Restzetels - Hoofdinhoud

Florida in Flevoland

Den Haag wacht vol spanning op de volgende verkiezingsuitslag, die bij de Eerste Kamer. Hebben VVD en CDA, gedoogd door PVV, straks ook in de Senaat een meerderheid, eventueel nog gedoogd door de SGP, of niet?

De verdeling van de laatste restzetels zal cruciaal zijn. Vroeger kon je die restzetels verdelen door lijstverbindingen aan te gaan voor de Eerste Kamerverkiezingen. Dat is recent afgeschaft, dus is dit niet meer mogelijk. Dat werd namelijk oneerlijk geacht, want je kon na de verkiezingen door wat slim manoeuvreren een grotere greep op restzetels doen. Maar of het er nu meteen duidelijker op geworden is?

De nervositeit neemt dan ook toe. in Flevoland vraagt de VVD in een speciale Statenvergadering een hertelling van de stemmen van 2 maart aan. Op de valreep van de controle op de stemmen verloren zij net de laatste restzetel aan de Partij voor de Dieren in hun provincie. Het is vermakelijk met welke argumenten de liberalen die nieuwe hertelling aanvragen. De VVD kwam aanvankelijk uit op tien zetels maar kreeg van het stembureau te horen dat de partij, na het berekenen van de restzetels, één zetel moest afstaan aan de Partij voor de Dieren. ''Maar dat is niet de reden van ons verzoek om de stemmen te hertellen'', liet Bosma, leider van de VVD in Flevoland, weten.

Het lijkt er op dat in Lelystad en Almere, het Florida van het Nederlands kiesstelsel in gang wordt gezet. Nee, het ging de VVD erom te weten of de stemmen wel juist geteld waren. Nou, het is niet toevallig dat ze daar in 11 andere provincies minder belangstelling voor hadden. Als je verkiezingen met een straatlengte verliest, vraag je nooit om een hertelling. Een iets eerlijker commentaar was wel op zijn plaats.

De leden van de Provinciale Staten kiezen getrapt de leden van de Eerste Kamer. Als de uitslagen blijven zoals ze zijn (na correcties in Utrecht, Gelderland emFlevoland), dan hebben de partijen via hun Statenleden de volgende stemgewichten.

In de nieuwe Eerste Kamer ligt de uitslag voor 69 van de 75 zetels wel vast en er blijven er dus 6 over als restzetel. Hoe zouden die nu uiteindelijk verdeeld gaan worden? ChristenUnie en SGP kunnen met een gezamenlijke lijst 1 restzetel pakken. Dan blijven er nog vijf restzetels over.

Als we uitgaan van de afgekondigde lijstverbinding tussen 50-Plus en de vier regionale partijen (Friesland, Groningen, Zeeland en Noord Hollandse Ouderenpartij), dan gaan de restzetels in volgorde naar: 50-plus-+, CDA, VVD, GroenLinks en PvdA.

Het effect daarvan is op de meerderheidsverhoudingen als volgt: gedoogcoalitie 36, CU/SGP 4, 50-plus: 2 en de linkse oppositie 33. Vlak bij een restzetel zitten dan PVV en de SP, maar die lopen hem net mis.

Het grote gissen is nu of Jan Nagel zijn coalitie overeind houdt met vijf partijen: wie wordt de kandidaat op plaats 2 op zijn lijst? Wil men daar invloed op? Als ook maar één partij afhaakt, dan klapt zijn plan in elkaar. En andere partijen kunnen natuurlijk behalve deze Senaatszetel niet veel krijgen bij de coalitie-onderhandelingen in de staten van Jan Nagel, die zelf nergens een positie heeft.

De regionale partijen kunnen samen ook de SP of D66 aan een extra zetel helpen. Doen ze het overigens op een knullige wijze, dan krijgt de PVV alsnog een extra restzetel.

Omgekeerd kan de PVV een extra restzetel krijgen als de Partij voor de Dieren haar overschot uitleent aan de PVV (met haar animal cops). Hetzelfde kan zij doen met de SP.

En de VVD kan natuurlijk ook proberen de PVV te helpen door per ongeluk iemand van hun op de PVV te laten stemmen.

De PvdA moet haar marginale restzetel verdedigen en misschien komt een D’66 er met een overschot daarvoor wel weer van pas.

Ook in het Christelijke kamp is er nog een lastige vraag - iets voor de lezers van het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad om mee te worstelen. Wie moet die laatste restzetel toebedeeld krijgen: de CU of de SGP? Voor beiden is iets te zeggen. Dat is politiek pikant, want de SGP stelt zich veel positiever op ten opzicht van het huidige kabinet dan de CU en dat maakt een wereld van verschil.

Ik kan nog doorschrijven met alle andere varianten. Dat doe ik hier nu maar niet, maar dat gaan we de komende weken zien gebeuren. En het is zichtbaar voor iedereen wie op wie stemt, want per provincie wordt de uitslag openbaar. Vergissingen (de vorige keer liep GroenLinks een restzetel mis door een ongeldige stem!) kunnen ook op het laatste moment zeker gewaande uitslagen doen veranderen.

Ik doe een paar voorspellingen:

• - 

  De regionale partijen zullen links en rechts een mooi aanbod krijgen en de FNP zal in het Friese college komen. De Partij voor Zeeland zal ook iets zichtbaars vragen (geen ontpoldering of een verlaging van de tol in de Westerscheldetunnel, de enige toltunnel van Nederland).
• - 

  Jan Nagel heeft grote moeite om zijn coalitie bij elkaar te houden. Om dat te bereiken zal hij eigenlijk gewoon de nummer twee van de lijst moeten veranderen. Het is zeer de vraag of hij daartoe bereid is. Met een zetel houdt hij overigens een enorme positie.
• - 

  En na afloop van de verkiezingen krijgen we een evaluatie: willen we wel op deze manier de Eerste Kamer kiezen?

Partijen moeten naar mijn overtuiging hun keuzes openlijk uitleggen. Daarvoor zijn zij gekozen volksvertegenwoordigers. Ik hoop dus ook dat er gewoon stemverklaringen komen van de partijen. Wel zo eerlijk, wel zo open, wel zo transparant.

Dr. P.H. Omtzigt is lid van de Tweede Kamer voor het CDA, van de Assemblee van de Raad van Europa en econometrist. In die rollen houdt hij op ScienceGuide een column bij over zijn ervaringen in de eigenzinnige werelden van politiek en wetenschap, hun wederzijdse beïnvloeding en hun confrontaties.