Versterk burgers in Arabische wereld in roep om verantwoording - Hoofdinhoud

Voor de Westerse wereld lijken stevige Arabische regimes een belangrijker doel om eigen belangen te dienen dan dat er wordt geluisterd naar de angst, onvrede en belangen van gewone burgers.

Er is een politieke aardbeving gaande in het Midden-Oosten. Hoewel het lastig is voorspellingen te doen, is een ding zeker, recente ontwikkelingen zullen blijvende impact hebben op de regio en het beleid van Westerse landen, inclusief de VS en Europa ten aanzien van de Arabische wereld.

Angst

Voor de Westerse wereld lijken stevige Arabische regimes een belangrijker doel om eigen belangen te dienen dan dat er wordt geluisterd naar de angst, onvrede en belangen van gewone burgers. Zij leefden tussen een sociaal-economisch minimum dat net voldoende was om geen honger te hebben en de angst voor repressief optreden van hun machthebbers. Het is een Westers sprookje om te denken dat jonge mensen dit blijven accepteren en toont een gebrek aan lange termijn visie.

Door de financiële en economische crisis en oplopende voedselprijzen is dat veranderd. Met behulp van nieuwe technologieën, het falen van officiële censuur en een hele jonge boze bevolking is de angst voor repressie doorbroken. Het betrekkelijke gemak waarmee in Tunesië de belangrijkste machthebber het land moest verlaten, toonden hen dat doorzetten resultaat oplevert. Bovendien inspireert de kracht van gewone mensen, hele volksstammen die gekluisterd achter de laptop of de TV deze ontwikkelingen nauwgezet volgen.

Voorbeeld

De opkomst van mobiele technologieën, sociale media die formele censuur omzeilen, en de aandacht van satelliet zenders voor de gewone man of vrouw, maakte Tunesië een voorbeeld voor omringende landen.

Dezelfde trends zijn ook waarneembaar in Egypte, Algerije en Jordanië. En zijn niet onopgemerkt in andere Arabische landen als Libië, Marokko en Syrië. Met de onthulling van de slaafsheid van de Palestijnse Autoriteit na het uitlekken van onderhandelingsmemo’s via Al-Jazeera, de zogenaamde Palestine Papers, werd nog eens het onvermogen getoond van regeringsleiders om te luisteren naar haar eigen jonge bevolking. Zwart op wit viel te lezen op welke wijze de Palestijnse Autoriteit in hun handelen afhankelijk zijn van hun donoren ten koste van hun eigen mensen.

Om meteen een einde te maken aan een ander Westers sprookje: Democratie gaat niet uitsluitend om verkiezingen maar om de mogelijkheid van gewone mensen verantwoording af te dwingen. Regeringsleiders moeten uitleggen waarom hun land ervoor staat zoals het ervoor staat en de keuzes maakt, die het maakt. De enorme financiële en militaire steun die deze regimes de afgelopen decennia hebben mogen ontvangen van Westerse landen, maakte deze regimes niet verantwoordingsplichtig aan hun eigen mensen maar aan hun bondgenoten.

Schamel

Terwijl de Amerikaanse overheid met flinke sommen geld en militaire steun regimes als Egypte ($ 2 miljard per jaar) zonder randvoorwaarden blijvend ondersteunt, maakt de EU zich vooral druk over immigratie en terrorismebestrijding en gaf wat politieke hervormingen betreft niet thuis. Zo had de EU bijna een miljard beschikbaar voor het tegengaan van immigratie en een schamele tien miljoen ter bevordering van mensenrechten in de regio. Ook als het gaat om diplomatie en politieke druk waren Europese regeringsleiders vooral bezig met migratie, terrorisme en het mislukte vredesproces en was het volledig stil als het ging om het repressieve karakter van Arabische regimes.

Arabische mensenrechten activisten denken dat Europese retoriek over hervormingen meer te maken heeft met het dienen van een Amerikaanse agenda dan dat het echt gaat om de steun van bewegingen van onderop. Vooralsnog betekent het gebrek aan Westerse zelfkritiek ten aanzien van dit buitenlandse beleid weinig concrete verandering.

Islamisten

Het is niet verwonderlijk dat als het om de toekomst van Egypte gaat, de Amerikaanse president eerst praat met spelers als Saudi Arabië, Turkije en Israël om opvolging te organiseren, in plaats van echt te begrijpen waarom de gewone Egyptische man of vrouw, de straat opgaat. Hoewel het Westen vooral bang is dat islamisten aan de macht zouden kunnen komen, heeft juist die angst er voor gezorgd dat de diversiteit aan meningen de afgelopen decennia in de Arabische wereld de kop is ingedrukt.

Het is daarom in het belang van mensenrechten en stabiliteit dat de politiek meer zijn oor te luisteren legt bij de gewone man en vrouw in de Arabische straten. Het is niet genoeg om als Nederlandse overheid een paar mensenrechten organisaties te steunen in het Midden-Oosten. We moeten de mensen daar versterken om hun wens voor verantwoording en inspraak gehoord te krijgen en te realiseren. Wat het gevolg ook moge zijn voor ons. Op de lange termijn is dit het beste voor iedereen.

Dit artikel verscheen op 2 februari 2011 op de opinie-site van De Volkskrant.