Wereld in balans - Hoofdinhoud

"Reaganomics hebben gefaald", schrijft Frans Timmermans. "De gedachte dat als je de allerrijksten maar rijker laat worden uiteindelijk de hele samenleving ervan zal profiteren, is onjuist gebleken."

Robert Reich, onder president Clinton minister van arbeid en vooraanstaand econoom heeft mij aan het denken gezet over de uitdagingen waar wij voor staan. Ik sprak hem vorige week en twee zaken die hij naar voren bracht verdienen naar mijn oordeel verdere analyse in Europa. In de eerste plaats maakte hij inzichtelijk hoezeer Reaganomics gefaald hebben. Dus de gedachte dat als je de allerrijksten maar rijker laat worden uiteindelijk de hele samenleving ervan zal profiteren. Deze redenering is met name in Europa altijd betwist, vooral op morele gronden. Maar Reich benadert het puur economisch en dat voegt voor mij echt een dimensie toe aan de discussie.

Hij begint met de vaststelling dat twintig jaar geleden de 1% allerrijksten in de VS ongeveer 8% in handen hadden van wat de Amerikanen gezamenlijk verdienden. Inmiddels stroomt ongeveer een kwart van alles dat wordt verdiend rechtstreeks in de al zeer goed gevulde zakken van de allerrijksten 1%. Afgezien van de schrijnende oneerlijkheid van deze verdeling, zorgt dit ervoor dat heel veel geld aan de economie wordt onttrokken. Immers, de allerrijksten kunnen al dat geld helemaal niet meer uitgeven, dus dat wordt alleen maar opgepot. De mensen die niet met kapitaal, maar met arbeid hun geld verdienen, krijgen relatief steeds minder te besteden en de hele economie lijdt hier zeer onder. In de VS zal dit moeten worden gecorrigeerd, met name met fiscale maatregelen. Het zou goed zijn als wij in Europa ook eens op deze manier naar de verdeling zouden kijken. Niet omdat het er bij ons net zo schrijnend aan toe gaat, maar omdat er misschien ook met fiscale maatregelen voor gezorgd kan worden dat wat wij met z’n allen verdienen ook onze economie en samenleving optimaal ten goede komt.

De tweede boodschap van Reich is dat de huidige vraaguitval zowel een conjuncturele als een structurele component heeft. Dus we moeten niet denken dat dit even een dipje is en we over een jaar of twee weer terug kunnen naar ons gedragspatroon van voor de crisis. Amerikanen zullen structureel inkomsten en uitgaven meer in balans moeten brengen en kunnen niet langer eindeloos lenen zonder zich af te vragen wie de rekening betaalt. Dat betekent dat de Amerikanen niet meer de consumenten van de wereld zijn, zij dus niet meer de grote aanjagers van het Aziatische economische model kunnen zijn. Op zich is dat natuurlijk goed nieuws. Want als de Amerikanen minder gaan lenen en minder idioot gaan consumeren en de Aziaten gaan minder idioot sparen en meer consumeren, neemt die gigantische onevenwichtigheid in de wereldeconomie af. En daarmee wordt iets gedaan aan één van de hoofdoorzaken van de huidige crisis.

De vraag is wel wat dit voor Europa moet gaan betekenen. Eerder heb ik betoogd dat Europa van alle regio’s ter wereld de grootste strategische diepte heeft en dus bij aanpassing van het Aziatische economische model de beste uitgangspositie bezet. Maar de uitdaging is wel om de kansen ook te benutten in een tijd dat het ook voor ons heel lastig zal zijn een permanent lagere Amerikaanse vraag op te vangen. Want een zo snelle daling in de wereldhandel is voor landen met een open economie die zeer afhankelijk zijn van hun export een bijzondere uitdaging, om het maar positief te formuleren. En toch is de regio die als eerste haar structuur weet aan te passen aan de nieuwe omstandigheden het beste geschikt om de grote kansen, die echt weer gaan komen, optimaal te benutten. Als Europa bereid is de economie te verduurzamen, kennisintensiever te maken, de demografische puzzel op te lossen en de economische organisatie echt naar Europese schaal te tillen, moet dat lukken.

Meer informatie

Reageren? Discussiëren? Volg deze link