Gemeenteraad

Een gemeenteraad is het gekozen vertegenwoordigende lichaam in de gemeente en daarvan tevens het hoogste bestuurlijke orgaan. De raad stelt het beleid van de gemeente vast en controleert het dagelijks bestuur: het college van burgemeester¹ en wethouders². De omvang van de raad hangt af van het aantal inwoners in een gemeente. Een gemeente met 3000 of minder inwoners heeft bijvoorbeeld negen raadsleden, een gemeente met meer dan 200.000 inwoners 45.

Bij de verkiezingen voor gemeenteraden kunnen ingezetenen eens per vier jaar een stem uitbrengen op een kandidaat. De kandidaten staan op lijsten van de diverse politieke groeperingen. Bij raadsverkiezingen doen (meestal) zowel landelijke als plaatselijke partijen of groeperingen mee. Anders dan bij de landelijke en provinciale verkiezingen hebben bij de gemeenteraadsverkiezingen ook niet-Nederlandse ingezetenen kiesrecht, mits zij voldoen aan de vereisten die gelden voor andere ingezetenen. De politieke verhoudingen in de raad zijn richtinggevend voor de verdeling van wethouderszetels. Net als in andere gekozen lichamen organiseren de gekozenen zich in politieke fracties.

Sinds 2002 is er in gemeenten sprake van dualisme³, een scheiding tussen bestuur en volksvertegenwoordiging. Voordien werden de wethouders uit de gemeenteraadsleden gekozen; sinds 2002 maken zij daarvan niet langer deel uit. De burgemeester¹ is, behalve voorzitter van het college van burgemeester en wethouders, ook voorzitter van de raad. Gemeenteraden worden bijgestaan door een (raads)griffier. Daarnaast stellen gemeenteraden een gemeentelijke rekenkamer(functie) in.

De verkiezing van de gemeenteraden is geregeld in de Kieswet⁴; de inrichting, taken en bevoegdheden zijn vastgelegd in de Gemeentewet⁵. Gemeenteraden vergaderen als regel eens per maand, maar daarnaast komen geregeld raadscommissies bijeen.

Meer over

• 1. 

  Een burgemeester is een door de Kroon benoemde gemeentebestuurder, die lid en voorzitter is van het College van burgemeester en wethouders in een gemeente. De burgemeester heeft een belangrijke rol bij de beleidsvorming in een gemeente en heeft daarnaast speciale verantwoordelijkheid voor de openbare orde. De burgemeester is het gezicht van de gemeente. In 2018 is de Kroonbenoeming uit de Grondwet gehaald, maar de Gemeentewet is nog niet gewijzigd.
   
• 2. 

  Een wethouder is een door de gemeenteraad benoemd lid van het dagelijks bestuur van een gemeente De wethouders vormen met de burgemeester het college van burgemeester en wethouders (B&W). De burgemeester is voorzitter van B&W. Het aantal wethouders in een gemeente hangt af van het aantal inwoners. Minimaal zijn er twee wethouders. Ook niet-raadsleden kunnen tot wethouder worden gekozen.
   
• 3. 

  Wet van 28 februari 2002 tot wijziging van de Gemeentewet en enige andere wetten tot dualisering van de inrichting, de bevoegdheden en de werkwijze van het gemeentebestuur (Wet dualisering gemeentebestuur)
   
• 4. 

  Deze wet bevat bepalingen inzake het kiesrecht en de verkiezingen van de leden van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer der Staten-Generaal, alsmede van de leden van provinciale staten en de gemeenteraden.'Het gaat dan onder meer over de wijze van kandidaatstelling, de registratie van partijen, de wijze van stemmen, het vaststellen van de verkiezingsuitslag en de aanvang en het einde van het lidmaatschap van een vertegenwoordigend lichaam.
   
• 5. 

  De Gemeentewet regelt het bestuur van de gemeenten en de organen die daarbij een rol spelen. De wet bevat regels over de inrichting van gemeenten en over de samenstelling en bevoegdheden van het gemeentebestuur. Organen van de gemeenten zijn de (gekozen) raad, het college van burgemeester en wethouders, de rekenkamer, de ombudsman, de raadscommissies, de secretaris en de (raads)griffier. In de gemeentewet staan ook bepalingen over de financiën van de gemeente en over het toezicht door de provincie.
   
• 6. 

  De gemeente is naast de provincie en het Rijk één van de drie bestuurslagen van ons land. Gemeenten staan het dichtst bij de burgers en hebben een democratisch bestuur. Zij hebben lokale taken, bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting, verkeer, openbare orde, cultuur en onderwijs. Daarnaast voeren gemeenten mede rijkstaken uit, bijvoorbeeld ten aanzien van ruimtelijke ordening, werk en inkomen, jeugdzorg en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Gemeenten krijgen geld van het Rijk, maar ze kunnen ook zelf belastingen heffen. Er zijn op 1 januari 2024 in Nederland 342 gemeenten.