The day after: D66 stapt uit het kabinet - Hoofdinhoud

Den Haag 30-06-2005 Vanochtend werd ik wakker in een hotel te Den Haag. Niet als Kamerlid van een regeringspartij. Maar als kamerlid van Hare Majesteits Oppositie. Wat er in een nacht kan veranderen.

Gisteren is het kabinet gevallen. D66 zei het vertrouwen op. Hier mijn relaas.

Verdonk was doorn in het oog

Het kabinet heeft de afgelopen jaren veel kritiek gekregen. In mijn ogen vaak onterecht. De economische hervormingen van Balkenende II waren zeer goed. Daar stond D66 helemaal achter; sterker nog die stonden al jaren in ons verkiezingsprogramma. Ik was trots op het feit dat, ondanks alle kritiek, we dat samen met VVD en CDA hebben gedaan. Nederland staat daardoor er beter voor inmiddels.

Doorn in het oog was en bleef het beleid van Rita Verdonk. Deze minister blunderde voortdurend, informeerde de Kamer onvolledig en was geobsedeerd door domme daadkracht.

Ook bij de zaak Hirsi Ali was dat weer het geval. Maar in deze zaak kwam een kwaadaardig trekje naar voren dat we nog niet van verdonk kende. Verdonk wilde een verklaring van Ayaan op schrift waarin ze schuld bekende voor de hele affaire rond haar Nederlanderschap. Uiteindelijk gaf Ayaan die. Vooral ook omdat Verdonk zei dat ze daarmee sneller een paspoort zou krijgen. Met die druk misbruikte Verdonk haar macht voor haar eigen genoegdoening. Dat briefje was juridisch namelijk niet nodig. het was alleen nodig om verdonk politiek van blaam te zuiveren. Onacceptabel is dat. Andere ministers van het kabinet waren niet op de hoogte van deze gang van zaken. Verdonk heeft haar macht misbruikt ten koste van iemand die afhankelijk van haar was.

Nu is Ayaan een bekende Nederlander. Ze is sterk en heeft invloedrijke vrienden. Zij heeft uiteindelijk met dit proces vrede, zegt ze. Maar wat zegt deze wijze van operen over andere dossiers waar Verdonk mee te maken heeft gehad. Ze was gewoon niet meer te vertrouwen.

Woensdag

Op woensdag was het debat over de kwestie. Het gonste in de gangen van opwinding. Hoe zou Verdonk zich er nu weer uitredden? D66 voerde de druk hoog op. We vroegen expliciet aan de Minister President om te ontkennen dat er zo'n deal gesloten was rond het paspoort van Ayaan.

Op tv hebben jullie kunnen zien dat dit debat eindeloos duurde. De VVD was hevig verdeeld over de handelswizje van Verdonk. Het was een anfluiting voor de VVD. Alles leek er op dat Verdonk tot haar beslissing was gekomen vanwege haar lijsttrekkersambities en dat ze dat nu wilde camoufleren met een schuldbekentenis van Ayaan.

Ik heb een groot gedeelte van het debat in de Kamer gezien. Maar ook delen in de kamer van onze fractievoorzitter. Daar zaten ook vanaf een uur of tien 's avonds onze D66-ministers Pechtold en Brinkhorst. Steeds was er overleg met hen.

Toen midden in de nacht Balkenende erkende dat er inderdaad een deal was geloten, en Verdonk dus daarmee haar straatje wilde schoonvegen, brak onze klomp. Ook die van onze ministers. Pechtold zei letterlijk dat de situatie daarmee onhoudbaar was.

D66 steunde om die reden een motie van wantrouwen tegen Verdonk. Zij moest opstappen. De motie werd niet aangenomen. Maar het feit dat een regeringsfractie (wij dus) hem wel steunde was niet zodner egvolg. Lousewies zei dat de coalitie moest kiezen tussen D66 of Verdonk.

Inmiddels was het al half zes 's ochtends. het werd al licht. Na de stemming over de motie van wantrouwen, kwamen we als fractie samen met onze ministers nog een keer bij elkaar. Wat was nu wijsheid? Hoe konden we Verdonk toch nog wegkrijgen?

Onze ministers zouden in het kabinetsberaad duidelijk maken dat het D66 niet te doen was om de val van het kabinet. Daarmee zou de druk toenemen op CDA en VVD om Verdonk alsnog te laten gaan.

Samen met Boris Dittrich reed ik met de auto terug naar Amsterdam. We kwamen meteen in de ochtendspits terecht.

Donderdag

Die morgen sliep ik twee uur. Daarna weer terug naar Den Haag. CDA en VVD bleven vierkant achter Verdonk staan. Blijkbaar was de VVD te bang haar te laten gaan, bang dat ze ene nieuwe rechtse partij zou beginnen. En het CDA was te bang de VVD voor het hoofd te stoten.

Samen met onze ministers besloten we om een uur of een het vertrouwen in het kabinet op te zeggen. Lousewies zou dat leter op die middag doen in het debat,

De minister-president kwam met een verklaring dat de regering geen gevolg zou geven aan de verworpen mote van afkeuring naar Verdonk. Logisch want een niet aangenomen motie heeft geen kracht. Maar toen in het debat Lousewies de steun van D66 terugtrok aan het kabinet was er een nieuw feit. Daarop kwam een nieuw beraad van het kabinet waarin onze ministers ook hun deelname aan het kabinet beeindigden.

Laurens jan Brinkhorst zei in de Kamer: "D66 kan geen verantwoording meer dragen voor het beleid van Minsiter Verdonk" Ze gaven de premier een hand. Een journalist vroeg de laatste woorden van Brinkhorst. Met een vriendelijk handgebaar en op zijn kenmerkende sjieke wijze, zei hij: "Adieu!

De spinmachine breekt los

Na het debat en de beindiging van het kabinet probeerde iedereen het gelijk naar zich toe te trekken. In de politiek heet dat 'spinnen'. CDA en VVD deden dat meteen volop. Ze zeiden bijvoorbeeld dat deze hele affaire te doen was om de lijsttrekkersstrijd bij D66. Dat er verdeeldheid was tussen fractie en onze ministers. Allemaal onzin dus.

D66-lijsttrekker Pechtold zei het goed: "Deze hele kwestie was eerder een gevolg van de lijsttrekkersstrijd bij de VVD" Pechtold was de architekt van onze opstelling rond Verdonk.

Conclusie

Ik ben trots op D66. Trots op het feit dat we in dit kabinet hebben gezeten. Trots dat we als enige linkse partij het lef hebben gehad om de economie te hervormen, waar anderen te bang voor waren. Trots op het feit dat nederland er daardoor beter voorstaat dan 4 jaar geleden. Trots op de miljarden euro's voor onderwijs, voor onze winst voor het milieu. Maar ook trots op het feit dat we ons uiteindelijk niet hebben laten gijzelen door Rita Verdonk.

Zij was de zwarte rand van dit kabinet. Een slecht functionerende minister die Nederland minder aantrekkelijk heeft gemaakt. Haar toon, haar handelswijze- het was niet langer te pruimen. Anderen waren bang voor haar. Wij niet.

Ook ben ik trots op onze mensen. Op Lousewies die het debat op hoog niveau voerde. Op Pechtold die uitstekend de leiding nam. Op Laurens Jan Brinkhorst die met zijn 69 jaar (de oudste minister van het kabinet) nog steeds onverzettelijk is.

En verder..

Het is vrijdag. Eigenlijk zou ik vanmiddag naar Japan vliegen, maar zojuist deelde het minister van Verkeer en Waterstaat mee dat de hele reis van de Kamer niet doorgaat.

Vanmiddag hebben we fractievergadering.

Ze zon schijn buiten. Het is zomervakantie. Er komen verkiezingen. Ik heb er zin in.