Moderniseren is toch iets anders dan mensen slopen? - Hoofdinhoud

In het april nummer van ‘VolZin’ staat een interview met mij over - kort samengevat- politiek en zingeving. Lees maar..

SP-Kamerlid Krista van Velzen:“Van dromen naar drammen”

“Moderniseren is toch iets anders dan mensen slopen?”

Krista van Velzen: “Doe zelf maar eens wat met je idealen.”

Tekst: Cees Veltman

“Je inzetten voor mensen die het diepst onderaan hangen, daar moet het toch om gaan in de politiek?”, aldus Krista van Velzen. Zij werd genoemd als opvolgster van de plotseling vertrekkende Agnes Kant als fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer, maar die beker liet ze aan zich voorbijgaan. Toch staat Van Velzen bekend als een onvermoeibare activist en idealist die het pijn moet doen dat haar partij zetels gaat verliezen bij de komende Kamerverkiezingen, tenminste volgens de opiniepeilingen.

Idealisten krijgen niet de waardering die zij verdienen, aldus bedrijfskundige Ferd van Koolwijk in zijn pasverschenen boek ‘Nieuwe idealist v/m’. Idealisme heeft een veel grotere samenbindende potentie dan politiek en religie. Wat vindt Krista van Velzen daarvan? “Voor mij is idealisme dat je een beeld hebt van hoe de wereld eruit zou kunnen zien en dat je daar niet alleen over droomt maar er ook iets voor doet. Van dromen naar drammen, in positieve zin. Je kunt kritiek hebben op acties, maar dan zeg ik: doe zelf maar eens wat met je idealen. Ga maar aan de slag. Het is makkelijk om te klagen over wat er allemaal mis is. Maar aan de kant staan is voor mij geen optie. Daar gaan we de wereld niet mooier mee maken.

Gedrevenheid en nuchter idealisme vormen de rode draad in mijn leven. Ik heb de overtuiging dat je als individu de wereld beter kunt maken. Voor mij is actievoeren een noodzakelijkheid.”

Zij bewees dat bij veel milieu- en vredesacties tot aan een blokkade van een Schotse nucleaire marinebasis en het eigenhandig beschadigen van duikboten en ander oorlogsmaterieel aan toe, waardoor ze een maand in de cel belandde. In Canada werd zij tijdens een actie met een mes bedreigd door een zeehondenknuppelaar.

Dosis woede

Over haar achtergrond zegt Van Velzen: “Ik heb een maatschappijkritische houding meegekregen. Wat maakt je tot de persoon die je bent? Het is levenservaring en een dosis woede over wat je om je heen ziet en optimisme dat je daar iets aan kunt veranderen. Mijn hele leven is een reeks aan gebeurtenissen die me wakker hebben gemaakt. Als kind heb ik de ‘fall out’ van Tsjernobyl meegemaakt. In het dorp waar ik woonde, liepen mensen rond met witte antistralingspakken en geigertellers om de radioactiviteit te meten. Dingen uit de grote wereld kwamen opeens heel dichtbij in mijn dorp. Mijn kleine wereldje bestond uit polsstokspringen, in weilanden rondhuppelen en in bomen klimmen.

Nu gaat de discussie over het klimaat en wordt er gepleit voor meer kerncentrales. We lijken Tsjernobyl te zijn vergeten, maar vooral met de oude kerncentrales kan er nog steeds van alles misgaan. Ik heb een hoop uraniummijnen gezien. Je vindt ze onder andere in Canada, Kazachstan, New Mexico en Namibië. Dat is gewoon dagbouw waardoor er veel milieuschade en gezondheidsschade optreedt. De kernenergievoorstanders die het klimaat willen beschermen, gaan daar totaal aan voorbij. Ook uranium is een eindige grondstof. Ik ben niet dogmatisch tegen kernenergie. Als het allemaal veilig en milieuvriendelijk kan, heb ik er niks op tegen. Ik zie het alleen niet gebeuren. Daarom ben ik teleurgesteld in de nieuwe president van de VS die kernenergie opnieuw wil omarmen, maar aan de bredere discussie voorbij gaat.”

Zoektocht

Een andere gebeurtenis uit haar jeugd noemt Van Velzen de anti-kruisraketten demonstratie in Den Haag in 1983. “Ik vond het fantastisch, maar vooral omdat ik met toestemming van mijn ouders mocht spijbelen van school. Voor mij was het wel het begin om kritisch na te denken over bewapening. Ik ben doopsgezind opgevoed, naar de zondagsschool geweest. Het was echt een linkse kerk waar naastenliefde voorop stond. We protesteerden als gemeente tegen kruisraketten en verkochten Max Havelaar producten. Geloof en maatschappij kwamen heel dicht bij elkaar. We gingen als kinderen met fruit langs bij ouderen die niet naar de dienst konden komen. Dat deed je voor elkaar. Omkijken naar elkaar en naar mensen die alleen achter blijven. Nu komen kerken voornamelijk negatief in de publiciteit. Het zijn overleefde instituten helaas. Maar de roep om zingeving is er wel. Ik ben blij dat mensen dat massaal hebben. Kijk maar om je heen. Als ik een potje pindakaas ga halen bij de natuurwinkel, hangt het hele prikbord vol met aanbiedingen van mensen en het gaat voornamelijk om zingeving. Het is de mens eigen om, als je je basisbehoeften op orde hebt, op zoek te gaan naar zin in je leven. De kerken hebben dezer dagen echter niet genoeg aantrekkingskracht meer om meer mensen aan zich te binden en samen die zoektocht aan te gaan. Of dat erg is, weet ik niet want aan kerken met dogma’s en opgelegde levensstijlen en vastgeroeste vormen bestaat immers weinig behoefte. Die kwestie van het weigeren van de hostie aan homo’s is ontzettend triest. Ik heb me afgevraagd of ik naar de demonstratie in Den Bosch zou gaan, maar ik dacht: als dat echt is wat de katholieke kerk voorstaat, dan zeg ik: laat maar zitten die kerk.

Mensen hebben een godsbeleving en die is goed. Die oude vastgeroeste waarden van wie wel en wie niet mogen meedoen, daar wil ik niks mee te maken hebben.

Ik ben een brave vwo-scholier geweest, maar ik wilde meer doen dan in schoolbankjes zitten. Ik ben als vrijwilliger voor het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie gaan werken. Ik heb samen met vrienden een biologisch restaurant opgericht. Vanuit het eten kun je een verhaal vertellen over het milieu. Niet op een prekerige toon, het moet wel leuk zijn allemaal. Niet: jij zit fout want je hebt een plastic bekertje in je hand of: als jij niet vegetarisch eet, ben je verkeerd bezig. Ik vind dat je mensen moet verleiden en de overheid moet daar de mogelijkheden voor creëren. Minister Gerda Verburg zegt nu: die kiloknallers en prijspakkers zijn wel een probleem… Ja, dat is al jaren bekend. We hebben mensen nodig die maatregelen treffen en als je die liever niet wilt nemen, moet je geen minister worden, zo simpel is het.”

Onderklasse

Van Velzen zegt leesverslaafd te zijn: “Ik heb veel gehad aan de boeken van Jan Marijnissen, vooral zijn maatschappijanalyse. De Politeia

van Plato heb ik verslonden. Hij zag dat het lot van de mens al bijna vastligt bij de geboorte. We koesteren wel de American dream

dat voor iedereen alles mogelijk is, maar Plato deelde de mensen in met metaalkleuren: ijzeren, bronzen en gouden mensen. Het is nog steeds zo. Als je ouders laag zijn opgeleid, kun je op je vingers natellen dat je kansen in de maatschappij klein zijn. Dat bepaalt voor een groot deel je kansen op de arbeidsmarkt en zelfs hoe oud je mag worden. Die lotsbeschikking moeten we van ons afschudden. Dat kan alleen maar door te blijven ageren tegen de kloof tussen arm en rijk en tegen de toenemende zelfverrijking.

Marcel van Dam laat in zijn boek ‘De onrendabelen’ de onderklasse zien. Dat zijn de mensen waar ik dag en nacht mee bezig ben, die ik ontmoet en die mij brieven schrijven dat ze in grote problemen zitten. Ze vragen: waarom moet ik zoveel moeite doen om te krijgen wat in een rijk land als Nederland toch zo voor de hand ligt? Goede zorg, een behoorlijk inkomen en voldoende voedsel. Neem de mensen met een verstandelijke beperking, de ex-gedetineerden die uitgekotst worden. Van Dam legt die kortzichtigheid van opsluiten en verder niks doen bloot. Daar maken we de maatschappij alleen maar harder en lelijker mee.”

Quakers

Van Velzen bezoekt op zondag de bijeenkomst van quakers in Den Haag. “Die zijn bij uitstek maatschappelijk betrokken. In Nederland is de beweging niet groot, in Engeland is het een enorme beweging van mensen die vanuit geloof overgaan tot direct activisme en het samenzijn als een inspiratiebron zien. Heel gaaf. Wat mij er aanspreekt is dat alle dogma’s zijn losgelaten. Er zijn geen voorgangers. Jij bent het gewoon en wij zijn het samen. We hebben samen genoeg wijsheid om de ander tot steun te zijn. Iedereen heeft een stukje van God, een stukje licht in zich en dan moet je elkaar maar tot licht zijn. Dat werkt heel goed. Afgelopen zondag was daar ook weer een voorbeeld van. Het zijn altijd stiltebijeenkomsten. Het was weer heel stil, soms is daar bijna niet doorheen te komen, maar het is voor mij goed om alles van de afgelopen week door het doucheputje te laten wegstromen. Lekker. Na een half uur kwam er een stemmetje bij me op: het is nu wel heel lang stil… Een vrouw naast mij zei toen: ik wil mijn worsteling met jullie delen. Gaandeweg in het gesprek bleek dat zij last heeft van enorme pijnen die haar dusdanig belemmeren dat ze het gevoel had: ik kan niet meer bidden, ik kan niet meer mezelf overgeven, ik kan niet méér zijn dan die pijn, ik weet niet of ik dit wel kan dragen. Dan merk je dat het begint te borrelen. Dan kun je met z’n tienen of vijftienen wel iets in haar rugzakje doen, troost of een schouderklop. Dat is toch net iets meer dan in een kerk zitten die misschien als gebouw wel fantastisch is, maar waar anderen iets voor jou hebben bedacht, en het hele gebeuren niet meer van de mensen zelf is.

Je inzetten voor mensen die het diepst onderaan hangen, daar moet het toch om gaan in de politiek? Ik bemoei me als Kamerlid met het gevangenissysteem en dan zie ik drugsverslaafden, psychiatrische patiënten, mensen die met de nek worden aangekeken. Je kunt ten dele ontoerekeningsvatbaar verklaard worden, wel gek maar niet gek genoeg, wel gestoord maar niet helemaal, en dan kun je jarenlang in de gevangenis gaan zitten afstompen. Daarna ben je plotseling psychiatrisch patiënt en gaan ze je behandelen in een kliniek. Ik vind dat iedereen een menswaardig bestaan moet hebben. Als iemand een psychiatrische behandeling nodig heeft, waarom dan niet meteen vanaf moment nul?

Ik vind het mooi om op te komen voor mensen die niet voor zichzelf kunnen spreken, al word je ervoor beschimpt, want zo gaat dat in de huidige Telegraafcultuur. Als ik zeg dat mensen wel iets meer geld mogen krijgen voor het werk dat ze voor een paar centen per uur doen in de gevangenis, krijg ik hoon over me heen. Ze willen een potje jam kunnen kopen of een pakje shag, maar moeten daar wel meer dan de volle mep voor betalen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen maakte ik in Zeeland mee dat het gedetineerden onmogelijk werd gemaakt persoonlijk te gaan stemmen. Ze waren daar pissig over. Je zou zeggen: ze zitten vast en diep in de problemen, waar maken ze zich druk over, maar ze stonden op hun stemrecht. Dat vond ik wel mooi hoor. Zelfs zij kijken iets verder dan hun neus lang is. Dat geeft hoop.”

‘GroenRechts’

Is de PVV de grootste tegenstander van de SP? Van Velzen: “De PVV is een fenomeen dat haaks staat op alles en iedereen wat we in Nederland hebben. Nee, ik zie de tegenstanders vooral bij de VVD uiteraard. Ook partijen die bij links worden geplaatst kunnen trouwens flink rechts uitpakken. Als je kijkt hoe GroenLinks zich opstelt in de discussie over de afbraak van een sociale verworvenheid als het ontslagrecht kan ze zich beter ‘GroenRechts’ noemen, zo liberaal als de pest zijn ze daar. Die tegenstelling in het denken tussen: voor elkaar zorgen en je moet zelf maar knokken, wordt steeds scherper. GroenLinks staat dan keihard aan de kant van de werkgevers. Dan denk ik: jullie waren toch oude CPN’ers en pacifisten enzo? Hoe zijn jullie plotseling aan de andere kant van de streep komen te staan? Ik kan het niet volgen. Hetzelfde geldt voor de aow-leeftijd. Dan denk ik: jullie wonen toch niet allemaal in de grachtengordels van Nederland? Voor grachtengordelbewoners is het vast allemaal wat makkelijker om langer door te werken. Ik kom bijna dagelijks mensen tegen die gewoon op zijn. Generaties die nu met pensioen zouden gaan, zijn vaak al op hun veertiende met werken begonnen. Die hebben gewerkt, gewerkt en gewerkt. Ga die maar eens uitleggen dat ze nog langer moeten doorwerken. Het is toch niet de taak van partijen die zich ooit links of progressief noemden om mensen die al aan de zijkant staan over de kling te jagen?

Kijk naar de mensen die boven de 50 zijn maar nooit worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. En Den Haag maar kletsen over langer doorwerken. Het staat zo ver van de realiteit af. Er bestaat een soort loden plafond zo in de buurt van 55, 56, dan kom je niet meer aan de bak. We moeten moderniseren, wordt dan gezegd, maar moderniseren is toch iets anders dan mensen slopen? Van mij mag iedereen langer doorwerken, bij wijze van spreken tot z’n tachtigste, maar daar kunnen we geen verplichting van maken. En de vergrijzing dan, wordt gevraagd. Die is helemaal geen probleem. Laten we eerst maar eens proberen om de veertigers en de vijftigers die nu aan de kant staan aan werk te helpen. Laten we eerst maar eens zorgen dat mensen al werkend de 65 halen, voordat je die pensioenleeftijd omhoog gaat gooien. Het is allemaal zo onlogisch. Als je een heel snelle auto wilt maken, begin je toch ook niet bij de antenne?”

Krista van Velzen (Sint Nicolaasga, 1974) werd geboren in een doopsgezind gezin. Haar vader was gemeenteraadslid voor de PvdA en docent pedagogische academie. Zij studeerde bos- en natuurbeheer, organiseerde een voettocht naar Moskou voor een kernwapenvrije wereld, was actief in campagnes tegen kerncentrales en voor geweldloosheid. Zij had een groot aandeel in het verbod op het bezit en gebruik van clusterbommen. Het lijkt haar “geweldig” ooit minister van Defensie te worden “om daar eens een echt links geluid te laten horen”. Van Velzen is sinds 2002 Tweede Kamerlid voor de SP waar zij zich onder meer bezig hield met landbouw, gevangeniswezen, drugsbeleid, wapenhandel en daklozen. Zij is Dierenbeschermer van het jaar, 2006, kreeg in 2008 de bi-award en is opnieuw herkiesbaar als Tweede Kamerlid. Zij woont met haar partner in een ecologisch woonwerkpand in Den Haag.