Stabilisatie- en associatieovereenkomsten (SAO)

In 1999 startte de Europese Unie met het sluiten van stabilisatie- en associatieovereenkomsten met een aantal Balkanlanden. Het doel van deze overeenkomsten is om Albanië¹, Bosnië-Herzegovina², Noord-Macedonië³, Montenegro⁴, Kosovo⁵ en Servië⁶ voor te bereiden op toetreding tot de Europese Unie. Er wordt daarbij de nadruk gelegd op (regionale) economische betrekkingen, democratisering en de samenwerking op het gebied van justitie. Het doel van stabilisatie- en associatieovereenkomsten is toetreding tot de Europese Unie, in tegenstelling tot vele andere associatieovereenkomsten⁷.

De overeenkomsten met de diverse Balkanlanden verschillen in details van elkaar, maar hebben de volgende inhoud gemeenschappelijk:

• - 

  de ontwikkeling van de economische en commerciële betrekkingen met de regio en binnen de regio;
• - 

  het verlenen van verdergaande economische en financiële hulp;
• - 

  bevordering van de democratisering, de burgerlijke samenleving, onderwijs en aan institutionele ontwikkeling;
• - 

  samenwerking op het gebied van justitie en binnenlandse zaken;
• - 

  ontwikkeling van de politieke dialoog;
• - 

  het toewerken naar een EU-lidmaatschap.

Er zijn Stabilisatie- en Associatie-Overeenkomsten gesloten met:

• - 

  Albanië (2004)
• - 

  Noord-Macedonië (2004)
• - 

  Montenegro (2010)
• - 

  Kroatië (2013, inmiddels EU-lid)
• - 

  Servië (2013)
• - 

  Bosnië-Herzegovina (2015)
• - 

  Kosovo (2016)

• 1. 

  Albanië is een republiek in het westen van de Balkan. Het land ligt aan de Adriatische Zee en grenst aan Montenegro, Kosovo, Noord-Macedonië en Griekenland. Door het ruwe terrein van het land ligt Albanië geïsoleerd van zijn buurlanden. Om die reden heeft de bevolking een grote etnische homogeniteit behouden. In 1991 werden er voor het eerst vrije verkiezingen gehouden waarna er een democratische regering werd gevormd. In 2009 vroeg Albanië het EU-lidmaatschap aan en kreeg in 2014 de status van kandidaat-lidstaat.
   
• 2. 

  Bosnië en Herzegovina is een republiek in Zuidoost-Europa, gelegen in de westelijke Balkan. Het land bestaat uit de Federatie Bosnië en Herzegovina enerzijds en de deelrepubliek Republika Srpska anderzijds. Bosnië-Herzegovina grenst ten noord-oosten aan Servië, ten westen aan Kroatië en ten zuiden aan Montenegro. Vanaf december 2019 is de Bosnische Serviër Zoran Tegeltija minister-president, na een formatieperiode van 14 maanden. De formatie verliep moeizaam door meningsverschillen binnen het driedelige presidentschap van het land, dat tegelijkertijd wordt vervuld door een Serviër, een Kroaat en een Bosniër. Tegeltija is lid van de centrumlinkse Alliantie van onafhankelijke sociaaldemocraten (SNSD).
   
• 3. 

  De Republiek Noord-Macedoniė (voorheen de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië) is een land in het midden van de Balkan. Het land ligt ingesloten tussen Albaniė, Kosovo, Serviė, Bulgarije, en Griekenland en ligt Het is een bergachtig land met zestien toppen boven de 2000 meter en meer dan vijftig meren. In 1991 verklaarde Noord-Macedoniė zich onafhankelijk van Joegoslaviė. Sinds februari 2019 heet het land officieel Noord-Macedonië. Het land is sinds 2005 een kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Het beginnen van de toetredingsprocedure werd in 2019 echter door Frankrijk en Nederland geblokkeerd.
   
• 4. 

  De Republiek Montenegro is een land in de westelijke Balkan, in Zuidoost-Europa. Het land ligt ten westen aan de Adriatische Zee en grenst in het noord-westen aan Kroatië en Bosnië en Herzegovina, in het oosten aan Servië en Kosovo en in het zuiden aan Albanië. Montenegro heeft een president als staatshoofd, een functie die sinds 2023 wordt vervuld door Jakov Milatovic.
   
• 5. 

  Kosovo is een staat op het Balkanschiereiland. Deze voormalige Servische provincie wordt voornamelijk door etnische Albanezen bevolkt. Het land grenst aan Montenegro, Albanië, Noord-Macedonië en Servië. De hoofdstad is Pristina. Een groot deel van Kosovo bestaat uit bergachtig gebied. Sinds 4 april 2021 is Vjosa Osmani de president van Kosovo.
   
• 6. 

  Servië en Montenegro was sinds 4 februari 2003 de nieuwe naam van de Federale Republiek Joegoslavië. Het land verklaarde zich onafhankelijk op 11 april 1992, maar werd pas op 9 april 1996 als zodanig door de lidstaten van de Europese Unie erkend. Montenegro riep op 3 juni 2006 de onafhankelijkheid uit en scheidde zich daarmee af van Servië. In februari 2008 verklaarde de voormalige Servische provincie Kosovo zich onafhankelijk, tot ongenoegen van Servië. Het land wordt geregeerd door premier Vučić van de pro-Europese partij Servische Progressieve Partij (SNS).
   
• 7. 

  Associatieovereenkomsten (ook wel 'associatieverdragen' of 'associatie-akkoorden' genoemd) zijn bindende afspraken die de Europese Unie met derde landen sluit. Het is een specifiek soort internationale overeenkomst, gericht op verregaande samenwerking tussen de EU en het betreffende land. De overeenkomsten zijn met name gericht op economische samenwerking en handel, maar raken vaak aan veel andere onderwerpen, zoals versterking van de rechtsstaat en bescherming van de mensenrechten.