Politieke situatie Slowakije - Hoofdinhoud

Bron: IPU.org

In mei 2023 werd Ludovit Ódor benoemd tot interim-premie na het opstappen van meerdere ministers uit het in april 2023 gevormde interim-kabinet Heger in mei 2023. Heger volgde Igor Matovic op, die in maart 2021 aftrad als premier van Slowakije vanwege een politieke crisis over de aankoop van coronavaccins. Op 30 september 2023 werden verkiezingen gekozen, waarbij de socialistische partij van oud-premier Fico als grootste uit de bus kwam.

Na de onafhankelijkheid in 1993 regeerden kabinetten onder leiding van Vladimír Mečiar, de leider van de in 1991 gestichte nationaal-conservatieve partij, die een belangrijke rol had gespeeld bij de splitsing van Tsjecho-Slowakije. De verkiezingen van 1998 brachten een centrumrechts kabinet aan het bewind, dat werd geleid door de christendemocraat Mikuláš Dzurinda. De Slowaakse politiek werd in de voorgaande 15 jaar gedomineerd door Robert Fico i. Hij leidde diverse kabinet ten. Op 15 maart 2018 trad Fico af naar aanleiding van protesten tegen zijn regering en de politieke crisis die ontstond na de moord op een journalist die onderzoek deed naar de banden tussen zijn regering en de Italiaanse maffia. Hierna vormde Pellegrini van de Smer een regering.

Slowakije was van juli tot december 2016 voorzitter van de Europese Raad. De eerstvolgende keer dat Slowakije de raad weer mag voorzitten is in 2030, het zal dit samen doen in een trojka i met Nederland en Malta. De Slowaakse politicus Maroš Sefčovič i is Eurocommissaris voor interinstitutionele Betrekkingen en Prognoses i, tevens is hij vicevoorzitter van de Europese Commissie.

Slowakije is een parlementaire republiek. De sinds 1999 direct voor vijf jaar gekozen president is staatshoofd. De rol van de president is grotendeels ceremonieel, hij of zij heeft nauwelijks politieke macht. De regeringsmacht berust bij het kabinet onder leiding van de minister-president. De president kan het parlement ontbinden en verkiezingen uitschrijven als een politieke impasse is ontstaan. Het parlement bestaat uit één Kamer, de Nationale Raad (Národná rada). Een kabinet moet bij zijn aantreden het vertrouwen krijgen van het parlement. De Nationale Raad is wetgevend en controlerend lichaam. Verder is er een Constitutioneel Hof dat wetten aan de Grondwet kan toetsen.

Kiesstelsel

De 150 leden van de Národná rada worden gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging via een lijstenstelsel. Kiezers kunnen binnen één partijlijst vier voorkeurstemmen uitbrengen. Er geldt een kiesdrempel van vijf procent.

Partijen

Tot 2020 was de sociaaldemocratische partij Smer ('De derde weg') de grootste partij van Slowakije. De partij kwam in 1999 voort uit onder meer de SDL, Strana Demokratickej L'avice, (Partij van Democratisch Links), de opvolger van de communistische partij van Slowakije. Na de verkiezingen van 2020 is OLaNo de grootste partij geworden. Deze conservatieve partij staat bekend om het bestrijden van corruptie. De SNS, Slovenská Národná Strana, (Slowaakse Nationale Partij) is een zeer nationalistische en conservatieve partij. De partij staat vooral bekend om haar sterke anti-Hongaarse sentiment.

In 1998 werd bij de verkiezingen de SDK, Slovenská Demokratická Koalícia, (Slowaakse Democratische Coalitie) gevormd; een coalitie van sociaaldemocraten, sociaal-liberalen, christendemocraten en groenen. Bij de verkiezingen van 2016 deden drie nieuwe partijen mee. De combinatie Obyčajní Ľudia (Gewone volk) en Nova (OLáNo-NOVA) is conservatief-liberaal en een afscheiding van SaS. Ľudová strana – Naše Slovensko (Volkspartij 'Ons Slowakije', ook wel Kotleba) is rechts-nationalistisch en eurosceptisch. SR, Sme Rodina, ('Wij zijn familie') is een door een ondernemer gestichte protestpartij, die iets gematigder is dan Kotleba.

Bij de verkiezing van 2020 deed een nieuwe partij mee die uiteindelijk ook in de coalitie terecht is gekomen: Za Lúdí (Voor het Volk). Deze pro-Europese partij is opgericht door de voormalige president Andrej Kiska, als alternatief voor de Smer.