Column 'Alles is onzeker, zoveel is zeker' De Limburger/Limburgs Dagblad 6 maart 2010 - Hoofdinhoud
“Alles is onzeker, zoveel is zeker”, geen enkele uitdrukking geeft onze tijd beter weer. Van het allergrootste tot het allerkleinste, in alles schuilt onzekerheid. De mensheid is onzeker over haar verhouding met de aarde. Kan zij wel 9 miljard mensen dragen, zonder er aan te bezwijken? In de internationale politiek zijn de verhoudingen niet minder onzeker. De Amerikaanse hegemonie heeft haar houdbaarheidsdatum overschreden, maar wat er voor in de plaats zal komen is hoogst onzeker. Bijna maandelijks zie je wel ergens een deskundige een nieuwe wereldorde voorspellen: een bipolaire wereld met de VS en China als polen; een driehoeksverhouding met als derde partner Europa; een wereld met China als enige supermacht of een wereld met wisselende machtscentra, die nog het meeste wegheeft van het concert der naties uit de late negentiende eeuw.
Voor diplomaten is het een geweldige tijd. Er wordt een wedstrijd gespeeld die grote verliezers, maar dus ook grote winnaars kan opleveren. Het gaat ergens over en je kan veel voor je land of je continent betekenen, maar je kan het ook ontzettend verprutsen. Het enige dat je niet kan doen, is stil blijven zitten en hopen dat het spel vanzelf naar je toekomt. Dat is misschien de enige zekerheid die we nog hebben: wie stil blijft zitten, verliest zeker.
En toch zijn we nauwelijks in beweging te krijgen. Dat is maar al te menselijk. De onzekerheid heeft zich als houtrot in ons systeem genesteld, dus is de eerste impuls om nog meer onzekerheid buiten de deur te houden. We weten wat we hebben, maar zijn onzeker over wat we krijgen. Bovendien is dit de eerste keer sinds de oorlog dat mensen aanvoelen dat groei in welvaart en welzijn niet vanzelfsprekend meer is. Dit is de eerste generatie ouders die eraan twijfelt of hun kinderen het wel even goed, laat staan beter zullen hebben dan zij. Dus de onzekerheid is zowel op wereldschaal als aan de keukentafel thuis zeer goed voelbaar.
Het zou een geweldige bron van positieve energie moeten zijn. Laten we er een betere en zekerdere wereld van maken, te beginnen in Nederland. Dat gevoel kom je ook wel tegen, maar het overheerst niet, integendeel. De belangrijkste reden hiervoor is waarschijnlijk dat het geloof in de maakbaarheid van de samenleving is verdwenen. Het geloof dat als een gemeenschap besluit zichzelf op een hoger plan te tillen, dit ook kan lukken. Daarvoor is een zo breed mogelijke consensus nodig over waar we naartoe willen en zijn de instrumenten nodig om die wens vervolgens in concrete maatregelen te vertalen.
En hier wringt de schoen. De zoektocht naar consensus begint met de vaststelling dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Dat we iets voor elkaar over moeten hebben, om er samen beter van te worden. Nederland is nog niet zo ver. Wij zijn nu vooral heel goed in het op hoge toon van anderen eisen dat ze zich aan de regels houden, zich aanpassen of zich geheel schikken naar onze wensen. Wij worden boos als anderen óns op deze manier aanspreken, want dan voelen we ons beknot in onze ‘vrijheid’. Wij moeten het besef herontdekken, dat nog zo duidelijk aanwezig was bij onze ouders, dat vrijheid iets is dat je krijgt als je het eerst aan een ander gunt. Wat zou Nederland een geweldige sprong voorwaarts maken als we de omslag van ‘eisen’ naar ‘gunnen’ zouden maken!
Als we met een zo groot mogelijke meerderheid hebben vastgesteld waar we naartoe willen, moet vervolgens worden gekeken hoe die wens in concrete stappen wordt vertaald. Daarvoor is in een democratie de politiek onontbeerlijk. Maar de politiek lijkt niet het mandaat te krijgen om haar rol te vervullen van onmisbaar instrument van maatschappelijke ordening. Daar hebben alle Westerse democratieën last van. Nederland zeker, omdat bij ons de democratische instellingen nog geënt zijn op de verzuilde samenleving die allang is verdwenen. Dat is een belangrijke oorzaak van de vervreemding tussen de mensen en de politiek in ons land. Onze instellingen zijn gevormd door een wereld die niet meer bestaat en die, ondanks de bewering van het tegendeel door sommige politici, ook nooit meer zal terugkomen. Dus zullen we onze democratie moeten aanpassen aan de wereld van nu, willen we haar niet blijvend beschadigen. Want als we niet in beweging komen is zelfs de toekomst van de democratie onzeker.
Origineel bericht alleen toegankelijk voor leden facebook