Drs. J.M. (Jacques) Aarden

KVP-dissident die in 1968 medeoprichter was van de PPR. Was jarenlang secretaris van het Centrum voor Staatkundige Vorming, het wetenschappelijk bureau van de KVP en werd in 1962 Tweede Kamerlid. Gedegen woordvoerder op het gebied van binnenlandse zaken. Afwezig in de Nacht van Schmelzer¹ vanwege ziekte, zodat hij niet tegen de motie-Schmelzer kon stemmen. Weigerde in 1967 staatssecretaris te worden onder Klompé² en stapte in 1968 met Janssen³ en Kessel⁴ uit de KVP-fractie uit onvrede over het beleid van het kabinet-De Jong⁵. In 1971 eerste lijsttrekker van de PPR. Nadat gezondheidsproblemen tot een gedwongen vertrek uit de Tweede Kamer hadden geleid, werd hij staatsraad. Minzame, progressieve katholiek.

KVP, Groep-Aarden, PPR
functie(s) in de periode 1962-1984: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, lid Raad van State

• - 

  KVP (Katholieke Volkspartij), van december 1945 tot 26 februari 1968
• - 

  PPR (Politieke Partij Radikalen), van 27 april 1968 tot 1 september 1984

• - 

  volontair houthandel te Deventer, tot 1934
• - 

  ambtenaar ministerie van Handel, Nijverheid (en Scheepvaart), van 1940 tot mei 1947
• - 

  lid gemeenteraad van Voorburg, van 2 september 1946 tot 6 september 1966
• - 

  directiesecretaris Centrum voor Staatkundige Vorming (wetenschappelijk bureau KVP), van mei 1947 tot april 1968
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 12 juli 1962 tot 5 juni 1963
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 31 juli 1963 tot 7 december 1972
• - 

  fractievoorzitter Groep-Aarden, Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 februari 1968 tot 29 april 1971
• - 

  fractievoorzitter PPR Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 29 april 1971 tot 30 november 1972
• - 

  lid Raad van State, van 1 september 1973 tot 1 september 1984 (benoemd bij K.B. van 6 augustus 1973)

• - 

  secretaris partijcommissie-Van der Grinten over staatkundige eenheid van de Nederlandse katholieken (Centrum voor Staatkundige Vorming), van januari 1953 tot januari 1954
• - 

  lid partijbestuur KVP, van 1956 tot februari 1968
• - 

  lid fractiebestuur KVP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van februari 1967 tot februari 1968
• - 

  lid Groep van Achttien (overleg over samenwerking ARP, CHU en KVP), van april 1967 tot februari 1968
• - 

  politiek leider PPR, van 27 april 1968 tot 9 september 1972

• - 

  lijstaanvoerder PPR Tweede Kamerverkiezingen 1971 (kieskringen Rotterdam, Den Haag, Dordrecht, Amsterdam, Haarlem, Den Helder, Middelburg en Utrecht)

• - 

  lid Pacificatiecommissie voor de omroepkwestie, van 24 december 1963 tot 1965
• - 

  voorzitter Raad van Overleg voor de Katholieke mannelijke jeugdorganisaties
• - 

  lid bestuur Stichting "Katholieke Levensscholen"
• - 

  voorzitter Brabants Studentengilde van O.L. Vrouw
• - 

  voorzitter R.K. openbare leeszaal en bibliotheek "Sint Augustinus" te Voorburg

• - 

  ondervoorzitter vaste commissie voor Bezitsvorming en Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 3 oktober 1963 tot 1 maart 1967
• - 

  ondervoorzitter bijzondere commissie voor de Nota betreffende het Omroepbestel (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 18 juni 1965 tot 7 juli 1965
• - 

  lid Gemengde Commissie voor de Stenografische Dienst (namens de Tweede Kamer), van 1 maart 1967 tot 16 september 1968
• - 

  ondervoorzitter vaste commissie voor Binnenlandse Zaken (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 1 maart 1967 tot 27 februari 1968
• - 

  lid afdeling financiën (Raad van State)
• - 

  lid afdeling economische zaken (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk (Raad van State)
• - 

  lid afdeling Geschillen van Bestuur (Raad van State)

• - 

  kostschool, Instituut "De Ruwenberg" te Sint-Michielsgestel

• - 

  h.b.s.-a, R.K. "Sint Norbertus Lyceum" te Roosendaal, van 1926 tot 16 juli 1932

• - 

  geneeskunde (niet voltooid), Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam, van september 1932 tot 1934
• - 

  economie, R.K. Handelshoogeschool (vanaf 1938 Katholieke Economische Hogeschool) te Tilburg, van 1934 tot 24 januari 1940

• - 

  Was tot 1968 woordvoerder van de KVP-Tweede Kamerfractie voor binnenlandse zaken (herindeling, agglomeratiezaken), bezitsvorming en omroepzaken
• - 

  Was in 1964 één van de woordvoerders van zijn fractie bij de behandeling van het wetsvoorstel tot instelling van het openbaar lichaam Rijnmond
• - 

  Was in 1964 één van de woordvoerders van zijn fractie bij de behandeling van het wetsvoorstel over vorming van een gemeente Bijlmermeer
• - 

  Voerde in 1967 namens de KVP-fractie het woord bij het debat over de bestuurlijke problemen in Amsterdam
• - 

  Diende in februari 1968 een motie in waarin om verhoging van het budget voor ontwikkelingshulp werd gevraagd. Deze (verworpen) motie kreeg van zijn eigen KVP-fractie alleen steun van de leden Van Doorn, Kessel en Westerterp (Janssen was afwezig).
• - 

  Diende in januari 1969 met zijn fractiegenoten Paul Janssen en Anneke Kessel een voorstel tot het houden van een parlementaire enquête naar economische macht in. Dit voorstel werd door de Tweede Kamer op 25 september 1969 met 74 tegen 48 stemmen verworpen. (9.995)
• - 

  Diende in 1970 samen met Ed van Thijn (PvdA) en Anneke Goudsmit (D'66) een initiatiefwetsvoorstel in om kiezers meer rechtstreekse invloed te geven op de kabinetsvorming. Het wetsvoorstel werd ingetrokken nadat artikel II over de gekozen formateur was verworpen. (10.993)
• - 

  Bracht in 1971 via een door hem samen met Ed van Thijn (PvdA), Anneke Goudsmit (D'66) en Hans Wiebenga (PSP) ingediend initiatiefwetsvoorstel een verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd van 21 naar 18 jaar tot stand. (10.579 & 11.300)

• - 

  In 1965 stemden hij en C.J. van der Ploeg en Kleisterlee als enigen van hun fractie tegen het wetsontwerp wijziging van de grenzen der gemeente Leiden en omliggende gemeenten. Zij vonden het wetsontwerp onevenwichtig.
• - 

  Stemde in 1972, anders dan Bas de Gaay Fortman, niet tegen de begroting Defensie voor 1973

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

• - 

  In december 1967 vroeg hij tijdens de behandeling van de Defensiebegroting 1968 - tegen de zin van zijn eigen fractie - in een door hem en mevrouw Kessel, P.J. Janssen en Van Doorn ingediende motie f 38 miljoen van Defensie over te hevelen naar ontwikkelingshulp. Dit leidde tot felle interrupties, onder andere van zijn fractiegenoot (kolonel) J.H. Jansen.
• - 

  Stapte op 27 februari 1968 samen met Van Doorn, mevrouw Kessel en Janssen uit de KVP-fractie, vanwege een gezamenlijk t.v.-optreden van de fractievoorzitters van KVP, ARP en CHU, waarin zij nauwere samenwerking tussen de drie partijen aankondigen. Vormde met Janssen en Kessel in de Kamer de groep-Aarden. Van Doorn verliet de Tweede Kamer.
• - 

  Medeoprichter van de PPR
• - 

  Was in april 1971 in het alternatieve kabinet-Den Uyl minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier
• - 

  Van september 1971 tot september 1972 uitgeschakeld door ziekte en voerde na zijn terugkeer alleen nog het woord bij de behandeling van het wetsvoorstel over de opheffing van de gemeente Diepenheim

• - 

  Zijn grootvader van moederszijde was wethouder van Nieuw-Vossemeer
• - 

  Zijn grootvader van vaderskant en een oom waren lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant
• - 

  Twee broers van hem waren (witte) pater

• - 

  Zei toen hij zich in 1968 met Paul Janssen afsplitste van de KVP-fractie: "Naar mijn mening zal de politieke heroriëntatie in ons land zich vooral in deze Kamer voltrekken. Ik meen te mogen vaststellen, dat er in belangrijke mate over de grenzen van fracties heen politieke gelijkgezindheid bestaat. De gelijkgezinden zijn naar mijn mening gedwongen, hieraan hun consequenties te verbinden. Deze gelijkgezindheid wijst in de richting van een consequent vooruitstrevende concentratie. Mijnerzijds wil ik gaarne toezeggen, dat ik deze concentratie in deze Kamer zal bevorderen."

• - 

  staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, april 1967 (geweigerd)
• - 

  staatssecretaris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, april 1967 (geweigerd)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  F. van der Molen, "Wie is Wie in de Tweede Kamer?" (1970)
• - 

  W. Slagter, "Aarden, Jacobus Maria (1914-1997)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel VI (digitale versie)
• - 

  J.M. Bik, "J.M. Aarden 1914-1997. Politicus zijns ondanks", NRC Handelsblad, 24 november 1997
• - 

  Jan-Joost Lindner, "PPR-grondlegger Jacques Aarden was niet gebouwd voor klein links", De Volkskrant, 24 november 1997
• - 

  Alexander van Kessel, "Jacques Aarden: Wel aartsvader, maar niet echt thuis in de PPR", in: Ch. van de Belt e.a. (red.), "De Politieke Partij Radikalen 1968-1990. Macht uit het zadel" (2022), 26-27

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.

• 1. 

  Het slot van de algemene beschouwingen over de begroting voor 1967 in de nacht van 13 op 14 oktober 1966 staat bekend als de Nacht van Schmelzer. Het debat eindigde namelijk in de nachtelijke uren met de aanneming van een door KVP-fractievoorzitter Schmelzer ingediende motie, die door het kabinet-Cals tot motie van wantrouwen was verklaard. Die stemmingsuitslag leidde tot de val van het kabinet.
   
• 2. 

  In 1956 de eerste vrouwelijke minister van ons land. Doortastend politiek zwaargewicht in de KVP. Was aanvankelijk docente scheikunde en op dat terrein gepromoveerd. Actief in het verzet als koerierster en in 1944-1945 organisator van hulpverlening. Vertrouwelinge van Romme em als Tweede Kamerlid buitenland-woordvoerder van haar fractie met belangstelling voor de Europese samenwerking. Volgde in 1956 Van Thiel op als minister van Maatschappelijk Werk. Bracht in 1963 de Algemene Bijstandswet tot stand. Loodste in 1966 als minister van Cultuur de Omroepwet door het parlement. Was in het kabinet-De Jong de enige vertegenwoordigster van de linkervleugel van de KVP. Vrouw met veel gezag in het parlement, die door haar mannelijke collega's vaak vriendschappelijk werd geplaagd om de grote ernst waarmee zij haar taken uitvoerde. Kwam soms wat hautain en belerend over, mede door haar deftige spreektrant. Werd in 1971 als eerste vrouw minister van staat.
   
• 3. 

  Brabantse econoom, afkomstig uit de Katholieke bouwarbeidersbond, die in 1967 Tweede Kamerlid werd voor de KVP. Een jaar later scheidde hij zich af en vormde met Aarden en Kessel de groep-Aarden. Medeoprichter van de PPR. Kwam in 1968 met Aarden met een voorstel voor een enquête naar de economische macht. Na de verkiezingsnederlaag in 1971 trok hij zich terug uit de PPR, maar in 1972 werd hij opnieuw Tweede Kamerlid, ditmaal voor de PvdA. Woordvoerder volkshuisvesting en economische zaken. Werkte na 1976 bij de Nederlandse Herstructueringsmaatschappij (Nehem).
   
• 4. 

  Progressief en sociaal bewogen katholiek Tweede Kamerlid, dat in 1968 uit de KVP stapte en lid werd van de Groep-Aarden (later PPR). Door haar talrijke nevenfuncties sterk verbonden met het katholieke leven in Noord-Brabant. Was ruim twintig jaar leidster van de met de Katholieke vabond verbonden Katholieke Arbeiders Vrouwenbeweging in het bisdom Breda. Behoorde in 1966 tot de vier KVP'ers die in de Nacht van Schmelzer tegen de motie-Schmelzer stemden.
   
• 5. 

  Het kabinet-De Jong regeerde aan het einde van de roerige jaren zestig. Er was tijdens deze kabinetsperiode veel onrust in de maatschappij onder meer als gevolg van de democratiseringsgolf bij universiteiten en hogescholen. Ook vrouwen, dienstplichtigen en werknemers vroegen om hervormingen en in 1970 was er een groot loonconflict met de vakbeweging.