Tweede Kamerverkiezingen

De leden van de Tweede Kamer¹ worden in principe eens in de vier jaar gekozen² op basis van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging³. Ook na de val van een kabinet worden bijna altijd verkiezingen gehouden. Kiesgerechtigd zijn alle Nederlanders die op de dag van de kandidaatstelling 18 jaar of ouder zijn, mits niet het kiesrecht vanwege een veroordeling is ontnomen.

Alles rond verkiezingen is geregeld in de Kieswet⁴.

De Tweede Kamerverkiezingen vinden plaats in maart, tenzij er in het verkiezingsjaar Staten- of raadsverkiezingen zijn. Dan zijn de verkiezingen in mei. Als er een Kamerontbinding is geweest, dan moet na het besluit daartoe binnen drie maanden de nieuwe Kamer samenkomen, wat ongeveer twee weken na de verkiezingen plaatsvindt. De verkiezingen zijn de 43ste dag na de kandidaatstelling tussen 7 uur 's ochtends en 9 uur 's avonds.

Bij de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer bepalen de kiezers hun voorkeur aan de hand van kandidatenlijsten. Deze staan op het stembiljet waarop door de kiezer zijn stem wordt uitgebracht. De kandidaatstelling en de vermelding van partijen is aan regels gebonden. Die staan in de Kieswet.

Tot 2017 konden partijen die deelnamen aan Tweede Kamerverkiezingen en die in alle kieskringen⁵ een lijst hadden ingediend, als lijstencombinatie (lijstverbinding) meedoen. Een voorwaarde daarbij was dat ze dat in alle kieskringen deden. In het verleden waren de lijsten van SGP en ChristenUnie vaak verbonden, maar ook zijn er recent bijvoorbeeld ook lijstverbindingen geweest tussen PvdA, SP en GroenLinks.

Nadat de stembussen zijn afgesloten, worden de stemmen geteld. Aan de hand van het behaalde aantal stemmen per lijst, worden de beschikbare zetels verdeeld. Per lijst worden de behaalde zetels aan de kandidaten toegekend. De kiesdeler⁶, het aantal stemmen gedeeld door het aantal beschikbare zetels, bepaalt hoeveel stemmen nodig zijn om een zetel te behalen. Vervolgens worden de restzetels verdeeld.

Tot 1970 bestond opkomstplicht voor verkiezingen en schommelde het opkomstpercentage rond de 94 procent. De opkomst bij de verkiezingen in 1998 was 73,3 procent (8,6 miljoen geldige stemmen); een historisch dieptepunt. Gemiddeld ligt de opkomst tegen de 80 procent.

Van alle verkiezingen in de Tweede Kamer sinds 1917 is op deze website een beschrijving te vinden. Daarin zijn de uitslagen, kerngegevens en informatie over lijsttrekkers en kandidaten opgenomen. Om enige structuur aan te brengen in de veelheid van verkiezingen is een onderverdeling gemaakt naar periode.

Sinds 1945 analyseert het Centraal Planbureau (CPB) op eigen initiatief of op verzoek van de regering, het parlement, Kamerleden, vakbonden en werkgeversorganisaties de economische effecten van bestaand beleid en beleidsvoorstellen.

Wat is er te zeggen over Tweede Kamerverkiezingen in het verleden, bijvoorbeeld over de grootste winst en het grootste verlies, over resultaten van regeringspartijen en over de kansen op succes van nieuwe partijen?

Meer over

• 1. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 2. 

  De zittingsduur van de Tweede Kamer is vier jaar, gerekend vanaf de zitting van de Kiesraad waarin de verkiezingsuitslag is bekendgemaakt. De regeerperiode van een kabinet valt samen met de vierjarige zittingsduur. Met de zittingsduur van vier jaar hebben de kiezers enerzijds regelmatig de kans om hun mening te geven door het uitbrengen van hun stem. Anderzijds zou een (veel) kortere periode kunnen leiden tot regelmatige koerswijzigingen en daardoor een gebrek aan continuïteit.
   
• 3. 

  Evenredige vertegenwoordiging is een kiesstelsel waarbij vrijwel alle uitgebrachte stemmen meetellen voor de uiteindelijke verhoudingen in de zetelverdeling.
   
• 4. 

  Deze wet bevat bepalingen inzake het kiesrecht en de verkiezingen van de leden van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer der Staten-Generaal, alsmede van de leden van provinciale staten en de gemeenteraden.'Het gaat dan onder meer over de wijze van kandidaatstelling, de registratie van partijen, de wijze van stemmen, het vaststellen van de verkiezingsuitslag en de aanvang en het einde van het lidmaatschap van een vertegenwoordigend lichaam.
   
• 5. 

  Voor de Tweede Kamerverkiezingen is Nederland verdeeld in 20 kieskringen. Ze hebben een administratieve functie bij de organisatie van landelijke verkiezingen en bestaan sinds in 1917 de evenredige vertegenwoordiging werd ingevoerd. In 2012 is Bonaire (bestaande uit de Bonaire, Sint Eustatius en Saba) als twintigste kieskring toegevoegd.
   
• 6. 

  De kiesdeler is het totaal aantal uitgebrachte stemmen bij een verkiezing gedeeld door het aantal te verdelen zetels. De kiesdeler is nodig om na de verkiezingen de zetelverdeling in de Tweede Kamer, de Eerste Kamer, provinciale staten, gemeenteraad of het Europees Parlement te kunnen bepalen.
   
• 7. 

  Op 22 november 2023 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een vervroegde verkiezing na de val het kabinet-Rutte IV op 7 juli 2023. Tevens lag een voorstel voor over opneming van het correctief referendum in de Grondwet. Oorspronkelijk stonden de volgende verkiezingen gepland voor het voorjaar van 2025.
   
• 8. 

  Op 17 maart 2021 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een reguliere verkiezing, maar er lagen ook zeven Grondwetsvoorstellen voor die in eerste lezing door beide Kamers waren aanvaard. De VVD werd de grootste partij. Winst was er vooral voor D66 en FVD. Verder waren er maar liefst vier nieuwkomers die zetels behaalden: Volt, JA21, BBB en BIJ1. Verlies was er voor GroenLinks, SP en CDA. Opvallend was dat de PvdA zich niet herstelde en dat de vier regeringspartijen hun meerderheid behielden.
   
• 9. 

  In onderstaand overzicht staat de zetelverdeling in de Tweede Kamer na de laatste vier verkiezingen aangegeven.
   
• 10. 

  Alle Nederlanders van 18 jaar en ouder mogen Tweede Kamerleden, Statenleden en raadsleden kiezen. Alles rond de verkiezingen is geregeld in de Kieswet. De wijze waarop de verkiezingen plaatsvinden, noemen we het kiesstelsel.