Politiek klimaat - Hoofdinhoud
"We belasten de aarde meer dan zij kan dragen", schrijft Frans Timmermans. "De lidstaten zullen het lef moeten hebben voor een echt Europees klimaatbeleid.
In de komende generatie zal de mens een nieuwe verhouding met de natuur moeten ontwikkelen. We belasten de aarde meer dan zij kan dragen en we maken haar grondstoffen zo snel op, dat er grote tekorten gaan ontstaan. Zonder radicale aanpassingen zal de aarde niet eens in staat zijn de mensheid te blijven voeden. Geen enkele uitdaging is urgenter en groter dan deze, geen enkele crisis zo levensbedreigend.
In de komende generatie zullen de verhoudingen in de wereld grondig veranderen. Landen in Azië en Latijns-Amerika maken een grote groei door en zullen een belangrijkere rol krijgen in de wereld. Hun economische ordening zal een grotere invloed hebben in de wereld en zij zullen ook in de geopolitiek meer invloed gaan krijgen.
Deze twee grote uitdagingen kunnen alleen aangepakt worden op een niveau die de nationale schaal ver overstijgt. Alleen op wereldschaal zijn echte oplossingen denkbaar. En die wereldschaal kan alleen worden benut als Europa met een stem spreekt. Daarvan is nu in onvoldoende mate sprake.
Gelet op de urgentie en de diepte van de uitdagingen mag er geen tijd verloren gaan. Een eensgezinde EU bij de klimaatconferentie in Kopenhagen is toch wel het minste dat we mogen verwachten. Dat schrijf ik, terwijl ik mij geheel bewust ben van de enorme klus in de komende weken om 27 lidstaten op een lijn te krijgen. Als je daarmee bezig bent, lijkt het een gigantische opgave, maar in het licht van de omvang van de uitdagingen, is het bijna te kinderachtig voor woorden dat het zo moeilijk is. Maar het gaat om grote industriële belangen, om heel veel geld, om grote structurele aanpassingen, die honderden miljoenen mensen zullen raken en tegelijkertijd is het pas het begin van de mondiale aanpassingen.
De lidstaten zullen het lef moeten hebben een echt Europees klimaatbeleid te voeren. Maar zij zullen zich ook rekenschap moeten geven van het feit dat dit maar een aspect is van de noodzaak mens en natuur weer in balans te brengen. Het energievraagstuk vergt evenzeer een Europese aanpak, zowel wat betreft de omschakeling naar duurzame energie, als een betere regulering van de energievoorziening, productie, distributie wereldwijd, inclusief alle zeer ingewikkelde geopolitieke vraagstukken die hiermee verbonden zijn.
De sociaal-economische structuuraanpassingen zijn en blijven in eerste aanleg een nationale verantwoordelijkheid, maar aangezien de richting overal gelijk is en bovendien de Europese economieën zeer, zeer verstrengeld zijn, is op z’n minst nauwkeurige afstemming op Europese schaal bitter noodzakelijk. Overal speelt vergrijzing een grote rol, overal moet gewerkt worden aan verbetering van de kenniseconomie, overal moet er overgeschakeld worden op duurzaamheid, overal zullen onderwijs, gezondheidszorg, pensioenvoorzieningen, sociale zekerheid moeten worden gemoderniseerd.
Deze analyse wordt niet of nauwelijks bestreden, alleen zijn de gevolgtrekkingen niet overal hetzelfde. In mijn ogen is de opdracht tot meer Europese samenwerking hierbij glashelder. Maar om de EU hiervoor te mandateren, moeten lidstaten bereid zijn over hun eigen schaduw heen te stappen en inzien dat het poolen van hun beleidsautonomie de beste manier is om voor de burgers resultaten te boeken. Men kan echter vaststellen dat dit steeds moeizamer gaat en dat heeft waarschijnlijk meer te maken met de situatie in de lidstaten zelf dan met de EU.
In mijn ogen is de legitimiteitscrisis van de EU een afgeleide van de legitimiteitscrisis van de politiek in het algemeen en van de politiek op nationale schaal in het bijzonder. Maar daarover meer in de volgende episode.