Communautair

Communautair omvat alle zaken waarvoor de EU-lidstaten bevoegdheden hebben overgedragen aan de Europese Unie¹. Als een onderwerp onder het communautair recht valt, heeft de Europese Unie de bevoegdheid hierover te beslissen en kunnen individuele lidstaten de besluiten daarover niet tegenhouden.

Een voorbeeld van een communautair onderwerp is het Europese milieubeleid. De EU stelt bijvoorbeeld regels op over het gebruik van schadelijke stoffen bij productie van goederen. Een individuele lidstaat mag vervolgens geen regels opstellen die de Europese communautaire regels over het gebruik van schadelijke stoffen ondermijnen.

De term is afkomstig van het Franse 'communauté' dat gemeenschap betekent. Het woord is een verwijzing naar de voorloper van de Europese Unie, de Europese Gemeenschap².

Supranationaal en intergouvernementeel

De term communautair is nauw verbonden met de term 'supranationaal³'. Wanneer landen in internationaal verband bevoegdheden overhevelen naar internationale instellingen, zoals de EU, dan wordt de term supranationaal gebruikt.

Tegenover supranationaal staat 'intergouvernementeel⁴'. Besluitvorming volgens intergouvernementele methode betekent dat iedere lidstaat een veto heeft en nieuwe regelgeving kan blokkeren. Pas als alle lidstaten het eens zijn over een nieuwe regel wordt er een bevoegdheid voor dat ene specifieke punt overgedragen aan een niveau boven de lidstaten.

Subsidiariteit

Naast de manier waarop besluiten genomen worden, gaat het begrip communautair ook om het niveau waarop besluiten genomen worden. Communautair betekent dat zaken Europees worden geregeld. Daartegenover staat het beginsel van subsidiariteit⁵. Dat beginsel gaat over de vraag of een beleidsonderwerp überhaupt Europees geregeld moet worden of dat lidstaten daarover mogen beslissen.

Communautaire rechtsorde

Het begrip communautaire rechtsorde gaat over alle wetgeving die op het Europees niveau geldig is. In het jargon wordt in dit verband ook wel gesproken over het acquis communautaire⁶. Het belangrijkste kenmerk van Europese regelgeving is dat het voorrang heeft boven nationale regelgeving. Dit voorkomt dat nationale lidstaten met nationale wetgeving Europese afspraken te niet kunnen doen.

Ontstaan van de term

Het principe van de communautaire rechtsorde werd in 1962 voor het eerst expliciet uitgesproken door het Europees Hof van Justitie⁷ in het arrest Van Gend & Loos. Vervoersbedrijf Van Gend & Loos vroeg of bepalingen uit het Europese recht directe werking hadden in de lidstaten en het Hof bevestigde dit.

• 1. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 2. 

  Na het in werking treden van het Verdrag van Maastricht in 1993 volgde de Europese Gemeenschap (EG) de Europese Economische Gemeenschap (EEG) op. De Europese Gemeenschap vormde samen met EURATOM en tot 2002 de EGKS de eerste van de drie pijlers van de Europese Unie. Samen stonden zij bekend als de Europese Gemeenschappen.
   
• 3. 

  De letterlijke betekenis van supranationaal is boven ('supra') de staat ('nationaal'). Het gaat om alle afspraken en regels die internationale organisaties zoals de Verenigde Naties, Wereldhandelsorganisatie of de Europese Unie kunnen maken en waaraan de landen die lid zijn, zich moeten houden.
   
• 4. 

  De letterlijke betekenis van intergouvernementeel is tussen ('inter') regeringen ('gouvernementen'). Het gaat om besluiten die uitsluitend door nationale regeringen samen worden genomen en dus niet door een instelling die boven de lidstaten staat, zoals de Europese Unie.
   
• 5. 

  Dit beginsel beoogt een besluitvorming te garanderen die zo dicht mogelijk bij de burger staat. Een actie mag volgens dit beginsel pas op Europees niveau ondernomen worden als die actie niet net zo goed (of beter) op nationaal, regionaal of lokaal niveau kan plaatsvinden.
   
• 6. 

  Onder dit begrip vallen alle verdragen en wetten van de Europese Unie, de Europese verklaringen en resoluties, door de EU gesloten internationale overeenkomsten en de wetgeving en rechtspraak van het Europees Hof van Justitie. Tot de gemeenschappelijke verworvenheden van de EU behoren ook de maatregelen en besluiten die de regeringen van de EU gezamenlijk nemen op het terrein van justitie en binnenlandse zaken en in het kader van het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB).
   
• 7. 

  Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
   
• 8. 

  De Europese Unie gaat over verschillende onderwerpen. Dat hebben de lidstaten van de Europese Unie vastgelegd in de Europese verdragen. Per beleidsterrein is aangegeven wat de bevoegdheden van de EU en van de lidstaten zijn. Er zijn grote verschillen: soms neemt de EU het voortouw en mogen de lidstaten niet op eigen gelegenheid beleid maken; op sommige terreinen delen de lidstaten en de EU bevoegdheden en soms ondersteunt de EU de lidstaten, maar mag zij zelf geen beleid maken. Er zijn ook een aantal terreinen waar de EU helemaal geen bevoegdheden heeft.