Geschiedenis reglement van orde Tweede Kamer

Het herziene reglement van orde uit 2021 kent een lange voorgeschiedenis. Kort nadat in 1815 de Tweede Kamer¹ in het leven was geroepen, werd een eerste reglement van orde² vastgesteld. In het nog beperkte reglement (20 artikelen) werd de gang van zaken in de Kamer geregeld, zoals de wijze van behandeling van wetsvoorstellen³ en de taken van de voorzitter⁴.

In de loop der tijd zijn vele wijzigingen aangebracht. Soms hingen die samen met grondwetsherzieningen⁵. Zo werd in 1887 het verplichte onderzoek van wetsvoorstellen door afdelingen van de Kamer afgeschaft. In 1983 vervielen de bepalingen over de jaarlijkse voordracht aan de Koning voor het voorzitterschap, omdat de Grondwet bepaalde dat de Kamer zelf de voorzitter voor vier jaar verkoos.

Aanpassing van het reglement is vaak gericht op grotere doelmatigheid bij de werkzaamheden. Daarnaast is op diverse manieren gepoogd debatten te verlevendigen. De belangrijkste wijziging op dat punt was de invoering van het vragenuurtje. Dat gebeurde in 1906.

Na het eerste reglement in 1815 kwamen er nieuwe reglementen in 1840, 1851, 1888, 1918, 1951, 1966, 1986 en 1994. Het huidige reglement is in 2021 grondig herzien.

1991

• - 

  Vragenuur op dinsdag i.p.v. donderdag

1986

• - 

  gewijzigde voorbereiding begrotingsbehandeling, n.a.v. rapport Onderzoek van de organisatie en de werkwijze
• - 

  versterking positie Commissie voor de Rijksuitgaven
• - 

  indiening motie in eerste termijn alleen na verlof Kamer, indiener leest motie zelf voor
• - 

  instelling Bureau Wetgeving bij de Griffie
• - 

  instelling Commissie voor EG-zaken (later Europese zaken)

1983

• - 

  aanpassingen aan de herziene Grondwet, zoals regeling van het vragen van advies aan de Raad van State, wijziging in de quorumvereiste (op basis van zittinghebbende leden), de zelfstandige verkiezing van de Voorzitter en het vervallen van de begrippen gewone en buitengewone zitting en opening en sluiting daarvan
• - 

  stemmen bij handopsteken i.p.v. bij zitten en opstaan

1980: Uitgebreide commissievergaderingen

• - 

  instelling instituut van Uitgebreide commissievergaderingen (UCV)
• - 

  commissievergaderingen in principe openbaar

1970

• - 

  behandeling van de Raming in het openbaar

1966: Openbare commissievergaderingen en presidium

• - 

  vastlegging, na experiment vanaf 1962, instituut van Openbare commissievergaderingen (OCV)
• - 

  instellen presidium
• - 

  vereenvoudiging van bepalingen over commissies en volledige afschaffing afdelingen
• - 

  artikel over de regeling van werkzaamheden
• - 

  artikel over fracties
• - 

  vermelding fractienamen in verslagen
• - 

  apart hoofdstuk over interpellaties
• - 

  vervanging van het begrip 'comité-generaal' door 'vergadering met gesloten deuren'

1951: Commissiestelsel wordt leidend

• - 

  instelling vaste commissies voor alle begrotingshoofdstukken + speciale vaste onderwerpen, zoals visserij en ambtenarenzaken
• - 

  commissie-onderzoek wordt regel; afdelingsonderzoek wordt uitzondering
• - 

  bijzondere commissie voor wetsvoorstellen waarbij meerdere departementen betrokken zijn

1934

• - 

  meer tuchtbevoegdheden Kamervoorzitter: mogelijkheid tot uitsluiting van een lid voor 1 dag

1925

• - 

  mogelijkheid tot instelling vaste commissies voor voorbereiding van bepaalde wetsvoorstellen (bijv. belastingvoorstellen)

1923

• - 

  commissie voor staatsuitgaven (later rijksuitgaven)

1919

• - 

  mogelijkheid naleving afgesproken spreektijd
• - 

  mogelijkheid tot afleggen korte stemverklaring

1918: Na de Grondwetsherziening van 1917

• - 

  oud-(onder)voorzitter i.p.v. oudste lid leidt eerste vergadering
• - 

  vaste commissie van overleg voor buitenlandse zaken
• - 

  mogelijkheid instelling bijzondere commissies voor technische wetsvoorstellen

1906-1918 Moderniseringen

• - 

  invoering vragenuur (1906)
• - 

  invoering mogelijkheid voor instellen commissie van voorbereiding (1907)
• - 

  invoering begrotingscommissies (1909)
• - 

  stemming ook door zitten en opstaan mogelijk (1909)
• - 

  spreektijdbeperking bij behandeling begrotingen (1914)
• - 

  bepaling dat alle werkzaamheden vervallen na ontbinding wordt geschrapt (1918)

1888: Na de Grondwetsherziening 1887

• - 

  tweede lezing mogelijk bij wetsvoorstellen
• - 

  mogelijkheid tot spreken vanaf spreekplaats i.p.v. vanaf eigen zitplaats
• - 

  geen zaterdag- en maandagvergadering meer
• - 

  verlof voor houden van avondvergadering
• - 

  hoofdelijke stemming alleen na verzoek daartoe
• - 

  stelsel van (zelfstandige) commissie van rapporteurs wordt regel

1872-1879

• - 

  volgorde van sprekers
• - 

  eenmaal het woord voeren; tweede maal na verlof
• - 

  vergadering op maandag pas vanaf 13.00 uur
• - 

  mogelijkheid voor voorzitter om voor te stellen debat te sluiten
• - 

  benoeming commissie van rapporteurs voorafgaand aan afdelingsonderzoek, waardoor specialisten een grotere rol kunnen spelen bij de schriftelijke voorbereiding

1848-1851: Na de Grondwetsherziening 1848: reglement van 1851

nieuw:

• - 

  bepalingen over amendementen
• - 

  recht van interpellatie
• - 

  recht van enquête
• - 

  tuchtrecht van de voorzitter

1846

• - 

  een verslag van commissie van rapporteurs
• - 

  prise en considération: tegengaan van vruchteloze voorstellen

1840: nieuw reglement van orde

11 hoofdstukken: nieuw o.a. bepalingen over:

• - 

  eerste werkzaamheden, onderzoek geloofsbrieven
• - 

  vergaderorde: sprekerslijst, persoonlijk feit, verlof voor meer dan tweemaal spreken, stemmingen
• - 

  behandeling van adressen aan de koning
• - 

  drukken der stukken
• - 

  ontslag van leden

1815: eerste reglement van orde

• - 

  vergaderdagen
• - 

  tekenen presentielijst
• - 

  vaststelling notulen
• - 

  verdeling in 7 afdelingen met eigen voorzitters (die de centrale afdeling vormden)
• - 

  afdelingsonderzoek
• - 

  taken Kamervoorzitter
• - 

  vermelding van tegenstemmen
• - 

  bijwonen van vergaderingen door publiek
• - 

  comité-generaal (vergadering met gesloten deuren)
• - 

  indienen van voordrachten (initiatiefvoorstellen)
• - 

  opmaken voordracht voorzitterschap
• - 

  wijze van stemmen over personen
• - 

  vervanging van de Kamervoorzitter
• - 

  instelling van commissies
• - 

  verandering van het reglement van orde
• - 

  behandeling van verzoekschriften

Meer over

• 1. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 2. 

  Het Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in de Tweede Kamer. Wie mag wanneer spreken, hoe komt een besluit tot stand, wat zijn de taken van commissies, welke bevoegdheden heeft de voorzitter, aan welke regels moeten bezoekers zich houden: het is allemaal in dit reglement vastgelegd.
   
• 3. 

  Een wetsvoorstel is een voorstel van de regering of een Kamerlid voor een nieuwe wet, of een voorstel om een bestaande wet te veranderen. Het komt vaak voor dat meer dan één ministerie bij een onderwerp en dus bij een wetsvoorstel betrokken is. Een wetsvoorstel kan ook door één of meer staatssecretarissen worden behandeld.
   
• 4. 

  De voorzitter leidt de vergadering van de Tweede Kamer. In het Reglement van Orde staat welke bevoegdheden van toepassing zijn. Daarnaast vertegenwoordigt de voorzitter de Kamer naar buiten toe, bijvoorbeeld in contacten met buitenlandse parlementen. De voorzitter heeft een coördinerende rol tijdens de eerste fase van de kabinetsformatie.
   
• 5. 

  De eerste Grondwet na herstel van de onafhankelijkheid kwam op 29 maart 1814 tot stand, op basis van een door een commissie onder leiding van Van Hogendorp op 2 maart 1814 aangeboden ontwerp. Sindsdien is de Grondwet regelmatig en soms zeer ingrijpend veranderd.
   
• 6. 

  Op 26 februari 2021 heeft de Tweede Kamer ingestemd met een reeks aan wijzigingen van het Reglement van Orde. Sinds de algehele herziening in 1994 hadden diverse wijzigingen tot een minder leesbaar Reglement geleid. Daarnaast waren aanpassingen wenselijk. In principe vindt er voortaan maar eens per week een regeling van werkzaamheden plaats en is geen ondersteuning meer vereist voor indiening van moties. Verder dient de Kamer voortaan binnen negen maanden een besluit te nemen over een burgerinitiatief en is er een termijn gesteld aan afhandeling van grondwetsherzieningen in tweede lezing.
   
• 7. 

  Op basis van een advies van een werkgroep kwam het Presidium met een voorstel om de bepalingen over fracties te wijzigen, zowel in het reglement van orde als in de regeling financiële ondersteuning fracties Tweede Kamer 2014. Doel was het enigszins beperken van de faciliteiten voor afgesplitste fracties.
   
• 8. 

  Op voorstel van de vaste commissie voor Financiën werden de taken van de commissie voor de Rijksuitgaven naar haar overgeheveld. Zowel het reglement van orde als de regeling Grote Projecten werden daarom aangepast. De wijziging geldt vanaf maart 2017.