Politiek als entertainment - Hoofdinhoud
Lijst Nul van BNN is lijst 17 geworden. Dat leidt bij sommigen tot gefronste wenkbrauwen. Hoe kan het zijn dat een jongerenprogramma, dat onder andere premier Balkenende rode oortjes bezorgde door de kus van Katja Schuurmans, meedoet aan de verkiezingen? Hoe diep moeten we zakken om politiek aantrekkelijk te maken voor de jongere generatie of ongeïnteresseerde burger?
En wat te denken van lijsttrekkers die in het societyprogramma RTL Boulevard een aflevering verzorgen als commentator? Of het blad Veronica Magazine dat de meest sexy politicus op de cover wil zetten? Het begrip dramademocratie wordt gedegradeerd tot politiek als entertainment. Vroeger was alles beter, en al helemaal voor de uitvinding van de snelle drukpers en de tv, zou je kunnen concluderen.
Maar is het allemaal zo’n drama als politiek enige entertainmenttrekken krijgt? Was het vroeger echt anders?Ja natuurlijk was vroeger echt alles anders. Tijdens de verzuiling was het bijvoorbeeld helemaal niet nodig om verkiezingen, partijprogramma’s en lijsttrekkers op allerlei manieren onder de aandacht van de bevolking te brengen. De pastoor, dominee of andere cultureel leider gaf aan waar op te stemmen en met de kiesplicht was iedere partij verzekerd van de stemmen. Peilingen waren derhalve ook niet nodig, je telde gewoon het aantal kiesgerechtigden per de gezindte en rekende het aantal zetels uit.
Ook waren er vroeger geen massamedia. Je had de kranten, een paar tijdschriften en basta. Maar er werd wel degelijk over het persoonlijk leven van politici geschreven. Ik herinner me nog goed dat ik als kind gefascineerd was door een jubileumuitgave van het tijdschrift Het Leeven. Dat was een mix tussen Paris Match, de Prive en de Nieuwe Revu. Wonderlijke foto’s van Siamese tweelingen, de lotgevallen van de opvarenden van de Titanic, de nieuwste rages in het dansen of mode of de schrijnende armoede in de kelders van de Jordaan kwamen aan bod.
Maar ook kwam herhaaldelijk de naaktloperij van ene Abraham Kuyper in beeld, al was dat op tekeningen. Ik wist als achtjarige nog niet precies wie Kuyper was, en wat hij heeft betekend voor de christendemocratie, maar wel dat het persoonlijk leven van een politicus blijkbaar nieuwswaardig was. Niet dat dat tot enig zetelverlies voor de ARP leidde, de betreffende zuil las waarschijnlijk Het Leeven niet, of deed de naaktloperij af als schandelijke lariekoek. Politiek was vroeger ook een beetje entertainment.
En hoe erg is dat eigenlijk, dat entertainment de politiek betreedt of politici de entertainmentindustrie? Doet dat af aan de kwaliteit van de besluitvorming? Als je even door de oogwimpers kijkt en kijkt naar de stabiliteit en economische situatie in Nederland niet. Vergeleken met veel van onze Europese broeders en zusters leven we in een welvarend land, wellicht wat schrikachtig vanwege een paar idioten maar het land wordt niet ontwricht door taalstrijden, landsontwrichtende stakingen, massawerkloosheid, faillissement of al te slopend nepotisme. Het is er allemaal wel, maar al onze conflicten worden uiteindelijk opgelost door strijdende politieke groeperingen die als puntje bij paaltje komt de meest radicale voorstellen ook weer als een keuteltje inslikken en afdoen als geen breekpunt.
Bovendien wordt er door de kamerleden, zowel de backbenchers als zij die regelmatig de media halen met bizarre voorstellen of gewoon een lekker verhaal, noest en ijverig gewerkt aan diverse wetsvoorstellen die het leven ordentelijker, makkelijker of eerlijker maken. En mochten die ijverige tweede kamerleden hun huiswerk niet goed genoeg gedaan hebben dan fluiten de senatoren van de eerste kamer de wet terug. Dat werk doen politici ondanks andere bezigheden zoals fotoshoots, tv optredens of het becommentariëren van lijst 17. Overigens heeft lijst 17 wel een net partijprogramma en voldoen ze blijkbaar aan alle eisen die de Kieswet stelt.
Maar moet dat dan allemaal, al die optredens in de media, reportages in de blaadjes? Is dat niet slecht voor het aanzien van de politiek? Welnu, het aanzien van de politiek wordt vooral geschaad als beloftes niet worden waargemaakt of zaken in de soep of in een brei van bureaucratie vastlopen. Sterker nog, het bereiken van mensen die anders niet wisten van politici en wat zij zoal doen zie ik als vooruitgang, en al helemaal ten opzichte van de verzuiling. De tijd waarin burgers vooral werden geacht hun kop te houden, te luisteren naar de top en eens in de vier jaar een kruisje te zetten bij de aangewezen kandidaat en partij. Daar is niets democratisch aan.
Politiek dichter bij mensen brengen, proberen op allerlei manieren en via allerlei wegen uit te leggen wat je doet, waarom je het doet en wat je drijft past in een volwassen democratie waarin iedere kiezer meetelt. Dat wellicht sommige kiezers stemmen op een kandidaat die zo lekker praat of er zo leuk uitziet is van dezelfde orde als niet nadenken over een partij of kandidaat omdat de pastoor het zo bevolen heeft. Dat is van alle tijden. Wilders gebruikt lustig de media om allerlei mediagenieke plannen te lanceren, maar het gros van de Nederlanders is slim genoeg om er door heen te prikken, of is het botweg niet eens met hem. Dat kunnen ze nu allemaal eenvoudig bedenken, ook omdat zijn voorstellen onderwerp worden van entertainmentachtige discussieprogramma’s. Ik concludeer dat de kans dat mensen meer gaan nadenken over wat politiek voor hen doet, wie en welk idee het beste bij hen past nu vele malen groter is dan in de tijd waarin we het zonder entertainment en massamedia moesten doen.