Het Hogerhuis is een pakhuis - Hoofdinhoud

Dezer dagen beslist het Hogerhuis in Londen over het verdrag dat premier Rishi Sunak liet sluiten met Rwanda. Het verdrag regelt dat Rwanda afgewezen asielzoekers en illegale immigranten uit het VK zal opnemen, tegen een forse vergoeding natuurlijk. Het wetsvoorstel dat het verdrag goedkeurt heet “Safety of Ruanda (Asylum and Immigration) Bill”.

Wat is dat voor een club, die House of Lords die moet beslissen of het wetsvoorstel er komt? Het is, raar genoeg gezegd, een pakhuis. Pakhuis? Ja, het heeft maar liefst 785 leden, nu. En daar is geen grens aan gesteld, de Britse Prime Minister (PM) mag steeds opnieuw z.g. ‘life peers’ laten benoemen door de koning, zij het op basis van aanbevelingen vanuit het land. Dat is sinds 1958 mogelijk. Daarvóór zaten er alleen adellijke heren (en enkele dames) in de House of Lords, met erfelijke titels. Toen ook al meer dan 800 leden met geërfde graafschappen, hertogdommen, baroniën etc.….

Die ‘life peers’ worden daarentegen benoemd voor het leven, dus niet erfelijk. Zij heten dan allemaal wel baron of barones. Deze categorie heeft nu de grote meerderheid. De erfelijke adel mag slechts 92 leden uit zijn midden benoemen. En 26 bisschoppen van de Church of England hebben ambtshalve zitting! Geen paapse bisschoppen, dus. Door dit geringe aantal erfelijke ‘peers’ valt op hoeveel benoemingen tot life peer inmiddels hebben plaatsgevonden. Nu zijn het er zo’n 650. Een pakhuis vol, inderdaad!

Die bewoners van het pakhuis - niet gekozen dus, maar benoemd door een gekozen regering – oordelen over wetsvoorstellen aangenomen door de House of Commons. Op zichzelf dus net als bij ons. Zij het dat de Eerste Kamer wordt aangewezen door de gekozen leden van provinciale staten, niks benoeming door de regering.

In 1911 en 1949 is de bevoegdheid van het Hogerhuis wel beperkt: ze mogen een wetsvoorstel binnen een beperkte periode twee keer terugzenden naar het Lagerhuis. Als die het vervolgens weer aanneemt wordt het wet. Dat is het enige goede in het systeem, beter dan bij ons. Want door dit ‘terugzendrecht’ – dat door velen, ook door mij, wordt bepleit om ook bij ons te gelden – kan het Hogerhuis inderdaad verbeteringen en correcties voorstellen in wetsvoorstellen. Dat doet het Hogerhuis heel zorgvuldig, dankzij een uitstekende staf en een aantal actieve lords.

Maar toch: bijna 800 leden…Daarvan zijn er nu 230 conservatief, 170 Labour en 80 Liberal Democrat. Een verdere 150 leden heten ‘cross-benchers’. Daarmee worden degenen bedoeld worden die niet geacht willen worden tot een van de drie fracties te behoren. De benoeming in het Hogerhuis is fel begeerd door velen, lord/lady worden dat is wat.

Hierdoor krijgt de PM een machtig middel in handen om privileges uit te delen. Bij voorbeeld aan vriendjes en aan grote donateurs aan de partijkas. Dat valt vooral op als een PM aftreedt. Hij/zij mag dan een hele reeks persoonlijke voorstellen doen voor benoemingen tot lord of lady, de z.g. resignation honours. Liz Truss, slechts zeven weken PM, deed dit eervorig jaar ook en benoemde haar naaste politieke en persoonlijke omgeving.

Boris Johnson bestond het zelfs om zijn vader voor te dragen. Dit is door de Lords Appointments Committee wel verhinderd. Deze commissie uit het Hogerhuis toetst gelukkig dat er geen idiote benoemingen plaatsvinden. Zij draagt ook, sinds 2000, de ‘cross-benchers’ voor. Die heten zo omdat zij noch zitten in de banken van de meerderheidsfractie, noch in die van de oppositie. De politiekgebonden ’members’ worden vanuit hun politieke achterban voorgedragen, via de PM.

De Britten claimen steeds, zeer arrogant, dat zij het oudste en het beste parlementaire systeem hebben. Het voorgaande verhaal wijst overduidelijk op het tegendeel – ze hebben een niet democratisch benoemde Kamer van het parlement! Dan heb ik het niet eens gehad over de PM, die tevens fractievoorzitter is in het Lagerhuis. Dat zit daar helemaal niet pluis. De regering valt daar dus samen met het bestuur van de meerderheidsfractie. Zo bepaalt de regering de agenda van het Lagerhuis.

Ik moet er niet aan denken dat bij ons de regering de agenda van de Kamer kan bepalen….

Erik Jurgens is emeritus hoogleraar staatsrecht aan de Vrije Universiteit te Amsterdam