Kamer moet op de bres klimmen voor NS-stations met loket - Hoofdinhoud
Deze week berichtte de media dat de veiligheid in de treinen steeds verder onder druk komt te staan. Met name voor de conducteurs en machinisten wordt de situatie steeds nijpender. Alhoewel dit niet de eerste keer is dat de onveiligheid van het NS personeel ter sprake komt, slaagt de NS er niet in om de veiligheid te verbeteren, integendeel ze kondigt maatregelen af die de veiligheid juist doet verslechteren.
Door Arda Gerkens, Tweede-Kamerlid van de SP
Veiligheid bij het openbaar vervoer is van groot belang. Bij een door de SP gehouden enquête onder NS-reizigers begin dit jaar, werd veiligheid in de trein spontaan als belangrijk item genoemd. Toch horen we steeds alarmerende berichten over onveiligheid voor reizigers en NS-personeel. Vooral op de agressielijnen zijn de problemen groot. Zwartrijders, drank- en drugsgebruik en zakkenrollers maken de conducteur het leven zuur. Steeds meer stations worden gebruikt als hangplek voor deze groepen. In de afgelopen periode heeft de NS op tientallen stations de loketten gesloten en aangekondigd nog meer loketten te gaan sluiten. Het sluiten van deze loketten heeft naast de vermindering van service en verkrijgbaarheid van kaartjes ook toenemende onveiligheid tot gevolg. Door de afwezigheid van een lokettist is de toezicht verdwenen en daarmee de weg vrij voor toenemende onveiligheid op het station. Dat dit inderdaad gebeurd zien we bijvoorbeeld bij Almere Muziekwijk en Almere Parkwijk. Maar daarmee eindigt het verhaal niet. De treinen die op deze stations stoppen krijgen in toenemende mate te maken met agressieve reizigers, zoals we zien gebeuren op de Zoetermeerlijn. Drank- en drugsgebruik, criminaliteit en zwartrijden komt steeds vaker voor in de trein. Dat deze laatste groep groot is, zag ik toen ik onlangs een middag een dienst meeliep op één van de agressielijnen. Bij de controle waren er opvallend veel zwartrijders. Daarmee krijgt de conducteur (als deze er al is) te maken met toenemende agressie. Omdat zijn eigen veiligheid dan niet meer gewaarborgd kan worden, zal hij er uiteindelijk voor kiezen om zich niet meer te laten zien op de trein. Op sommige lijnen is al helemaal geen conducteur meer, daar staat de machinist er alleen voor. Er zijn gevallen bekend waar de machinist bij een noodstop de politie belt en wacht tot deze aanwezig is, eer hij gaat kijken wat er aan de hand is omdat voor hem de situatie te onveilig is. Zo leidt een ogenschijnlijke kleine maatregel als het sluiten van loketten tot een verloedering van het spoor.
Je zou zeggen dat de NS dan maatregelen treft om deze onveilige situaties tegen te gaan. Het aanvalsplan Sociale Veiligheid Openbaar Vervoer heeft terecht van ouderenorganisaties kritiek gekregen vanwege het feit dat deze zich slechts richt op de grote stations. Een samenhangende aanpak voor kleinere stations ontbreekt echter. Zo wordt wel zwaar ingezet op de sociale veiligheid op Rotterdam CS maar wordt het loket op Rotterdam Noord gesloten. De NS plaatst wel op enkele stations zogenaamde alarmknoppen. Een druk op de knop doet een alarmbel overgaan. Station Lunetten geeft al aan hoe onzinnig deze maatregel is. Helemaal achteraan, het verst van het tunneltje en de perrons zit de alarmknop met twee luidsprekers ernaast. Er staat geen uitleg bij en op het perron wordt niet duidelijk gemaakt dat er een alarmknop is. De plek is totaal niet logisch. Het tunneltje en het perron zijn veel onveiliger. Maar als klap op de vuurpijl was de knop eraf gesloopt. Eerder beloofde de NS als lapmiddel camera’s te plaatsen op stations waar de loketten reeds gesloten zijn. Deze week werd bekend dat zij daarvan afziet, omdat “Het weinig zin heeft camera’s op te hangen op plekken waar niks gebeurt,” aldus woordvoerder I. Faber van de NS. En hiermee wordt schrijnend het probleem van de NS duidelijk. Kennelijk moet het kalf eerst verdronken zijn voordat de put gedempt wordt. Het sluiten van loketten waardoor de sociale controle wegvalt, het weghalen van conducteurs op de treinen, het beperkt plaatsen van alarmmaatregelen, het niet plaatsen van camera’s, alles leidt tot meer agressie op stations en treinen. Daardoor blijft de reiziger weg, zijn er minder klanten op de stations, die daardoor weer gesloten worden en zo belandt de NS in een neerwaartse spiraal.
Een station zonder loket, een trein zonder conducteur, openbaar vervoer zonder veiligheid, is dat de toekomst van onze NS? Hier ligt een schone taak voor de nieuwe president-directeur en hij kan een goede start maken door de dreigende sluiting van meer loketten te stoppen. De komende weken voert de SP samen met reizigers acties bij enkele stations, zoals Rotterdam Noord, om de loketten open te houden. Ook de politiek kan zich niet afdoen met het excuus dat de NS nu een zelfstandig bedrijf is. Onlangs tekende demissionair minister Netelenbos een verlenging van het NS-contract. De Kamer komt echter nog over de voorwaarden te spreken. Naast punctualiteit zou daar ook de eis gesteld moeten worden dat alle stations behouden moeten worden met bemande loketten en dat er minimaal twee conducteurs op de iedere treinrit aanwezig dienen te zijn. Indien er meer geïnvesteerd wordt in een punctueel, fijnmazig en veilig treinvervoer zullen meer reizigers hier gebruik van gaan maken. Dan kunnen ook de eerder gesloten loketten weer open, om de reiziger te adviseren, een kaartje te verkopen en het station veilig te houden.
Dit artikel verscheen op 3 augustus 2002 in Trouw