Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2024 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 36410 VII - Vaststelling begroting Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 2024.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2024; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	19-09-2023
Publicatie­datum	19-09-2023
Nummer	KST36410VII2
Kenmerk	36410 VII, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2023

2024

36 410 VII

Vaststelling van de begrotingsstaten van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2024

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Geraamde uitgaven en ontvangsten    4

• A. 

  Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel    5

• B. 

  Artikelsgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen    6

• 1. 

  Leeswijzer    6

• 2. 

  Beleidsagenda    9

2.1    Beleidsprioriteiten    9

2.2    Belangrijkste beleidsmatige mutaties    25

2.3    Overzicht Herstel- en Veerkrachtplan    31

2.4    Openbaarheidsparagraaf    32

2.5    Strategische Evaluatie Agenda    34

2.6    Overzicht Risicoregelingen    36

2.7    Overzicht Coronamaatregelen    39

• 3. 

  Beleidsartikelen    40

3.1    Artikel 1. Openbaar bestuur en democratie    40

3.2    Artikel 2. Nationale Veiligheid    54

3.3    Artikel 3. Woningmarkt    57

3.4    Artikel 4. Energietransitie gebouwde omgeving

en bouwkwaliteit    72

3.5    Artikel 5. Ruimtelijke ordening en Omgevingswet    84

3.6    Artikel 6. Overheidsdienstverlening

en informatiesamenleving    92

3.7    Artikel 7 Werkgevers- en bedrijfsvoeringsbeleid    102

3.8    Artikel 9. Uitvoering Rijksvastgoedbeleid    113

3.9    Artikel 14. Slavernijverleden: fonds

en herdenkingscomité    118

• 4. 

  Niet-beleidsartikelen    122

4.1    Artikel 11. Centraal apparaat    122

4.2    Artikel 12. Algemeen    124

4.3    Artikel 13. Nog onverdeeld    126

• 5. 

  Begroting agentschappen    127

5.1    Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG)    127

5.3    Organisatie & Personeel Rijk (O&P Rijk)    143

5.4    Rijksorganisatie voor Ontwikkeling, Digitalisering en

Innovatie (RODI)    150

5.5    FMHaaglanden (FMH)    156

5.6    Shared Service Centrum ICT (SSC-ICT)    162

5.7    Rijksvastgoedbedrijf (RVB)    168

5.8    Dienst van de Huurcommissie (DHC)    179

5.9    Rijksorganisatie Beveiliging en Logistiek (RBL)    185

• 6. 

  Bijlagen    190

Bijlage 1: ZBO's en RWT's    190

Bijlage 2: Specifieke uitkeringen    191

Bijlage 3: Verdiepingsbijlage    197

Bijlage 4: Moties en toezeggingen    217

Bijlage 5: Subsidieoverzicht    306

Bijlage 6: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda    310

Bijlage 7: Rijksuitgaven Caribisch Nederland    323

Bijlage 8: Overzicht rijksuitgaven Wind in de Zeilen Bijlage 9: Nationaal Groeifonds projecten Bijlage 10: Openingsbalans Rijksorganisatie Beveiliging en Logistiek (RBL)

326

329

332

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 11.200.030.000

6.797,4

• 1. 

  Openbaar bestuur en democratie

• 2. 

  Nationale Veiligheid

• 3. 

  Woningmarkt

• 4. 

  Energietransitie gebouwde omgeving en bouwkwaliteit

• 5. 

  Ruimtelijke ordening en omgevingswet

• 6. 

  Overheidsdienstverlening en informatiesamenleving 7 Werkgevers- en bedrijfsvoeringsbeleid

• 9. 

  Uitvoering Rijksvastgoedbeleid

• 11. 

  Centraal apparaat

• 12. 

  Algemeen

• 13. 

  Nog onverdeeld

• 14. 

  Slavernijverleden: fonds en ¦

herdenkingscomité    '

0    1.000    2.000    3.000    4.000    5.000    6.000    7000

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 630.989.000

• 1. 

  Openbaar bestuur en democratie

• 2. 

  Nationale Veiligheid

• 3. 

  Woningmarkt

• 4. 

  Energietransitie gebouwde omgeving en bouwkwaliteit

• 5. 

  Ruimtelijke ordening en omgevingswet

• 6. 

  Overheidsdienstverlening en informatiesamenleving

• 7. 

  Werkgevers- en bedrijfsvoeringsbeleid

• 9. 

  Uitvoering Rijksvastgoedbeleid

• 11. 

  Centraal apparaat

• 12. 

  Algemeen

• 13. 

  Nog onverdeeld

• 14. 

  Slavernijverleden: fonds en herdenkingscomité

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld en worden de verplichtingen, ontvangsten en uitgaven van verplichtingen-kasagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,

H.M. de Jonge

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

• 1. 

  Leeswi jzerAlgemeen

Voor u ligt de begroting 2024 van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII).

Groeiparagraaf

• - 

  De begroting 2024 bouwt voort op de ontwikkeling van de begroting 2023.

• - 

  Aan dit begrotingshoofdstuk is ten opzichte van de begroting 2023 het artikel 14 slavernijverleden opgenomen. Dit betreft de bijdragen van diverse departementen ter financiering van een pakket maatregelen in het kader van het slavern ijverleden.

• - 

  Verder is aan dit begrotingshoofdstuk ten opzichte van de begroting van 2023 bijlage 9 Nationaal Groeifonds opgenomen. Deze bijlage bevat financiële informatie en een beknopte toelichting van de stand van zaken van de NGF-projecten die onder verantwoordelijkheid van BZK vallen.

• - 

  De budgetflexibiliteit is naar aanleiding van de Rijksbegrotingsvoorschriften vanaf de ontwerpbegroting 2023 gedetailleerder opgedeeld in vier categorieën: juridisch verplicht, bestuurlijk gebonden, beleidsmatig gereserveerd en nog niet ingevuld dan wel vrij te besteden.

Beleidsagenda

De beleidsagenda geeft een overzicht van de hoofdlijnen van het beleid en wordt afgesloten met de volgende vier overzichten:

• - 

  Overzichtstabel met de belangrijkste beleidsmatige mutaties;

• - 

  Openbaarheidsparagraaf;

• - 

  Strategische evaluatieagenda;

• - 

  Overzicht van risicoregelingen;

• - 

  Overzicht coronamaatregelen.

In het overzicht van risicoregelingen zijn de tabellen "Garanties' en 'Achterborgstellingen' opgenomen. Het betreft de Rijkshypotheekgaranties, de herplaatsingsgarantie, de achterborgstellingen voor het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW).

Beleidsartikelen

In de beleidsartikelen staan de beleids- en de financiële informatie over de voorgenomen uitgaven. De begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) bevat tien beleidsartikelen:

• - 

  artikel 1. Openbaar bestuur en democratie

• - 

  artikel 2. Nationale veiligheid

• - 

  artikel 3. Woningmarkt

• - 

  artikel 4. Energietransitie gebouwde omgeving en bouwkwaliteit

• - 

  artikel 5. Ruimtelijke ordening en omgevingswet

• - 

  artikel 6. Overheidsdienstverlening en informatiesamenleving

• - 

  artikel 7 Werkgevers- en bedrijfsvoeringsbeleid

• - 

  artikel 9. Uitvoering Rijksvastgoedbeleid

• - 

  artikel 14. Slavern ijverleden: fonds en herdenkingscomité

Een beleidsartikel is opgebouwd uit de volgende elementen:

• A. 

  Algemene doelstelling

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid

• C. 

  Beleidswijzigingen

• D. 

  Budgettaire gevolgen van beleid en budgetflexibiliteit

• E. 

  Toelichting op de instrumenten

Budgetflexibiliteit

De peildatum van de gepresenteerde budgetflexibiliteit (op basis van juridische verplichtingen) is 1 januari 2024.

Niet-beleidsartikelen

De begroting van BZK bevat drie niet-beleidsartikelen:

• - 

  artikel 11. Centraal apparaat

• - 

  artikel 12. Algemeen

• - 

  artikel 13. Nog onverdeeld

Begroting agentschappen

De begroting van BZK kent de volgende acht baten-lastenagentschappen:

• - 

  Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG)

• - 

  Logius

• - 

  Organisatie & Personeel (O&P Rijk)

• - 

  Rijksorganisatie voor Ontwikkeling, Digitalisering en Innovatie (RODI)

• - 

  FMHaaglanden (FMH)

• - 

  Shared Service Centrum ICT (SSC-ICT)

• - 

  Rijksvastgoedbedrijf (RVB)

• - 

  Dienst van de Huurcommissie (DHC)

• - 

  Rijksorganisatie Beveiliging en Logistiek (RBL)

Bijlagen

De begroting van BZK bevat tien bijlagen:

• 1. 

  Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak

• 2. 

  Specifieke uitkeringen

• 3. 

  Verdiepingsbijlage

• 4. 

  Moties en toezeggingen

• 5. 

  Subsidieoverzicht

• 6. 

  Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda 7 Rijksuitgaven Caribisch Nederland

• 8. 

  Overzicht rijksuitgaven Wind in de Zeilen

• 9. 

  Nationaal Groeifonds projecten

• 10. 

  Openingsbalans Rijksorganisatie Beveiliging en Logistiek (RBL)

Het uitgangspunt is om in de verdiepingsbijlage de beleidsmatige en technische mutaties toe te lichten die groter zijn dan of gelijk zijn aan de ondergrens zoals deze in de Rijksbegrotingsvoorschriften 2023 (RBV 2023) is opgenomen, de zogenaamde staffel, te weten:

• 2. 

  Beleidsagenda

2.1    Beleidsprioriteiten

BZK werkt aan de basis van Nederland en ons Koninkrijk en zet zich daarbij in voor het beschermen, onderhouden en vernieuwen van de democratische rechtsstaat. Dat is het fundament voor de wijze waarop wij in Nederland met elkaar samenleven. Zij is de basis voor de vrijheid en veiligheid van mensen om zich te ontwikkelen, om te kunnen zijn wie ze willen zijn en ze draagt bij aan de brede welvaart in Nederland. Zodat iedereen meetelt, mee kan doen en dezelfde kansen heeft. Offline en online. We maken ons sterk voor een veilige, inclusieve en kansrijke digitale samenleving in Europees Nederland, Caribisch Nederland en de Landen. Hierbij werken we vanuit de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren. Het is van groot belang dat iedereen prettig kan wonen in een fijne omgeving. Op het gebied van volkshuisvesting en ruimtelijke ordening neemt BZK de regie om ervoor te zorgen dat er binnen de schaarse fysieke leefomgeving ruimte is voor onder andere woningen, natuur, landbouw en bedrijvigheid. We zetten verdere stappen, vanuit de Nationale Bouw- en Woonagenda, om ervoor te zorgen dat iedereen kan wonen in een duurzaam en betaalbaar huis.

2.1.1    Sterke en weerbare democratische rechtstaat

Herstel verbinding samenleving

Elke regio telt en Regiodeals

Goed interbestuurlijk samenwerken begint met elkaar kennen, naar elkaar luisteren en van elkaar leren. Iedere regio heeft een eigen verhaal, identiteit en kracht. Die verscheidenheid aan regio's maakt Nederland kleurrijk.

Het betekent ook dat kansen en uitdagingen per regio verschillen. Het is belangrijk om daar aandacht voor te hebben en maatwerk te bieden, vooral als het een regio betreft waar de brede welvaart onder druk staat. Iedereen in Nederland moet gelijke kansen en ontwikkelingsmogelijkheden hebben, ongeacht waar iemand woont. Regiodeals zijn een belangrijk (interbestuurlijk en vanuit meerdere departementen) instrument om samen met ondernemers, kennisinstituten, culturele instellingen en maatschappelijke organisaties de kwaliteit van leven, wonen en werken in een regio te vergroten. We investeren samen met de regio's, door middel van de Regiodeals, in het versterken van brede welvaart die goed aansluit op het specifieke karakter van een regio. In 2024 wordt verdergegaan met de uitvoering van de al gesloten deals en stellen we de nieuwe mogelijkheid voor het sluiten van Regiodeals open.

Het Rijk heeft de afgelopen decennia te lang geïnvesteerd in gebieden die al sterk zijn. Dit leidde tot onwenselijke verschillen tussen regio's en het gevoel dat de overheid er niet voor iedereen is, terwijl de kwaliteit van wonen, werken en leven het uitgangspunt moet zijn voor het handelen van de rijksoverheid in alle regio's van Nederland. Het kabinet neemt de drie adviezen uit het rapport Elke regio telt! hierbij als vertrekpunt en gaat deze samen met inwoners, medeoverheden, bedrijven en maatschappel ijke organisaties uitwerken. Zo moet beleid en de manier van investeren anders worden vastgesteld. Bij het maken van nieuw beleid is het van belang om het effect op de regio te toetsen en moet het beleid beter uitvoerbaar zijn voor medeoverheden.

Om de rijksoverheid meer zichtbaar en toegankelijk voor mensen in de regio te maken, werkt het kabinet aan een betere spreiding van rijksdiensten en rijkswerkgelegenheid over het land. Een overheid die dichtbij is versterkt immers de binding met de mensen in de regio. Nieuwe inzichten in de betekenis van een nabije rijksoverheid worden vertaald naar beleidsvorming, dienstverlening, uitvoering en hoe er met de regio wordt samengewerkt. Het gaat daarbij om meer dan alleen een fysieke aanwezigheid. Het gaat er ook om hoe de taken van een rijksdienst zich tot een regio verhouden en het vormen van duurzame samenwerkingsverbanden tussen de rijksoverheid en regio's. Door de aanwezigheid van rijksdiensten die aansluiten bij de kernkwaliteiten van een regio, kunnen de rijksoverheid en regio's elkaar vooruitbrengen.

Slavernijverleden

Op 19 december 2022 heeft de Staat excuses aangeboden voor de rol van diens bestuurlijke, historische voorgangers bij het slavern ijverleden. De erkenning van het grote historische leed van tot slaaf gemaakten, en postuum van hun nazaten, draagt bij aan de maatschappelijke verwerking van dit verleden en de bestrijding van discriminatie en racisme vandaag de dag. Wij coördineren de opvolging van deze excuses. We werken de toezeggingen uit die het kabinet heeft gedaan in reactie op het rapport van de Dialooggroep Slavernijverleden en zetten een structurele dialoog op met nazaten en andere betrokkenen in het gehele Koninkrijk, het Caribisch deel en Suriname. Ook werken we aan een fonds dat twee doelen zal hebben: een subsidieregeling voor maatschappelijke initiatieven en het uitvoeren van maatregelen voor kennis en bewustwording, erkenning en herdenken en doorwerking en verwerking.

Antidiscriminatie

Met de rijksbrede aanpak van discriminatie wil het kabinet ervoor zorgen dat mensen in waardigheid vrij, veilig en gezond kunnen samenleven en de groep die discriminatie ervaart, 12,1% van de 15-plussers zoals de factsheet Brede Welvaart laat zien, verder afneemt. In 2024 zal daarom uitvoering worden gegeven aan het Nationaal programma tegen discriminatie en racisme.

Een overheid die responsief, dienstbaar en dichtbij is

Een responsieve overheid luistert goed naar wat er leeft en zorgt ervoor dat wetgeving, beleid en uitvoering meer één geheel vormen. Hierbij is het belangrijk dat signalen uit de uitvoering ook tijdig bij de beleidsmakers terugkomen. Een dienstbare overheid let niet alleen op de regels, maar kijkt ook hoe haar handelen voor mensen uitpakt. Een realistische overheid belooft niet meer dan ze waar kan maken. Een overheid die werkt vanuit deze waarden is noodzakelijk voor de stabiliteit van onze democratische rechtsstaat. Ook dit levert een belangrijke bijdrage aan brede welvaart en het effectief handelen van de overheid. Gemeenten spelen hierbij een cruciale rol. Zij zijn namelijk in de meeste gevallen het eerste contact met de overheid. Er zijn verschillende wetsvoorstellen in voorbereiding met als doel gemeenten te ondersteunen bij deze dienstverlenende rol en samen op te trekken bij de uitwerking. Ook zetten we in op innovatie en het ophalen van signalen uit de praktijk die als input dienen voor departementen ter versterking van de effectiviteit van beleid. Met het wetsvoorstel Wet versterking waarborgfunctie Algemene wet bestuursrecht wordt ingezet op het bevorderen van persoonlijk contact en wordt een dienstbaarheidsbeginsel geïntroduceerd.

Democratische vernieuwing

Te veel mensen in Nederland hebben het gevoel dat zij onvoldoende een stem hebben in de besluiten die hen raken. Wij zorgen er daarom voor dat inwoners, ook om de brede welvaart te verhogen, meer betrokken worden en waar mogelijk inspraak krijgen bij keuzes en vragen rond urgente maatschappelijke transities. Zo kunnen we onze representatieve democratie versterken. We verkennen op nationaal niveau hoe gelote burgerfora en digitale vormen van participatie de zeggenschap van mensen bij grote opgaven kan vergroten. Op lokaal niveau stimuleren we de vernieuwing van de democratie met het wetsvoorstel Versterking participatie op decentraal niveau.

Betrouwbare informatie en maatschappelijke stabiliteit

Desinformatie, die wordt verspreid om het publieke debat te beïnvloeden, kan ernstige gevolgen hebben: ze kan de democratie ondermijnen, het vertrouwen in de democratische rechtsstaat verminderen, polarisatie aanwakkeren en het verloop van vrije en eerlijke verkiezingen verstoren. Daarom moeten we optreden tegen de verspreiding van desinformatie. We werken samen met andere betrokken partijen om de invloed van desinformatie te verminderen. Hierbij richten we ons op maatregelen afhankel ijk van de inhoud van desinformatie, de producent of verspreider, de verantwoordelijkheden van traditionele en sociale media en op kennisontwikkeling.

Fundament

Grondrechten / constitutionele toetsing

We gaan verder met de uitwerking van een voorstel dat ertoe strekt toetsing door de rechter van wetten aan verschillende grondrechten mogel ijk te maken: constitutionele toetsing. Het streven is om eind 2023 een voorstel tot wijziging van Grondwet in consultatie te brengen. Dit voorstel zal in 2024 verder in procedure worden gebracht. Grondrechten blijven ook in verschillende andere trajecten de aandacht van het kabinet houden.

De democratische rechtsstaat vraagt ook om vernieuwing van het democratisch stelsel om ervoor te zorgen dat mensen zich vertegenwoordigd (blijven) voelen. De door het kabinet aan de Raad van State en de Kamers voorgelegde voorstellen ter uitvoering van de Staatscommissie Parlementair stelsel (commissie-Remkes) worden (verder) in behandeling genomen. Daarnaast bezinnen wij ons op het Nederlandse systeem van geschilbeslechting in het verkiezingsproces.

2.1.2 Goed functionerend openbaar bestuur

Weerbaarheid en betrokkenheid bij democratie

Weerbaarheid politieke ambtsdragers en aantrekkelijkheid politieke ambt

Politieke ambtsdragers en ambtenaren moeten zonder oneigenlijke druk van buitenaf hun ambt kunnen vervullen. Overheidsorganisaties hebben echter helaas steeds vaker te maken met agressie, intimidatie en andere ondermijnende invloeden. We zetten daarom met het Netwerk Weerbaar Bestuur in op meer weerbaarheid en veiligheid van decentrale politieke ambtsdragers en de ambtelijke organisaties. Hierbij richten we ons op het verhogen van de bewustwording van de risico's, onder meer door het (door middel van onderzoek) in beeld brengen van de kwetsbaarheden van gemeentelijke processen die vatbaar kunnen zijn voor ondermijning. Ook bieden we meer maatwerk bij de (preventieve) beveiligingsadviezen voor de woningen van decentrale bestuurders. Daarnaast wordt de aantrekkelijkheid van politieke ambten binnen gemeente- en provinciebesturen bevorderd door in te zetten op adequate ondersteuning van de volksvertegenwoordingen zoals de griffie(r) en door te stimuleren dat politieke ambtsdragers gebruikmaken van de bestaande scholings-en opleidingsmogelijkheden.

Wet politieke partijen en integriteit

Betrouwbaar bestuur is het fundament onder onze democratische rechtsstaat. Daarom is het van groot belang dat individuele bestuurders en het bestuur als geheel integer opereren. Om de bestuurlijke integriteit te bevorderen richten wij ons in 2024 op preventieve maatregelen, zoals de screening van kandidaat-bestuurders op decentraal niveau. Op nationaal niveau gaat het daarnaast om maatregelen tijdens en na het ambt. Verschillende voorstellen zijn over deze onderwerpen in voorbereiding of worden verder gebracht. Ook stimuleert het kabinet gesprekken en trainingen over integriteit, zowel tussen bestuurders als tussen ambtenaren, en volgt het ook zelf een training over dit onderwerp.

Politieke partijen vormen de brug tussen de samenleving en publieke besluitvorming. Deze publieke functie maakt het ook noodzakelijk dat politieke part jen transparant zijn over hun organisatie en financiering, zodat kiezers een vrije, goed geïnformeerde keus kunnen maken. Dit vraagt om nadere regels. Daarom is eind 2022 de Wet op de politieke partijen (Wpp) in consultatie gegaan. Door middel van het voorstel tot de Wpp beoogt het kabinet de positie van politieke part jen en onze democratie te versterken, en wordt het risico op ongewenste beïnvloeding verkleind.

Nationale veiligheid en grenzen stellen

Dreiging

De Nederlandse overheid heeft de grondwettel jke plicht onze open en vrje samenleving en de democratische rechtsorde te beschermen en de internationale rechtsorde te bevorderen. Het belang van het werk van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) hierbij is de afgelopen jaren toegenomen vanwege de groeiende hoeveelheid en verscheidenheid aan dreigingen. Het is de taak van de AIVD om de nationale veiligheid te beschermen. De afgelopen jaren komen dreigingen zowel vanuit terroristische, criminele en extremistische groeperingen, als vanuit statelijke actoren die door middel van offensieve cyberprogramma's, spionage, heimelijke beïnvloeding en inmenging een dreiging vormen voor de (economische) veiligheid van Nederland. Deze optelsom van dreigingen maakt dat de nationale veiligheid en democratische rechtsorde onder druk staat.

Anti-institutioneel extremisme

De AIVD draagt vanuit haar wetteljke taken bij aan het verhogen van de weerbaarheid tegen bedreigingen op het gebied van cyber, economische veiligheid, vitale sectoren en tegen (nieuwe) vormen van extremisme, waaronder het anti-institutioneel extremisme. De ontwikkelingen die de AIVD schetst op dit laatste terrein geven reden tot zorg gezien de lange termijn dreiging voor de democratie en de rechtsstaat. Vanuit de overheid en de gehele samenleving is een brede inzet op de versterking van de weerbaarheid van de democratische rechtsorde nodig, zoals aangekondigd in de brief die in het najaar van 2023 aan de Kamer wordt verzonden.

Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv)

Om Nederland en Europa te kunnen beschermen doen de diensten in opdracht van de regering onderzoek naar de dreigingen en de personen, organisaties en landen die daarbij betrokken zijn. De Wiv 2017 stelt de diensten daar voor een belangrijk deel toe in staat om dit op een goede manier te doen, maar zowel de commissie Jones - Bos als de Algemene Rekenkamer concludeerden in 2021 al dat de Wiv 2017 op punten tekortschiet en tot knelpunten in de uitvoering leidt. Daarom is er een herziening van de Wiv 2017 in voorbereiding. Echter, een aantal van deze knelpunten moet middels een Tijdelijke wet versneld worden verholpen, vanwege de grote dreiging van statelijke actoren met een offensieve campagne gericht op Nederland en Nederlandse belangen. Met deze wet kunnen de AIVD en de MIVD effectiever, sneller en wendbaarder optreden tegen cyberdrei-gingen. Gezien de urgentie daarvan is het van belang dat de reeds aan de Tweede Kamer aangeboden Tijdelijke wet zo spoedig mogelijk in werking kan treden. Deze Tijdelijke wet komt na de herziening van de Wiv 2017 weer te vervallen.

Tools en bijdrage aan keten

Zoals opgenomen in het regeerakkoord investeert het kabinet in de operationele slagkracht van de AIVD. Hierbij worden de aanbevelingen die de Algemene Rekenkamer heeft gedaan nauw betrokken. Er wordt geïnvesteerd in de gerichte transformatie en innovatie naar een datagedreven en technisch toekomstbestendige dienst. De AIVD zet in 2024 in op een gecombineerde aanpak van detectie van digitale aanvallen en advies aan overheden, universiteiten en vitale bedrijven over het vergroten van de digitale weerbaarheid. Daarnaast draagt de AIVD bij aan het stelstel dat onder meer politici, bewindspersonen en diplomatieke objecten bewaakt en beveiligt.

Overbruggen regionale verschillen

Versterking decentraal bestuur en Actieagenda Sterk Bestuur

Om de maatschappelijke opgaven effectief op te kunnen pakken wordt veel gevraagd van ons openbaar bestuur. Een goede interbestuurlijke samenwerking en samenwerking met maatschappel ijke partners en inwoners zijn een randvoorwaarde om resultaten te boeken.

De Actieagenda Sterk Bestuur richt zich op versterking van de slagkracht van het bestuur onder meer door de uitvoerbaarheid van het beleid te versterken. Er wordt geïnvesteerd in onderlinge samenwerking en goede ondersteuning van provincies, gemeenten en waterschappen. Ook richt de agenda zich op concrete acties waarmee bijgedragen wordt aan een passende verdeling van taken en bevoegdheden over de verschillende overheden en een goede balans tussen ambities, taken, middelen en uitvoering. In 2024 richten wij ons op de uitwerking van het beleidskader decentraal bestuur en de toepassing van de Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden (UDO) die per januari 2023 van kracht is.

Het decentraal bestuur op hoofdlijnen pakt haar taken en verantwoordelijkheden goed op en presteert in internationaal opzicht goed. In de trendrap-portage «Staat van het Bestuur 2022» komt echter wel naar voren dat het decentraal bestuur ook onder druk staat en kwetsbaarheden toont. Samen met de beroeps- en belangenverenigingen van het decentraal bestuur zetten we ons daarom in om de kwaliteit en het functioneren van het decentraal bestuur en de decentrale volksvertegenwoordigingen te versterken. Zo wordt er geïnvesteerd in toereikende en adequate ondersteuning van raden en staten.

De trend om medeoverheden te bekostigen via geoormerkte specifieke uitkeringen gaat ten koste van hun autonomie. Daarom passen we het uitkeringsstelsel aan. De bestaande uitkeringsvormen moeten in aangepaste vorm ook geschikt zijn voor de bekostiging van interbestuurlijke samenwerking.

2.1.3 Meer regie op betaalbare en duurzame woningen voor iedereen

Volkshuisvesting is een belangrijke zorgtaak voor de rijksoverheid die grondwettelijk is vastgelegd en daarmee een prioriteit is van dit kabinet.

Te lang is gedacht dat de optelsom van alle gedecentraliseerde keuzes zou leiden tot de oplossing en te lang dachten we dat de markt vanzelf vraag en aanbod in evenwicht zou brengen. Dit heeft er toe geleid dat iedereen wel iemand kent die moeite heeft om een passende en betaalbare woning te vinden. We hernemen daarom de regie op volkshuisvesting. In 2024 werken we verder aan de programma's uit de nationale Woon- en Bouwagenda om de problemen aan te pakken.

Woningbouw

Het woningtekort is afgelopen jaar opgelopen tot 4,8% en de bevolking bljft naar verwachting de komende jaren snel groeien. Daarom zijn er veel extra woningen nodig: van 2022 tot en met 2030 gaat het om 981.000 extra woningen waarvan tweederde betaalbaar. In 2022 zijn er reeds 90.208 woningen van deze opgave gerealiseerd.

Terwijl de vraag naar huisvesting, mede door migratie, sterker stijgt dan verwacht zijn de financieel-economische omstandigheden (gestegen bouwkosten en rente) moeilijker geworden. Ook het voortduren van de oorlog in Oekraïne zorgt, door een toenemend aantal Oekraïense ontheemden dat (langdurig) in Nederland verbl ijft, voor extra druk op de al krappe woningmarkt. We zetten ons er voor in om de dip in de woningbouwproductie in 2024 zoveel mogelijk te beperken en hier zo snel mogelijk van te herstellen. Locaties die inmiddels vergund zijn moeten zo snel mogel ijk starten met de bouw en de locaties die snel kunnen starten met de bouw moeten zo snel mogel ijk vergund worden.

Onze inzet voor de woningbouw is om met meer regie en meer tempo, meer betaalbare woningen te bouwen:

• - 

  Met het afsluiten van de woondeals, de nationale prestatieafspraken met woningcorporaties en het volkshuisvestingsprogramma in de Wet regie Volkshuisvesting is duideljk waar, voor wie en hoeveel er wordt gebouwd;

• - 

  Via de regionale versnellingstafels en de landel ijke versnellingstafel gaan we knelpunten bij de uitvoering van de woondeals i dentificeren en aanpakken. We moeten daarbij alle kansrijke locaties benutten, binnenstedelijk en buitenstedelijk. Voor locaties die vertragen, moeten alternatieve locaties worden gezocht of moeten bestaande locaties worden versneld.

• - 

  Voor grootschalige woningbouwlocaties zijn in het BO MIRT van najaar 2022 met de regio wederzijds bindende afspraken gemaakt over het ontsluiten en bereikbaar maken van 400.000 nieuwe woningen tot en met 2030. We gaan samen met de regio's kijken welke plekken nog meer geschikt zijn om grootschalig te ontwikkelen. Oosterwold en de Gnephoek zijn daar voorbeelden van.

• - 

  Met een start-bouwimpuls willen we woningbouwprojecten die nu vastlopen alsnog snel van start laten gaan.

• - 

  We stimuleren de bouw van flexwoningen verder voor onder andere statushouders en Oekraïnse ontheemden.

• - 

  Om vertraging bij nieuwbouwprojecten door regulering van de (aanvangs)huurprijzen via de wet betaalbare huur te voorkomen wordt er een tijdelijke prijsopslag geïntroduceerd voor nieuwbouwprojecten die worden opgeleverd na 1 januari 2024 en waarvan de bouw vóór

1 januari 2025 is gestart. Voordat de wet naar de TK gaat wordt bezien of het percentage van de nieuwbouwopslag voldoende is en mogel ijk moet worden aangepast om vertraging van nieuwbouwprojecten te voorkomen. Tevens zal dan ook worden bekeken of de periode waarvoor gestart moet zijn met de bouw, moet worden verlengd.

• - 

  In 2024 start een zesde tranche van de woningbouwimpuls en vergroten we de capaciteit bij medeoverheden via de flexpoolregeling.

• - 

  Door versnelling van processen en procedures gaan we sneller van initiatief naar realisatie.

• - 

  We zetten in op het beter benutten van de bestaande voorraad door splitsen en optoppen, transformatie, woningdelen en doorstroming.

• - 

  We zetten in op modernisering van het grondbeleid om veranderingen in het grondbeleid te laten bijdragen aan het realiseren van extra woningen.

• - 

  Met de vervolgaanpak vakantieparken zetten we in op extra op de transformatie van vakantieparken naar woningen.

• - 

  Voorts werken we aan duurzame oplossingen op belangrijke randvoorwaarden voor de bouw, zoals stikstof, water en bodem en geluid.

• - 

  Door standaardisatie van eisen komen er meer kansen voor fabrieksmatig bouwen.

Betaalbaar Wonen

Een betaalbaar huis werd de afgelopen jaren voor steeds minder mensen vanzelfsprekend. Een deel van de huurders heeft moeite om iedere maand de woonlasten op te brengen. Anderen kunnen geen geschikte woning vinden die past bij hun wensen of levensfase. Dit geldt met name voor mensen met een middeninkomen. Dat willen we veranderen met drie actielijnen: we zorgen voor meer betaalbare woningen voor mensen met een middeninkomen, we pakken te hoge woonlasten aan voor huurders met een laag inkomen en we zorgen voor een betere bescherming van huurders en kopers.

Voor middeninkomens reguleren we de (aanvangs)huurprijzen en met de wet betaalbare huur maken we het woningwaarderingsstelsel dwingend. Zo verlagen we de huren met gemiddeld € 190 per maand van ongeveer 300.000 woningen. Op de koopwoningmarkt stellen we een fonds in gebruik voor de bouw van betaalbare koopwoningen voor een groep van minimaal vijfduizend starters. We beschermen de huurder tegen malafide verhuurders door gemeenten de mogel ijkheid te geven om een verhuurver-gunning te introduceren. Voor oud-studenten wordt vanaf 1 januari 2024 de actuele stand van hun studieschuld leidend bij het aanvragen van hun hypotheek. De leenruimte zal met name toenemen voor oud-studenten die tussentijds extra hebben afgelost. Hiermee komen er meer huurwoningen beschikbaar voor mensen met een middeninkomen en verbeteren we de positie van deze groep ten opzichte van beleggers.

In 2024 vereenvoudigen we de huurtoeslag en zorgen we ervoor dat er meer huurders met een laag inkomen, maar een te hoge huur in aanmerking komen voor deze ondersteuning in woonlasten. Met de voorgestelde maatregelen zijn er vanaf 2024 minder voorwaarden voor recht op huurtoeslag (afschaffen maximum huurgrenzen als voorwaarde), hoeven er minder gegevens aangeleverd te worden (afschaffen subsidiëring van servicekosten) en worden grenzen geharmoniseerd met de grenzen van andere regelingen (verlaging leeftijdsgrens voor jongeren van 23 naar 21 jaar). Hiermee gaan 117000 van de meest kwetsbare huurders er gemiddeld € 172 per maand op vooruit.

Een thuis voor iedereen

Een aantal mensen heeft het extra moeilijk om passende huisvesting te vinden, omdat ze zich in een kwetsbare positie bevinden of omdat zij een specifieke woonbehoefte hebben. Het gaat om dak- en thuisloze mensen, uitstromers uit een intramurale voorziening, statushouders, mensen met een sociale en/of medische urgentie, arbeidsmigranten, woonwagenbewoners en studenten. Het programma 'Een thuis voor iedereen' heeft als doel te zorgen voor voldoende betaalbare woningen voor deze aandachts-groepen met een evenwichtige verdeling over gemeenten en met de juiste zorg, ondersteuning en begeleiding.

De woondeals hebben de basis gelegd voor meer sociale huurwoningen en een betere balans in de woonvoorraad. Met de woondeals is de tot en met 2030 geplande nieuwbouw van sociale huurwoningen verhoogd van 250.000 tot 290.000. Ruim 30% van de geplande nieuwbouw bestaat uit sociale huurwoningen. In 2024 spannen we ons in om de dip in de nieuwbouw te beperken en te zorgen dat de woningbouw na herstel weer opveert en stellen we opnieuw middelen beschikbaar voor de Regeling huisvesting aandachtsgroepen en de Regeling grote gezinnen. In de woondeals is afgesproken dat er regionaal afgestemde woonzorgvisies komen voor alle aandachtsgroepen. De zes koploperregio's ronden in 2024 hun woonzorgvisies af. De overige regio's werken in 2024 verder aan hun woonzorgvisies. De woondeals worden vanaf 2024 geactualiseerd met de huisvestingsopgave voor aandachtsgroepen die volgt uit de woonzorgvisies. De in 2023 opgezette brede ondersteuningsstructuur bljft provincies, gemeenten en woningcorporaties in 2024 ondersteuning bieden bij het opstellen van de woonzorgvisies en andere acties uit het programma. In de schaarste aan woningen moeten we ervoor zorgen dat de meest kwetsbare mensen extra beschermd worden. Het wetsvoorstel Versterking regie op de volkshuisvesting voorziet er daarom in dat alle gemeenten vanaf 2024 aan de slag gaan met het maken van een huisvestingsverordening met daarin een urgentieregeling voor specifiek in de wet aangeduide aandachts-groepen.

Wonen en zorg voor ouderen

Om in vergrijzend Nederland ouderen met plezier en passend te laten wonen, werken we langs drie actielijnen binnen het programma Wonen en Zorg voor Ouderen. De eerste actielijn is gericht op het stimuleren van de bouw van woningen die aansluiten bij de wensen van ouderen. We streven naar minstens 290.000 woningen bouwen voor ouderen. Daarbij maken we onderscheid tussen 40.000 zorggeschikte woningen, 80.000 woningen in een geclusterde woonvorm en 170.000 nultredenwoningen. In 2024 ondersteunen we gemeenten en provincies bij het verder uitwerken van woningbouwplannen voor ouderen. Ook kunnen er aanvragen worden ingediend voor een stimuleringsregeling voor ontmoetingsruimten. De tweede actielijn is gericht op het stimuleren van doorstroming van ouderen naar een passende woning. In 2024 richten we ons op zowel de ouderen zelf als de gemeenten en corporaties om doorstroming te bevorderen. De derde actielijn gaat over de leefomgeving. We stimuleren gemeenten en ontwikkelaars om aandacht te besteden aan de leefomgeving waarin ouderen (komen te) wonen, zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen.

Verduurzaming gebouwde omgeving

In 2030 moeten miljoenen woningen en gebouwen zijn verduurzaamd. Een duurzaam verwarmd en goed geïsoleerd huis of gebouw is niet alleen comfortabeler, het is ook goed voor het klimaat én de portemonnee.

Door uitvoering te geven aan de vijf actielijnen uit het beleidsprogramma versnelling verduurzaming gebouwde omgeving (gebiedsgerichte aanpak warmtetransitie, individuele aanpak woningen, aanpak utiliteitsbouw, bronnen en infrastructuur, en innovatie in de bouw) brengen we de klimaat-doelstellingen voor de gebouwde omgeving binnen bereik. We geven daarbij prioriteit aan de huizen en gebouwen met de slechtste energie-labels (E, F en G). Kwetsbare huishoudens worden extra ondersteund via het Nationaal Isolatieprogramma. Via het Warmtefonds zijn er renteloze leningen beschikbaar voor lage inkomens en middeninkomens. De inkomensgrens voor deze nul procent leningen wordt verhoogd. Voor VvE's komt er een rentekorting bij het Warmtefonds en meer budget voor ontzorging. Huurwoningen met een EFG-label dienen de komende jaren versneld verduurzaamd te worden. Deze woningen mogen vanaf 2029 niet meer verhuurd worden als zij niet minimaal label D zijn. Ook hebben we met de sociale huursector in de nationale prestatieafspraken afgesproken dat uiterljk in 2030 675.000 woningen toekomstklaar zijn geïsoleerd en 450.000 woningen aardgasvrij zijn gemaakt. Daarnaast wordt extra geïnvesteerd in de verduurzaming van kwetsbare wijken en dorpen die te maken hebben met een hoog aandeel energiearmoede. Voor de sector utiliteit werken we aan de uitfasering van de gebouwen met de slechtste energieprestaties en wordt de derde tranche van de subsidieregeling duurzaam maatschappel ijk vastgoed geopend. Voor de sector utiliteit werken we aan de uitfasering van de gebouwen met de slechtste energieprestaties en wordt de derde tranche van de subsidieregeling duurzaam maatschappel ijk vastgoed geopend.

Leefbaarheid en veiligheid

In twintig stedelijke focusgebieden staat de leefbaarheid en veiligheid onder druk. Om de leefsituatie en het perspectief van de 1,3 miljoen inwoners van deze gebieden te verbeteren pakken we de fysieke leefomgeving aan. We zetten in op onderwijs, werk, gezondheid, de aanpak van schulden en armoede, en investeren we in de preventie van jeugdcriminaliteit en de weerbaarheid van jongeren. Het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid en de hierin opgenomen actielijnen vergen een langjarige inzet. Na het afronden van de lokale gebiedsplannen ligt het accent in 2024 op de uitvoering. De fysieke interventies gaan daarbij hand in hand met de sociale. In overleg met de partners in het stedel ijk focusgebied stemmen we de rijksinzet daarop af. We werken toe naar een meer integrale financiering vanuit het Rijk en reduceren zo veel mogelijk de administratieve lasten voor gemeenten wat betreft aanvraag, monitoring en verantwoording met daarbij aandacht voor knelpunten in wet- en regelgeving.

Caribisch Nederland

Op Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn er te weinig betaalbare woningen. In de gezamenlijke Beleidsagenda Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening voor Caribisch Nederland (Kamerstukken II 2022/22, 36200 VII, nr. 148) presenteren we maatregelen binnen de vier actiel ijnen: Basis op orde brengen, woningvoorraad vergroten, betaalbaar wonen bevorderen en ruimtelijke koers uitzetten. We richten ons op de versnelde bouw van 465 sociale huurwoningen en vijftig betaalbare koopwoningen. Daarnaast nemen we maatregelen om onder andere huren betaalbaar te houden (via een vorm van huurtoeslag) en pakken we energiearmoede aan. Ook gaan we woondeals sluiten voor toekomstige woningbouwprojecten tot 2030 en zetten we ons in om de leefomgeving te beschermen.

Toezegging WGO 12 juni 2023

Tijdens het Wetgevingsoverleg van 12 juni 2023 heeft de minister toegezegd om de meetbare doelen uit de zes beleidsprogramma's in de begroting 2024 op te nemen. Door deze op te nemen in de begroting is het mogelijk om in het jaarverslag te rapporteren over de voortgang op de doelen.

In de Staat van Volkshuisvesting is hiervoor een consistente set van kernindicatoren ontwikkeld die de voortgang op de Nationale Woon- en Bouwagenda en de zes programma's op wonen, bouwen en verduurzamen weergeven. Omdat er samenhang is tussen de programma's zijn deze gerangschikt naar de belangrijkste doelen uit de Nationale Woon en bouwagenda. Het overkoepelende doel is het bevorderen van de beschikbaarheid, betaalbaarheid en kwaliteit van het woningaanbod in Nederland:

• - 

  Beschikbaarheid: mensen zijn onvoldoende in staat om snel een woning te vinden die bij hen past. We willen daarom zorgen dat 981.000 nieuwe woningen tot en met 2030 worden gerealiseerd, waarvan tweederde betaalbaar is en er ook voldoende betaalbare woningen zullen zijn voor aandachtsgroepen en ouderen.

• - 

  Betaalbaarheid: veel mensen hebben moeite met hun woonlasten of kunnen geen voor hen betaalbare woning vinden. Daarom is een belangrijk doel om woonlasten beter aan te laten sluiten bij het inkomen en dat er meer betaalbare woningen zijn.

• - 

  Kwaliteit: veel woningen passen niet bij de levensfase of woonbeheofte, zijn niet duurzaam of slecht onderhouden. Of ze staan in een wijk waar de leefomgeving onder druk staat. We willen de duurzaamheid, leefbaarheid en veiligheid verbeteren. Dit omvat het stapsgewijs verminderen van CO2 in de gebouwde omgeving (een reductie van 55% ten opzichte van 1990 in 2030), het realiseren van kwalitatief goede en duurzame woningen die voor iedereen bereikbaar zijn en het verbeteren van het perspectief voor kwetsbare gebieden.

In onderstaande tabel zijn de kernindicatoren opgenomen die horen bij deze doelen. Daarbij is ook rekening gehouden met de beschikbaarheid van gegevens. Het is de bedoeling om de voortgang van het beleid met deze set kernindicatoren consistent in de tijd te volgen en hierover te rapporteren in de Staat van de Volkshuisvesting en het jaarverslag. De voortgang op de doelen zijn echter niet altijd rechtsreeks toe te wijzen aan de instrumenten op de begroting. Door eenzelfde set aan indicatoren te gebruiken ontstaat ook een consistent beeld over de voortgang. Voor een deel van de doelen is de monitoring nog in ontwikkeling en zijn nog geen goede data beschikbaar. Wanneer deze wijzigen in de komende publicaties van de Staat van de Volkshuisvesting, worden deze ook in de begroting aangepast. De gegevens worden ook op datawonen.nl beschikbaar gesteld.

*Dit cijfer is niet afkomstig uit de Staat, maar is het actuele voorlopige CBS-cijfer. In de voortgangsrapportage Programma Woningbouw werd ook een voorlopig CBS-cijfer genoemd dat destijds 90.127 bedroeg.

**Ook deze beide cijfers komen niet uit de Staat, maar zijn gebaseerd op de ABF-rapportage Inventarisatie Plancapaciteit voorjaar 2023 en het voorlopige CBS aantal gerealiseerde woningen.

2.1.4 Meer regie op een evenwichtige en duurzame verdeling van ruimte

De huidige ruimtelijke opgaven zijn groot, terwijl de fysieke ruimte in Nederland schaars is. Denk aan de opgaven rond klimaat, energie, water en bodem, woningbouw en het landelijk gebied. De aanpak hiervan zal consequenties hebben voor hoe landschappen, steden en dorpen worden (her)ingericht. Dit vraagt om het hernemen van de regie door het Rijk in het ruimtelijk domein.

De programma's NOVEX en Mooi Nederland leiden samen met andere nationale programma's over de fysieke leefomgeving tot de nieuwe Nota Ruimte; een samenhangende visie op de leefomgeving. De nieuwe Nota Ruimte zal de huidige Nationale Omgevingsvisie (NOVI, 2020) vervangen. In het programma NOVEX werken we aan gebiedsgerichte inpassing van ruimtelijke opgaven. Alle provincies dienen gedurende 2023 ruimtelijke voorstellen in waarin de nationale ruimtelijke opgaven, samen met de provinciale opgaven worden ingepast. In 2024 maken Rijk en provincies afspraken over de uitvoering van de voorstellen in zogenoemde ruimtel ijke arrangementen. Met het programma 'Mooi Nederland' werken we aan een gedeeld beeld van de ruimtel ijke toekomst van Nederland. We werken nieuwe concepten uit voor de inrichting van gebieden waarbij we laten zien hoe we ons land kunnen inrichten met toevoeging van ruimtel ijke kwaliteit. In 2024 komen we met gedragen en gedeelde integrale toekomstbeelden voor 2030 en verder over het vergroten van de ruimtel ijke kwaliteit. Ook werken we aan concrete handreikingen om de komende jaren de ruimtel ijke kwaliteit in project- en gebiedsontwikkelingen beter te verankeren. Daarbij doen we ook voorstellen om de inzet van ruimtel ijk ontwerp als instrument bij publieke en private opdrachtgevers beter te verankeren.

Gelijktijdig werken diverse ministeries opgaven verder uit in nationale programma's, zoals het programma Woningbouw, het Nationaal Programma Landelijk gebied, het programma Water en Bodem Sturend en het Programma Energiehoofdstructuur. De keuzes uit de nationale programma's en de uitkomsten uit de programma's NOVEX en Mooi Nederland komen in 2024 samen in de nieuwe Nota Ruimte. Gelijktijdig met de nieuwe Nota Ruimte zal een milieueffectrapportage worden opgeleverd. Gedurende het hele jaar zal ook een participatietraject plaatsvinden om zo medeoverheden, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en inwoners van Nederland te betrekken bij de ruimtelijke overwegingen. Op deze manier werken we aan een toekomstbestendige ruimtel ijke inrichting van Nederland.

Omgevingswet

De Eerste en Tweede Kamer hebben begin 2023 ingestemd met inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2024. De Omgevingswet zorgt voor een meer samenhangende aanpak van de leefomgeving. De wet leidt tot het eerder betrekken van inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden bij besluitvorming over de leefomgeving. De wet biedt ook handvatten voor overheden tot het nemen van regie bij het maken van (beleids)keuzes over de inrichting van ons land. De wetgeving over de leefomgeving is daarmee niet af, continu aanpassing aan de actualiteit is voorzien. De Omgevingswet draagt als nieuw stelsel voor de wetgeving van de leefomgeving bij aan het bieden van oplossingen en aanpakken van de opgaven waar ons land voor staat in de leefomgeving en ruimtel ijke inrichting.

De wijziging naar het nieuwe stelsel van de Omgevingswet is niet enkel het werken met nieuwe procedures en het gaan werken met andere software en systemen. Het gaat om een andere werkwijze voor inwoners, bedrijven, medeoverheden en het Rijk bij wijzigingen in de leefomgeving. Inwoners en bedrijven kunnen wijzigingen - plannen en vergunningen - op één plek doorgeven. Zij krijgen meer te maken met één overheid. Medeoverheden, het Rijk en partners werken aan een zorgvuldige invoering en het aanpassen van eigen processen aan de nieuwe werkwijze. Daarbij worden steeds (vervolg) stappen gezet op basis van de leerervaringen. Het nieuwe digitale stelsel Omgevingswet wordt samen met de medeoverheden en softwareleveranciers aangepast op basis van de gebruikerservaringen.

2.1.5 Grenzeloos samenwerkende (rijks)overheid

Werken aan een overheid die betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig is

De samenleving vraagt om een overheid die betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig is. Dat betekent dat we als rijksdienst in verbinding moeten staan met de samenleving, politiek, beleid en de organisaties in de uitvoering.

De focus op efficiëntie en doelmatigheid is een filosofie die door veel landen, ook in ons land, is geadopteerd in de tweede helft van de vorige eeuw toen de overheidsuitgaven sterk stegen. Toentertijd is gekozen voor een meer bedrijfsmatige aanpak in de besteding van publieke middelen om de overheidsfinanciën op orde te brengen. Dit gebeurde vanuit een sturingsfilosofie ('New Public Management'), waar waarden als efficiëntie en doelmatigheid dominant zijn. Hoewel efficiëntie en doelmatigheid van de overheid als geheel onverminderd nastrevenswaardig blijven, is het van belang om niet langer uit te gaan van New Public Management waarbij de focus is gericht op verkokerde sturing en de prestaties van de eigen organisatie, maar te werken vanuit het toevoegen van publieke waarde («public value»). De maatschappelijke opgave en de dienende functie van de overheid ten opzichte van de samenleving zijn de uitgangspunten. Hierbij luistert de overheid naar wat er leeft, zorgt dat signalen over wat er wel of niet goed gaat haar bereiken en zorgt dat er ruimte is om in de gevallen waarin beleid en wetgeving niet heeft voorzien of onbedoelde onevenredige uitkomsten heeft, oplossingen kunnen worden geboden. De overheden werken daarbij samen, over grenzen van organisaties heen.

In 2024 zullen bij de verdere ontwikkeling van een nieuwe sturingsfilosofie voor de (centrale) overheid nieuwe vormen van sturing en verantwoorden worden ontwikkeld, waarbij de maatschappelijke opgave en het realiseren van waarden die we als samenleving zinvol vinden, centraal staan. Daar waar de kaders voor de verschillende organisatievormen de gewenste sturing en verantwoording niet ondersteunen of zelfs belemmeren, wordt die kaderstelling aangepast of worden voorstellen daartoe voorbereid. Begin 2024 wordt een voorstel voor een Kaderwet op de rijksinspecties in procedure gebracht waarbij de onafhankelijkheid van rijksinspecties wordt bevestigd en daartoe algemene beginselen worden vastgestelde ten aanzien van de werkwijze en bevoegdheden van deze diensten.

Verschillende rijksbrede initiatieven bieden ondersteuning aan de nieuwe manier van werken, zoals een gewijzigde ambtseed, een gids Ambtel ijk Vakmanschap waarin de gezamenlijke basisprincipes en waarden voor ons werk zijn beschreven, het Beleidskompas en dialoogvoering over ethische en morele vraagstukken op de werkvloer. Daarnaast wordt blijvend geïnvesteerd in gedrags- en cultuurverandering, waarbij het werken in het algemeen belang van de samenleving steviger tot uitdrukking is gebracht.

De afgelopen jaren is rijksbreed veel in gang gezet voor meer samenwerking, ontwikkeling van ons vakmanschap of verbetering van de dienstverlening. De door de Secretarissen Generaal vastgestelde Ontwik-kelagenda Versterking Rijksdienst brengt deze programma's en projecten in beeld, zorgt voor meer samenhang en maakt zichtbaar waar nog stappen moeten worden gezet. De Staat van de Uitvoering brengt slepende problematiek in de beleidsuitvoering aan het daglicht. In 2024 zal meer dan voorheen ook aandacht worden besteed aan de publieke dienstverlening op decentraal niveau.

Om kwalitatief goede mensen te werven en te behouden dient de rijksoverheid een aantrekkelijk werkgever te zijn en te blijven. Dat vergt een brede aanpak. In 2024 zetten we, ondersteund door onze uitvoerende organisaties, onder meer in op het verhogen van de vitaliteit van medewerkers, het beter benutten en flexibeler inzetten van aanwezig talent, het bevorderen van de wendbaarheid voor een betere match tussen medewerker en werk en het bevorderen van een veilige en inclusieve werkcultuur. Met de positionering van de rijksdienst als één werkgever willen we effectiever worden op de krappe arbeidsmarkt.

Integriteit

Integriteit is essentieel voor het professioneel handelen van medewerkers van het Rijk. Het is verbonden met het vertrouwen dat de samenleving in de overheid heeft. In 2024 bouwen we hier verder aan. Zo wordt gewerkt aan de professionalisering van vertrouwenspersonen en komt er een rijksbrede klachtenregeling voor ongewenste omgangsvormen met als inzet het creëren van een sociaal veilige werkomgeving. Ook gaat begin 2024 de nieuwe ambtseed in voor alle rijksambtenaren. De Gedragscode Integriteit Rijk (GIR) wordt geactualiseerd. Uit onderzoek weten we dat 1 op de 3 medewerkers die met inwoners werken, te maken heeft met agressie, intimidatie en andere ondermijnende invloeden. De norm «Stop agressie samen» wordt in het kader van de Veilige Publieke Dienstverlening geïmplementeerd binnen het openbaar bestuur. Daarnaast is aandacht voor het vergroten van meldingsbereidheid en het beter registreren van incidenten binnen het openbaar bestuur.

Een inclusieve rijksdienst

Voor het goed functioneren van de overheid is de samenkomst van verschillende perspectieven, achtergronden, oriëntaties en kennis een belangrijke voorwaarde. Het Rijk streeft dan ook naar een inclusieve overheidsorganisatie met divers samengestelde teams. In 2024 zetten we onder meer in op trainingen voor inclusief werven en selecteren en het voorkomen van biases, een coaching programma ter verbetering van (culturele) diversiteit en dialogen over diversiteit en inclusie binnen de rijksdienst. Daarnaast ontwikkelen we een inclusiemonitor. Het inclusieve werkgeverschap ziet ook op het plaatsen van mensen uit de doelgroep Banenafspraak in passende functies en rollen en te zorgen voor adequate begeleiding waar nodig. In 2024 worden de inspanningen daartoe gecontinueerd.

Belangrijke aanvullingen op het beleid ten aanzien van diversiteit en inclusie zijn de interdepartementale inspanningen om discriminatie en racisme binnen de rijksoverheid te bestrijden. Voor een effectieve aanpak hierop is een heldere, stevige en gezamenlijke normstelling cruciaal, met name van de kant van leidinggevenden. Daarom zetten we hier op in. Door middel van (vervolg)onderzoek zal worden gemonitord in hoeverre er discriminatie en racisme wordt ervaren op de werkvloer en in hoeverre extra inzet nodig is.

Een duurzame en hybride rijksdienst

Een duurzame bedrijfsvoering en hybride werken zijn de uitgangspunten voor het werken bij de rijksdienst. Voor de verduurzaming heeft de rijksdienst het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) ondertekend. De rijksbrede strategie Inkopen met Impact wordt daarvoor geactualiseerd. Het hybride werken brengt veranderingen mee voor gebruik, inrichting en bezetting van de rijkspanden. Deze leiden in 2024 tot verdere aanpassingen in de bedrijfsvoeringkaders. In 2024 worden de masterplannen voor de rijkskantoorhuisvesting voor de periode 2024-2028 vastgesteld, waarbij veranderingen voor het hybride werken worden meegenomen en de aandacht voor duurzaamheid onverminderd blijft.

2.1.6 Waardengedreven digitale samenleving

Digitalisering heeft een duidelijke impact op onze samenleving. Het is een verrijking voor onze maatschappij en heeft ons leven aangenamer en makkelijk gemaakt. Tegel ijkertijd zorgt het voor een digitale kloof, groeiende ongelijkheid en staan waarden als privacy en zelfbeschikking onder druk.

Waardengedreven Digitalisering in Nederland, Europa en Internationaal

Vanuit de Werkagenda Waardengedreven Digitalisering (verder: WWD) zet BZK, samen met medeoverheden, verder in op het verzilveren van de kansen en het tegengaan van negatieve kanten van digitalisering. De WWD richt zich op het mogelijk maken dat iedereen mee kan doen, regie kan nemen over zijn (digitale) leven en de digitale wereld kan vertrouwen. Daarnaast bouwen we aan een waardengedreven digitale overheid en versterken wij zowel de digitale overheid als digitale samenleving in Caribisch Nederland. Deze beleidsagenda wordt geconcretiseerd in de update van de WWD die najaar 2023 naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Vanuit de vijf l ijnen van de WWD werkt BZK in 2024 in Nederland, in Europa en internationaal aan de volgende zaken:

• 1. 

  Het mogelijk maken dat iedereen mee kan doen in het digitale tijdperk door de publieke dienstverlening zo in te richten dat deze meer recht doet aan de persoonlijke omstandigheden van mensen. We realiseren digitale en fysieke overheidsbrede loketten (o.a. Informatiepunten Digitale overheid), we bieden steeds meer informatie over publieke producten en diensten in samenhang en via één platform aan, we vergroten de toegankel ijkheid van overheidswebsites en apps en borgen het naleven van de doelen uit de Code of Practice Desinformatie.

• 2. 

  Omdat het belangrijk is dat iedereen de digitale wereld kan vertrouwen, implementeren we in 2024 de Digital Services Act. Voor het versterken van kinderrechten worden een Kinderrechten Impact Assessment, Gamewijzer en Code Kinderrechten Online (door)ontwikkeld. Daarnaast blijven we in gesprek met de grote internationale social media platformen over hun apps (incl. het gebruik hiervan op devices van ambtenaren). De Nederlandse aanpak richting internationale Big-Tech bedrijven, onder andere gebaseerd op het inzetten van Data Protection en Human Rights Impact Assessments, krijgt ondertussen internationaal bijval en zetten we voort. Het kabinet geeft in 2024, mede in het licht van de AI-act, concreet uitvoering aan een visie en strategie voor de omgang met Generatieve AI.

• 3. 

  Om mensen de regie over hun eigen digitale leven te geven, verlenen wij burgers het recht om overheidsgegevens digitaal te ontvangen en stimuleren wij overheden om aan te sluiten op het gebruik van de Europese Digitale Identiteit en wallet. Daarnaast versterken we de rol en slagkracht van de algoritmetoezichthouder en wordt het algoritmere-gister verder gevuld.

• 4. 

  Een waardengedreven digitale (rijks)overheid zorgt dat haar informatiehuishouding beveiligd, open en op orde is. Hiervoor verbeteren we de informatievoorziening voor een (meer proactieve) dienstverlening aan burgers en ondernemers en wordt verder gewerkt aan het versterken van de informatiebeveiliging.

• 5. 

  We bouwen verder aan de fysieke en digitale overheidsdienstverlening en digitale samenleving in Caribisch Nederland. Vanaf 2024 stellen we een Burger Service Nummer beschikbaar aan Caribische studenten voordat ze naar Nederland komen. Hiervoor starten we in 2024 projecten rondom het verbeteren van de toegang tot internet, digitale vaardigheden en digitale inclusie.

Digitale samenleving

In de zomer van 2023 is de agenda «Coalities voor de Digitale Samenleving» gepubliceerd. Deze bouwt voort op de WWD en is bedoeld om actief interbestuurlijk samen te werken op digitaliseringsthema's binnen maatschappelijke opgaven zoals armoedebestrijding, zorg, woningbouw of klimaat. In 2024 richt BZK zich, samen met haar partners, op het gezamenlijk optrekken in coalitieverband rondom de domeinen «Ethiek» (waardengedreven), «AI in actie» (datagedreven), «Verantwoord datagebruik» (datagedreven) en «Duurzaamheid en digitalisering» (duurzaamheidsgedreven).

Digitale overheid

De overheid moet als digitale partner het goede voorbeeld geven. Daarom werken we aan toegankelijke, hoogwaardige, inclusieve en overheidsbrede dienstverlening die recht doet aan persoonlijke omstandigheden van burgers en ondernemers in Europees en Caribisch Nederland.

Hiervoor bouwen we verder aan een moderne IT-architectuur en het inrichten van publieke dienstverlening die inspeelt op levensgebeurtenissen. Speerpunten voor 2024 zijn o.a. het verminderen van het niet-gebruik van regelingen door mensen proactief en gericht dienstverlening aan te bieden en het makkelijker maken om te gaan studeren of een bedrijf te starten in een ander EU-land.

Dit doen we door de verdere ontwikkeling van:

• 1. 

  de Generieke Digitale Infrastructuur en bouwblokken zoals DigiD en Mijn Overheid waardoor we een veilige digitale basis voor uitvoeringsorganisaties creëren.

• 2. 

  het Federatief Datastelsel dat bijdraagt aan een verantwoorde wijze van data delen.

• 3. 

  het Stelsel Toegang waardoor een burger zich voor zichzelf, voor een ander of voor een bedrijf digitaal kan identificeren en authentiseren

bij overheidsinstanties met goedgekeurde publieke of private inlogmid-delen.

• 4. 

  een landelijke generieke applicatie die burgers/ ondernemers helpt om snel te vinden waar zij recht op hebben en hen helpt een aanvraag in te dienen.

• 5. 

  de Single Digital Gateway verordening om (in EU verband) grensover-stijgende digitale dienstverlening mogelijk maken.

• 6. 

  een Nederlandse publieke open source wallet

Om te zorgen dat iedereen gebruik kan maken van publieke dienstverlening zorgen we voor lokale structuren zoals de Informatiepunten Digitale Overheid, waar mensen in persoon worden geholpen. In Caribisch Nederland is veel vanzelfsprekende overheidsdienstverlening nog niet geregeld. In 2024 wordt de invoering van het BSN en DigiD voorbereid.

Digitale Rijksoverheid

In 2024 wordt verder uitvoering gegeven aan de realisatie van de I-strategie 2021-2025. De focus ligt op het verder professionaliseren van de informatiehuishouding en het digitaal vakmanschap en het scherper meenemen van security-by-design en securitystandaarden bij inkooptrajecten. We verhogen de digitale weerbaarheid voor (publieke) bestuurders in het kader van de toenemende dreigingen en versterken de weerbaarheid verder door dit te borgen in de vernieuwde Rijksbrede architectuur en via red-teaming.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Tabel 3 Belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1.000)

1    nota van wijziging op de ontwerpbegroting 2023 (Kamerstukken II 2022/23, 36200 VII, nr. 124).

2    Inclusief nota van wijziging op de eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstukken II 2022/23, 36350 VII, nr. 11)

Toelichting

• 1. 

  Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV)

De specifieke uitkering (SPUK) Kansrijke Wijk is een voorstel voor een interdepartementale SPUK die gericht is op de 20 focusgebieden binnen het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). De looptijd van de SPUK is van 2023 tot en met 2025. In deze SPUK worden middelen en beleidsdoelen van de ministeries Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) samengevoegd om tot één breed ondersteunend pakket te komen. Gelet op de coördinerende rol van de minister voor VRO is ervoor gekozen om de uitvoering van de SPUK bij het ministerie van BZK te beleggen.

• 2. 

  Woningbouwimpuls 6e tranche

Dit betreft een overboeking van de middelen van de Aanvullende Post voor de 6e tranche van de woningbouwimpuls in 2024.

• 3. 

  Financiële herplaatsingsgarantie - Kasschuif

Dit betreft een kasschuif om de kasmiddelen voor de financiële herplaatsingsgarantie in 2023 te plaatsen. Middels een reallocatie worden de middelen hierna geboekt op het instrument storting begrotingsreserve om te worden toegevoegd aan de risicovoorziening.

• 4. 

  Financiële herplaatsingsgarantie - Overboeking AP

Om de woningnood aan te pakken heeft het kabinet onder andere € 220 mln. beschikbaar gesteld voor de financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. Hiervan is € 20 mln. bij de 1e suppletoire begroting 2023 op de BZK-begroting geboekt. Middels deze mutatie worden de middelen die binnen deze meerjarenperiode zijn gereserveerd vanaf de Aanvullende Post overgeboekt naar de BZK-begroting.

• 5. 

  Fysieke herplaatsingsgarantie - Kasschuif

Dit betreft een kasschuif voor de fysieke herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. Na het sluiten van samenwerkingsovereenkomsten met gemeenten kan in 2023 worden overgegaan op uitkering door middel van een SPUKre-geling voor circa € 48 mln. Voor het overige deel van de middelen zal dit jaar nog tot intentieovereenkomsten worden gekomen en volgen de uitgaven in 2024.

• 6. 

  Woningbouwimpuls - Kasschuif

Dit betreft twee kasschuiven om de middelen van de woningbouwimpuls 6^e tranche in het gewenste kasritme te krijgen: de middelen van de aanvullende post worden vanuit 2025 en 2028 naar 2024 overgebracht. Verder worden er middelen van 2023 naar 2024 overgebracht.

• 7. 

  Grootschalige woningbouw - Kasschuif

Dit betreft een kasschuif om de middelen voor grootschalige woningbouwlocatie in het juiste kasritme te zetten. Bij de Bestuurlijke Overleggen Leefomgeving 2023 zijn met de 17 grootschalige NOVEX-woningbouwlo-caties afspraken gemaakt over de verdeling van het gebiedsbudget. Deze zullen in 2023 nog tot uitkering komen door middel van een SPUK-regeling. Een deel hiervan (€ 25 mln.) is bestemd voor een pilot-project (stationsgebied Hoofddorp) en uitkering is voorzien deels in 2023 en in 2024 (beide jaren € 12,5 mln). In 2024 wordt € 50 mln. overgeboekt ten behoeve van de opgave in Arnhem (afspraak Bestuurlijke Overleggen MIRT 2022). Het definitieve besluit of deze middelen uitgekeerd zullen worden is afhankel ijk van besluitvorming bij het Bestuurlijke overleg MIRT van 2023. Tevens wordt een deel ingezet (€ 8 mln.) voor mogelijke risico's die zich voor doen in het gebiedsbudget. Als deze zich niet voordoen, zal de inzet van het budget later nader worden bepaald. Deze middelen worden vooralsnog doorgeschoven naar 2025.

• 8. 

  Koopstartfonds - Kasschuif

De Tweede Kamer heeft bij de begrotingsbehandeling over 2023 € 40 mln. vrijgemaakt voor een Koopstartfonds. Het juridisch advies geeft aan dat voor de uitvoeringskosten een aanbesteding dient plaats te vinden. Dat betekent dat de middelen dit jaar niet meer worden besteed en worden deze doorgeschoven naar volgend jaar.

• 9. 

  Ontmoetingsruimten in ouderenhuisvesting - Kasschuif

BZK voert via Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) de stimuleringsregeling Ontmoetingsruimten in Ouderhuisvesting uit. Aanvragers hebben drie jaar de tijd om het voorschot aan te vragen en zeven jaar om de eindafrekening in te dienen en de restbetaling te ontvangen. Op basis van de kasprognose opgesteld door het RVO wordt nu het kasbudget in l ijn gebracht met de verwachte kasbetalingen.

• 10. 

  Kasschuif stimuleringsmiddelen wooncoöperaties

Met het amendement Boulakjar c.s. (kamerstukken II, 2022/2023, 36200 VII, nr. 50) is € 10 mln. vrijgemaakt om coöperatieve woonvormen financieel te ondersteunen. Daarvoor is een aanpak in ontwikkeling en wordt gekeken hoe de regeling kan worden uitgevoerd. Vervolgens zal nog een regeling moeten worden uitgewerkt. Dat betekent dat de middelen dit jaar niet meer worden besteed en worden deze doorgeschoven naar volgend jaar met uitzondering van de subsidie aan Cooplink.

• 11. 

  Stimuleringsregeling Flex II - Kasschuif

Dit betreft een kasschuif om de middelen voor de stimuleringsregeling flexen transformatiewoningen II in het juiste kasritme te zetten.

• 12. 

  Stimuleringsregeling Flex II - AP-middelen

Vanwege verhoogde asielinstroom en langer verbl ijf van een deel van de ontheemden is direct extra huisvesting nodig en is versnelling van de woningbouw noodzakelijk. Het kabinet heeft bij de Voorjaarsnota 2023 aanvullend circa € 300 mln. gereserveerd voor het meerjarig stimuleren van flexwoningen zodat onder andere meer statushouders en Oekraïense ontheemden kunnen worden gehuisvest. Voor de stimuleringsregeling flex en transformatiewoningen II worden middelen vanaf de AanvullendePost overgeboekt naar de BZK-begroting.

• 13. 

  Uitvoeringskosten Wetsvoorstellen Regie en Betaalbare Huur

De middelen op dit instrument zijn bedoeld om de kosten van de wetsvoorstellen regie op de volkshuisvesting en betaalbare huur te dekken. Deze middelen worden verstrekt aan de uitvoerder van deze wetten, de provincies, gemeentes en de Huurcommissie.

• 14. 

  Huurtoeslag

Om de koopkracht te verbeteren wordt de eigen bijdrage in de huurtoeslag vanaf 2024 structureel verlaagd. In 2024 wordt deze met € 34,67 per maand verlaagd. Hiervoor wordt het huurtoeslagbudget in begrotingsjaar 2024 met € 703,4 mln. verhoogd (inclusief de decemberbetaling voor januari 2025). Van 2025 tot 2029 wordt de eigen bijdrage weer iets verhoogd ter dekking van de kosten van de wetsvoorstellen Versterking Regie op de Volkshuisvesting en Betaalbare Huur. De inwerkingtreding van de Wet Vereenvoudiging van de Huurtoeslag is een jaar vertraagd, omdat de parlementaire besluitvorming nog niet is afgerond. Dit levert een incidentele meevaller op van € 141,7 mln. in 2024.

• 15. 

  Maatschappelijk vastgoed

Dit betreffen middelen voor de verduurzaming van maatschappel ijk vastgoed, waaronder voor een tegemoetkoming in de kosten aan gebou-weigenaren (waaronder voor grote portefeuilles) die hun gebouw gaan verduurzamen, voor Portefeuillesubsidie, die subsidie verleent op porte-feuilleniveau, en aan Caribisch Nederland. Ook betreft dit middelen voor energielabels in het maatschappel ijk vastgoed, ondersteuning maatschappel ijke vastgoedeigenaren via een bijdrage aan het Kennis en Innovatieplatform Verduurzaming Maatschappel ijk vastgoed, een ontzor-gingsprogramma voor provincies en departementen en voor de uitvoering van diverse maatschappel ijk vastgoed subsidieregelingen.

• 16. 

  Verduurzaming Rijksvastgoed

Dit betreft middelen voor de verduurzaming van Rijksvastgoed, die op een natuurlijk moment staan om gerenoveerd te worden, of als alternatief sloop/ nieuwbouw. Het gaat onder meer om R ijkskantoren, vastgoed van het COA, Politie en Rijksvastgoed in Caribisch Nederland.

• 17. 

  Warmtefonds

Dit betreft het ophogen van het Warmtefonds ten behoeve van 0% rente voor woningeigenaren met inkomens tot € 60.000 en 1,5% rentekorting voor VvE's (waarmee rente nu uitkomt op 2,5% - 3%). Hiermee wordt de remmende werking van de gestegen marktrente weggenomen en een prikkel gegeven aan meer woningeigenaren om te verduurzamen.

• 18. 

  Nationaal Isolatieprogramma

Voor het Nationale Isolatieprogramma wordt totaal € 1,6 mld. beschikbaar gesteld uit het Klimaatfonds. Dit betreft de middelen voor de bestaande regeling lokale aanpak door gemeenten voor de jaren 2023 tot en met 2025 inclusief de uitvoeringskosten. Het overige deel is naar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat gegaan.

• 19. 

  Collectieve aanpak woonisolatie

Dit betreft het beschikbaar stellen van extra middelen aan gemeenten specifiek voor kwetsbare huishoudens in energetisch slechte woningen, zodat bij deze huishoudens de woningen een hogere mate van verduurzaming kunnen bereiken. Deze middelen kunnen bovenop de middelen voor de lokale aanpak worden ingezet. De middelen zijn bedoeld voor isolatie- en energiebesparende ventilatiemaatregelen en eventueel interne voorzieningen ten behoeve van aansluiting op warmtenetten indien aan de orde in het kader van de wijkaanpak.

• 20. 

  Verduurzamingaanpak Groningen en Noord-Drenthe

In de kabinetsreactie 'Nij Begun' betreft maartregel 29 het isoleren van woningen in de provincie Groningen en drie gemeenten in Noord-Drenthe. In totaal is door het kabinet € 1,65 mld. beschikbaar gesteld, waarmee een substantiële financiële bijdrage kan worden gedaan voor isolatiemaat-regelen. In de aanpak worden woningen geïsoleerd naar de standaard voor woningisolatie. Daarnaast is het voorstel om een gezamenlijke onder-steuningsstructuur op te richten tussen gemeenten, de provincie(s) en het Rijk, zodat gemeenten ontlast en ondersteund kunnen worden en in een krappe arbeidsmarkt deze krachten efficiënt in de hele regio ingezet kunnen worden. In lijn met de kabinetsreactie zal het een uniforme regeling worden voor alle dertien gemeenten in de regio. In 2023 komt € 150 mln. beschikbaar voor de periode 2024 t/m 2026 uit de Coalitieakkoord middelen «energieprestatie- eisen nieuwbouw industrie». De overige € 1,5 mld. door kabinet beschikbaar gestelde middelen staat vanaf 2026 gereserveerd op de Aanvullende Post.

• 21. 

  Subsidie doe-het-zelvers vouchers

Er komt een subsidie beschikbaar voor doe-het-zelvers zodat burgers kosten kunnen besparen bij het isoleren van hun huis en schaarse professionals vooral ingezet kunnen worden voor complexe werkzaamheden.

De middelen worden in 2024 en 2025 vanuit het klimaatfonds (€ 25 mln. per jaar) en het Nationaal Isolatieprogramma (€ 2 mln. per jaar) beschikbaar gesteld.

• 22. 

  Subsidie Energiebesparing Eigen Huis (SEEH)

Voor het Nationale isolatieprogramma wordt in totaal € 1,6 mld. beschikbaar gesteld uit het Klimaatfonds. Dit betreft de middelen voor de bestaande regeling SEEH voor de jaren 2024 tot en met 2025.

• 23. 

  CAO middelen kasschuif

De kabinetsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling 2023 is hoger dan eerder geraamd. Daarnaast zijn de premielasten gedaald. Het incidentele verschil t.o.v. CEP 2022 bljft, voor zover nog niet in nieuwe arbeidsvoorwaardelijke afspraken opgenomen, beschikbaar voor arbeidsvoorwaarden door middel van een kasschuif naar 2024.

Tabel 4 Belangrijkste beleidsmatige ontvangstenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1.000)

Toelichting

• 1. 

  Ontvangsten huurtoeslagraming

De ontvangsten uit de huurtoeslagraming waren niet meegenomen in de 1e suppletoire begroting 2023. Met deze mutatie wordt dit hersteld.

• 2. 

  Achtervangvergoeding NHG 2022

Voor de achtervangfunctie van het Rijk bij de Nationale Hypotheekgarantie (NHG) draagt het Waarborgfonds Eigenwoning (WEW) een achtervangvergoeding af aan het Rijk. In 2022 bedroeg deze afdracht 0,3% van iedere nieuwe afgegeven hypotheekgarantie. Deze afdracht wordt doorberekend aan de consument. In 2023 heeft het Rijk de afdrachten over het boekjaar 2022, ter grootte van afgerond € 49,9 mln., ontvangen. Dit bedrag is in de daartoe bestemde risicovoorziening gestort. Ultimo eind 2022 bedroeg de risicovoorziening cumulatief € 376,3 mln.

• 3. 

  Geraamde ontvangsten risicovoorziening herplaatsingsgarantie

Dit betreft een onttrekking uit de risicovoorziening voor de financiële herplaatsingsgarantie t.b.v. de uitvoeringskosten Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Het gaat om een desaldering van middelen die vervolgens middels een kasschuif in het juiste betaalritme zullen worden geplaatst.

• 4. 

  Beheer Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) - Landelijke voorziening

Dit betreft de ontvangen bijdragen van de Unie van Waterschappen (UvW) en IPO voor het beheer van het DSO. Ook betreft dit een ontvangst in het kader van de definitieve afrekening over 2021 vanuit het Kadaster inzake het beheer DSO. Dit wordt ingezet voor het beheer in 2023.

• 5. 

  Ontvlechting eindbalans Rijksinkoopsamenwerking (RIS)

Met de ontvlechting van het voormalig agentschap Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk (UBR) is het onderdeel RIS ondergebracht als een kasdienst onder begrotingsartikel 11. Dit betreft een desaldering om de stand van de uitgaven- en ontvangstenbudgetten voor het tariefgefinan-cierde deel van het onderdeel RIS op het juiste niveau te brengen.

• 6. 

  Tariefgefinancierde dienstverlening Organisatie voor Bedrijfsvoering en Financiën (OBF)

Met deze mutatie wordt de stand van de uitgaven- en ontvangstenbudgetten voor het tariefgefinancierde deel van het nieuwe organisatieonderdeel OBF op het juiste niveau gebracht.

• 7. 

  Reorganisatiebudget ontvlechting Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk (UBR)

Met de ontvlechting van het voormalig agentschap UBR is het nieuwe organisatieonderdeel Organisatie voor Bedrijfsvoering en Financiën (OBF) ondergebracht als een kasdienst onder begrotingsartikel 11. Uit de ontvlechting ontvangt OBF het bij het agentschap UBR opgebouwde saldo van de reorganisatievoorziening voor enkele oud medewerkers. Het overgehevelde budget is bedoeld ter dekking van de benodigde middelen voor de looptijd van deze afvloeiingsregeling.

2.3 2.3 Overzicht Herstel- en Veerkrachtplan

Op 4 oktober 2022 is het definitieve Nederlandse Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) goedgekeurd. Het definitieve Nederlandse HVP bestaat uit 49 maatregelen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) geeft uitvoering aan de volgende zes maatregelen:

• - 

  Informatiemanagement Overheid.

• - 

  Regie op de aanbodzijde van de woningmarkt.

• - 

  Aanscherping inkomensafhankelijke hogere huurverhoging.

• - 

  Versnellen van proces en procedures bij realiseren van woningbouw.

• - 

  Woningbouwimpuls.

• - 

  Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed.

Het kabinet werkt momenteel hard aan de implementatie van het HVP. Over de voortgang van de implementatie van het HVP wordt de Kamer tweejaarlijks geïnformeerd. In het voorjaar van 2024 zal dit gebeuren door middel van het Nationaal Hervormingsprogramma en in het najaar door middel van een aparte Kamerbrief.

Nederland is voornemens eind 2023 het eerste betalingsverzoek ter waarde van € 1,4 miljard in te dienen bij de Europese Commissie. De minister van Financiën bereidt, namens het kabinet en in nauwe samenwerking met de departementen die verantwoordelijk zijn voor de verschillende maatregelen, het formele betalingsverzoek voor.

Het ministerie van BZK is voor het eerste betaalverzoek verantwoordelijk voor de uitvoering van en verantwoording over de:

• - 

  Inwerkingtreding van de Wet op de Open Overheid [Informatiemanagement Overheid].

• - 

  Publicatie van bijgewerkte actieplannen ter verbetering van het informatiemanagement [Informatiemanagement Overheid].

• - 

  Overeenkomsten tussen de Rijksoverheid en de provincies over de realisatie van 900.000 woningen [Regie op de aanbodzijde van de woningmarkt].

• - 

  Inwerkingtreding van wetgeving tot verhoging van de maximale huurverhoging voor huurders met een middelhoog tot een hoog inkomen die in een sociale woning wonen [Aanscherping inkomensafhankelijke hogere huurverhoging].

• - 

  Brief aan het parlement over knelpunten in het planningsproces met mogelijke oplossingen gepubliceerd [Versnellen van proces en procedures bij realiseren van woningbouw].

• - 

  Inwerkingtreding van de verordening tot vaststelling van de renovatie-subsidieregeling. [Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed].

Tevens is BZK verantwoordelijk voor het borgen van de financiële belangen van de Unie voor de relevante maatregelen van het ministerie van BZK. Over de beoordeling van het eerste betalingsverzoek door de Europese Commissie wordt de Kamer te zijner tijd geïnformeerd.

Nederland is daarnaast voornemens om medio 2024 het tweede betalingsverzoek bij de Europese Commissie in te dienen. Over de beoordeling van dit tweede betalingsverzoek door de Europese Commissie wordt de Kamer ook te zijner tijd geïnformeerd.

2.4 Openbaarheidsparagraaf

Goede informatiehuishouding en informatievoorziening zijn essentiële elementen van onze democratische rechtsstaat. Burgers, bedrijven, NGO's, het parlement, journalisten en de wetenschap moeten toegang hebben tot de voor hen noodzakelijke informatie. Tijdens en na afloop van het maken van beleid en wetgeving dienen keuzes transparant te zijn. Juiste en toegankelijke informatie is ook nodig voor de degelijke bedrijfsvoering van de overheid zelf. Informatie is tenslotte de grondstof waarmee ambtenaren en overheidsorganisaties hun werk doen.

Binnen het Ministerie van BZK loopt sinds 2021 het programma BZK Transparant, dat als doel heeft het verbeteren van informatiehuishouding en informatievoorziening en de implementatie van de Wet open overheid (Woo). Het programma ondersteunt alle (beleids)onderdelen, agentschappen en uitvoeringsorganisaties van BZK bij de stappen om deze doelen te behalen.

Na ruim twee jaar begint deze gezamenlijke inspanning vruchten af te werpen op de voornaamste aandachtsgebieden van het programma: actieve openbaarmaking, openbaarmaking op verzoek, organisatieontwikkeling en verbetering van de informatiehuishouding.

Actieve openbaarmaking

Sinds Prinsjesdag 2022 worden de beslisnota's bij alle Kamerstukken openbaargemaakt. De ondersteuning van deze verandering werd gedaan door het programma BZK Transparant, maar is in 2024 overgedragen naar de l ijnorganisatie van BZK. Via het programma BZK Transparant zal nog wel inzet worden gepleegd op het vlak van sociale veiligheid en de kennis en kunde om zo te schrijven dat stukken makkelijk openbaar kunnen worden gemaakt. Dit gaat bijvoorbeeld over de leesbaarheid en begrijpel ijkheid van stukken voor zowel de Staten-Generaal en bewindspersonen als de buitenwereld en het rekening houden met de AVG.

In 2024 worden de ervaringen uit de pilots die in 2023 zijn uitgevoerd meegenomen in een verdere intensivering van het aantal openbaargemaakte dossiers. In 2023 zijn de dossiers Vreemdelingenbewaring Curagao en het dossier Woningbouwimpuls openbaargemaakt. Uit die ervaringen blijkt dat maatschappelijke partijen door openbaargemaakte informatie meer inzicht en vertrouwen kunnen krijgen in overheidshandelen. Daarnaast kan het openbaarmaken van informatie zorgen voor effectiever overheidshandelen omdat duidelijker is waaraan bijvoorbeeld subsidieaanvragen aan moeten voldoen. Bovendien geeftactieve openbaarmaking een stimulans om structuur en overzicht aan te brengen in de dossiervorming. Voorwaarden hiervoor zijn wel voldoende capaciteit, vakbekwaamheid van beleidsmedewerkers op dit vlak en heldere procedures. Hierin zal in 2024 verder in worden geïnvesteerd.

Openbaarmaking op verzoek

De doorlooptijd en de omvang van Woo-verzoeken blijven grote uitdagingen. Ook hier wordt in 2024 voortgebouwd op inzichten die in 2023 gehouden pilots hebben opgeleverd. Speerpunten bij het inkorten van de huidige afhandeltermijn zijn efficiëntere procesinrichting, goede coördinatie, betere gesprekken met indieners over wat hun vragen zijn, de implementatie van dashboards en het workflowsysteem om beter te kunnen sturen op de tijdige afronding van Woo-verzoeken en de implementatie van technologische hulpmiddelen om sneller documenten te vinden en te lakken waar dat op basis van wettelijke gronden moet. Daarnaast zal de capaciteit om WOO-verzoeken af te handelen worden versterkt en de kennis hierover binnen het departement worden verbeterd. Interessant in dit verband is wat de effecten in 2024 zullen zijn van de invoeringstoets van de Woo die in 2023 wordt gestart.

Verbetering van de informatiehuishouding

Informatie die je niet kunt vinden kun je niet openbaar maken. Goede informatiehuishouding (IHH) is de basis voor een open en transparante overheid. Alle beleidsdirecties van BZK hebben daarom verbeterplannen opgesteld. Een eerste stap daarbij is het maken van werkafspraken om de kwaliteit van de informatiehuishouding te borgen. Concreet heeft BZK zich tot doel gesteld om het volwassenheidsniveau van de informatiehuishouding omhoog te brengen naar niveau 3 (van 4). In het najaar van 2023 wordt opnieuw een meting uitgevoerd, zodat kan worden nagegaan waar BZK staat in het bereiken van dit doel en waar verdere intensivering van de inzet in 2024 nodig is.

De activiteiten van BZK Transparant zijn, in navolging van het rijksbrede programma, ingericht langs vier actielijnen. Dit wordt in 2024 gecontinueerd.

Actielijn 1, Informatieprofessionals. In de deze actielijn wordt gewerkt aan organisatieontwikkeling en communicatie. Het takenpakket van een team van informatiecoördinatoren omvat onder meer het ondersteunen van beleidsdirecties bij het opstellen en implementeren van werkafspraken en verhogen van het kennisniveau van medewerkers. Daarnaast is er een aanspreekpunt om de inzet uitvoeringsorganisaties van BZK te ondersteunen.

Actielijn 2, Aard en volume van informatie. Binnen deze actielijn wordt gewerkt aan het beter archiveren en doorzoekbaar en vindbaar maken van informatie. Een belangrijke stap daarbij is de overgang naar een online versie van Digidoc, het documentmanagementsysteem van BZK. Met deze online versie kan een stap worden gemaakt ten opzichte van de gebruiksvriendelijkheid van de eerdere, lokaal geïnstalleerde versie van Digidoc. Daarnaast wordt ingezet op het goed archiveren van chatberichten, te beginnen bij die van bewindspersonen, en emailberichten.

Binnen het programma BZK wordt actief samengewerkt met onderwijsinstellingen, via het programma I-partnerschap. Deze samenwerking wordt in 2024 voortgezet. In 2023 is samengewerkt met studenten van de TU Delft, om te komen tot nieuwe ideeën rond gedragsontwikkeling en de inzet van innovatieve technieken ten behoeve van het verbeteren van informatiehuishouding. Vanaf september 2023 bouwen studenten van het MBO R ijnland samen met softwareontwikkelaars van BZK aan software gericht op het automatiseren van emailarchivering. Dit zal doorlopen tot medio 2024. Daarnaast wordt er samen met I-Partnerschap onderzocht wat er mogelijk is voor een meer structurele inzet van MBO Studenten op dit gebied.

Actielijn 3, informatiesystemen. Hierbij wordt aangesloten bij een initiatief vanuit CIO-Rijk om te werken aan een Werkomgeving van de Toekomst.

Actielijn 4, Bestuur en naleving. Binnen deze actielijn wordt onder meer gewerkt aan de ontwikkeling van dashboards en workflowsysteem om beter te kunnen sturen op de kwaliteit van informatiehouding en het tijdig afhandelen van Woo verzoeken.

2.5 Strategische Evaluatie Agenda

De Strategische Evaluatie Agenda (SEA) is een instrument dat is ontwikkeld aan de hand van de vierde voortgangsrapportage Inzicht in Kwaliteit (Kamerstukken II 2020/21, 31865, nr. 184). De SEA biedt een overzicht van de beleidsthema's, een korte toelichting op de inzichtbehoefte per thema, en een daarbij passende agendering van evaluatieonderzoek. Het doel is om meer inzicht in de beleidsthema's te krijgen, en continue verbetering van beleid en uitvoering te stimuleren.

De SEA bevat een overzicht van alle geplande beleidsdoorlichtingen per beleidsartikel eens in de vier tot zeven jaar. Ook biedt de SEA een overzicht van alle overige ex ante, ex durante en ex post onderzoeken naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid. Hieronder vallen ook de evaluaties van subsidies en andere instrumenten, agentschappen en zelfstandige bestuursorganen (ZBO).

Bijlage 6: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda bevat een nadere toelichting op de SEA. Hierin is een formulering van de kennisbehoefte per richtingwijzer van BZK opgenomen. Daarnaast kan hier de volledige onderzoeksprogrammering per richtingwijzer gevonden worden.

Wijken (PAW)

de Uitvoering

1 De beleidsdoorlichting artikel 6.5 Reisdocumenten en Basisadministratie Personen wordt naar 2025 uitgesteld. Op dit moment zijn de beleidswijzigingen op dit gebied en de daartoe benodigde wijzigingen in wet- en regelgeving te kort in werking om zinvol te kunnen evalueren.

Voor het meest recente overzicht van afgeronde evaluaties en beleidsdoorlichting zie: JaarverslagBZK 2022, bijlage 3: Afgerond evaluatie- en overig onderzoek.

2.6 Overzicht Risicoregelingen

Tabel 6 Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

7 Werkgevers- en bedrijfsvoeringsbeleid

3 Woningmarkt Herplaatsingsgarantie 0    250.461    0    250.461    393.182    0    643.643    783.000

Totaal

6    250.461    3    250.464    393.182    3    643.643    783.000

Tabel 7 Overzicht uitgaven en ontvangsten garanties (bedragen x € 1.000)

0    15.500    136.700    15.500

^A(Wo^eJingm^ea^r,P_:^lf^{iatsingsgaran<,ie}

10.000    136.700    10.000

Art.    OmschrijviUgtgaven OntvangstStand Saldo '22 Uitgaven OntvangstStand Saldo '23 Uitgaven OntvangstStand Saldo '24

Totaal    0    0    0    0    0    10.000    136.700    10.000    0    15.500    136.700    15.500

Rijkshypotheekgaranties

Toelichting

Het betreft de aflopende regeling Rijkshypotheekgaranties. Bij beschikking van 23 augustus 1974, nr. AB74/U1271, van de minister van Binnenlandse Zaken, is de mogelijkheid gecreëerd om onder bepaalde voorwaarden een hypotheekgarantie te verlenen voor tijdige betaling van rente en aflossing op een hypothecaire geldlening, die in verband met de aankoop van een woning is afgesloten. Er is nog één garantie geldig. De garantie vervalt in 2024. Het theoretische risico bedraagt in 2023 € 3.000. Voor deze garantie is geen begrotingsreserve aanwezig en wordt geen premie afgedragen als vergoeding voor de afgegeven garantie.

Herplaatsingsgarantie

Toelichting

Door de aanhoudende oorlog in Oekraïne en de hoge urgentie om meer doorstroom van statushouders in de asielketen te realiseren, is het noodzakelijk sneller dan gepland meer woningen neer te zetten. Flexwo-ningen zijn hierin een oplossing. Om de woningnood aan te pakken zet het Kabinet onder andere in op een financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. Kern van de garantie is het vergroten van de kans op vervolglocaties na de eerste exploitatie op de tijdelijke locatie en - in het geval dat dat niet lukt - een mogelijke financiële uitkering als de woning verkocht moet worden. De garantie kent een totale looptijd van maximaal veertig jaar. Op 2 mei jl. heeft uw Kamer het toetsingskader financiële herplaatsingsgarantie ontvangen (Kamerstukken II, 2022/2023, 32 847, nr. 1037, blg. 1089724).

Het kabinet heeft voor deze risicoregeling € 220 mln. beschikbaar gesteld en het garantieplafond vastgesteld op maximaal € 783 mln. De genoemde ramingen zijn gebaseerd op het expert judgement van Finance Ideas (Kamerstukken II, 2022/2023, 32 847, nr. 1037, blg. 1089725). Naar verwachting creëert de garantie een multipliereffect, waarbij slechts een deel van de woningen die onder de garantie vallen daadwerkelijk een uitkering uit de garantie behoeven. Bij het aangaan van een garantie kan voor het eerst na tien jaar exploitatie een uitkering plaatsvinden. De financiële uitkering is dan gebaseerd op het verschil tussen de marktwaarde en de vastgestelde boekwaarde, gepaard met een risicoverdeling tussen partijen waarbij het Rijk 60% en de gemeente 25% betaalt, en de investeerder een eigen risico van 15% draagt. Daarnaast leveren investeerders een eigen bijdrage van € 1.000 per woning als een garantie aan hen wordt verleend. Deze bijdrage wordt toegevoegd aan het budget voor de garantieregeling. De middelen bedoeld voor eventuele uitkeringen worden ondergebracht in een risicovoorziening.

Om overschrijding van de beschikbaar gestelde middelen te voorkomen, wordt jaarlijks een prognose en verantwoording over het aantal verstrekte garanties verstrekt. De garantie wordt na één jaar incidenteel en na vijf jaar meerjarig geëvalueerd. Na het twaalfde jaar, twee jaar nadat de eerste aanspraken zich hebben voorgedaan, volgt een tweede incidentele evaluatie.

Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)

1    Bron: Jaarrekening WSW.

2    Prognose

3    in het jaarverslag 2022 is 2.209 opgenomen, dit was het voorlopige bedrag 2022. 2.280 is het definitieve bedrag na de accountantscontrole.

Toelichting

Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) zorgt dat de deelnemende woningcorporaties toegang hebben tot de kapitaalmarkt tegen zo optimaal mogelijke financieringskosten. Dit doet het WSW door borg te staan voor de rente- en aflossingsverplichting van door het WSW geborgde leningen van woningcorporaties. Op het moment dat een woningcorporatie niet aan de rente- en aflossingsverplichting voor een door WSW geborgde lening voldoet, kan een geldverstrekker aanspraak doen op het WSW.

Het Rijk en de gemeenten vormen de achtervang voor het WSW. Dit houdt in dat het Rijk en de gemeenten (beide voor 50%) een renteloze lening aan het WSW verstrekken, indien het WSW onvoldoende liquide middelen heeft om aan zijn verplichtingen te voldoen.

WSW beschikt over een eigen risicovermogen/bufferkapitaal en kan daarnaast indien nodig een jaarlijkse obligoheffing van maximaal 0,25% van het uitstaande saldo van geborgde leningen in rekening brengen bij de deelnemende woningcorporaties, evenals gecommitteerd obligo opvragen tot 2,6% van het saldo geborgde leningen. De door het WSW geborgde leningen worden gedekt door onderliggend woningbezit met een maximale Loan to Value (LTV) van 85%.

Financiële problemen bij corporaties worden in eerste instantie dus opgevangen door WSW en de corporatiesector zelf via bufferkapitaal en obligo. Pas daarna komen Rijk en gemeenten in beeld via de achtervang. De achtervang is tot op heden nog nooit aangesproken. In de opzet, toepassing en beheersing van zijn activiteiten spant WSW zich optimaal in om te sturen op een omvang van het risicokapitaal dat met een kans van 99% voldoende is om mogel ijke verliezen van WSW te dekken. De Autoriteit Woningcorporaties ziet toe op de naleving van de afspraken over het risicomanagement bij WSW. Uit de meest recente kapitaaltoereikendheidstoets blijkt dat het beschikbare kapitaal van het WSW boven het vereiste niveau ligt.

Per eind 2022 heeft WSW € 85,0 mld. aan leningen geborgd. Het totale obligo is ten opzichte van 2021 met € 47 mln. gestegen. Het bufferkapitaal nam in 2022 met € 48 mln. af, voornamelijk door een negatief beleggingsre-sultaat op de beleggingsportefeuille als gevolg van gestegen marktrente.

Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW)

Tabel 9 Achterborgstelling Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW)

Toelichting

De Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) is de uitvoerder van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG). Het Rijk vormt de achtervang van het WEW. Dit betekent dat het Rijk een achtergestelde renteloze lening aan het WEW zal verschaffen zodra het WEW onvoldoende vermogen heeft om aanspraken op de garantstelling te kunnen betalen. Tot 2011 vormde het Rijk samen met de gemeenten de achtervang van het WEW. Vanaf 1 januari 2011 vervult alleen het Rijk deze rol. Voor de oude gevallen blijven de gemeenten verantwoordelijk voor 50% van de achtervang. Een geldnemer betaalt voor een hypothecaire lening met NHG een eenmalige premie van 0,6% aan het WEW, waarvan het WEW 0,3%-punt afdraagt aan het Rijk als vergoeding voor diens rol als achtervanger. Deze achtervang vergoeding wordt gestort in de in de tabel genoemde risicovoorziening waaruit een eventuele aanspraak op de achtervang allereerst zal worden opgevangen.

Het gegarandeerd vermogen is het bedrag aan hypotheken waarop een NHG is afgegeven verminderd met het bedrag aan garanties dat is vervallen door volledige aflossing, oversluiting of gedwongen verkopen verminderd met de annuïtaire daling van de garantie. Nieuwe garanties zullen een positief effect op het gegarandeerd vermogen hebben. Het gegarandeerd vermogen is geen weergave van het risico dat het WEW en de overheid (als achtervanger van het fonds) lopen. Tegenover de hypothecaire leningen staat de actuele waarde van de desbetreffende woningen. Het risicodragend gegarandeerd vermogen is het vermogen gecorrigeerd voor de waarde van de desbetreffende woningen bij gedwongen verkoop en is daarmee een inschatting van de maximale schadelast voor het WEW als alle lopende hypotheekgaranties uitmonden in een gedwongen verkoop. Eind 2022 bedroeg het risicodragend gegarandeerd vermogen € 4,9 mld.

2.7 Overzicht Coronamaatregelen

Deze paragraaf geeft een overzicht van de maatregelen die op de begroting van BZK zijn genomen. Een uitgebreid overzicht is te vinden op www.rjksfi-nancien.nl/overheidsfinancien-coronatjd.

II 2019/20, 35478, nr. 1

Kamerstukken II 2020/21, 35570 VII, nr. 73

Kamerstukken II 2020/21, 32846, nr.

703

Kamerstukken II 2021/22, 36018, nr.

1

• 3. 

  Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1. Openbaar bestuur en democratie

A.    Algemene doelstelling

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) werkt aan een slagvaardig en betrouwbaar openbaar bestuur waarop inwoners kunnen vertrouwen en wat oog heeft voor de menselijke maat. Een openbaar bestuur dat samen met de samenleving in staat is de maatschappelijke opgaven op te lossen. Veranderingen in onze maatschappij beïnvloeden hoe ons bestuur en onze democratie werkt. Om waarden als legitieme besluitvorming, slagkrachtig openbaar bestuur en transparantie daarbij te behouden en democratische waarden en vrijheden te borgen en versterken, is continue aandacht nodig voor de werking en inrichting van democratie en bestuur.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft de zorg voor het goed functioneren van het openbaar bestuur van ons land.

Inwoners verlangen in toenemende mate maatwerk van de overheid. Dat vraagt om een overheid die in kan spelen op hun individuele behoeften en om kan gaan met uiteenlopende maatschappelijke opgaven op verschillende schaalniveaus. Daarnaast zijn er grote maatschappelijke opgaven die we als overheden alleen samen met de samenleving kunnen oplossen.

Om hier goed op in te kunnen spelen organiseren we de overheid zo dicht mogelijk bij de burger en met betrokkenheid van de burger.

Met het oog op de doelen binnen dit beleidsartikel is een gezamenlijke inzet van gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk nodig.

De slagvaardigheid en legitimatie van het openbaar bestuur vraagt om een zo helder mogelijke taakverdeling tussen de overheden, financiering die daarbij aansluit, draagkracht in de uitvoering, onderlinge afstemming en samenwerking, betrokkenheid van burgers, ruimte voor maatwerk en zorg voor en toerusting van de mensen werkzaam in het openbaar bestuur. aanpassing

De minister is hoeder van de Grondwet (GW).

De minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• - 

  Om de slagvaardigheid van het openbaar bestuur te versterken stimuleert de minister de samenwerking tussen overheden en het werken als één overheid, onder meer via de Regio Deals, Agenda stad, City Deals en Regio's aan de grens.

• - 

  Ter versterking van het democratisch bestel werkt de minister aan een sterkere verbinding van inwoner en overheid, aan betere toerusting en ondersteuning van politieke ambtsdragers en aan een weerbaarder bestuur. De minister stimuleert en faciliteert betrokken part jen en draagt zorg voor kennisontwikkeling en -verspreiding. Concrete voorbeelden zijn Netwerk Weerbaar bestuur en Kennispunt Lokale Politieke Partijen.

• - 

  De minister stimuleert, vanuit haar verantwoordelijkheid voor de Grondwet, het mensenrechtenbeleid in Nederland.

• - 

  De minister heeft een stimulerende rol voor een betrouwbare overheid door medeondertekening van de Algemene wet bestuursrecht. Deze wet is kaderstellend voor een behoorlijk bestuur.

• - 

  De minister draagt (mede in reactie op het rapport Ongekend onrecht) zorg voor een betere dienstverlening aan de burger vanuit alle onderdelen van de overheid (Kamerstukken II 2020/21, 35510, nr. 4).

• - 

  Medeoverheden worden gecompenseerd voor de uitgaven en derving van inkomsten als gevolg van het kwijtschelden van publieke schulden aan gedupeerden van de toeslagenaffaire (Stcrt. 2021,47680).

• - 

  Om de leefsituatie en het perspectief van bewoners in de kwetsbaarste gebieden te verbeteren, stimuleert de minister de interdepartementale en interbestuurlijke samenwerking via het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. De minister faciliteert alle betrokken part jen door zorg te dragen voor kennisontwikkeling en -verspreiding.

Financieren

• - 

  Op basis van de Financiële-verhoudingswet (Fvw) is de minister - samen met de Staatssecretaris van Financiën (de fondsbeheerders) - verantwoordelijk voor het beheer van het gemeente- en provinciefonds. De middelen voor beide fondsen kennen een eigen begroting (gemeentefonds en provinciefonds) maar het beheer kan niet los gezien worden van de rest van het stelsel. Op basis van de Gemw en PW is de minister verantwoordelijk voor het stelsel van decentrale belastingen.

• - 

  Tevens financiert de minister de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers.

Regisseren

• - 

  Op basis van artikel 2 van de Fvw wordt van beleidsvoornemens van het Rijk, die leiden tot een wijziging van de uitoefening van taken of activiteiten door provincies of gemeenten, aangegeven wat de financiële gevolgen zijn van deze wijziging voor provincies of gemeenten. Hiernaast dient te worden aangegeven via welke bekostigingswijze de financiële gevolgen voor de provincies of gemeenten kunnen worden opgevangen. Hierover vindt overleg plaats met de minister van BZK en de minister van Financiën.

• - 

  Op basis van de Gemeentewet (Gemw) en Provinciewet (PW) is de minister daarnaast verantwoordelijk voor de interbestuurlijke verhoudingen en het Rijksbeleid dat de medeoverheden raakt. De minister coördineert hierbij het overleg tussen het Rijk en de medeoverheden. Door de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) waarvoor de minister verantwoordel ijk is, kunnen gemeenten, provincies en waterschappen samenwerken in publiekrechtelijke constructies.

• - 

  Betrouwbare en transparante verkiezingen zijn essentieel voor het vertrouwen in de democratie. De minister is verantwoordelijk voor de Kieswet (KW), die de verkiezingen voor de leden van de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal, het Europees Parlement, Provinciale Staten, algemene besturen van waterschappen, eilandsraden en gemeenteraden regelt.

• - 

  De minister is verantwoordel ijk voor de aanpak van discriminatie en de daarbij behorende wetgeving, zoals de Algemene wet gel ijke behandeling en de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. De mininister heeft een coördinerende rol in de aanpak van discriminatie.

• - 

  De minister coördineert aan rijkszijde de integrale aanpak van de grootstedelijke problematiek vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid.

De minister kan op basis van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek op verzoek van de gemeenteraad wooncomplexen of straten aanwijzen waarin aan woningzoekende huurders eisen kunnen worden gesteld of voorrang wordt verleend. Op basis van de Wet aanpak woonoverlast (artikel 151d van de Gemw) is de minister stelselverant-woordelijk om hiermee gemeenten de mogelijkheid te bieden ernstige en herhaaldelijke hinder voor omwonenden tegen te gaan door middel van het opleggen van een gedragsaanwijzing.

Daar waar het juridisch instrumentarium ontoereikend is voor het oplossen van de grootstedelijke problematiek en een integrale aanpak in de weg staat, zal door de minister meer ruimte worden gecreëerd voor experimenten en maatwerk.

Uitvoeren

• - 

  Politieke part jen vervullen een cruciale rol in de democratie. De minister voert de Wet financiering politieke partijen(Wfpp) uit en financiert deze ook.

• - 

  De minister geeft uitvoering aan het Nederlandse decoratiestelsel en aan de ontslag- en benoemingsprocedures van burgemeesters, commissarissen van de Koning en leden van de Hoge Colleges van Staat.

• - 

  Om het stelsel van het openbaar bestuur te ondersteunen voert de minister onderzoek uit en ontwikkelt zij kennisproducten, zoals de Staat van het Bestuur en de website www.findo.nl.

C. Beleidswijzigingen

Wet op de politieke partijen

Het kabinet werkt in 2024 verder aan het voorstel voor de Wet op de politieke partijen (Wpp), dat regels bevat over de transparantie van de interne organisatie, transparantie over politieke advertenties, financiering en subsidiëring van decentrale partijen en een specifieke regeling voor het verbieden van politieke partijen. In het wetsvoorstel wordt een Autoriteit Wet op de politieke part jen opgericht, waarvoor vanaf 2024 structureel € 1,8 mln. beschikbaar wordt gesteld binnen de begroting van BZK. In het wetsvoorstel wordt de grondslag gecreëerd voor een subsidieregeling voor decentrale politieke partjen van € 8,5 mln. jaarl jks in de periode 2024-2028, die door de Autoriteit wordt uitgekeerd. Binnen dit bedrag wordt ook het Kennispunt Lokale Politieke Partjen gefinancierd met € 0,35 mln. per jaar. De totstandkoming en ingangsdatum van deze subsidieregeling is afhankelijk van de inwerkingtreding van de Wpp.

Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid

In een aantal gebieden in Nederlandse steden staat de leefbaarheid steeds meer onder druk. Hier is sprake van een concentratie en stapeling van problemen op het gebied van onderwijs, werkloosheid, armoede, gezondheid, de kwaliteit van de woon- en leefomgeving, veiligheid en georganiseerde en ondermijnende criminaliteit. De minister voor VRO is coördinerend minister voor het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV), dat er naar streeft om de leefsituatie en het perspectief van bewoners van de kwetsbaarste gebieden te verbeteren. Door een integrale regeling en bijbehorende specifieke uitkering waaraan verschillende ministeries bijdragen, wordt invulling gegeven aan motie Ceder

(Kamerstukken II 2021/22, 35 925 VII, nr. 24), die de regering verzoekt om in het NPLV schotten tussen beleidsbudgetten weg te halen en rijksregels aan te passen die een integrale aanpak in de weg staan.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 11 Budgettaire gevolgen van beleid art. 1 Openbaar bestuur en democratie (bedragen x € 1.000)

en overheid

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 1 is 75,0% juridisch verplicht en dit betreft met name de volgende instrumenten:

Subsidies (regelingen)

Het budget is voor 80% juridisch verplicht. Het betreft onder andere subsidies aan de politieke partijen, de Oorlogsgravenstichting (OGS), ProDemos en Multiproblematiek en Basisinfrastructuur als gevolg van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.

Bijdrage aan medeoverheden

Het budget is voor 77% juridisch verplicht. Het betreft met name de vierde tranche van de Regio Deals en de bijdragen voor de SPUK Kansrijke wijk. Daarnaast betreft het een bijdrage inzake de Groeiopgave Almere en de ontvlechting van drinkwaterbedrijf Evides aan de Zeeuwse overheden.

Inkomensoverdrachten

Het budget is voor 100% juridisch verplicht. Het betreft pensioenen en uitkeringen aan voormalige ministers en staatssecretarissen en uitkeringen aan voormalige herindelingsburgemeesters en waarnemend burgemeesters.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

1.1 Bestuur en regio Subsidies (regelingen)

POK - Multiproblematiek

In 2023 heeft het ministerie van BZK een subsidie verstrekt voor het inrichten van een lerend stelsel binnen de gemeentelijke uitvoering waarbij de aanpak van multiproblematiek centraal staat. Het doel is om vanuit de uitvoeringspraktijk te leren wat goed gaat en wat beter kan, en wat door de uitvoering zelf kan worden opgepakt en waar een beleids- of stelselwijziging voor nodig is. Dit lerend stelsel wordt in 2024 verder uitgebouwd en loopt door tot 2025.

POK - Antidiscriminatie

De minister van BZK is verantwoordelijk voor de aanpak van discriminatie en de daarbij behorende wetgeving, zoals de Algemene wet gelijke behandeling en de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. De minister van BZK heeft een coördinerende rol in de aanpak van discriminatie. De minister van BZK verstrekt subsidies om aan deze taak te kunnen voldoen.

Oorlogsgravenstichting

Namens de Nederlandse overheid onderhoudt de Oorlogsgravenstichting (OGS) wereldwijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven liggen in meer dan vijftig landen, verspreid over vijf continenten. Het zwaartepunt ligt daarbij in Indonesië. Tevens verzorgt de stichting ruim 10.000 graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten in Nederland. De OGS ontvangt een subsidie voor de uitvoering hiervan op basis van de Subsidieregeling Oorlogsgravenstichting.

Bestuur en regio

Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) ontvangt een subsidie voor het onderzoek naar een laagdrempelige informatievoorziening over economische en financiële aspecten van medeoverheden. De subsidieregeling COELO is per 1 januari 2022 verlengd (na het uitvoeren van een evaluatie) tot 31 december 2026.

Het Kenniscentrum Europa Decentraal (KED) ontvangt een subsidie. Dit is een gezamenlijk initiatief van het ministerie van BZK, het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW), dat zich richt op toepassing en verspreiding van kennis en expertise over Europees recht bij de medeoverheden.

Voor het programma Agenda Stad (City Deals) ontvangt onder andere Stichting Platform31 een subsidie voor de ondersteuning en doorontwik-keling van het Programma Agenda Stad en voor de coördinatie van de Dag van de Stad. Steden worden in de gelegenheid gesteld een uitgebreid voorstel in te dienen om gaststad van de Dag van de Stad te worden.

POK - Basisinfrastructuur

Ook in 2024 zal het ministerie van BZK subsidies verstrekken voor activiteiten in opvolging van de Kabinetsreactie op de Parlementaire Onder-vragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK). Dit betreft onder andere activiteiten ter vergroting van de uitvoeringskracht bij gemeenten voor de ondersteuning van inwoners in kwetsbare posities en het ophalen van signalen uit de praktijk (inrichten van een feedbackloop).

Opdrachten

Bestuur en regio

De kennisopbouw en -uitwisseling over en in het openbaar bestuur richt zich vooral op het vergroten van het feitelijke inzicht in (de slagkracht van) het openbaar bestuur. Daarnaast zullen bredere vraagstukken bekeken worden in samenhang met de brede lijnen uit de Actieagenda Sterk Bestuur. In 2024 zullen daarom een aantal trajecten worden vervolgd of in gang worden gezet rondom monitoring, de evaluatie van de Actieagenda Sterk Bestuur, en praktijkgerichte trajecten rondom regionale samenwerking en taakdifferentiatie. Ook zal gestart worden met het opstellen van de Staat van het Bestuur 2025.

Voor het Programma Regio's aan de grens worden opdrachten verstrekt voor onder andere onderzoek en kennisontwikkeling, organisatie van (kennis)bijeenkomsten voor regio's aan de grens, de organisatie van de grenslandconferentie, monitoring en evaluatie van de grenseffecten toets, verzameling van grensstatistieken en de uitvoering van de aanbevelingen van de Bestuurlijke werkgroep Donner-Berx.

In de jaren 2023 en 2024 zijn en worden op verzoek van de Kamer evaluaties uitgevoerd in de herindelingsgemeenten Maashorst en Dijk en Waard (Kamerstukken II 2020/21, 35619, nr. 12 en Kamerstukken II 2020/21, 35621, nr. 7). Voor deze evaluaties worden onafhankelijke externe bureaus ingeschakeld. In 2023 is in de gemeente Maashorst reeds gestart met de uitvoering van een 0-meting. De overige werkzaamheden in beide gemeenten vinden plaats eind 2024.

POK - Antidiscriminatie

De minister van BZK is verantwoordelijk voor de aanpak van discriminatie en de daarb ij behorende wetgeving, zoals de Algemene wet gel ijke behandeling en de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. De minister van BZK heeft een coördinerende rol in de aanpak van discriminatie. De minister van BZK verstrekt opdrachten om aan deze taak te kunnen voldoen.

Regio Deals

Naast de personele kosten lopen er verschillende onderzoek- en monito-ringstrajecten gericht op het vergroten van kennis over brede welvaart in Regio's ten behoeve van de regio's en de Regio Deals. Daarnaast loopt er een onderzoek naar de effectiviteit van het instrument Regio Deals en lopen er community's of practises voor de lopende deals en toekomstige deals uit de 5^e en 6^e tranche. Daarnaast gaan er jaarljks middelen naar het onderhouden en bijhouden van een website, nieuwsbrieven, diverse communicatie tools en diverse fysieke en online bijeenkomsten om regio's te informeren over Regio Deals, de geleerde kennis verder te brengen en regio's elkaar te laten inspireren. Zo wordt er ook gewerkt aan een jaarl ijkse dag van de regio naar voorbeeld van de Dag van de Stad.

Antidiscriminatie

Er worden structureel middelen ingezet om te voldoen aan de beleidsprioriteiten op het gebied van het tegengaan van discriminatie en racisme in de maatschappij. Deze middelen zijn onder andere voor de financiering voor een juridisch loket in Caribisch Nederland, de versterking van de antidiscri-minatievoorzieningen en de uitvoering van het nationaal programma tegen discriminatie en racisme.

Bijdrage aan medeoverheden

Groeiopgave Almere

De gemeente Almere ontvangt jaarl ijks, sinds 2021, een specifieke uitkering voor de Groeiopgave Almere. Doel van de uitkering is gemeente Almere in staat te stellen zijn bijdrage aan de gemaakte groeiafspraken te leveren. Deze uitkering loopt door tot uiterljk 2036 en wordt elke vijf jaar geëvalueerd. De middelen voor deze uitkering zijn overgeheveld vanuit de algemene uitkering van het gemeentefonds. Bij beëindiging van deze uitkering (per 2037 of tussentijds) vloeien de middelen voor de daarop volgende jaren weer terug in de algemene uitkering van het gemeentefonds.

Evides

Als onderdeel van het pakket «Wind in de zeilen» ondersteunt de Rijksoverheid de provincie Zeeland (en hiermee indirect alle Zeeuwse aandeelhouders en dus de Zeeuwse overheden) bij de ontvlechting van drinkwaterbedrijf Evides (Kamerstukken II 2019/2020, 33358, nr. 28). Dit geschiedt door een totale bijdrage van € 10 mln. van het Rijk aan de provincie Zeeland om de aankoop van Evides mogelijk te maken (Kamerstukken II 2020/2021,33358, nr. 34). Een overzicht van de Rijksuitgaven Wind in de zeilen is opgenomen in bijlage 8 bij deze begroting. In 2024 wordt hiervoor de laatste termijn overgemaakt van € 1,31 mln.

Regio Deals

Voor 2024 is er een bedrag van € 335,4 mln. in de begroting opgenomen. Dit betreft de helft van de middelen die beschikbaar zijn voor de vierde tranche en de helft van de middelen voor de vijfde tranche. De middelen voor de Regio Deals worden namelijk in twee termijn overgeboekt aan de regio 's met wie een convenant wordt gesloten in het kader van de Regio Deals. Voor de vierde tranche was 286,2 mln. beschikbaar en zijn in 2023 convenanten voor afgesloten. Vanuit deze tranche wordt in 2024 dus € 143,1 mln. overgeboekt naar de regio's via een specifieke uitkering. Voor de vijfde tranche is € 384,6 mln. beschikbaar. Hiervoor is in 2023 een uitvraag aan alle regio's in Nederland gedaan voor het indienen van proposities. Regio's kunnen tot en met 31 oktober 2023 voorstellen indienen. Alle binnengekomen proposities worden beoordeeld aan de hand van het afwegingskader. Op basis van deze beoordeling besluit het kabinet begin 2024 over toekenning van middelen voor de Regio Deals. Vervolgens worden met de geselecteerde regio's een concrete, te ondertekenen Regio Deal uitgewerkt. Het streven is dat de eerste Deals van de vijfde tranche medio 2024 tussen Rijk en regio worden gesloten en dat de uitvoering van deze Deals na de zomer 2024 starten en de eerste helft van de middelen (€ 192,3 mln.) aan de regio's wordt overgeboekt.

Bijdrage aan agentschappen

RWS

Rijkswaterstaat ontvangt voor de periode 2021 tot en met 2024 een bijdrage in verband met het beheren van een landelijk, digitale, kenniscentrum voor gemeenten die te maken hebben met explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Het ministerie van BZK is opdrachtgever van dit kenniscentrum. Het kenniscentrum gaat onder andere onderzoek doen om de kennis over het opsporen van explosieven te vergroten. De evaluatie van het kenniscentrum zal plaatsvinden in 2024.

1.2 Democratie Subsidies (regelingen)

Politieke partijen

Politieke partijen ontvangen subsidie op grond van de Wet financiering politieke partijen (Wfpp). Een politieke partij komt voor subsidie in aanmerking als zij voldoet aan de in deze wet genoemde voorwaarden. . Als gevolg van de motie Jetten c.s. (Kamerstukken II 2019/20, 35300 IIA, nr. 8) is het beschikbare Wfpp budget met ingang van 2020 verhoogd. Tot en met 2024 betreft de verhoging jaarlijks € 8,65 mln. en met ingang van 2025 structureel € 5 mln.. De aanpassing van de Wfpp, waarin deze verhoging wordt meegenomen, is op 12 april 2022 aangenomen door de Tweede Kamer. Bij de definitieve vaststelling van de subsidie over 2022 zal de subsidie worden aangepast aan de nieuwe zetelverdeling in de Tweede Kamer.

1    Het budget voor de Wfpp wordt in de periode 2020-2024 opgehoogd door het kabinet omwille van motie Jetten met een bedrag van € 8.650.000. Vanaf 2025 wordt dit structureel € 5.000.000 per jaar.

2    Het betreft hier voorlopige bedragen voor de jaren 2022 en 2023. 80% daarvan is inmiddels uitgekeerd. Uiterlijk 1 juli van het jaar volgend op het subsidiejaar moeten part jen een definitieve subsidieaanvraag indienen. Als bj de beoordeling daarvan bl jkt dat de partijen voldoen aan de voorwaarden, wordt de resterende 20% uitgekeerd. De loon- en prijsbijstellingen 2022 en 2023 moeten nog in deze bedragen worden verwerkt. De reeks loopt nu van 2020 tot en met 2023. De Minister van BZK beslist voor 1 november 2023 over de aanvragen tot vaststelling over 2022, die de politieke partijen uiterl jk 1 juli 2023 moesten aanleveren.

ProDemos

ProDemos, Huis voor Democratie en Rechtsstaat, ontvangt een subsidie voor activiteiten gericht op het vergroten van de betrokkenheid en kennis van de democratische rechtsstaat, zoals het programma Parlement op School en het verzorgen van bezoeken van scholieren aan het parlement met de daarbij behorende educatieve programma's.

Verbinding inwoner en overheid

Er worden subsidies verstrekt om de bewustwording en de weerbaarheid van burgers rondom de verspreiding van online desinformatie te vergroten.

Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) en de Landelijke Vereniging van Kleine Kernen (LVKK) ontvangen subsidies ter bevordering van actieve burgerbetrokkenheid.

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers Om te zorgen dat er voldoende goed toegeruste politieke ambtsdragers beschikbaar zijn en beschikbaar bl jven, wordt subsidie verstrekt aan de beroepsgroepen van politieke ambtsdragers, te weten het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, de Wethoudersvereniging, de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en Statenlidnu. Ook ontvangen de Vereniging van Griffiers, de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies subsidie om passende opleidingen en programma's te organiseren. Deze subsidieregelingen lopen af per 1 januari 2025 en zullen in 2024 worden geëvalueerd.

Het Kennispunt Lokale Politieke Partijen ontvangt in 2020-2024 een subsidie voor de ondersteuning van lokale politieke partijen, o.a. door fysieke en online trainingen aan bestuursleden en vrijwilligers.

Weerbaar bestuur

Binnen het programma Weerbaar bestuur zet het ministerie van BZK samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), beroepsverenigingen van politieke ambtsdragers, bestuurdersverenigingen van landelijke politieke partijen, koepels van medeoverheden en andere partners zich meerjarig in voor de verhoging van de weerbaarheid van decentrale politieke ambtsdragers en de ambtelijke organisatie tegen ondermijnende invloeden (Kamerstukken II 2022/2023, 28844, nr. 252. Netwerkpartners ontvangen subsidies voor trainingen en bewustwordings-sessies, o.a. over agressie en intimidatie. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) ondersteunt bij de uitvoering van de regeling preventieve beveiligingsmaatregelen ten behoeve van woningen van decentrale bestuurders.

Het CCV ontvangt ook subsidie ter bevordering van kennisuitwisseling over de toepassing van de Wet aanpak woonoverlast (artikel 151d van de Gemw) en de gebiedsgerichte aanpak van ondermijnende criminaliteit, waaronder vakantieparken (Kamerstukken II 2022/23, 32847, nr. 1070).

Vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid wordt subsidie verstrekt voor de inrichting van de programmaorganisatie en voor onderzoek, kennisdeling (onder andere via www.WjkWjzer.org), pilots en ondersteuningstrajecten in de gemeenten met een stedeljk focusgebied en daarbuiten. Er wordt een structuur ingericht tussen Rijk en gemeenten die snelle besluitvorming bevordert, zodat doorbraken kunnen worden gerealiseerd bij de aanpak van complexe casuïstiek en daar waar knelpunten in regelgeving een duurzame oplossing in de weg staan (Kamerstukken II 2021/2022, 30995, nr. 100).

In samenwerking met de Nederlandse vereniging van rekenkamers en rekenkamercommissies (NVRR) werkt BZK aan de verdere verbetering van de kwaliteit van rekenkameronderzoeken en de professionalisering van decentrale rekenkamers.

Decentrale politieke partijen

In het wetsvoorstel voor de Wet op de politieke partijen (Wpp) wordt een grondslag gecreëerd voor een subsidieregeling voor decentrale politieke partijen. De totstandkoming en ingangsdatum van deze subsidieregeling is afhankel jk van de inwerkingtreding van de Wet op de politieke partijen.

Opdrachten

Verbinding inwoner en overheid

Het ministerie van BZK zet zich als coördinerend ministerie voor de aanpak van desinformatie in op het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving tegen de impact van desinformatie. In 2024 is er extra aandacht voor de verkiezingen voor het Europees Parlement, waarbij de betrokken organisaties bewust worden gemaakt van het mogelijke gevaar van desinformatie.

In het kader van de evaluatie van de verkiezingen worden verschillende onderzoeken worden gedaan. Er worden voorbereidingen getroffen voor de verkiezingen in juni 2024 voor het Europees Parlement, waarbij in enkele gemeenten wordt geëxperimenteerd met een nieuw model stembiljet. Door de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) wordt met ondersteuning van het ministerie van BZK een opkomstbevorderende campagne gevoerd.

Als vervolg op het Actieplan toegankelijk stemmen 2021 worden verschillende opdrachten uitgezet. Ook wordt er, in aanvulling op de landelijke publiekscampagne waarmee kiezers worden geïnformeerd over de verkiezingen, ingezet op communicatie richting o.a. kiezers met een beperking en laaggeletterde kiezers. Er wordt gewerkt aan de mogelijkheid om te kunnen experimenteren met hulp in het stemhokje aan ook andere kiezers dan kiezers die vanwege hun lichamelijke gesteldheid niet zelfstandig kunnen stemmen. De voorbereidingen in dit wetgevingstraject worden vervolgd.

De gemeente Den Haag is conform de Kieswet verantwoordelijk voor het organiseren van de verkiezingen voor kiezers buiten Nederland, waaronder de verkiezing voor de leden van het kiescollege niet-ingezetenen voor de Eerste Kamer. De gemeente Den Haag maakt hiervoor kosten, onder andere voor het versturen van stembescheiden aan kiezers en het verrichten van de stemopneming. De gemeente Den Haag vervult voor het kiescollege niet-ingezetenen de rol van griffie om het kiescollege te ondersteunen bij de uitvoering van hun taken. De verkiezing is elke vier jaar en Den Haag ontvangt elk jaar een vierde deel van de totale kosten van een verkiezing als vergoeding.

De Kiesraad ontvangt op de begroting Overige Hoge Colleges van Staat (IIB) een bijdrage voor de transitie van de Kiesraad.

Er worden opdrachten verstrekt om democratische innovatie te onderzoeken en bevorderen en te monitoren hoe invulling wordt gegeven aan de versterking van participatie.

Het Adviescollege Nederlandse Gebarentaal ontvangt een bijdrage om de minister van BZK te adviseren over de bevordering van het gebruik van de Nederlandse gebarentaal in de samenleving.

Weerbaar bestuur

Verschillende opdrachten worden uitgezet voor het versterken van de bestuurlijke weerbaarheid. De huidige regeling preventieve beveiligingsmaatregelen uit 2021 ten behoeve van woningen van decentrale bestuurders wordt uitgebreid. Extra hulp wordt geboden aan decentrale overheden op het gebied van complexe juridische procedures vanuit de ondermijningsaanpak en bij het signaleren en versterken van kwetsbare processen in de organisatie. Er worden maatregelen genomen voor de digitale veiligheid en het verhogen van de meldings- en aangiftebereidheid onder zowel decentrale politieke ambtsdragers als ambtenaren. Met de tweejaarlijkse monitor wordt ook in 2024 de ervaring met en de beschikbare instrumenten tegen agressie en intimidatie onder decentrale politieke ambtsdragers en ambtenaren inzichtelijk gemaakt. Er wordt gewerkt aan de doorontwikkeling van Zicht op Ondermijning, ter ondersteuning van decentrale bestuurders bij de preventieve aanpak van ondermijnende effecten van criminaliteit.

In 2024 wordt verder gewerkt aan de uitvoering van een meerjarenplan Maatschappelijke onrust en ongenoegen, onder meer gericht op vakmanschap om met kritische groepen in gesprek te gaan en zelfreflectie en responsiviteit van de overheid. Ook vindt oppvolging plaats van de aanbevelingen van de Adviescommissie Weerbare Democratische Rechtsorde.

Er worden kennisbijeenkomsten georganiseerd voor betrokken gemeenten over de toepassing van selectieve woningtoewijzing op grond van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (Wbmgp).

Vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid worden opdrachten verstrekt voor onderzoek, kennisdeling (onder andere voortzetting van het Kennis- en leernetwerk Leefbaarheid en Veiligheid en de website www.WjkWjzer.org) en het uitvoeren van pilots en onder-steuningstrajecten in verschillende gemeenten (Kamerstukken II 2021/22, 30995, nr. 100).

Door onderzoek en handreikingen wordt gewerkt aan de verbetering van de kwaliteit en toerusting van het decentraal bestuur en daarbinnen de decentrale volksvertegenwoordigingen. Er wordt in kaart gebracht in welke versch jningsvormen en op welke schaal decentrale volksvertegenwoordigers kwetsbaar zijn voor ernstige integriteitsschendingen of ondermijnende activiteiten. Ook wordt geïnventariseerd hoe kroonbenoemde bestuurders in de praktijk invulling geven aan hun zorgplicht om de bestuurlijke integriteit te bevorderen (Kamerstukken II 2022/23, 28844, nr. 254).

In 2024 zal worden geëvalueerd of de openbare agenda's van bewindspersonen en de lobbyparagraaf in memories van toelichting bij wetsvoorstellen, voldoende zijn verbeterd.

Inkomensoverdrachten

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers Het ministerie van BZK financiert de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers. Het betreft pensioenen en uitkeringen aan voormalige ministers en staatssecretarissen en uitkeringen aan voormalige herindelingsburgemeesters en waarnemend burgemeesters.

Bijdrage aan ZBO/RWT

Diverse bijdragen

CBS ontvangt een bijdrage in het kader van Zicht op Ondermijning.

Bijdrage aan medeoverheden

Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid Samen met de ministeries van SZW en OCW verkent het ministerie van BZK de mogelijkheden om een aantal departementale regelingen in het kader van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid tot één gezamenl jke SPUK samen te voegen.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst publiek en Communicatie

De minister van BZK is verantwoordel jk voor de uitvoering van de landel jke campagne om kiezers te informeren over de verkiezingen. Hiervoor wordt een bijdrage verstrekt aan de Dienst Publiek en Communicatie (DPC) van het ministerie van Algemene Zaken.

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen grotendeels de bijdragen van de waterschappen aan de uitvoeringskosten van de Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ). De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet en de kosten worden gezamenlijk gedragen door het Rijk, gemeenten en waterschappen. De waterschappen betalen jaarlijks hun aandeel in de uitvoeringskosten via het Rijk aan de gemeenten. Vanuit het Coalitieakkoord gaan zij voor de periode van 2022-2025 jaarl ijks € 10 mln. minder bijdragen. In 2025 vindt een evaluatie plaats van de WOZ, die als basis kan dienen voor de bijdragen in 2026 en verder.

Daarnaast ontvangt het ministerie van BZK jaarl ijks een bedrag van € 2,8 mln. van de waterschappen in het kader van de organisatie van de Water-schapsverkiezingen. De kosten, die de gemeenten voor de organisatie van de Waterschapsverkiezingen maken, worden vergoed door de waterschappen. Sinds 2020 gebeurt dat via een structurele toevoeging aan de algemene uitkering van het gemeentefonds van € 2,8 mln. per jaar. Dit bedrag is reeds overgeboekt vanuit de begroting van BZK (VII). Daartegenover incasseert het ministerie van BZK jaarl ijks eenzelfde bedrag bij de waterschappen.

3.2 Artikel 2. Nationale Veiligheid

A.    Algemene doelstelling

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) beschermt de nationale veiligheid en de democratische rechtsorde. Dit doet de AIVD door tijdig dreigingen, internationale politieke ontwikkelingen en risico's te onderkennen, die niet zichtbaar zijn en doet daartoe onderzoek in binnen-en buitenland. De AIVD signaleert, adviseert en deelt gericht informatie met samenwerkingspartners zodat deze de dreiging en risico's kunnen reduceren. Waar nodig reduceert de AIVD zelfstandig risico's.

B.    Rol en verantwoordelijkheid Uitvoeren

• - 

  De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor de taakuitvoering van de AIVD. Dit doet de AIVD door het tijdig onderkennen van dreigingen en risico's voor de nationale veiligheid en de nationale belangen in het binnen- en buitenland. De AIVD verricht onderzoek met behulp van bijzondere inlichtingenmiddelen. Op basis van de bevindingen informeert en adviseert de AIVD de samenwerkingspartners met ambtsberichten en analyses (waaronder openbare publicaties). De minister legt zo veel als mogelijk in het openbaar verantwoording af aan de Tweede Kamer als geheel of in de vaste Kamercommissie BZK. Waar dat niet kan, vanwege geheimhou-dingsnoodzaak, gebeurt dit via de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) van de Tweede Kamer.

• - 

  Voor de taakuitvoering zijn stevige waarborgen ingericht in de vorm van toetsing, toezicht en controle. Dit vanwege de inbreuk in de persoonlijke levenssfeer van mensen die de inzet van bijzondere inlichtingenmiddelen kan hebben. Voor de inzet van een groot aantal bijzondere inlichtingenmiddelen is toestemming nodig van de minister van BZK. Met de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017 is na de toestemming van de minister voorafgaand aan de inzet van een groot aantal bijzondere inlichtingenmiddelen een onafhankelijke toetsing nodig van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). Daarnaast houdt de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) toezicht tijdens en na afloop van de inzet van bevoegdheden of op andere werkzaamheden van de AIVD.

De AIVD doet haar werk op basis van de Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (GA I&V 2023-2026). De GA I&V wordt opgesteld in samenspraak met de behoeftestellers. In 2023 is de GA voor vier jaar in werking getreden en wordt tussen 2024 en 2026 jaarlijks herzien.

C.    Beleidswijzigingen

Er zijn geen beleidswijzigingen.

• D. 

  Budgettaire gevolgen van beleid

Geschatte budgetflexibiliteit

Omdat het budget als apparaat wordt aangemerkt, is het gehele budget juridisch verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten Investeringen

Met eerder toegekende middelen en investeringen in de AIVD uit het Coalitieakkoord 2022 (in 2024 € 72 mln., oplopend tot € 86,5 mln. in 2027) - zet het kabinet in 2024 een wezenlijke stap om -onder een verslechterd dreigingsbeeld- de verloren slagkracht te herstellen en te innoveren. Daardoor kan de AIVD de gekende en ongekende dreigingen adresseren.

Deze middelen zal de AIVD, grotendeels met veiligheidspartners zoals de MIVD, langs drie hoofdlijnen blijven aanwenden. Ten eerste investeert de AIVD in het herstel van de verminderde operationele slagkracht van de dienst. Ten tweede investeert de AIVD in de gerichte transformatie en innovatie naar een operationeel slagvaardige, data gedreven en technisch toekomstbestendige dienst, die binnen het wettelijke kader bevoegd is om gebruik te maken van kabelinterceptie. Ten derde investeert de AIVD in de structurele versterking van inlichtingenposities voor de verhoging van de weerbaarheid op het gebied van cyber, economische veiligheid en bescherming van vitale sectoren en processen, in aansluiting op de behoefte van veiligheidspartners.

Vanwege het bijzondere karakter van dit begrotingsartikel en de gedeeltelijk geheime uitgaven zijn de uitgaven niet nader uitgesplitst en zijn de apparaatsuitgaven niet opgenomen in het centraal apparaatsartikel.

Ontvangsten

De Unit Veiligheidsonderzoeken (UVO), het samenwerkingsverband tussen de AIVD en de MIVD, verricht veiligheidsonderzoeken voor andere (overheids-)organisaties en brengt daarvoor een tarief in rekening. De ontvangsten hebben hier voornamelijk betrekking op.

3.3 Artikel 3. Woningmarkt

A.    Algemene doelstelling

Een vrij toegankelijke, vraaggerichte woningmarkt met steun voor degenen die dat nodig hebben.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

Het toegankelijk, betaalbaar en toekomstbestendig mogelijk maken van de woningmarkt lukt alleen door veel samen te werken en alle belangen af te wegen. Als Rijksoverheid, met provincies, gemeenten, woningcorporaties, zorginstellingen, investeerders, projectontwikkelaars, bouwers, makelaars en vele anderen. Ieder heeft een eigen rol, maar altijd samen met anderen.

De minister voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) jaagt die samenwerking aan, door zoveel mogelijk belemmeringen weg te nemen, perspectief te bieden in wetten en regels en door het bewaken van de kwaliteit en duurzaamheid van bouwen en wonen, zodat prettig en betaalbaar wonen voor iedereen mogel ijk is én blijft.

Beleid en regelgeving

Onder meer via de Wet op de huurtoeslag (WHT), de huur(prijs)regulering en maatregelen ten aanzien van de koopwoningmarkt is de minister verantwoordelijk voor het beleid en de regelgeving met betrekking tot de betaalbaarheid van het wonen. Tevens is de minister medeverantwoordelijk voor de regelgeving met betrekking tot de fiscale behandeling van de eigen woning en de hypothecaire leennormen.

De minister is verantwoordelijk voor het beleid en de regelgeving inzake de huurtoeslag. Tevens is de minister verantwoordel ijk voor het budgettair beheer van de huurtoeslag op grond van de WHT.

Regisseren

• - 

  De minister voert de regie over een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen op het terrein van wonen. Tevens voert de minister de regie ten aanzien van het bevorderen van een evenwichtige omvang en verdeling van de woningvoorraad.

• - 

  De minister is verantwoordel ijk voor de regelgeving ten aanzien van (het stelsel van) woningcorporaties. Woningcorporaties zijn via de Woningwet (Wonw) gebonden aan een begrensd werkdomein waarbinnen zij werkzaamheden met staatssteun mogen uitvoeren. Deze zijn het bouwen, verhuren en beheren van woningen met een lage huur voor huishoudens met een laag inkomen en andere doelgroepen die op de reguliere woningmarkt moeilijk een woning kunnen vinden.

• - 

  Tevens draagt de minister zorg voor het kapitaalmarktbeleid betreffende investeringen in de woningmarkt, bijvoorbeeld via het beleid ten aanzien van de Nationale Hypotheekgarantie (NHG) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW).

Uitvoeren

• - 

  De minister draagt zorg voor een adequate uitvoering van een laagdrempelige beslechting van huurgeschillen. In het Burgerlijk Wetboek (art. 7:249 t/m 7:261) is vastgelegd dat huurders en verhuurders een beroep kunnen doen op de Huurcommissie. De organisatie en werkwijze van de Huurcommissie, evenals de administratieve ondersteuning door de Dienst van de Huurcommissie (DHC), is vastgelegd in de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte (Uhw).

C. Beleidswijzigingen

Om meer regie te nemen in de volkshuisvestelijke opgave en de inrichting van Nederland, heeft de minister de Nationale Woon- en Bouwagenda met zes onderliggende programma's gecreëerd. Hierin worden woningbouw, de huisvesting van aandachtsgroepen en ouderen, leefbaarheid en verduur-zaming nader uitgewerkt.

Met deze programmatische aanpak wordt directer ingezet op concrete doelen, monitoring en sturing. Op basis hiervan kan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goede afspraken maken met betrokken partijen, waarbij iedereen zijn eerlijke aandeel neemt in het oplossen van volkshuisvestelijke en ruimtelijke opgaven.

In de eerste helft van 2022 is het programma Woningbouw gepresenteerd (Kamerstukken II 2021/22, 32847, nr. 878 ). Hierin wordt beschreven op welke manier de woningbouw versneld wordt en hoe de woningvoorraad past bij de woonwensen.

In het programma 'Een thuis voor iedereen' (Kamerstukken II 2021/22, 32847, nr. 883 (+ VGR morgen toevoegen)) werken we aan voldoende betaalbare woningen voor alle aandachtsgroepen, met een evenwichtige verdeling over gemeenten en met de juiste zorg, ondersteuning en begeleiding. De regionale woondeals hebben de basis gelegd voor meer sociale huurwoningen en een betere balans in de woonvoorraad. Om ervoor te zorgen dat de aandachtsgroepen passende huisvesting hebben, stellen gemeenten een woonzorgvisie op. Ook gaan ze aan de slag met het maken van een huisvestingsverordening met daarin een urgentieregeling voor specifiek e aandachtsgroepen. Deze maatregelen zijn opgenomen in het wetsvoorstel versterking regie op de volkshuisvesting. De inwerkingtreding van de wet is voorzien in 2024.

Verbetering van de betaalbaarheid van het wonen komt terug in het programma 'Betaalbaar wonen' (Kamerstukken II 2021/22, 32847, nr.

906). Belangrijke beleidswijzigingen hierin zijn de vereenvoudiging van de huurtoeslag, reguleren van de huurprijzen in het middensegment, afschaffing van de schenkingsvrijstelling voor de eigen woning, introductie van het Nationaal Fonds Betaalbare Koopwoningen, meewegen van de actuele studieschuld bij berekenen van de hypotheek, scherper afbakenen van de servicekosten en de wijziging van de huisvestingswet.

In het programma «Wonen en zorg voor ouderen» (Kamerstukken II 2021/22, 29389 nr. 112) werken het ministerie van BZK en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) samen aan meer woningen voor ouderen en het verbeteren van de doorstroming. Daarnaast draagt het programma bij aan een betere leefomgeving waardoor mensen langer zelfstandig kunnen wonen. Vanuit de regionale woondeals wordt de opgave verder uitgewerkt. Het wetsvoorstel versterking regie op de volkshuisvesting, waarvan de inwerkingtreding is voorzien in 2024, zal hier verder aan bijdragen.

Het wetsvoorstel Vereenvoudiging van de huurtoeslag is aangeboden aan de Tweede Kamer. Met dit voorstel worden de maximum huurgrenzen afgeschaft als voorwaarde voor de huurtoeslag en wordt de jongerenleeftijdsgrens verlaagd van 23 naar 21 jaar. Hiermee krijgen meer huurders recht op huurtoeslag. Daarnaast wordt de subsidiëring van servicekosten afgeschaft, waarmee de uitvoering van de huurtoeslag wordt vereenvoudigd en het begrip rekenhuur wordt geharmoniseerd met de kale huur zoals die ook geldt voor ander huurbeleid. Voor deze vereenvoudiging was gedeeltelijke dekking voorzien bij het coalitieakkoord, € 151 mln. Voor het resterend benodigd budget (ca. € 70 mln.) wordt de eigen bijdrage van de huurtoeslag met € 4 verhoogd.

De in 2023 met € 16,94 verlaagde eigen bijdrage wordt tussen 2025 en 2029 weer gedeeltelijk en stapsgewijs verhoogd. Hiermee wordt een deel van de koopkrachtmaatregel teruggedraaid. De verhoging van de eigen bijdrage zal worden beperkt tot wat nodig is voor dekking van de wetsvoorstellen Regie op de Volkshuisvesting en Betaalbare Huur. De artikel 2 onderzoeken naar deze kosten lopen nog, de huidige inschatting is dat de benodigde verhoging van de eigen bijdrage in de periode 2025-2029 totaal maximaal € 6,90 zal zijn. Ten opzichte van 2022 bljft er sprake van een verlaging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag. Besluitvorming over de dekking en de exacte verhoging van de eigen bijdrage zal uiterljk bij indiening van de wetsvoorstellen Regie op de Volkshuisvesting en Betaalbare Huur plaatsvinden. Hierbij zal dan ook inzichtelijk worden gemaakt wat de gevolgen hiervan zijn voor huurtoeslagontvangers.

Om de koopkracht te verbeteren wordt de eigen bijdrage in de huurtoeslag vanaf 2024 structureel verlaagd. In 2024 wordt deze met € 34,67 per maand verlaagd. Hiervoor wordt het huurtoeslagbudget in begrotingsjaar 2024 met € 703,4 mln. verhoogd (inclusief de decemberbetaling voor januari 2025). Van 2025 tot 2029 wordt de eigen bijdrage weer iets verhoogd ter dekking van de kosten van de wetsvoorstellen Versterking Regie op de Volkshuisvesting en Betaalbare Huur. De inwerkingtreding van de Wet Vereenvoudiging van de Huurtoeslag is een jaar vertraagd, omdat de parlementaire besluitvorming nog niet is afgerond. Dit levert een incidentele meevaller op van € 141,7 mln. in 2024.

De startbouwimpuls en de regionale versnellingstafels zijn belangrijke instrumenten die kunnen bijdragen om de verwachte terugval van woningbouw in 2024/2025 te beperken. De startbouwimpuls is bedoeld voor projecten die planologisch ver genoeg zijn om uiterlijk in 2024/2025 te starten met bouwen, maar door de veranderde economische omstandigheden de business case niet meer kunnen rond rekenen en daardoor dreigen te vertragen of on hold gezet te worden.

Gezien de grote woningbouwopgave en de financieringsproblemen voor gemeenten in flexwoningbouwprojecten heeft kabinet in de Voorjaarsnota 2023 € 302 mln. extra vrijgemaakt om flexwoningen meerjarig te kunnen ondersteunen en versnelling in de woningbouw te stimuleren, onder andere voor statushouders en Oekraïense ontheemden.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 16 Budgettaire gevolgen van beleid art. 3 Woningmarkt (bedragen x € 1.000)

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 3 is 96,4% juridisch verplicht en dit betreft met name de volgende instrumenten:

Inkomensoverdrachten

Het huurtoeslagbudget 2024 is voor 100% juridisch verplicht. Jaarlijks wordt een verplichting aangegaan voor het gehele huurtoeslagbudget voor het begrotingsjaar.

Bijdrage aan medeoverheden

De uitgaven voor de bijdragen aan medeoverheden zijn voor 86% juridisch verplicht. Dit betreft vooral bijdragen aan medeoverheden vanuit de woningbouwimpuls, het Volkshuisvestingsfonds en de middelen voor grootschalige woningbouw.

Bijdrage aan agentschappen

De uitgaven aan bijdrage aan agentschappen zijn voor 43% juridisch verplicht. Het betreft bijdragen aan het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) voor met name de realisatie van flexwoningen en de daarbij behorende apparaatskosten.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

3.1 Woningmarkt Subsidies (regelingen)

Betaalbare koopwoningen starters

Om starters op de woningmarkt te ondersteunen is in het amendement voor de financiering van een Nationaal Fonds Betaalbare Koopwoningen € 40,0 mln. geregeld (Kamerstukken II 2022/23, 36200 VII, nr 52). In de brief aan de Tweede Kamer over de integrale visie op de woningmarkt (Kamerstukken II 2022/23, 32847, nr 996) wordt er verdere invulling gegeven aan het amendement. De oprichting van het fonds heeft vertraging opgelopen, waardoor dit nu gerealiseerd wordt in 2024.

Bevordering eigen woningbezit (BEW)

De Wet Bevordering eigen woningbezit is gericht op de bevordering van het eigen woningbezit onder lagere inkomensgroepen. Zoals gemeld aan de Tweede Kamer, is voor nieuwe toekenningen op grond van de Wet Bevordering eigen woningbezit geen budget meer beschikbaar (Kamerstukken II 2009/10, 32123 XVIII, nr. 74). De meerjarig beschikbare middelen dienen uitsluitend voor de betaling van in het verleden aangegane verplichtingen. Tot 2025 stijgt het budget van de BEW als gevolg van de betaling ineens van de contante waarde van de bijdrage voor de laatste komende 15 jaar. Volgens de wet moet voor aanvragers in het 16e uitvoeringsjaar worden bepaald of ze recht hebben op een betaling ineens van de contante waarde van de bijdrage voor de laatste 15 jaar. Naar verwachting zullen de laatste betalingen in 2027 plaatsvinden.

Stimuleringsmiddelen wooncoörporaties

Om cooperatieve woonvormen financieel te ondersteunen is via een amendement 10 mln. vrijgemaakt (Kamerstukken II 2022/23, 36200 VII, nr 50). Daarvoor is een aanpak in ontwikkeling en wordt gekeken hoe de regeling kan worden uitgevoerd en uitgewerkt. Dat betekent dat de middelen niet meer worden besteed in 2023 en worden doorgeschoven naar 2024 met uitzondering van een subsidie.

Ouderenhuisvesting

De Stimuleringsregeling Ontmoetingsruimten in ouderenhuisvesting stimuleert de bouw van ontmoetingsruimten. De regeling was in 2022 en 2023 open voor aanvragen en in de komende jaren worden deze aanvragen uitbetaald.

Woningmarkt

Dit betreft diverse subsidies voor onderzoek en kennisoverdracht op het terrein van wonen om te komen tot evidence-based beleidsvorming. Het betreft zowel incidentele subsidies op het gebied van de woningmarkt, als structurele subsidies, zoals voor de Woonbond, om de positie van de huurder op de woningmarkt te versterken en voor Platform 31 die een onafhankelijke positie inneemt tussen overheid, corporaties, bewoners en overige stakeholders op de woningmarkt en (on)gevraagd advies geeft op diverse volkshuisvestelijke vraagstukken.

Opdrachten

Woningmarkt

Het gaat hier vooral om opdrachten voor onderzoek en kennisoverdracht op het terrein van wonen. De ontwikkelingen op de woningmarkt vragen blijvend om actuele gegevens. Het budget wordt besteed aan onder meer verkenningen, dataverzameling, monitoring en het op feiten gebaseerd onderbouwen van beleid.

Inkomensoverdrachten

Huurtoeslag

Om de koopkracht te verbeteren wordt de eigen bijdrage in de huurtoeslag vanaf 2024 structureel verlaagd. In 2024 wordt deze met € 34,67 per maand verlaagd. Hiervoor wordt het huurtoeslagbudget in begrotingsjaar 2024 met € 703,4 mln. verhoogd (inclusief de decemberbetaling voor januari 2025). Van 2025 tot 2029 wordt de eigen bijdrage weer iets verhoogd ter dekking van de kosten van de wetsvoorstellen Versterking Regie op de Volkshuisvesting en Betaalbare Huur. Vanaf 2029 is de eigen bijdrage per saldo structureel met € 31,79 verlaagd ten opzichte van 2023.

Circa 1,6 miljoen huishoudens ontvangen huurtoeslag. De huurtoeslag is een bijdrage in de huurlasten en kan aangevraagd worden als de huur in verhouding tot het inkomen te hoog is.

Er is een aantal maatregelen voorgesteld om de huurtoeslag aan te passen en te vereenvoudigen, zoals het afschaffen van de maximum huurgrenzen als voorwaarde voor de toeslag, het afschaffen van de subsidiabele servicekosten en het verlagen van de jongerenleeftijdsgrens. De inwerkingtreding van de Wet Vereenvoudiging van de Huurtoeslag is een jaar vertraagd, omdat de parlementaire besluitvorming nog niet is afgerond. Dit levert een incidentele meevaller op van € 141,7 mln. in 2024. Bij inwerkingtreding in 2025 zal dit per saldo leiden tot hogere uitgaven op de huurtoeslag.

Om inzicht te geven in de uitwerking van de huurtoeslag op de huurlasten voor ontvangers van huurtoeslag tonen onderstaande grafieken het aandeel van de bruto huur dat door de ontvanger van huurtoeslag nog zelf netto betaald moet worden. Het percentage is berekend voor voorbeeld-huishoudens met een minimum inkomen en een huur op exact 90% van de diverse huurgrenzen van de huurtoeslag.

Uit de grafieken blijkt dan ook dat het aandeel van de bruto huur dat door de ontvanger van huurtoeslag nog zelf netto betaald moet worden in 2023 voor de voorbeeldhuishoudens met een huur op 90% van de kwaliteitskortings-en aftoppingsgrens sterk is afgenomen in vergelijking met 2022. Voor 2024 neemt dit aandeel, door de verlaging van de eigen bijdrage, verder af.

Doordat in 2023 en 2024 de maximale huurgrens (indexatie met inflatie) meer is toegenomen dan de aftoppingsgrenzen (indexatie met (verwachte) huurontwikkeling) is het aandeel van de huurtoeslag boven de aftoppingsgrens (met kwaliteitskortingspercentage van zestig of honderd procent ) groter geworden. Hierdoor is de afname van het aandeel van de bruto huur dat door de ontvanger van huurtoeslag nog zelf netto betaald moet worden per 2023 voor de voorbeeldhuishoudens met een huur op 90% van de huurgrens minder dan voor de overige voorbeeld huishoudens. Voor het meerpersoons-voorbeeldhuishouden met een huur op 90% van de huurgrens is de afname met circa 1 procentpunt het laagste, omdat voor het huurdeel boven de aftoppingsgrens voor deze huishoudens geen huurtoeslag wordt verstrekt.

Figuur 3 Verhouding bruto en netto huur Eenpersoonshuishouden

65 -|

60

55

50

45

40

35

2020

2021

2022    2023    2024

— Huur op 90% kwaliteitskortingsgrens

— Huur op 90% aftoppingsgrens    — Huur op 90% huurgrens

Figuur 4 Verhouding bruto en netto huur Meerpersoonshuishouden

65 -|

60

55

50

45

40

35

2020

2021

2022    2023    2024

— Huur op 90% kwaliteitskortingsgrens

— Huur op 90% aftoppingsgrens    — Huur op 90% huurgrens

Figuur 5 Verhouding bruto en netto huur Eenpersoonshuishouden-ouderen

65%

60%

55%

50%

45%

40%

35%

2020    2021    2022    2023    2024

— Huur op 90% kwaliteitskortingsgrens

— Huur op 90% aftoppingsgrens    — Huur op 90% huurgrens

Figuur 6 Verhouding bruto en netto huur Meerpersoonshuishouden-ouderen

60 -|

55

50

45

40

35

2020

2021

2022

2023

2024

— Huur op 90% kwaliteitskortingsgrens

— Huur op 90% aftoppingsgrens

— Huur op 90% huurgrens

Bron: Eigen berekening Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het percentage netto huur is de te betalen huurprijs (bruto huur) minus de huurtoeslag gedeeld door de bruto huur (%-netto huur=(bruto huur -/- huurtoeslag)/bruto huur).

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Woningmarkt

De activiteiten voor (basis)onderzoek en kennisoverdracht hebben betrekking op het terrein van wonen en bouwen, specifiek in samenwerking met bijvoorbeeld het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) en het Kadaster. De ontwikkelingen op de woningmarkt vragen om actuele gegevens over de woningmarkt. Het budget wordt besteed aan onder meer verkenningen, monitoring en op feiten gebaseerd onderbouwen van beleid, dataverzamelingen en ontwikkeling van ramingsmodellen.

Bijdrage aan medeoverheden

Grote gezinnen

Met de middelen voor de regeling huisvesting grote gezinnen kunnen gemeenten financiële ondersteuning krijgen bij het aanpassen van woningen, zodat deze geschikt zijn voor bewoning door grote gezinnen vergunninghouders. Grote gezinnen vergunninghouders (zeven personen of meer) verblijven vaak lang in de opvang omdat de Nederlandse woningvoorraad over het algemeen niet geschikt is voor dergelijk grote gezinnen. Door het aanpassen van woningen, bijvoorbeeld door het plaatsen van een dakkapel en een vaste trap of twee woningen samenvoegen, kunnen woningen geschikt gemaakt worden. Hierdoor kunnen vergunninghouders sneller uit de opvang stromen, zodat zij kunnen starten met de integratie en participatie in de Nederlandse samenleving. Daarnaast wordt de druk op de opvang verlicht.

Uitvoeringskosten Wetsvoorstellen Regie en Betaalbare Huur De middelen op dit instrument zijn bedoeld om de kosten van de wetsvoorstellen regie op de volkshuisvesting en betaalbare huur te dekken. Deze middelen worden verstrekt aan de uitvoerder van deze wetten, de provincies, gemeentes en de Huurcommissie.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst van de Huurcommissie

Om huurders en verhuurders te helpen bij het oplossen van onderlinge problemen ontvangt de Huurcommissie een bijdrage van BZK. De Huurcommissie bestaat uit het Zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) de Huurcommissie en het agentschap de Dienst van de Huurcommissie, dat het ZBO ondersteunt in zijn taken. Het werkterrein van de Huurcommissie wordt niet alleen gevormd door het gereguleerde deel van de huursector. Ook huurders in de vrije sector kunnen binnen 6 maanden na aanvang van hun contract hun aanvangshuur laten toetsen. Als huurders en verhuurders een geschil hebben over de hoogte van de huurprijs, gebreken aan de woonruimte, servicekosten of een gedraging van de verhuurder en er onderling niet uitkomen, doet de Huurcommissie op verzoek uitspraak. De Huurcommissie beslecht ook geschillen in het kader van de Wet op het overleg huurders verhuurder (Wohv). Daar komt bij dat de Huurcommissie voorlichting geeft en vragen van huurders en verhuurders beantwoordt over het huurrecht.

RVO (uitvoeringskosten BEW)

Het RVO ontvangt een bijdrage voor de uitvoering van de Wet Bevorderen Eigen Woningbezit. RVO voert uitsluitend nog de afwikkeling van al eerder aangegane verplichtingen uit, waardoor de kosten en de bijdrage aan de uitvoeringskosten uiteindelijk zullen afnemen.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Financiën (IXB)

Toeslagen voert de huurtoeslag uit en ontvangt uitvoeringskosten voor beleidswijzigingen.

Infrastructuur en Waterstaat (XII)

De Inspectie voor de Leefomgeving en Transport (ILT) ontvangt jaarlijks een bijdrage voor het WNT-toezicht bij woningcorporaties door de Autoriteit woningcorporaties (Aw) en voor de uitvoering van SBR-wonen.

3.3 Woningbouw

Opdrachten

Volkshuisvestingsfonds

Met het volkshuisvestingsfonds kunnen gemeenten investeren in de verbetering van woonkwaliteit, leefomgeving en verduurzaming in kwetsbare gebieden.

Naast een specifieke uitkering zal een deel van de middelen worden ingezet voor programma- en apparaatskosten om de realisatie, uitvoering en beheer te financieren van het Volkshuisvestingsfonds en onderdelen van het bredere Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. Deze middelen worden besteed via de directie democratie en bestuur in begrotingsartikel 1.

Woningbouw

Dit betreft opdrachten aan onderzoek- en adviesbureaus ten behoeve van het oplossen van knelpunten bij de woningbouw.

Tijdelijke uitvoeringsorganisatie

De Uitvoeringsorganisatie Versnelling Tijdelijke Huisvesting (UVTH) ondersteunt onder andere gemeenten en corporaties bij de realisatie van flexwoningen. Aanvullend worden middelen beschikbaar gemaakt om de opdracht aan de UVTH met 9 maanden te verlengen.

Uitvoeringskracht woningbouw

Om de uitvoeringskracht binnen het woningbouw domein te vergroten zijn er middelen beschikbaar gesteld uit de woningbouwimpuls.

Storting/Onttrekking begrotingsreserve

Herplaatsingsgarantie

Om de woningnood aan te pakken heeft het kabinet onder andere € 220 mln. beschikbaar gesteld voor de financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. In de periode 2023-2028 is € 136,7 mln. gereserveerd op de begroting van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en op de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financien. Deze middelen worden in 2023 toegevoegd aan de voor de garantie opgerichte risicovoorziening. In 2024 wordt er € 8,0 mln. aan de risicovoorziening toegevoegd.

Bijdrage aan medeoverheden

Flexpools

Op de begroting 2024 is er ruim € 42 mln. beschikbaar gesteld voor medeoverheden om extra personeel in te huren of om regionale samenwerkingsverbanden op te zetten. De regeling betreft een bijdrage voor ondersteuning in capaciteit en expertise voor woningbouw- en herstructu-reringsprojecten en het opstellen van regionale/lokale integrale woonzorg-visies.

De bijdrage zal overgemaakt worden aan provincies zodat zij de middelen weer kunnen verdelen onder andere medeoverheden.

Woningbouwimpuls

Er is nu een groot tekort aan betaalbare en geschikte woningen. Om gemeenten meer betaalbare woningen te laten bouwen, kunnen zij een bijdrage uit de Woningbouwimpuls aanvragen.

Voor 2024 is voortzetting van de Woningbouwimpuls voorzien met een nieuwe tranche, namelijk de zesde tranche. Openstelling hiervan is gepland eind 2023, uitkering in 2024. Hiervoor is op de begroting € 300 mln. gereserveerd van de in totaal € 1,25 mrd. welke beschikbaar was uit het coalitieakkoord. Deze zesde tranche zal daarmee voorlopig de laatste tranche zijn.

In 2024 wordt € 26,5 mln. ingezet vanuit de woningbouwimpuls voor uitvoeringskracht binnen het woningbouw domein (€ 10,5 mln.), voor de verlenging Uitvoeringsorganisatie Versnelling Tijdel ijke Huisvesting (€ 9 mln.) en voor extra inzet interne capaciteit (€ 7 mln.) ten behoeve van de extra inzet binnen het woningbouw domein.

Volkshuisvestingsfonds

Het Volkshuisvestingsfonds (VHF) is gericht op herstructurering van de bestaande woningvoorraad in kwetsbare gebieden door middel van een impuls in leefbaarheid, (maatschappelijke) voorzieningen en buitenruimte.

De resterende middelen in het fonds zijn bestemd voor 2024. Dit is ruim € 280 mln. voor een volgende tranche van het Volkshuisvestingsfonds in 2024.

Woondeals

De woondeals zijn prestatieafspraken die het ministerie van BZK heeft gemaakt met alle provincies en gemeenten in regionaal verband (35 regio's) ten aanzien van de bouw van woningen. Voor uitvoering van deze woondeals is op de begroting in 2024 € 4,5 mln. aan middelen beschikbaar. Daarmee kunnen provincies en gemeenten capaciteit inhuren voor uitvoering van de woondealafspraken.

In 2024 wordt er vanuit de woondeals ingezet op versnellingstafels. In de woondeals zijn afspraken gemaakt over het inrichten van versnellingstafels. Dit omdat we de meerwaarde zien in regio's en steden waar al zulke structurele, informele samenwerkingsverbanden tussen marktpartijen, corporaties en overheden al bestaan. Versnellingstafels helpen de woningbouwproductie daadwerkelijk te versnellen en ook onder slechtere marktomstandigheden op gang te houden.

Grootschalige woningbouwgebieden

Dit betreffen middelen voor de inzet van brede gebiedsontwikkeling in de 17 grootschalige NOVEX woningbouwlocaties en daarbuiten. Omdat het financiële afspraken met medeoverheden betreft, en de primaire verantwoordelijkheid voor gebiedsontwikkeling bij gemeenten ligt, worden de middelen verdeeld via een specifieke uitkering. Middels een kasschuif van 2023 naar 2024 is er voor het pilot-project stationsgebied Hoofddorp € 12,5 mln. aan middelen beschikbaar en is er € 50 mln. aan middelen beschikbaar voor de opgave in Arnhem.

Versnelling huisvesting

In de eerste suppletoire begroting 2023 is aanvullend ruim € 300 mln. voor 2023 en verder beschikbaar gesteld voor een meerjarig vervolg op de stimuleringsregeling flex- en transformatiewoningen. De middelen voor 2024-2028 zijn vanuit de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financien naar de begroting van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) overgeheveld.

Overlooplocaties

Dit betreffen uitgaven in het kader van de fysieke herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. Na het sluiten van samenwerkingsovereenkomsten met gemeenten kan in 2023 worden overgegaan op uitkering door middel van een SPUK-regeling voor circa € 48 mln. Voor het overige deel van de middelen zal dit jaar nog tot intentieovereenkomsten worden gekomen en volgen de uitgaven in 2024.

Bijdrage aan agentschappen

RVO

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) ontvangt een bijdrage voor de voorbereiding, uitvoering en beheer van de regeling Woning-bouwimpuls, de regeling aandachtsgroepen, het volkshuisvestingsfonds,

het Expertteam Woningbouw en de financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. RVO verzorgt de technische ondersteuning aan gemeenten en vervult de loketfunctie voor de aanvragen. Hiervoor is in de begroting 2024 circa € 5,4 mln. opgenomen.

RVB

Van 2022 tot en met 2026 is er jaarlijks er voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) € 1 mln. beschikbaar voor de apparaatskosten van de nieuwe directie Gebieds- en Vastgoedontwikkeling.

Voor aanvullende kosten door indexering van de RVB flexwoningen wordt € 6,0 mln. beschikbaar gesteld.

Verder zijn er aan het RVB opdrachten verleend. Voor 2024 is er bijvoorbeeld € 3,35 mln. gereserveerd voor het RVB om panden t.b.v. spoedzoekers te transformeren.

Ontvangsten

De ontvangsten bestaan grotendeels uit teruggevorderde huurtoeslag. Terugvorderingen op de huurtoeslag ontstaan tijdens het toeslagjaar door controles van de Belastingdienst en Toeslagen en na afloop van het toeslagjaar bij de definitieve vaststelling van de bijdrage.

Vanuit Woningbouw zijn er ontvangsten geraamd als gevolg van de verkoop van (een deel van) de flexwoningen in het kader van het huisvestingspakket asielopvang. Daarnaast zijn er ontvangsten geraamd in het kader van de financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen.

Extracomptabele fiscale regelingen

Naast de in dit begrotingsartikel genoemde instrumenten, zijn er fiscale regelingen die betrekking hebben op de woningmarkt. De Minister van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de wetgeving en uitvoering van deze regelingen en voor de budgettaire middelen. In onderstaande tabel is ter informatie het budgettaire belang van deze regelingen vermeld. De cijfers zijn ontleend aan de corresponderende bijlage 'Fiscale regelingen' in de Miljoenennota. Naast de fiscale regelingen die in onderstaande tabel zijn opgenomen, hebben de vrijstellingen van Overdrachtsbelasting voor wijkontwikkelingsmaatschappijen en wooninvesteringsfondsen betrekking op dit beleidsartikel. Voor een beschrijving van de regelingen, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota 'Toelichting op de fiscale regelingen'.

Tabel 18 Fiscale regelingen 2022-2024, budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen (bedragen x € mln.)¹