Ondertussen in Hongarije, door Kati Piri - Hoofdinhoud
Symboliek
Veel commentatoren hebben zich opgewonden over de symboliek en toon van de nieuwe grondwet. Zo begint het met de eerste zin van het volkslied "God bless the Hungarians" en eindigt het met " May there be peace, freedom and concord" - de Fidesz leus. Men heeft dus niet eens proberen te verbergen dat dit een éénpartij-document is. In de preambule wordt gerefereerd aan de geschiedenis van het land. Zo staat er bijvoorbeeld te lezen: "We honour the achievements of our historical Constitution and the Holy Crown, which embodies the constitutional continuity of Hungary and the unity of the nation." In de Süddeutsche Zeitung noemde Andreas Zielke het een Europees schandaal. Hij bekritiseerde de grondwet waarin niet menselijke waardigheid, maar een kroon de hoogste waarde van nationale eenheid vormt. De regering heeft in dit deel van de tekst ook een paragraaf ingevoegd dat twintig jaar na de val van het communisme de deur opent voor een nieuwe heksenjacht: " We declare that no statutory limitation applies to the inhuman crimes committed against the Hungarian nation and its citizens under the national socialist and communist dictatorships."
Christelijke waarden
Daarnaast is het duidelijk dat de Katholieke Kerk een grote invloed heeft gehad op de inhoud. Orbán heeft zich de afgelopen jaren bekeerd van een liberaal naar een diep gelovige man. Zijn partij is ook gefuseerd met de christen-democraten (niet het oude MDF) en officieel heet de partij Fidesz-KDNP (bij de verkiezingen zijn er 227 Fidesz- en 36 KDNP-leden verkozen). Zo is nu in de grondwet een aanzet gegeven tot het opheffen van de abortuswet - al ontkent de regering dit van plan te zijn -, "the life of the foetus shall be protected from the moment of conception." Ook is opgenomen: "Hungary shall protect the institution of marriage, understood to be the conjugal union of a man and a woman based on their independent consent", terwijl het Europees Hof vorig jaar nog een uitspraak heft gedaan dat het recht op trouwen niet langer gelimiteerd kan worden tot een huwelijk van twee personen van het tegenovergesteld geslacht.
Sociale zekerheid en levenslange gevangenisstraf
Er zitten ook een aantal passages in de grondwet die mensen zorgen baren over de intenties van de regering. Zo staat er te lezen dat "Hungary shall strive to provide social security to all of its citizen," terwijl er in de oude grondwet nog gesproken werd van een plicht. Men heeft nog net niet de stap genomen om de doodstraf weer in te voeren, maar vanaf nu is een levenslange gevangenisstraf zonder beroep mogelijk. Amnesty International heeft hier veel kritiek op geuit. De letterlijke tekst luidt: "A person may be deprived of his or her freedom definitively only for committing a criminal offence and only on the basis of a final judgement."
Cardinal acts - verdere uitwerking volgt
De regering heeft een hoop zaken opengelaten in de grondwet, deze worden in zogenaamde cardinal acts verder uitgewerkt. Die besluiten zullen door een tweederde meerderheid in het Parlement worden vastgesteld. Hier valt onder andere onder de uitwerking van de persvrijheid, het gezinsbeleid, pensioenstelsel, belastingen en het kiesrecht voor Hongaren buiten Hongarije. Het Helsinki committee heeft hier ernstig bezwaar tegen gemaakt omdat zij bang zijn dat deze bepalingen niet zullen vallen onder grondwettelijke toetsing. Het is dan ook nog maar de vraag hoe de grondwet er uiteindelijk uit zal komen te zien.
Waarom een nieuwe grondwet?
Maar waarom wilde Fidesz eigenlijk een nieuwe grondwet? Zodra ze de macht in handen hadden, kwam er een wetgevingsmachine op gang. In een paar maanden tijd werden honderden nieuwe wetsvoorstellen geïntroduceerd. Als er een probleem was met de vraag of het strookte met de grondwet, werd met tweederde meerderheid de grondwet simpel gewijzigd. Tot het moment dat een belangrijke economische wet werd tegengehouden door het constitutioneel hof. Drie maanden later lag de eerste tekst klaar voor een geheel nieuwe grondwet, waarin ook de macht van het constitutioneel hof wordt beperkt; zij mag niet langer uitspraken doen op het terrein van financieel beleid.
Democratische staatsgreep
De hierboven genoemde zaken zijn zorgwekkend, maar de nieuwe tekst gaat veel verder dan veel mensen denken. Fidesz heeft er voor gezorgd dat zij ongeacht toekomstige verkiezingsuitslagen, de macht de komende jaren stevig in handen houden. Alle onafhankelijke instituties komen in handen van één partij. Zo was al eerder kritiek geuit op het feit dat de nieuwe mediaraad alleen bestaat uit Fidesz-aanhangers die voor negen jaar benoemd zijn. Ondanks milde kritiek van de Europese Commissie, blijft dit ongewijzigd.
In de nieuwe grondwet staat dat de chief justice voortaan door het Parlement benoemd wordt voor een periode van 12 jaar. Tot nu toe werd deze persoon door de andere rechters benoemd voor 3 jaar. Op dit moment is dat Péter Patzolay die in 2008 werd gekozen. De nieuwe persoon zal dus tot 2023 aanblijven. De huidige voorzitter van het Hooggerechtshof, András Baka, is een doorn in het oog van Orbán. Met de nieuwe wet wordt het Hooggerechtshof opgeheven en komt ervoor in de plaats een Curia. Of Baka voorzitter wordt van het nieuwe instituut is niet duidelijk. De functie blijft in ieder geval een parlementaire benoeming voor een pariode van 9 jaar. De termijn van de huidige voorzitter van de Hongaarse Nationale Bank loopt af in 2013, de Fidesz-regering houdt vervolgens de daaropvolgende zes jaar ook deze positie in handen (tot 2019). De voor Orbán vervelende positie van ombudsmannen wordt met de nieuwe grondwet opgeheven. Momenteel waren er vier ombudsmannen; mensenrechten, privacy zaken, minderheden en milieu. Zij worden nu vervangen door één commissaris voor Fundamentele Rechten, benoemd door tweederde meerderheid in het Parlement voor 6 jaar.
De posities van hoofdaanklager (chief prosecutor) en hoofd van de Rekenkamer waren al eerder geregeld. Hoofdaanklager Péter Polt (geïnstalleerd door de huidige regering) kan waarschijnlijk tot 2025 aanblijven -dan bereikt hij de pensioengerechtigde leeftijd van 70 jaar- omdat zijn opvolger door tweederde meerderheid in het Parlement verkozen moet worden (men gaat ervan uit dat zonder de steun van Fidesz deze meerderheid onhaalbaar zal zijn). De voorzitter van de Rekenkamer, László Domokos, is voor een termijn van 12 jaar benoemd.
Zuivering van de rechterlijke macht
Orbán ergerde zich ook erg aan de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Eerst was het idee om alle rechters die onder het communistisch bewind hebben gewerkt te ontslaan. Al snel bleek dat onhaalbaar omdat in dat geval meer dan tweederde van de rechters plaats zouden moeten maken. Besloten is dus de pensioengerechtigde leeftijd van rechters te verlagen van 70 naar 62 jaar. Dit treft 7% van de rechters, van wie velen in de hoogste functies. De nieuwe regeling geldt niet voor aanklagers en diplomaten, in die beroepsgroepen wordt de kennis en ervaring als een onmisbare meerwaarde gezien.
Reacties
VN Secretaris-Generaal bracht vorige week een 3-daags bezoek aan Hongarije. Tijdens de persconferentie uitte hij duidelijke kritiek: "... I hope that the Hungarian Government will continue to promote it own reforms and uphold fundamental democratic principles. Freedom of expression is among those bedrock principles.... The new laws regulating the media must be in line with the European mainstream and Hungary's own human rights obligations. I am aware that there have been some concerns raised among Hungary's European neighbors and around the world and there are similar concerns about certain provisions of Hungary's new Constitution. I would therefore welcome the Government's willingness to seek advice and recommendations on some of these issues from others in Hungary as well as from the Council of Europe and the United Nations."
Werner Hoyer, de Duitse staatssecrataris voor buitenlandse zaken, reageerde alsvolgt: "Hungary has struggled in recent decades as a passionate advocate of freedom, human rights and democracy.... We, Germans, will never forget the support of our Hungarian friends.... Therefore we follow the Hungarian developments with great interest and growing concern. The beginning of the year witnessed the media law ... which is difficult to reconcile with the values of the European Union. Our concern has been further deepened after the adoption of the new Hungarian constitution."
Reactie van de Hongaarse staatssecretaris voor buitenlandse zaken, Zsolt Németh, was: "For the Foreign Ministry [Hoyer's] observations are unintelligible and unacceptable especially since the German diplomatic leadership, including Secretary Hoyer, received detailed information about the constitutional process." Németh voegde er nog aan toe dat "we hope that in the future, given the intensity and friendly character of Hungarian-German relations, instead of official statements, we will be able to dispel any possible fears at bilateral negotiations." De woordvoerder van Orbán deed er nog een schepje boven op door te zeggen dat "For decades Hungary had to endure people from other capitals wanting to tell us what to do or what we may do. They also told us what to include in the Hungarian constitution. These times are over."
Hoe nu verder?
De President van Hongarije zal de nieuwe grondwet op Paasmaandag (symbolisch…) tekenen. De wet treedt op 1 januari 2012 in werking. De Venice Commission bereidt een rapport voor over de controversiële grondwet. Deze zal in juni aan PACE gepresenteerd worden. In het Europees Parlement is afgelopen week een debat gehouden in de commissie constitutionele aangelegenheden. De Liberale fractie, onder leiding van Verhofstadt, heeft een brief geschreven aan de Europese Commissie waarin zij oproept om de Hongaarse grondwet te toetsen op mogelijke schendingen van EU verdragen.
Origineel bericht alleen toegankelijk voor leden facebook