Lupus - Hoofdinhoud
3 mei 2007
De mens is voor zijn medemens een wolf (‘homo homini lupus’). Dat is de beroemdste uitspraak van de filosoof Thomas Hobbes. Hobbes hield aan zijn ervaringen met burgeroorlogen en geweld in het zestiende-eeuwse Engeland een zeer pessimistisch mensbeeld over. Het lijkt wel of het huidige Europa zijn theorieën over een strijd van allen tegen allen weer graag in de praktijk brengt. In veel Europese landen heeft de confrontatie tussen politieke tegenstanders aan felheid en bitterheid gewonnen. Opponenten zijn niet langer mensen waar je van mening mee verschilt, maar vijanden die bestreden moeten worden. Het enige doel van je tegenstanders is je te doen struikelen, dus moet je ervoor zorgen dat je hen pakt voordat zij jou kunnen pakken.
Het is een fenomeen dat in alle hoeken van Europa voorkomt. Of het nu gaat om de wijze waarop de Partido Popular in Spanje premier Zapatero aanpakt, hoe de kemphanen en -hennen in de Franse presidentsverkiezingen elkaar bestrijden, hoe de conservatieven te keer gaan tegen Labour in Engeland, of hoe de Poolse regering het communistische verleden inzet om tegenstanders van vandaag van de kaart te vegen: altijd is het doel de tegenstander volledig in de grond te stampen - als het ware buiten de politieke orde te plaatsen - omdat hij of zij niet zou deugen.
Compromissen, toch de bouwstenen van iedere democratie, bestaan niet meer in dit wereldbeeld. Conflicten worden als constructief ervaren, omdat hiermee publieke steun kan worden verworven. Geen dag kan voorbij gaan of er wordt weer een nieuw conflict gezocht of bedacht. Met name vijandbeelden doen het goed. Of jezelf tot martelaar maken van je Ideaal. In Nederland is Geert Wilders hier bijzonder bedreven in. Daarbij is er altijd maar één Waarheid en wie daar kanttekeningen bij plaatst of bereid is zijn waarheid aan die van anderen te toetsen en vervolgens bij te stellen, is een slapjanus, een draaikont of een ouderwetse achterkamertjesknutselaar.
Wilders is geenszins uniek of origineel, want hij doet wat intussen een Europees gebruik is. Maar dit is een voor Europa en al haar lidstaten doodlopende weg. Ieder land kent zeer verschillende vormen van politieke, culturele en etnische verscheidenheid. Daarenboven moeten 27 landen, die onderling ook nog eens sterk verschillen, gezamenlijke oplossingen vinden voor problemen die de nationale schaal overstijgen. Ervoor zorgen dat al die diversiteit op een volstrekt rechtsstatelijke en democratische manier tot haar recht komt, is de belangrijkste opdracht van politici. Daar past geen ‘winner takes all’-houding bij, noch het koesteren en stimuleren van vijandbeelden. Daar past een houding bij die vijfentwintig eeuwen geleden al door de Griekse historicus Thycidides werd omschreven als de essentie van democratie: niet een meerderheid die over een minderheid heenwalst, maar een minderheid die haar positie gerespecteerd ziet door de meerderheid.