Israël maakt zich niet geliefder - Hoofdinhoud
Ik heb het er vaker over gehad: als het gaat om Palestina/Israël woedt er meer dan één strijd. Richard Falk, éminence grise en voormalig ‘special rapporteur’ van de VN, noemt naast de militaire oorlog ook de oorlog om de legitimiteit. Israël moet tegenover de wereld verantwoorden waarom er na veertig jaar nog steeds sprake is van een bezetting, waarom een dodelijke aanval op Gaza nodig was, waarom er negen Turkse mannen moesten sneuvelen op de flottielje die op weg was naar Gaza, om maar een paar zaken te noemen, ze moeten verantwoorden waarom internationaal recht wordt genegeerd en er geen enkele serieuze poging is om onafhankelijk onderzoek naar mogelijke en zeer waarschijnlijke oorlogsmisdaden te accepteren.
Met het geweldige militaire overwicht van Israël is het mogelijk gebleken om de Palestijnen onder bezetting en onder een blokkade te houden, hoewel ook het meest geavanceerde leger het nooit kan ‘winnen’ van een gehele onderdrukte bevolking - je kunt ze alleen onderdrukken. Het verzet kan hoogstens tijdelijk de kop in worden gedrukt, en zal steeds weer oplaaien, ook in vormen die eveneens tegen het internationaal recht zijn, zoals aanslagen op burgers. Maar de vragen uit de rest van de wereld worden luider, zeker ook na de Palestine Papers (zie hier) - is Israël wel serieus bezig om een rechtvaardige vrede te sluiten?
Het antwoord, in die buitenwereld, wordt steeds luider: nee. Vooral de beelden van de doden van Operatie Gegoten Lood, onder wie meer dan driehonderd kinderen, hebben invloed gehad op de internationale publieke opinie. Het is moeilijk meer te verkopen dat het Israëlische leger geprobeerd zou hebben om burgers te ontzien - want duidelijk is dat gehele woonwijken zijn platgebombardeerd, en ook scholen en ziekenhuizen doelwit waren.
Langzaam maar zeker kantelt de wereldopinie. En uiteraard vooral heel langzaam in Europa, dat dan ook veel boter op het hoofd heeft. Maar dat het ondanks de boter verandert, blijkt uit een paar recente onderzoeken, bijvoorbeeld een onderzoek dat onlangs is gehouden door het ICM voor het Middle East Monitor (hier en hier) naar de meningen onder de bevolking in een aantal Europese landen, waaronder Nederland. Om te beginnen blijken meer mensen een uitgesproken mening te hebben dan vroeger en beter te zijn geïnformeerd.
In 2004 werd nog geconstateerd dat de meeste Europeanen geen idee hadden over wat zich in het Midden-Oosten afspeelde. Bij een onderzoek op de Universiteit Glasgow bleek maar 9% van de studenten te begrijpen dat Israël Palestijns land bezet hield. Er waren zelfs meer studenten (11%) die dachten dat het de Palestijnen waren die het land bezetten. Maar dat is nu veranderd. Bij een onderzoek onder 7000 mensen in Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië, Nederland en Groot-Brittanie, blijkt nog maar 10% te vinden die vindt dat Europa allereerst Israël moet ondersteunen in plaats van de Palestijnen, terwijl 39% vindt dat vooral de Palestijnen onze steun verdienen.
Nu wijst 49% Israël aan als de bezettende macht, hoewel 22% nog antwoordde: weet niet. Nu vindt 53% van de respondenten dat de aanval op Gaza illegaal was, tegen 16% die nog steeds denken dat het toegestaan was. En daarmee volgen ze meer dan vroeger de normen die zijn aangelegd in het internationaal recht, de Conventies van Genève, en zijn minder bereid dan vroeger om voor Israël een uitzondering te maken. En hoewel de meerderheid vindt dat beide partijen schuld hebben, beschouwt 31% de Palestijnen als de belangrijkste slachtoffers, tegen nog maar 6% die Israëli’s als de belangrijkste slachtoffers wil zien. Een derde van de respondenten vindt dat Israël geen democratie is, minder dan de helft denkt nog van wel, en 65% gaat er van uit dat Israël niet alle religieuze groepen gelijk behandelt, tegen 13% die daar wel in geloven.
Daarmee is duidelijk dat de politiek van de EU niet gelijk oploopt met de opvattingen onder de bevolkingen. De EU ging ermee akkoord om Hamas op de lijst van de terreurorganisaties te plaatsen, terwijl 45% van de mensen zegt dat er met Hamas gepraat moet worden, tegen 25% die zegt van niet. (Uit een ander onderzoek blijkt dat ook 52% van de Britse joden vindt dat er met Hamas over vrede onderhandeld moet worden).
Pogingen om de wet in Europese landen zo te veranderen dat Israëli’s die Europa bezoeken niet aangeklaagd en vastgehouden kunnen worden wegens schuld aan oorlogsmisdaden, zouden nu geen meerderheid meer krijgen: 58% is daar tegen.
Israël hoort inmiddels samen met Iran en Noord-Korea bij de landen waar het meest negatief over wordt gedacht. Ook, en dit is belangrijk, in Amerika, waar het percentage mensen dat negatief oordeelt over Israël steeg van 31% naar 41% (nog altijd minder dan bij de Britten onder wie dat steeg van 50% naar 66%). Zie een onderzoek van de BBC, hier.
Wat voor mij nog wel verrassend is, is niet alleen dat de groep die nog steeds kritiekloos achter Israël staat behoorlijk aan het slinken is, dat dacht ik wel, maar dat Nederland in dat opzicht niet wezenlijk verschilt van de andere Europese landen. Ik zie in Engeland een sterkere beweging voor Palestijnse rechten dan in Nederland, en wat jaloers keek ik naar de lange lijst van joodse academici die zich daar engageerden, maar als het eropaan komt welk percentage van de bevolking vooral Israël wil ondersteunen en wie achter de Palestijnse rechten staan, verschilt dat nauwelijks. Het pijnlijke punt is dus dat het tot onze politiek nauwelijks is doorgedrongen dat de Nederlandse bevolking een stuk kritischer is geworden dan ze dachten.
Neem mijn paradigma-verhaal (zie hier). Met het onderzoek in de hand is nu duidelijk hoeveel Europeanen zich bekennen tot paradigma 1 (dat wil zeggen: de Palestijnen (c.q. de Arabieren) zijn verantwoordelijk voor het conflict), of tot paradigma 3 (Israël is de hoofdverantwoordelijke), of tot paradigma 2 (alletwee even weinig of evenveel verantwoordelijk). En gezien de kleine verschillen met andere landen zal dat voor Nederland ook globaal opgaan.
Israël is de belangrijkste agressor (paradigma 3): 25%
Palestijnen zijn de agressor (paradigma 1): 13%
Beiden evenveel (paradigma 2): 43%
De aanhangers van paradigma 1 (Israël is een bedreigd land dat zich moet verdedigen tegen zijn vijanden, Israël is het slachtoffer), zijn inmiddels stevig in de minderheid. Als het gaat om slachtofferschap wijst zelfs nog maar 6% Israël aan als het belangrijkste slachtoffer. De oude retoriek werkt niet meer.
Kortom: het beeld dat Israël nog steeds over zichzelf wil verspreiden, als een underdog die zich moet verdedigen in een vijandige omgeving, doet het niet meer. Dat zou je overigens niet denken als je de reacties ziet op eenieder in Nederland die kritische geluiden laat horen over Israël. De groep die door dik en dun Israël wil verdedigen, een opinie die vaak ook nog vergezeld gaat van een stevig vijandbeeld over moslims (zie Wilders), is klein, maar ijverig en agressief. Wie zich inzet voor rechtvaardigheid, voor het handhaven van mensenrechten en internationaal recht - ook voor de Palestijnen - kan rekenen op een fikse lastercampagne. Met een paar vaste nummers. Dat je een ‘hamasvriendje’ bent - ook al zeg je niet meer dan dat er met Hamas gepraat moet worden. Vrede sluit je met je vijanden, niet met je vrienden ten slotte. Dat je geweld tegen joodse/Israëlische burgers vergoelijkt of toejuicht - kan je al duizend keer hebben gezegd aanvallen op burgers altijd te veroordelen. En uiteraard ben je een jodenhater of antisemiet - ook als je zorgvuldig uitlegt dat je kritiek de politiek van Israël geldt, en niets van doen heeft met oordelen over joden in het algemeen, en je nooit wat anders hebt gezegd dan dat antisemitisme net zo af te keuren is en net zo bestreden moet worden als moslimhaat of andere varianten op het thema racisme en uitsluiting.
Het is niet prettig om een doelwit te zijn van dergelijke laster, voornamelijk ter rechterzijde op het web te vinden, flink aangewakkerd door een kleine maar luide groep Israël-apologeten en doorlekkend naar bladen als Elsevier en helaas ook de opiniepagina’s van de Volkskrant en zelfs de website van Joop. Maar naarmate de pogingen om de mensen die opkomen voor Palestijnen zwart te maken en de mond te snoeren heviger worden, wordt ook een ander ding duidelijk: Israël en de kritiekloze aanhangers van Israël, zijn de legitimiteitsoorlog aan het verliezen.