violence against the US. He can promote the waving of the American flag in major Arab cities. And that would be a defeat and humiliation for Bin Laden and Al-Qaeda more profound than any they could have dreamed.
Juan Cole, hier
Waar het nu, onder andere, om gaat, is hoe Obama zich zal positioneren, zegt Cole. Nu al zijn er demonstranten in de Arabische lente die met de Amerikaanse vlag zwaaien, in plaats van die te verbranden. Nog nooit hebben de VS zo’n kans gehad om een betere verhouding met het Midden Oosten op te bouwen - als ze zich terugtrekken uit Irak, als ze de Palestijnen steunen in hun vrijheidsstrijd. Wanneer Obama dat voor elkaar zou krijgen gaat hij de geschiedenis in als een groot president, en niet alleen maar als de man die de dinosaurus heeft gedood.