In flanders fields - Hoofdinhoud
(Lieutenant Colonel John McCrae, 1872-1918)
In Flanders fields the poppies blow
Between the crosses, row on row
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.
We are the dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow
Loved, and were loved, and now we lie
In Flanders fields.
Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.
De Canadese legerarts John McCrae schreef dit gedicht in 1915. Voor de Engelstalige wereld is het een door iedereen gekend symbool van de moed, de wanhoop en de menselijkheid van de soldaten die in de Eerste Wereldoorlog werkelijk als kanonnenvoer werden gezien door hun generaals en hun politieke leiders, ver weg in hun comfortabele kantoren in Londen, Parijs en Berlijn.
Ten onrechte heeft WOI zich niet genesteld in het collectieve geheugen van de Nederlanders. Daarom gaat de 90-jarige viering van het einde van die oorlog goeddeels aan ons land voorbij. Helaas. Want WOI is een vier jaar durende slachtpartij van ongekende omvang. De Negentiende Eeuw werd er in zeeën van bloed gesmoord. Bloed van jonge mannen, die in de toenmalige maatschappelijke verhoudingen bijna achteloos door hun generaals de dood in werden gejaagd. In Ieper, aan de Somme, bij Verdun stierven honderdduizenden mannen en jongens, soms op één dag, zonder militaire betekenis, zonder strategische winst.
In WOI en in de door rancune geschreven afwikkeling ervan, ligt de kiem van de extremistische bewegingen die gedurende de 20ste eeuw voor miljoenen slachtoffers op ons continent zouden zorgen. Fascisme, Nazisme en Communisme werden gevoed door de waanzin van WOI. En hun eigen waanzinnige ontkenning van de menselijke waardigheid zou wellicht onmogelijk zijn geweest als Europeanen eerder de waarden van hun joods-christelijke en humanistische achtergrond, zoals vastgelegd in de Verlichting, hadden weten te vertalen in politiek handelen. Dat kwam pas na de waanzin van Hitler en Stalin, helaas. En dier waanzin werd ruim baan gegeven door WOI.
In ons eigen taalgebied hebben Vlamingen anders dan wij WOI wel tot onlosmakelijk deel van hun collectieve ervaring (en emancipatiestrijd) gemaakt. Daarom tot slot twee zeer verschillende, maar even prachtige vertalingen van In Flanders Fields:
In Vlaamse velden (Tom Lanoye, 2000)
In Vlaamse velden klappen rozen open
Tussen witte kruisjes, rij op rij,
Die onze plaats hier merken, wijl in 't zwerk
De leeuweriken fluitend werken, onverhoord
Verstomd door het gebulder op de grond.
Wij zijn de doden. Zo-even leefden wij.
Wij dronken dauw. De zon zagen wij zakken.
Wij kusten en werden gekust. Nu rusten wij
In Vlaamse velden voor de Vlaamse kust.
Toe: trekt gij ons krakeel aan met de vijand.
Aan u passeren wij, met zwakke hand, de fakkel.
Houd hem hoog. Weest gij de helden. Laat de doden
Die wij zijn niet stikken of wij vinden slaap noch
Vrede - ook al klappen zoveel rozen open
In zovele Vlaamse velden.
In Vlaamse velden (Paul Claes, 2008)
Papaver bloeit in Vlaamse velden,
Waar rij aan rij de kruisen melden
Dat wij hier liggen; in de lucht
Zingt fel een leeuwerikenvlucht
Nog boven het geschut te velde.
Wij zijn de Doden. Dagen snelden
In ochtenddauw, in avondlucht,
In liefde heen, tot men ons velde
In Vlaamse Velden.
Laat onze vijand dat ontgelden:
Neem nu de toorts die wij omknelden
Over en hef haar in de lucht.
Wij vinden, als u bent beducht,
Geen rust hoe ook papaver bloeit
In Vlaamse Velden.