Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaat van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (XVII) voor het jaar 2024 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 36410 XVII - Vaststelling begroting Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking 2024.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaat van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (XVII) voor het jaar 2024; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	19-09-2023
Publicatie­datum	19-09-2023
Nummer	KST36410XVII2
Kenmerk	36410 XVII, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2023

2024

36 410 XVII

Vaststelling van de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking voor het jaar 2024

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Geraamde uitgaven en ontvangsten    3

• A. 

  Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel    4

• B. 

  Artikelsgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen    5

• 1. 

  Leeswijzer    5

• 2. 

  Beleidsagenda    8

2.1    Beleidsprioriteiten    8

2.2    Belangrijkste beleidsmatige mutaties    19

2.3    Indicatoren en streefwaarden Buitenlandse Handel

en Ontwikkelingssamenwerking    21

2.4    Planning Strategische Evaluatie Agenda    24

2.5    Overzicht risicoregelingen    25

• 3. 

  Beleidsartikelen    30

Artikel 1: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen    30

Artikel 2: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat    42

Artikel 3: Sociale vooruitgang    52

Artikel 4: Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling    59

Artikel 5: Multilaterale samenwerking en overige    inzet    65

• 6. 

  Bijlagen    71

Bijlage 1: Verdiepingshoofdstuk    72

Bijlage 2: Moties en toezeggingen    76

Bijlage 3: Subsidieoverzicht    78

Bijlage 4: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda    80

Bijlage 5: Rechtspersonen met een wettelijke taak en zelfstandige bestuursorganen    98

Bijlage 6: Meerjarige juridische verplichtingen    98

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 3.640,7

1    Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

2    Duurzame ontwikkeling,

voedselzekerheid, water en klimaat

803,0

3 Sociale vooruitgang

4 Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling

5 Multilaterale samenwerking en    318,2

overige inzet

0    250    500    750    1.000 1.250

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 57,8

43,8

5 Multilaterale samenwerking en overige inzet

10    20    30    40    50

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Liesje Schreinemacher

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

• 1. 

  Leeswijzer

Deze leeswijzer gaat in op de totstandkoming van de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en de opbouw van de beleidsagenda, de beleidsartikelen en de overige onderdelen van de begroting.

Algemeen

Buitenlandse betrekkingen zijn een zaak van het Koninkrijk der Nederlanden: Nederland in Europa, Aruba, Curagao en Sint Maarten, alsmede de Nederlandse openbare lichamen in het Caribisch gebied (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). Waar deze begroting spreekt over «Nederland» of «Nederlands» wordt daarmee bedoeld: «(van) het Koninkrijk der Nederlanden», tenzij het gaat om zaken die specifiek het land Nederland betreffen, zoals het EU-lidmaatschap en ontwikkelingssamenwerking.

Voor de uitvoering van het programma maakt de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking gebruik van het apparaat van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. De landenspecifieke aanbevelingen voor 2024 hebben geen gevolgen voor de departementale begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

Beleidsagenda

De beleidsagenda bevat de politieke hoofdlijnen van het beleid voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van het kabinet. De beleidsagenda wordt gevolgd door een tabel met indicatoren en streefwaarden en een overzicht van de belangrijkste beleidsmatige mutaties ten opzichte van de memorie van toelichting 2023. Daarna volgt een tabel met daarin de niet juridisch verplichte uitgaven per artikelonderdeel in 2024. De beleidsagenda sluit af met een overzicht van de meerjarenplanning beleids-doorlichtingen en een overzicht van de risicoregelingen en de toelichting hierop. De openbaarheidsparagraaf is niet in deze begroting opgenomen, omdat de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking een programmabegroting betreft. De openbaarheidsparagraaf die is opgenomen in de begroting van Buitenlandse Zaken (V) is onverkort van toepassing.

Doelmatigheid, doeltreffendheid, resultaten en streefwaarden

Sinds de memorie van toelichting 2017 worden kwantitatieve indicatoren opgenomen in de begroting. In de beleidsagenda (onderdeel 2.2) zijn de indicatoren die betrekking hebben op Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking opgenomen en samengevat in een tabel met een verwijzing naar het bijbehorende artikel.

Beleidsartikelen

A.    Algemene doelstelling

Elk beleidsartikel begint met de algemene doelstelling (titel van het beleids-artikel).

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De rol en de verantwoordelijkheid van de Minister wordt beschreven aan de hand van de volgende categorieën: stimuleren, financieren, regisseren en uitvoeren. Op de beleidsterreinen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft de Minister een stimulerende, faciliterende of regisserende rol en slechts in sommige gevallen een uitvoerende rol.

C.    Beleidswijzigingen

Dit is een overzicht van belangrijke wijzigingen als gevolg van nieuw kabinetsbeleid, evaluatie of voortschrijdend inzicht. Daar waar sprake is van beleidswijzigingen die in beleidsnotities zijn verschenen, is verwezen naar de betreffende notitie met het kamerstuk.

D1. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

In het kader van «verantwoord begroten» presenteren departementen de financiële inzet op instrumentniveau. Het aantal activiteiten en het aantal financiële instrumenten van de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is aanzienlijk. In sommige gevallen zijn de instrumenten nog niet bekend, omdat de programma's na het versch ijnen van de begroting starten en dan duideljk wordt hoe financiering plaatsvindt. Voor deze onderdelen is het verwachte instrument gekozen.

Daarnaast geldt voor de gehele BHOS-begroting dat er niet gestuurd wordt op instrumenten maar op te bereiken resultaten. Dit kan betekenen dat de gebruikte instrumenten (subsidies, bijdragen etc.) voor hetzelfde instru-mentonderdeel van jaar tot jaar kunnen verschillen. Dit is bij een aantal artikelen zichtbaar. Tevens betekent dit dat voor hetzelfde instrumenton-derdeel meerdere instrumenten mogelijk zijn.

D2. Budgetflexibiliteit

Per begrotingsartikel is aangegeven welk percentage van de begroting juridisch is vastgelegd. De peildatum hiervoor is per 1 januari 2024.

Als onderdeel van verantwoord begroten wordt alleen de juridische verplichting voor het begrotingsjaar opgenomen. Ook wordt toegelicht hoe de juridische verplichting op artikelonderdeel is ingevuld. Aanvullend hierop is, in lijn met de rijksbrede begrotingsvoorschriften, gekozen om toe te lichten hoe de niet-juridisch verplichte middelen naar verwachting zullen worden ingezet. Dit overzicht staat onder hoofdstuk 2.4 (als onderdeel van de beleidsagenda) van de begrotingstoelichting.

Conform de toezegging aan kamerlid Van der Graaf tijdens het WGO d.d. 15 juni 2023 over de Jaarverantwoording 2022 bevat bijlage 6 een meerjarig overzicht van de juridisch verplichte budgetten, inclusief een toelichting.¹

E. Toelichting op de instrumenten

Per artikelonderdeel wordt inzicht gegeven in de financiële instrumenten, zoals die zijn opgenomen in de tabel onder D1.

Overige onderdelen van de begroting

Na de vijf beleidsartikelen volgen vijf bijlagen: (1) het verdiepingshoofdstuk met informatie over andere nog niet toegelichte beleidsmatige mutaties onder de beleidsagenda; (2) de lijst met moties en toezeggingen aan de Kamer; (3) het subsidieoverzicht; (4) uitwerking strategische evaluatie agenda; (5) rechtspersonen met een wettelijke taak en zelfstandige bestuursorganen; en de (6) meerjarige juridische verplichtingen.

Open data/transparancy

Nederland heeft zich met 98 andere landen aangesloten bij het Open Government Partnership en met 992 andere organisaties aangesloten bij het International Aid Transparency Initiative (IATI). Het toegankel ijk maken en beschikbaar stellen van informatie hoort daarbij. Via de BHOS-begro-tingswebpagina wordt inzicht gegeven in de budgetten en activiteiten voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

De relatie met de HGIS-nota

Samen met de departementale begrotingen wordt ook de HGIS-nota aan de Staten-Generaal gepresenteerd. Deze omvat naast de HGIS uitgaven en ontvangsten van Buitenlandse Zaken ook buitenlanduitgaven en ontvangsten van de andere ministeries. Deze bundeling bevordert de samenhang en samenwerking die voor een geïntegreerd en coherent buitenlandbeleid van belang zijn. De nota over de HGIS bevat een overzicht van de belangrijkste programma's en uitgaven voor het buitenlandbeleid, waaronder een overzicht van de begrotingsontwikkelingen binnen de HGIS en bijlagen die alle buitenlanduitgaven overzichtelijk presenteren, zoals een totaaloverzicht van de buitenlanduitgaven die als officiële ontwikkelingshulp (ODA) kwalificeren. In de HGIS-nota wordt daarnaast op hoofdlijnen inzicht gegeven in de internationale klimaatfinanciering 2024 en de internationale inspanningen op migratie in 2024.

• 2. 

  Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Net als afgelopen jaar zullen ook in 2024 internationale crises, zoals de economische effecten van de COVID-19 pandemie, de klimaatcrisis en de oorlog in Oekraïne de inzet vanuit Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking beïnvloeden. Deze ontwikkelingen zetten druk op het verdien-vermogen van ons land en belemmeren de ontwikkeling van veel andere landen. Zo zorgt klimaatverandering in Nederland en op veel plaatsen ter wereld voor toenemende weersextremen, zoals extreme droogte en zware overstromingen. De armste landen zijn als gevolg van de oorlog in Oekraïne het hardst geraakt door hogere voedsel- en energieprijzen. Deze mondiale uitdagingen leiden tot aanzienlijke onevenwichtigheden en hebben bijgedragen aan verdere achterstanden bij het behalen van de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's). Het kabinet heeft met het coalitieakkoord en de BHOS-nota «Doen waar Nederland goed in is» en hieruit volgende strategieën een beleidsinzet geformuleerd in antwoord op deze crises, gericht op een duurzaam internationaal verdienvermogen van ons land en op het aanpakken van grondoorzaken van armoede, klimaat, terreur en irreguliere migratie.

De verwachte extra toestroom van asielzoekers uit DAC-landen heeft tot een herschikking binnen het ODA-budget geleid, zoals verwerkt in de eerste suppletoire begroting die is opgesteld na de voorjaarsbesluitvorming. Dit betekende een ombuiging van totaal EUR 3,5 miljard in de periode 2023 t/m 2026 op de BHOS-begroting. De buffer op het verdeelartikel 5.4 is hierbij ingezet. De ombuiging wordt gedempt door extra budget voortkomend uit de Macro Economische Verkenningen voor 2024.

Naast het inzetten van de buffer zijn de ombuigingen die aanvullend nodig zijn verwerkt in deze begroting voor 2024 en de jaren 2025 en 2026.

Hierbij wordt eerst humanitaire hulp ontzien. Bij het opstellen van de begroting voor 2024 zijn het coalitieakkoord en de genoemde BHOS-nota, die besproken is met de Kamer, de leidraad voor ons beleid. Omwille van de continuïteit en uitvoerbaarheid kiest het kabinet voor het in stand houden van de intensiveringen zoals verwoord in het coalitieakkoord en in de BHOS-nota: de combinatie van handel en ontwikkelingssamenwerking, klimaat, voedsel, gezondheid, humanitaire hulp, opvang in de regio en de multilaterale inzet. Om dit te kunnen doen, heeft het kabinet - ondanks het extra budget bij de Macro Economische Verkenningen - een korting moeten toepassen van ongeveer 7 procent op de overige ODA-uitgaven in alle subartikelen van de BHOS-begroting van 2024. Het kabinet beoogt dit zodanig te doen dat Nederland een betrouwbare donor bljft, de geplande inzet zo goed mogelijk doorgang kan vinden evenals de beoogde resultaten en zoveel mogelijk juridische verplichtingen gestand kan blijven doen. Daarmee geven we invulling aan zowel de continuïteit van ons beleid als uitvoerbaarheid van de voorziene ombuigingen in de begroting van 2024. De toelichting en artikelsgewijze uitwerking gaan hierop nadrukkelijk in.² Bij het opstellen van deze begroting voor 2024 heeft het kabinet, conform de moties Van der Graaf/Hammelburg en Grinwis cs.³, ervoor gekozen om het budget voor humanitaire hulp in stand te houden.

Met de «Internationale Klimaatstrategie» zet Nederland in op alle drie de doelen van de Overeenkomst van Parijs met oog voor diegenen die het hardst worden getroffen door klimaatverandering. Zo draagt Nederland onder meer bij aan diverse multilaterale klimaatfondsen, maar zal als gevolg van de ombuigingen bij de middelenaanvulling van het Groene Klimaatfonds (GCF) een relatief bescheiden bijdrage doen. Het kabinet blijft zich inzetten om de private sector te bewegen tot versnelling en uitbreiding van klimaatrelevante investeringen in ontwikkelingslanden. Zonder private investeringen hierin kunnen de klimaatdoelen in ontwikkelingslanden niet gerealiseerd worden.

Voedselonzekerheid is de laatste jaren wereldwijd sterk toegenomen door COVID, conflicten en klimaatverandering. Door de oorlog in Oekraïne raakte de voedselcrisis in een stroomversnelling. De crisis laat zien hoe kwetsbaar het wereldwijde voedselsysteem is. De voorziene intensivering op voedselzekerheid bljft in stand en richt zich op de langetermijninzet ten aanzien van crisisrespons en schokbestendigheid zoals verwoord in het «Stappenplan voedselzekerheid». De omvang van de intensivering zal echter minder groot zijn dan voorzien en daarom zijn de beoogde resultaten ook naar beneden bijgesteld (zie aanpassing op streefwaarde in 2024 in tabel 4).

Het kabinet richt zich op de combinatie van buitenlandse handel, investeringen en ontwikkelingssamenwerking om Nederlandse oplossingen voor lokale uitdagingen te kunnen bieden, vooral in opkomende economieën.

In 13 combinatielanden zijn combitracks in uitvoering, waarin bedrijven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en overheden van deze landen met hun Nederlandse evenknie inspelen op kansen in de duurzaamheids- en digitaliseringstransities. Door de Nederlandse kennis en kunde te mobiliseren voor duurzame economische groei in ontwikkelingslanden wordt een win-win situatie bereikt.

Duurzame oplossingen biedt Nederland ook op het gebied van IMVO, waar publiek en privaat samenwerken om waardeketens op het gebied van onder meer textiel, palmolie en cacao te verduurzamen. De komst van (Europese) IMVO-wetgeving zal deze inzet verder versterken. Ontwikkelingssamenwerking biedt met partners flankerende maatregelen om producenten te ondersteunen met de transitie richting verduurzaming. Verduurzaming wordt ook bevorderd door de versterkte duurzaamheidsaf-spraken in handelsverdragen. In tijden van onzekerheid en geopolitieke verschuivingen zijn handelsverdragen daarnaast belangrijk om relaties met bondgenoten te versterken en nieuwe handelspartners te vinden.

Het kabinet investeert in het toekomstgericht versterken van het handelssysteem en verdienvermogen, onder meer door het gezamenlijk met de EU bevorderen van economische weerbaarheid, inclusief het mitigeren van ongewenste strategische afhankel ijkheden, waaronder op het gebied van grondstoffen, het tegengaan van oneerlijke concurrentie, het verder vergroenen van het handelsinstrumentarium en het stimuleren van internationaal ondernemerschap, in het bijzonder voor innovatieve bedrijven die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de transities op het gebied van verduurzaming en digitalisering, en specifieke doelgroepen zoals vrouwelijke ondernemers en het mkb.⁴

Met de «Afrikastrategie» zet het kabinet in op bevordering van de samenwerking tussen Nederland en de Afrikaanse partners op basis van gelijkwaardigheid. Het kabinet focust hierbij onder meer op intensieve bilaterale en multilaterale samenwerking, het bevorderen van (regionale) stabiliteit, het maken van migratieafspraken, het behalen van de SDG's, het vergroten van de welvaart én de klimaatweerbaarheid van mensen en gemeenschappen in Afrika en Europa.

Ook zet het kabinet onverminderd in op intensievere samenwerking met andere departementen bij het implementeren van het «Actieplan Beleidsco-herentie voor Ontwikkeling». Zo wordt er samengewerkt met de Ministeries van Economische Zaken en Klimaat (EZK), Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) om de Nederlandse mondiale voetafdruk te verkleinen; met het Ministerie van Financiën voor het aanpakken van onwettige geldstromen en belastingontwijking via Nederland; en met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) op het terugdringen van de vaccinongelijkheid en verbeteren van mondiale gezondheid.

Op verzoek van de Kamer monitort het CBS jaarlijks hoe Nederland er voor staat op het gebied van brede welvaart en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (ofwel Sustainable Development Goals, SDG's). Dit wordt gemeten aan de hand van een set indicatoren die gaan over de kwaliteit van leven hier en nu, rekening houdend met de mate waarin dit invloed heeft op toekomstige generaties en op mensen in andere landen (afwentel-effecten). Dit jaar heeft het CBS voor het eerst een factsheet gemaakt waarin een aantal van deze indicatoren aan de BZ- en BHOS-begrotingen zijn gekoppeld, met de daarbij behorende SDG's. Hierin is te zien dat Nederland vooral positief bijdraagt op het gebied van duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen. Verder staat Nederland op de vijfde in de EU als het gaat om de uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking.

Oekraïne

Zoals in de Voorjaarsnota beschreven bljft het kabinet Oekraïne steunen. Het kabinet is voornemens zijn fair share bij te dragen aan de herstelen wederopbouwopgave van Oekraïne, waarbij de noden aan Oekraïense zijde leidend zijn. Het reguliere bedrijfsleven- en OS-instrumentarium is opengesteld voor Oekraïne, dat is toegevoegd als 14^e BHOS combina-tieland. Dit betreft het RVO-instrumentarium (waaronder de PSD-toolkit) en de instrumenten die door Invest International worden uitgevoerd (DRIVE, Dutch Good Growth Fund). Via een nieuwe Oekraïne Partnerschaps-faciliteit worden subsidies verleend aan partnerschappen van bedrijven, kennisinstellingen en/of maatschappelijke organisaties voor het uitvoeren van projecten die bijdragen aan duurzame wederopbouw en herstel van Oekraïne.

Focusgebieden handels- en investeringsagenda

Investeren in een toekomstbestendig handels- en investeringssysteem Doel van de Nederlandse inzet is een actieve bijdrage leveren aan het ondersteunen en bevorderen van een open, op regels gebaseerd mondiaal handels- en investeringssysteem, met oog voor het gelijke speelveld, open markten, open strategische autonomie, economische weerbaarheid en veiligheid en de thema's digitalisering en verduurzaming, onder meer via de WTO, OESO en G20. Zo zet Nederland zich onder andere in voor WTO-hervormingen. In het bijzonder van belang is het hervormen en herstellen van het geschillenbeslechtingssysteem uiterljk per 2024, zoals de WTO-leden afgesproken hebben tijdens de 12^e Ministeriële Conferentie. Nederland zal ook onverminderd blijven inzetten op aangescherpte regels voor een mondiaal gelijk speelveld. Hiernaast zet Nederland zich ook in voor het verder integreren van duurzaamheid in het WTO-acquis.

Bilaterale handelsakkoorden en investeringsbeschermingsovereenkomsten Nederland zet in EU-verband in op een actief handelsbeleid waar handels- en investeringsakkoorden belangrijke instrumenten zijn. Handelsakkoorden, zoals het afgesloten akkoord tussen de EU en Canada (CETA), kunnen zorgen voor diversificatie van handelspartners, het bevorderen van de Europese open strategische autonomie en verbeterde markttoegang voor ondernemers. De Commissie heeft in februari jl. twee concept-Raads-besluiten ter ondertekening en sluiting van het handelsakkoord met Nieuw-Zeeland aan de Raad voorgelegd. Op 27 juni heeft de Raad een besluit genomen ter ondertekening van het handelsakkoord tussen de EU en Nieuw-Zeeland.

Ook zal het akkoord met Chili op korte termijn aan de Raad worden voorgelegd ter besluitvorming. Wat betreft lopende onderhandelingen bljft Nederland inbreng leveren in Brussel, zoals het Trade & Technology format met India en de VS. Nederland werkt aan een duurzaam internationaal investeringssysteem. Nederland en de EU zetten zich in voor het hervormen van het huidige systeem van investeringsbescherming, waarbij duurzaamheid, het right to regulate en een transparanter, eerlijker geschillenbeslechtingssysteem centraal staan. Nederland hecht belang aan het moderniseren van de bilaterale investeringsbeschermingsovereen-komsten en heeft in dat kader verkennende gesprekken gevoerd met Ghana en Nigeria.

Bevorderen economische weerbaarheid, inclusief mitigeren ongewenste strategische afhankelijkheden

Het bevorderen van economische weerbaarheid en het verminderen van risicovolle strategische afhankelijkheden blijft belangrijk.⁵ De Taskforce Strategische Afhankelijkheden speelt hierbij een coördinerende en stimulerende rol. Er wordt ingezet op onderzoek, kennisuitwisseling en samenwerking met onder meer het bedrijfsleven, kennisinstellingen en gelijkgestemde landen. In EU-verband zet het kabinet zich in voor een ambitieuze en kosteneffectieve EV-strategie. Samen met EZK en IenW wordt gewerkt aan de implementatie van de Grondstoffenstrategie waarbij bijzondere aandacht uitgaat naar de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen. Het kabinet richt zich daarbij op de handelingsperspectieven diversificatie en verduurzaming van internationale ketens, inclusief samenwerking op winning en verwerking met derde landen. Zo verkent Nederland mogelijke strategische partnerschappen met grondstofrijke landen buiten de EU. Dit kan bilateraal zijn of in EU-verband, in lijn met de EU Critical Raw Materials Act. Om invulling te geven aan partnerschappen bouwt het kabinet voort op de expertise van het Nederlandse bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties om een bijdrage te leveren aan de prioriteiten van partnerlanden. Ook in de EU en in internationale fora maakt Nederland zich sterk voor verduurzaming van de winning en verwerking van kritieke grondstoffen en het aanjagen van de circulaire economie. Via versterkte energiediplomatie zet het kabinet in op leveringszekerheid van energie, met een focus op de import van waterstof. Het kabinet stelt financieringsinstrumenten en diplomatieke capaciteit beschikbaar met specifieke aandacht voor IMVO.

Beleid en uitvoering exportcontrole strategische goederen Ons handelsbeleid omvat ook exportcontrole op strategische goederen, technologieën en diensten voor militair of tweeërlei gebruik (dual-use), of die onder sanctieregimes vallen. Exportcontrole staat in toenemende mate ook in relatie tot open strategische autonomie, behoud van technologisch leiderschap, het ontwikkelen van sectorale sancties en het tegengaan van omzeiling daarvan. De vooruitgang in sensitieve technologieën zoals kunstmatige intelligentie, kwantum computing, fotonica en semiconductors, heeft een potentieel disruptief karakter. De verspreiding van dergelijke technologie, zowel in fysieke vorm als in de vorm van kennis, wil het kabinet actiever controleren en waar nodig beheersen. Het kabinet heeft stappen gezet om geavanceerde semiconductor apparatuur onder exportcontrole te brengen met als doel om de (inter)nationale veiligheid van Nederland en onze partners te beschermen en onnodige verstoringen in de waardeketen te voorkomen. In het kader van de EU Dual Use Verordening doet Nederland daarbij aan actieve outreach richting andere EU-lidstaten, om zo steun te krijgen voor nationale maatregelen en die zo goed mogel ijk Europees in te bedden.

De Russische invasie van Oekraïne heeft geleid tot een ongekend aantal sectorale sanctiemaatregelen, gericht op het afknijpen van Russische overheidsinkomsten en militair-industriële productiecapaciteit. Het kabinet verwacht het sanctie-instrument in de toekomst vaker toe te passen, ook in de vorm van sectorale maatregelen, waarbij Nederland een actieve rol heeft bij het ontwikkelen hiervan. Ons land neemt binnen de EU een voortrekkersrol in bij de bestrijding van sanctieomzeiling. Op het terrein van wapenexportbeleid wil het kabinet aansluiten bij het trilateraal verdrag tussen Frankrijk, Spanje en Duitsland waarmee wordt overgegaan tot een vorm van wederzijdse erkenning van wapenexportvergunningen. De implementatie van de internationale afspraken wordt in 2024 afgerond.

Verdienvermogen en kracht van Nederland: nu en in de toekomst Om ons verdienvermogen te versterken en voorop te blijven lopen in technologie, is toegang tot kennis, afzetmarkten en internationale samenwerking van belang. De beleidsinzet, gericht op het versterken van het duurzame buitenlandse verdienvermogen, vindt in nauwe samenhang plaats met het beleid gericht op innovatiesamenwerking door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Internationalisering van het MKB is daarbij een specifiek speerpunt. De inzet van het kabinet is erop gericht bedrijven te ondersteunen en te stimuleren om aansluiting te vinden bij de transities op het gebied van duurzaamheid en digitalisering en hun activiteiten daarop te richten, in het bijzonder in veelbelovende prioritaire markten. In 2024 zullen handelsmissies met een focus op duurzame sectoren worden georganiseerd naar een aantal prioritaire markten om die voor Nederlandse bedrijven beter toegankelijk te maken.

Ondersteuning MKB en specifieke doelgroepen

Het kabinet wil ondernemers een dienstbare en toegankelijke overheid bieden die snel inspeelt op wat nodig is met extra aandacht voor het mkb, startups en scale-ups en vrouwelijke ondernemers. Het handelsinstrumentarium wordt periodiek onder ondernemers geëvalueerd en gebleken verbeterpunten worden doorgevoerd. De handelsinstrumenten zijn tevens vergroend; met extra subsidies voor groene activiteiten wordt de verduurzaming van het internationaal actieve mkb ondersteund. Op basis van het advies «Dienstbare Dienstverlening» van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap, wordt momenteel door het ministerie van EZK gewerkt aan het verbeteren van de toegang voor het brede mkb tot de dienstverlening van de overheid op het gebied van ondernemerschap. Doel hiervan is ervoor zorg te dragen, dat informatie toegankelijk en advies beschikbaar is voor ondernemers, en dat zij, indien nodig, zo goed mogel ijk worden doorverwezen, overeenkomstig het ‘no wrong door'-principe. In lijn met het Feministisch Buitenlandbeleid wordt onderzocht hoe het thema vrouwelijk ondernemerschap verder geïntegreerd kan worden binnen BZ en RVO, met als doel het aantal vrouwelijke ondernemers dat actief is over de grens te verhogen.

Publiek-private samenwerking (PPS)

Met de publiek-private spelers zoals VNO-NCW en RVO wordt gewerkt aan versterking van de samenwerking, mede op basis van de beleidsreactie op de IOB-evaluatie van het PPS-netwerk. Aan de hand van best practices worden richtlijnen ontwikkeld voor de samenwerking tussen ambassades en business hubs wereldwijd. Ook is het onderzoek naar de mogelijkheden voor nauwere samenwerking tussen NL Works, Invest International en RVO gestart. In samenwerking met het ministerie van EZK en de Regionale Ontwikkelingsmaatschapp jen (ROM's) wordt onderzocht hoe de activiteiten van de ROM's beter kunnen aansluiten bij de kabinetsprioriteiten op het outbound internationaliseringsbeleid.

Vergroening handelsinstrumentarium en financieringsregelingen Het kabinet stimuleert het Nederlandse bedrijfsleven om onderdeel te zijn van de transities op verduurzaming en digitalisering. Daarbij past een verdere vergroening van het handels- en exportinstrumentarium en de economische dienstverlening door de overheid zelf, waaronder via het Nederlandse ambassadenetwerk. Ook de drie uitvoerders op het gebied van handelsbevordering (RVO NL, Invest International en Atradius DSB) zijn nauw betrokken bij het proces van vergroening, waarbij gemonitord wordt wat de huidige vergroening betekent voor het bedrijfsleven en de samenleving.

Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) is een belangrijk onderdeel van het verduurzamen van internationale waardeketens en het behalen van de SDG's. De aanstaande (Europese) IMVO-wetgeving moet, samen met flankerend OS-beleid, zorgen voor een positieve impact op mens en milieu in productielanden.

Focusgebieden Ontwikkelingssamenwerking

Klimaat

Het kabinet bljft de verhoogde beleidsambitie van de BHOS-nota en Internationale Klimaatstrategie in relatie tot ontwikkelingslanden gestand doen op het terrein van klimaatadaptatie, bossen en toegang tot hernieuwbare energie. Het betreft hier de verdubbeling van het aantal mensen met toegang tot hernieuwbare energie tot en met 2030, de verdubbeling van de inzet op het tegengaan van ontbossing per 2025 en bijdragen aan het streven in het Glasgow Climate Pact om adaptatiefinanciering te verdubbelen. In verband met de ombuigingen door de verhoogde asielinstroom zal minder dan voorzien worden ingezet op multilaterale klimaatfondsen. Deze keuze is ingegeven door het feit dat binnen dergelijke fondsen in mindere mate gestuurd kan worden op de in de beleidsnota en klimaatstrategie gestelde prioriteiten.

Voedselzekerheid

De wereldwijd verder verslechterende voedselzekerheid is aanleiding voor het kabinet om de intensivering op het thema voedselzekerheid te handhaven. De korting vindt daarom plaats op basis van het reguliere (oorspronkelijke) budget en is evenredig verdeeld over de beleidsar-tikelen ecologische duurzaamheid, groei in productiviteit, voeding en kennis. De streefwaarden voor de jaarlijkse resultaten wat betreft bereikte kleinschalige boerenhuishoudens en kwetsbare consumenten zijn naar beneden bijgesteld. De ambassadeprogramma's leveren een belangrijke toegevoegde waarde en het gedelegeerde budget naar de posten blijft daarom min of meer 50 procent. De intensivering blijft in stand en richt zich op emergency response en robuustheid/weerbaarheid van voedselsystemen conform het Mondiale Stappenplan Voedselzekerheid.⁶Daarmee wordt de inzet op versterking van ecologisch houdbare voedselproductie-systemen per saldo minder geraakt door de ombuigingen.

Mondiale Gezondheid en Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR)

De implementatie van de Nederlandse mondiale gezondheidsstrategie 2023 - 2030 is het uitgangspunt van de Nederlandse inzet op gezondheid. Het versterken van gezondheidssystemen en het verbeteren van toegang tot primaire gezondheidszorg en SRGR blijven centraal staan, maar centraal gefinancierde organisaties en de ambassades in SRGR-focuslanden krijgen hiervoor minder middelen dan eerder voorzien. Nederland bljft zich inzetten voor keuzevrijheid voor vrouwen en meisjes, goede informatievoorziening en toegang tot anticonceptie. Hierbij houdt het kabinet de voorziene extra inzet in stand op die thema's en op rechten van groepen die onder druk staan, en waar andere donoren minder in durven te investeren, zoals veilige abortus, seksuele voorlichting en de gezondheid van jongeren en gemarginaliseerde groepen. Ook de intensivering op primaire gezondheidssystemen bljft overeind, waarmee de capaciteit van landen wordt versterkt om ziekten zoals TBC en hiv te bestrijden, adequate zorg en informatie te bieden op het gebied van SRGR, maar ook de weerbaarheid tegen pandemieën te versterken. Ook bljft het kabinet extra inzetten op het versterken van de innovatiekracht op het terrein van gezondheid en het vergroten van betrokkenheid van de private sector, onder andere op het terrein van lokale productie van medische producten.

Migratie en opvang in de regio

Ruim 117 miljoen mensen zijn wereldwijd gedwongen ontheemd of stateloos onder meer door de toenemende ongelijkheid, instabiliteit en fragiliteit. Opvang in de regio staat in een aantal landen die grote aantallen vluchtelingen opvangen onder grote druk; dit geldt onder meer voor de Hoorn van Afrika, met name Oeganda, maar ook voor Libanon, Turkije en in toenemende mate voor Jordanië. In 2024 zal de noodzaak van steun aan landen die vluchtelingen opvangen in de regio onverminderd groot zijn. Nederland zal haar steun aan acht landen (Libanon, Jordanië, Irak, Egypte, Ethiopië, Kenia, Oeganda, Soedan) in die regio's intensiveren, zij het minder snel dan voorzien.

Nederland werkt met een aantal landen samen om migratiepartner-schappen te ontwikkelen met als doel het beperken van irreguliere migratie, het bevorderen van terugkeer bij onrechtmatig verblijf en de bescherming van migranten. Het kabinet heeft daarvoor extra middelen ter beschikking gesteld: het reguliere budget voor migratiesamenwerking is vanaf 2023 structureel van 34 miljoen naar 59 miljoen per jaar verhoogd. Het uitgangspunt is een effectief, duurzaam en gelijkwaardig partnerschap op basis van wederzijdse belangen, dat samen met het partnerland wordt vormgegeven, binnen de kaders van internationaal en Europees recht. De bilaterale inzet en Europese inzet liggen hierbij in elkaars verlengde.

Noodhulp

De verwachting is dat de humanitaire noden in 2024 blijven stijgen. De belangrijkste aanjagers voor humanitaire crises blijven conflict, klimaatverandering en de aanhoudende (economische) gevolgen van COVID-19.

In 2023-2024 is Nederland samen met het Nederlandse Rode Kruis co-voorzitter van de IFRC Donor Advice Group (DAG). Dit voorzitterschap richt zich onder meer op de humanitaire dimensie van lokalisering en klimaatverandering. Onze steun aan de Dutch Relief Alliance (DRA) gaat ook onverminderd door.

Multilaterale inzet

In multilateraal en bilateraal verband werkt Nederland aan het bereiken van de SDG's conform de 2030 Agenda. Multilaterale organisaties, zoals de VN, Wereldbank en regionale ontwikkelingsbanken, zijn voor Nederland onmisbare partnerorganisaties bij het bereiken van de SDG's.

Door de achteruitgang op de SDG's stijgen de noden en de financieringsbehoefte. Nederland steunt deze organisaties door middel van ongeoormerkte bijdragen en oefent tegelijkertijd invloed uit door een constructief-kritische dialoog aan te gaan. Als gevolg van de ombuigingen in 2024 en 2025 vallen de Algemene Vrijwillige Bijdragen voor UNICEF en UNDP lager uit dan voorzien. Daarmee zal Nederland minder goed kunnen voldoen aan de afspraken die gemaakt zijn in het kader van het Funding Compact, die gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van financiering van het VN-systeem in het kader van de VN-hervormingen.

Op alle bovengenoemde thema's zal tegel ijkertijd met een generieke korting ook geïntensiveerd worden, zoals voorzien in het coalitieakkoord en de BHOS-nota 'Doen waar Nederland goed in is'. Op onderstaande thema's wordt een generieke korting toegepast en zal de voorgenomen beleidsinzet binnen Ontwikkelingssamenwerking minder zijn dan voorzien. Om die reden zijn streefwaardes aangepast (zie tabel 4).

Water

Een belangrijke uitkomst van de VN WaterConferentie 2023 is de Water Actie Agenda. Nederland heeft zich gecommitteerd aan een flink aantal acties met multilaterale partners, nationale overheden in focuslanden, maatschappelijke organisaties, bedrijven en kennisinstellingen.

Toezeggingen, aangegaan in het kader van bovengenoemde Water Actie Agenda, zullen worden nagekomen in lijn met verwachtingen die Nederland op de VN 2023 Waterconferentie heeft gewekt; we tonen ons een betrouwbare partner. Om dit mogelijk te maken gegeven de ombuigingen wordt het uitgavenritme van ambassades wat vertraagd en wordt de balans in uitgaven centraal/decentraal, nu ca. 40/60, ca. 50/50. Goed scorende programma's met de Asian Development Bank en de Wereldbank zullen een impuls geven aan resultaatbereiking: meer waterzekerheid en weerbaarheid tegen droogte en overstromingen voor miljoenen mensen en gemeenschappen in regio's waar tientallen miljoenen mensen kwetsbaar zijn voor de impact van deze extremen. Programma's die relatief minder scoren op directe resultaatbereiking zullen worden afgebouwd. De streefwaarde dat gemiddeld drie miljoen mensen voordeel ondervinden van de Nederlandse inspanningen op verbeterd waterbeheer bljft gehandhaafd.

De verhoging van de resultaatdoelen zoals voorzien in de Internationale Klimaat Strategie (in 2030 minimaal vier miljoen extra mensen minder kwetsbaar voor wateronzekerheid als gevolg van klimaatverandering) wordt geschrapt. Speerpunt binnen het drinkwater-, sanitatie- en hygiëne-programma (WASH) bljft financiële innovatie en hefboomwerking van ODA-investeringen, die een veelvoud aan binnenlandse private investeringen in de partnerlanden mobiliseren voor uitbreiding en verbetering van water- en sanitaire diensten. Programma's van Aqua4All en het FINISH programma lopen hierin voorop. De streefwaarden dat in 2024 2,2 miljoen mensen met Nederlandse financiering toegang krijgen tot veilig drinkwater en 3,8 miljoen mensen tot sanitaire voorzieningen blijven gehandhaafd. Dit is in lijn met de 30/50 miljoen doelstelling voor de periode 2016-2030. Verhoging van de resultaatdoelen zoals voorzien in de Internationale Klimaat Strategie (in 2030 zeven miljoen mensen extra toegang tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen) wordt geschrapt.

Veiligheid en rechtsorde

In onveilige en fragiele landen is de uitdaging om onze doelen te behalen het grootst, en niet zonder risico's. In situaties van plotselinge politieke omwentelingen of staatgrepen wordt onze OS-inzet opnieuw gewogen en kan leiden tot beleidswijzigingen als gevolg van die veranderde context. Daarom werkt Nederland in deze gebieden zoveel mogelijk adaptief: programma's worden actief gemonitord en geëvalueerd, en zo nodig regelmatig aangepast. In 2024 gaat de door Nederland opgezette internationale Justice Action Coalition met meer leden een nieuwe fase van samenwerking in. Nederland behoort tot de grote donoren van de VN Vrede en Veiligheidspilaar en is daardoor nauw betrokken bij strategiebepaling.

In die rol pleit Nederland onder meer voor een mensgerichte benadering, de integratie van mentale en psychosociale steun in vredesopbouw en betere strategische samenwerking tussen de VN, de Wereldbankgroep en andere partners. In 2024 verwacht het kabinet op het gebied van vredesopbouw nieuwe strategische partnerschappen aan te gaan met maatschappelijke organisaties.

Private sector ontwikkeling, inclusief innovatieve financiering In 2024 bljft Nederland kleine bedrijven, micro-, vrouwelijke en jonge ondernemers en innovaties uit ontwikkelingslanden ondersteunen door versterking van het ondernemingsklimaat, handel voor ontwikkeling en financiële inclusie. Bijzondere aandacht gaat uit naar pijplijnontwikkeling en groene investeringen die bijdragen aan klimaatbestendigheid, -mitigatie en aanpassing in lage en lage-middeninkomenslanden. Hiertoe is ook de inzet op infrastructuur belangrijk. Deze draagt ook bij aan economische groei en werkgelegenheid. Doordat een substantieel deel van nieuwe verplichtingen op dit terrein pas over een aantal jaren tot uitgaven zal leiden, is de verwachting dat de doorwerking van de ombuiging op werk en inkomen in ontwikkelingslanden beperkt zal zijn.

Het mobiliseren van publiek-private financiering is cruciaal om de SDG's en klimaatdoelen te bereiken en vormt dan ook onderdeel van de internationale beleidsinzet van Nederland. In 2024 wordt op verschillende manieren gewerkt aan opschaling van private financiering. Innovaties worden gesteund die vermogensbeheerders, pensioenfondsen en banken, ook in ontwikkelingslanden, in staat stellen om investeringen in ontwikkelingslanden te doen. Focus ligt daarbij op mogelijkheden om kansen voor institutionele investeerders te benutten. Zo wordt optimaal gebruik gemaakt van private financiering en kan schaars publiek geld worden ingezet waar het noodzakelijk is.

Versterking maatschappelijk middenveld

In 2024 blijft ondersteuning van het maatschappelijk middenveld een prioriteit van het kabinet. Via het beleidskader Versterking Maatschappel ijk Middenveld blijft Nederland 42 strategische partnerschappen steunen in hun rol van pleiten en beïnvloeden. Binnen die partnerschappen krijgen organisaties uit het mondiale zuiden steeds meer invloed. Ook de kennisuitwisseling binnen en tussen partnerschappen wordt in toenemende mate gedreven en gestuurd vanuit het zuiden, wat ook leidt tot meer impact en beter inzicht in de lokale contexten waarin partnerorganisaties werken. Ook zet het kabinet zich bilateraal en in EU-, VN- en OESO/DAC-verband in voor civic space. De verwachting is dat de zorgwekkende trend van krimpende civic space en toenemende repressie aanhoudt. Nederland zet daarom in op het vergroten van de online en offline veiligheid en weerbaarheid van mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties via o.a. het Digital Defenders Partnership. Bovendien streeft Nederland naar structurele en duurzame versterking van lokale organisaties en zet daarbij in op directe financiering van het werk van lokale organisaties via instrumenten zoals VOICE, Leading from the South, Civic Space Fund, Country Based Pooled Funds (CBPF) en in financieringsinstrumenten onder het beleidskader Versterking Maatschappel ijk Middenveld. Het kabinet geeft daarbij prioriteit aan vrouwen, meisjes en LHBTIQ+ personen.

Gendergelijkheid en empowerment van vrouwen en meisjes Het feministisch buitenlands beleid wordt in 2024 verder ingevuld via de vier centrale principes. Een genderanalyse wordt gehanteerd bij de beoordeling van alle programma's, ook wanneer deze niet specifiek gericht zijn op de positie van vrouwen en gemarginaliseerde groepen. In 2024 wordt opvolging gegeven aan de gemaakte afspraken tijdens de door Nederland georganiseerde bijeenkomsten over feministisch buitenlands beleid en zal Nederland prominent aanwezig zijn in onder meer Gendernet van de OESO-DAC en het internationale netwerk aangaande 'Vrouwen, vrede & veiligheid'. Het kabinet blijft maatschappelijke organisaties steunen die zich inzetten voor SDG 5, vrouwenrechten en gendergelijkheid, op landen-, regionaal en internationaal niveau. Voor 2024 geldt dat alle programma's onder het SDG 5 fonds meer dan voorgaande programma's gericht zijn op focusregio's alsook versterking van deelname en leiderschap van (Zuidelijke) vrouwenrechtenorganisaties.

Jongeren en onderwjs

Het kabinet blijft samenwerken met jongeren als leiders en als partners.

In 2024 verlegt de Nederlandse onderwijsinzet de focus naar beroeps- en hoger onderwijs, zoals aangekondigd in de BHOS-nota. In de komende periode wordt een meerjarig beroeps- en hoger onderwijsprogramma gestart, gericht op de groei van een ondernemende, jonge en weerbare generatie met meer perspectief op de arbeidsmarkt en in de samenleving, waarbij wordt aangesloten bij de prioriteiten van een land. Het Orange

Knowledge Programme (OKP) wordt in 2023 afgerond. De Nederlandse deelname aan het Global Partnership for Education (GPE) wordt na afloop van het lopende contract (in 2025) beëindigd.

Focusgebieden combinatiebeleid

Inzet op duurzaamheids- en digitale transities in combinatielanden In de BHOS-nota aangewezen 'combinatielanden' - acht opkomende markten in Afrika, vier in Azië, plus Colombia en Oekraïne - is in 2024 een twintigtal zogeheten 'combitracks' in uitvoering gericht op synergie tussen de inzet voor handel, investeringen en ontwikkeling. Het zijn meerjarige trajecten die Nederlandse oplossingen voor vergroening en/of digitalisering in deze markten opschalen. Dit wordt gedaan door middel van publiek-private samenwerking, investeringen of ontwikkelingssamenwerking in nauwe samenhang. Invest International speelt een actieve rol om private en publieke investeringen aan te jagen in deze landen. Op deze manier helpen we een sector in een combinatieland vergroenen en/of digitaliseren op een manier die ook het verdienvermogen van zowel dit land als Nederland verbetert en die leidt tot waardig werk. Zo wordt in Nigeria de verkoop van Nederlandse geïntegreerde zonne-energiesys-temen opgeschaald, terwijl we de opleiding van Nigeriaanse installateurs en lokale wetgeving helpen verbeteren. Een gecombineerde werkwijze in Marokko richt zich op klimaatadaptatie in de tuinbouw. In Kenia staan digitale oplossingen voor verbeterde gezondheidszorg centraal. In Zuid-Afrika wordt bijgedragen aan de ontwikkeling van de groene waterstof-sector.

Verduurzamen waardeketens en handelsfacilitatie

Om het handelssysteem beter te laten werken voor ontwikkelingslanden bljft Nederland inzetten op het behoud van een open en genereus stelsel bij de herziening van het Algemeen Preferentieel Stelsel (APS) en wordt er gewerkt aan een ambitieuze inzet voor WTO MC13. Nederland continueert de inzet op programma's die non-tarifaire handelsbarrières op het Afrikaanse continent wegnemen met het oog op de totstandkoming van de Afrikaanse vrijhandelszone. Deze inzet is gericht op het behalen van significante tijds- en kostenbesparingen voor handel langs specifiek e handelscorridors. Het komende jaar ligt de focus op het verduurzamen van die handelscorridors. In 2024 ligt de focus op de verdere uitwerking van flankerend beleid bij IMVO. Met OS-programmering wordt gezorgd dat de Nederlandse inzet op Mensenrechten en Bedrijfsleven, zowel internationaal, Europees als nationaal, leidt tot positieve ontwikkelingsimpact. Belangrijke ketens zijn agri-commodities (met extra aandacht voor cacao en palmolie), textiel, (conflict)mineralen en metalen. Op deze terreinen heeft Nederland naast een economisch ook een duurzaamheidsbelang. Belangrijke doelgroepen in deze ketens en landen zijn met name kleinschalige producenten zoals zelfstandige boeren en arbeiders op plantages en in fabrieken, waaronder veel vrouwen en jongeren. De aandacht zal uitgaan naar het monitoren van de impact van IMVO-wetgeving op OS-landen in samenwerking met partners om voortgang te meten van uitvoering van de wetgeving en regelmatige rapportage en transparantie te waarborgen. Belangrijk is het versterken van de capaciteit van en partnerschap met de producerende landen.

Realiseren SDG's met beleidscoherentie

De inzet op de thema's uit het Actieplan Beleidscoherentie voor Ontwikkeling - het tegengaan van onwettige geldstromen, het verminderen van de mondiale voetafdruk en het aanpakken van de vaccinongelijkheid -

wordt in 2024 voortgezet in samenwerking met andere ministeries. Zo zet Nederland zich in voor het vergroten van de lokale productiecapaciteit van vaccins en medicijnen. In gezamenlijkheid met LNV, IenW en EZK, op basis van onderzoek van het CBS en PBL, zal bekeken worden hoe de negatieve effecten op ontwikkelingslanden veroorzaakt door Nederlandse consumptie, productie en handelsstromen verminderd kunnen worden.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Toelichting

Ombuigingen

In dit onderdeel wordt een overzicht op hoofdlijnen gegeven van de belangrijkste mutaties die zijn opgetreden tussen de begroting 2023 en de huidige begroting voor 2024. Een deel van de mutaties is eerder toegelicht in de eerste suppletoire begroting 2023. Verder wordt conform de toezegging aan het lid Thijssen (TZ202305-088) in deze tabel per (sub) begrotingsartikel inzichtelijk gemaakt waar wordt omgebogen. De precieze uitwerking van de ombuigingen per beleidsartikel is terug te vinden in onderdeel 3 van deze begroting.

In deze begroting zijn de ombuigingen naar aanleiding van de verwachte extra toestroom van asielzoekers uit DAC-landen verwerkt waardoor een herschikking binnen het ODA-budget (dat op verschillende departementale begrotingen staat) heeft plaatsgevonden. Door een hogere bezetting in het COA stijgt de asieltoerekening, waardoor er minder middelen overbl ijven voor de OS-programma's. De herschikking betekent een totale ombuiging op de BHOS-begroting van EUR 3,5 miljard in de periode 2023-2026. De buffer die op het verdeelartikel 5.4 is aangehouden, wordt ingezet ter dekking van deze ombuigingen. In het hierboven weergegeven overzicht zijn de ombuigingen cijfermatig weergegeven op artikel en sub-artikelniveau. De macro-economische cijfers van het CPB (MEV) leiden daarentegen tot extra ODA-budget. Deze is in 2024 ingezet om de ombuigingen op de beleidsartikelen te dempen. Ook de bijdrage vanuit het Ministerie van Buitenlandse Zaken deelt mee in deze meevaller.

Bij het opstellen van de begroting voor 2024 en het verwerken van de ombuigingen hierin, is gekozen voor twee uitgangspunten: continuïteit van beleid en uitvoerbaarheid. Het coalitieakkoord en de BHOS-nota, die besproken is met de Kamer, blijft de leidraad voor ons beleid. De intensiveringen die in deze nota zijn aangekondigd zijn daarom uitgezonderd van de ombuigingen. Vervolgens heeft het kabinet een korting moeten toepassen op ODA-uitgaven in alle subartikelen van de BHOS-begroting. Dit heeft consequenties voor de geplande inzet en resultaten. Het kabinet beoogt dit zodanig te doen dat Nederland een betrouwbare donor bljft en zoveel mogelijk juridische verplichtingen gestand kan blijven doen.

IDA-kasschuif (begroting Financiën)

Om een bijdrage te leveren aan de herschikking van het ODA-budget en daarmee aan de ombuigingen op de BHOS-begroting is het betaalritme van de betalingen aan de Wereldbank voor de International Development Association gewijzigd. Deze betalingen worden gedaan vanuit de begroting van het Ministerie van Financiën. Dit zorgt voor lagere betalingen in 2023-2026 en een hogere betaling in 2027.

Bijdrage begroting Buitenlandse Zaken aan asieltegenvaller Ter dekking van de asieltegenvaller wordt ook een beroep gedaan op ODA-budgetten op de BZ-begroting. De bijdrage vanaf de BZ-begroting komt uit de budgetten van de VN-bijdrage, het Mensenrechtenfonds ODA, Mensenrechtenfonds Multilateraal en het Stabiliteitsfonds ODA.

Tabel 2 Belangrijkste beleidsmatige ontvangstenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1.000)

Toelichting

De ontvangsten op artikel 1 zijn toe te schrijven aan hoger geraamde ontvangsten op het DTIF-instrument. Verder zijn de geraamde ontvangsten voor Dutch Good Growth Fund(DGGF) hoger dan eerder begroot. Dit wordt onder andere veroorzaakt door hogere premieontvangsten en terugbetalingen op wisselfinancieringen voor DDGF In dit kader wordt de uitgavenraming structureel verhoogd met EUR 3,7 miljoen. Bovendien wordt het budget van Private Sector Development (PSD) met EUR 4 miljoen verhoogd. Deze verhoging is een gevolg van de desaldering van de extra ontvangsten op DGGF (structureel).

De ontvangsten op artikel 5.20 zijn een bijstelling van de raming van de ontvangsten naar aanleiding van aflossingen van begrotingsleningen verstrekt door NIO.

2.3 Indicatoren en streefwaarden Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Bij de vormgeving van beleidsinstrumenten en activiteiten wordt standaard aandacht besteed aan doelmatigheid en doeltreffendheid. Bij de identificatie en beoordeling van activiteiten, zorgt een toets op beleidsrelevantie en kwaliteit, en de afweging van alternatieven (zgn. «Quality at Entry») voor borging van kwaliteit en het verkrijgen van beter inzicht in de realisatie van de beleidsprioriteiten. Daarnaast vindt periodiek een analyse plaats van de samenhang en kwaliteit van het activiteitenportfolio per thema of land (de portfolioschouw). Bij de portfolioschouw van alle hoofdthema's van ontwikkelingssamenwerking ligt de focus op behaalde resultaten en onderliggende analyses, mede op basis van indicatoren en streefwaarden.

Indicatoren maken het effect van interventies meetbaar en drukken dit uit in te bereiken en bereikte streefwaarden op diverse niveaus: impact, outcome, output en input. De indicatoren en streefwaarden in deze begroting liggen voornamelijk op outcome niveau, en zijn SMART geformuleerd (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden). Voor het meten van de doelen op het gebied van voedselzekerheid worden geen outcome maar output indicatoren gebruikt, die zorgen voor preciezere en meer betrouwbare gegevens.

De streefwaarden en indicatoren zijn afgeleid van de Sustainable Development Goals (SDG's), die internationaal zijn afgesproken tijdens de VN-top daarover in september 2015. Deze goals worden zowel nationaal als internationaal gemonitord. In de indicatorentabel is een verwijzing opgenomen naar de corresponderende SDG.

Doelen en ambities strekken zich uit over een langere termijn. Inspanningen in ontwikkelingssamenwerking zullen in veel gevallen pas na een aantal jaar vruchten afwerpen en niet lineair verlopen. Voor de lange termijn wordt de horizon van 2030 van de SDG's gehanteerd. Deze termijn wordt voor de BHOS-begroting opgesplitst in drie overzienbare periodes van eerst vier en dan twee keer vijf jaar. De indicatoren en eventueel bijbehorende streefwaarden zullen daarom periodiek worden bijgesteld (eerste periode van 2017 tot en met 2020; tweede van 2021-2025 en derde van 20262030). Uitzonderingen zijn water, sanitaire voorzieningen en voorlichting over hygiëne, en klimaat waarvoor per indicator reeds streefwaarden zijn vastgelegd voor 2030, het eindjaar van de SDG's.

De werkelijk behaalde resultaten worden gerapporteerd in het Jaarverslag met een toelichting op de succes- en faalfactoren. De realisaties voor de indicatoren in het jaar 2019 (voor buitenlandse handel is het 2020) worden gehanteerd als referentiewaarden. De meeste streefwaarden zijn uitgedrukt in absolute getallen die in een jaar worden bereikt (aantal personen, organisaties). In een aantal gevallen betreffen de streefwaarden cumulatieve waarden (dus een optelsom van de bereikte resultaten in alle jaren binnen de meetperiode).

Omdat niet alle resultaten kwantitatief meetbaar en aggregeerbaar zijn, dienen deze indicatoren en streefwaarden in samenhang te worden bezien met de overige in deze begroting geformuleerde (kwalitatieve) doelen en resultaten. Aanvullende resultaten en nadere toelichting op ontwikkelingssamenwerking zijn terug te vinden op www.osresultaten.nl.

Het CBS brengt op verzoek van het kabinet vanaf 2019 elk jaar in september een publicatie uit waarin nader wordt ingegaan op de internationalisering van de Nederlandse economie en de effecten daarvan op onder andere economische groei, werkgelegenheid en productiviteit.

de betreffende bedrijven

1 De wijze waarop indicatoren moeten worden geïnterpreteerd is uitgewerkt in methodologische notities. Tijdens overleg met de Algemene Rekenkamer over hun nog te publiceren onderzoek naar verantwoorden en leren van ontwikkelingssamenwerking: schoon drinkwater en sanitatie bleek dat deze notities voor uitvoerders niet altijd voldoende waren om de aantallen personen die toegang krjgen tot water en sanitaire voorzieningen eenduidig te kunnen verantwoorden. Nieuwe notities gaan nu gedetailleerd in op de wijze waarop moet worden verantwoord, inclusief hoe direct en indirect bereikte personen te tellen.

2.4 Planning Strategische Evaluatie Agenda

In de tweede helft van 2023 worden twee Periodieke Rapportages afgerond die antwoord zullen geven op een aantal kennis- en inzichtvragen binnen BHOS artikel 2 zoals die in voorgaande jaren zijn geformuleerd. De eerste Periodieke Rapportage zal lering trekken uit de uitvoering van het Nederlands klimaatbeleid in Ontwikkelingslanden tussen 2016 en 2021. De tweede Periodieke Rapportage binnen dit beleidsartikel trekt conclusies over de coherentie van Nederlandse interventies en de effecten daarvan op het gebied voedselzekerheid, water en klimaat, zowel binnen het eigen beleid als in de lokale context, in diezelfde periode. Met de publicaties van deze Periodieke Rapportages zijn de SEA-thema's "Nederlands klimaatbeleid ten behoeve van ontwikkelingslanden" en «Coherentie van het Nederlands beleid en effecten op voedselzekerheid, water en klimaat in ontwikkelingslanden» beëindigd. Voor een beschrijving van deze thema's wordt verwezen naar bijlage 4 van de MVT bij de begroting van 2023.

Voor een uitgebreide uitwerking van de Strategische Evaluatie Agenda, zie «Bijlage 4: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda» van deze begroting. Daar wordt ook een beschrijving van de beleidsthema's en subthema's gepresenteerd.

Voor het meest recente overzicht van de uitvoering van de Strategische Evaluatie Agenda tot nu toe, zie de tabel «Afgerond evaluatie- en overig onderzoek» uit het jaarverslag 2022.

Voor het meest recente overzicht van de realisatie van beleidsdoorlichtingen en Periodieke Rapportages bij de Rijksoverheid, klik op deze link: Ingepland en uitgevoerd onderzoek.

2.5 Overzicht risicoregelingen

Tabel 6 Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

Artikel    Omschrijvitoitstaande Geraamd Geraamd Uitstaande Geraamd Geraamd Uitstaande Garantie- Totaal

Toelichting op overzicht risicoregelingen

FOM

De Faciliteit Opkomende Markten (FOM) is medio 2016 opgegaan in het Dutch Trade and Investment Fund (DTIF). Het komende jaar betreft daarom louter het beheer en afbouw van de bestaande portefeuille. De middelen die de komende jaren vrijvallen worden toegevoegd aan het DTIF.

DGGF

Het Dutch Good Growth Fund (DGGF) bestaat uit drie onderdelen:

• - 

  Onderdeel 1 voorziet in het financieren van Nederlands midden- en kleinbedrijf dat ontwikkelingsrelevante investeringen wil doen in lage-en middeninkomenslanden.

• - 

  Onderdeel 2 financiert het lokaal midden- en kleinbedrijf in lage- en midde-ninkomenslanden.

• - 

  Onderdeel 3 voorziet in het financieren en verzekeren van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf dat wil exporteren naar lage- en middeninkomens-landen.

Binnen alle drie de onderdelen van het DGGF is het mogelijk om garanties te verstrekken, waarvoor kostendekkende premies worden betaald. Voor onderdeel 2 dat uitgevoerd wordt door PwC en Triple Jump houdt de fondsbeheerder zelf een reserve aan ter grootte van de verstrekte garanties, waardoor het begrotingsrisico voor BHOS nihil is.

Om een buffer op te kunnen bouwen en de schommelingen in de tijd op te kunnen vangen wordt voor onderdeel 1 en 3 van het DGGF gebruik gemaakt van het instrument 'interne begrotingsreserve. De reserve wordt gevuld vanuit de middelen die voor de onderdelen 1 en 3 van het DGGF beschikbaar zijn voor garanties. De uiteindelijke hoogte van de begrotingsreserve is gerelateerd aan de hoogte van de garantieplafonds die voor de onderdelen 1 en 3 per onderdeel van het DGGF zijn vastgesteld, respectievelijk 1:2 en 1:3. Het garantieplafond voor de onderdelen 1, 2 en 3 is vastgesteld op EUR 675 miljoen.

De voorwaarden van het DGGF zijn medio 2018 aangepast voor steun op maat aan Nederlandse bedrijven die willen opereren in risicovolle landen. Daarnaast zijn de financierings- en ondersteuningsmogelijkheden voor het midden- en kleinbedrijf verruimd en zullen Nederlandse investeerders, exporteurs en start-ups beter en sneller worden bediend en waar nodig technische assistentie krijgen. Overigens is het risicoprofiel van de regeling door deze aanpassingen niet gewijzigd.

Onderdeel 1 (uitvoerder Invest International Public Programmes B.V.)

Met ingang van 1 oktober 2021 is de uitvoering van DGGF Onderdeel 1 overgedragen door RVO.NL aan Invest International Public Programmes B.V.

Als een commerciële partij (vaak een bank) bereid is mee te financieren zal er worden getracht een garantie in te zetten als instrument. Met dit instrument zal de overheid borg staan voor een percentage van de financiering die een bank, lokaal dan wel Nederlands, geeft. De Nederlandse staat neemt een deel van de risico's over, waardoor een bank eerder geneigd zal zijn financiering te verschaffen. Ook is het mogelijk dat de overheid borg staat voor een gedeelte van de financiering in het geval van een tekort aan onderpand van de Nederlandse MKB'er.

De inzet van het DGGF is om in het geval van lokale banken samen te werken met zogenaamde netwerkbanken, zijnde banken met een uitgebreid netwerk en/of vele vestigingen in DGGF-landen.

DGGF onderdeel 2 (Price Waterhouse Coopers / Triple Jump)

Het totaal beschikbare kasbudget van DGGF onderdeel 2 is EUR 409 miljoen. Om de fondsbeheerder in de gelegenheid te stellen dit budget volledig in te kunnen zetten zullen zij, conform het toetsingskader, voor een hoger bedrag contracten moeten kunnen aangaan met intermediaire fondsen. Het gaat hier dus om een overcommitteringsruimte in de vorm van een garantie aan de fondsbeheerder van maximaal EUR 100 miljoen (garantieplafond). De fondsbeheerder zal zelf een reserve aanhouden voor het verstrekken van garanties aan intermediaire fondsen.

Onderdeel 3 (uitvoerder Atradius)

De aanvullende EKV, die bij onderdeel 3 van het DGGF wordt verstrekt, werkt hetzelfde als de reguliere EKV. De politieke en commerciële risico's van exporttransacties worden verzekerd. Er kan aanspraak worden gemaakt op de polis als één van de gedekte schadeoorzaken leidt tot non-betaling van de vordering. De waaier van specifieke verzekeringen (bijvoorbeeld, exporteurs- en bankpolis, werkkapitaaldekking en garantiedekkingen etc.) die bij de EKV worden gevoerd, kunnen ook onder onderdeel 3 van het DGGF worden verzekerd. Met onderdeel 3 van het DGGF wordt een aanvulling geboden op de mogelijkheden onder de reguliere EKV voor ontwikkelingsrelevante exporttransacties. De noodzaak is er in gelegen dat een aantal exporttransacties nu geen doorgang vindt, terwijl die wel ontwik-kelingsrelevant zijn. Daarnaast biedt onderdeel 3 van het DGGF financiering voor kleine transacties (tot EUR 5 miljoen) waarvoor geen bankfinanciering verkregen kan worden. In die gevallen wordt de financiering ook verzekerd.

DRIVE

Met ingang van 1 oktober 2021 is de uitvoering van Development Related Infrastructure Investment Vehicle (DRIVE) overgedragen door RVO.NL aan Invest International Public Programmes B.V.

Met DRIVE worden investeringen in publieke infrastructuurprojecten gefaci-liteerd die b ijdragen aan een goed ondernemingsklimaat en de ontwikkeling van de private sector in lage- en middeninkomenslanden. DRIVE doet dit middels:

• - 

  Het verstrekken van subsidies met of zonder terugbetalingsverplichting (lening of a fonds perdu) aan het bedrijfsleven wereldwijd.

• - 

  Het doen van schenkingen aan overheidsorganen in ontwikkelingslanden.

• - 

  Het verstrekken van garanties. Verder is er aanvullende EKV beschikbaar aan de reguliere dekkingsmogelijkheden voor export- en investerings-transacties door exportkredietverzekeraars in het kader van de OESO consensus. Het verstrekken van garanties is ter dekking van eventuele verliezen op een verstrekte financiering die een financier op grond van een overeenkomst met de lokale overheid is aangegaan.

De voorwaarden voor het verstrekken van garanties zijn in 2022 aangepast. Het garantieplafond voor DRIVE is vastgesteld op EUR 55 miljoen per jaar tot en met 2026. Daarnaast kan Atradius bij deze transacties het kredietrisico van de commerciële tranches verzekeren. Ter afdekking van de risico's en ter compensatie van de mismatch in de tijd tussen (premie)inkomsten en uitgaven (ten behoeve van schades), is afgesproken een interne begrotingsreserve aan te houden volgens de hefboom 1:3. Tevens is bij de start van

DRIVE besloten tot een minimale omvang van de begrotingsreserve van EUR 12,5 miljoen ter dekking van het extra financiële risico dat de Staat kan gaan lopen door het verstrekken van garanties en verzekeringen.

DTIF

Het Dutch Trade Investment Fund (DTIF) bestaat uit twee onderdelen:

• - 

  Onderdeel 1 voorziet in het financieren van Nederlands midden- en kleinbedrijf dat ontwikkelingsrelevante investeringen wil doen in lage-en middeninkomenslanden.

• - 

  Onderdeel 2 voorziet in het financieren en verzekeren van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf dat wil exporteren naar lage- en middeninkomens-landen.

Met ingang van 1 oktober 2021 is de uitvoering van DTIF

Onderdeel 1 overgedragen door RVO.NL aan Invest International Public

Programmes B.V.

Het Dutch Trade and Investment Fund (DTIF) is een garantieregeling. Het DTIF verstrekt financieringen (garanties, leningen, wissels) voor directe investeringen en export van Nederlandse bedrijven, indien banken en andere financiële instellingen deze financiering niet bieden, en er wordt voldaan aan de criteria die gelden voor publieke interventie. Het DTIF is non-ODA en is beschikbaar voor landen die niet worden bediend door het DGGF. Hierdoor verbetert de synergie tussen de handels- en OS-agenda. Ten behoeve van het DTIF wordt de bestaande (garantie)regeling FOM afgebouwd. Het totale budget bedraagt EUR 170 miljoen. Het garantieplafond is vastgesteld op EUR 140 miljoen. Er wordt een kostendekkende premie geheven en de regeling wordt in 2023 geëvalueerd. Ter afdekking van de risico's en ter compensatie van de schommelingen in de tijd tussen (premie)inkomsten en uitgaven (ten behoeve van schades), is een begrotingsreserve ingesteld. Deze begrotingsreserve wordt gevuld op basis van de hefboom 1:4. Tevens is bij de start van DTIF besloten tot een minimale omvang van de begrotingsreserve van EUR 5 miljoen ter dekking van het extra financiële risico dat de Staat kan gaan lopen door het verstrekken van garanties en verzekeringen.

NIO

De NIO is in 1965 opgericht als volledige dochter van de Nationale Investeringsbank. Deze was destijds een volledige staatsbank en is in 1945 opgericht om de Marshall hulp te kanaliseren naar het Nederlandse bedrijfsleven. Het doel van de dochteronderneming NIO was leningen te verstrekken aan ontwikkelingslanden onder gunstige voorwaarden zodat deze landen, die destijds geen toegang hadden tot de reguliere kapitaalmarkt, in staat werden gesteld ontwikkelingsrelevante investeringen te doen. Deze leningen hadden een lange looptijd en een lage rente.

Deze zogenaamde bilaterale concessionele leningen waren destijds een onderdeel van het Nederlandse ontwikkelingssamenwerkingsbeleid. In een overeenkomst die in 1993 is gesloten tussen de minister voor Ontwikkelingssamenwerking en NIO is geregeld dat de Staat garant staat voor de financiering van NIO. De Staat heeft zich jegens NIO verplicht om middelen ter beschikking te stellen in het geval NIO niet zelfstandig in staat is om (her)financiering aan te trekken op de kapitaalmarkt voor reeds verstrekte leningen wegens incidentele krapte. Tevens heeft de Staat zich verplicht om de NIO te compenseren in geval debiteuren in gebreke blijven, voor zover dat ertoe zou leiden dat de NIO zelf niet is om aan zijn verplichtingen kan voldoen. Eind jaren negentig is de Nationale Investeringsbank geprivatiseerd en in 2000 zijn de aandelen NIO overgenomen door FMO. Na 2001 zijn geen nieuwe concessionele leningen door NIO verstrekt. NIO bleef vanaf dat moment verantwoordelijk voor het beheer van de afgesloten leningen. In 2010 heeft De Staat de aandelen van FMO overgenomen. Premieheffing is niet van toepassing en de komende jaren zijn gericht op de volledige afbouw van de portefeuille.

Regionale Ontwikkelingsbanken

AfDB (African Development Bank)

De garanties voor de Afrikaanse Ontwikkelingsbank Groep zijn in SDR vastgesteld. De nominale waarde van een aandeel bedraagt SDR 10.000. Inmiddels kent de Afrikaanse Ontwikkelingsbank 81 lidstaten: 54 regionale en 27 niet-regionale leden. De bank verstrekt niet-concessionele leningen aan kredietwaardige Afrikaanse landen. De bank heeft aandelenkapitaal waarvan 6% daadwerkelijk ingelegd (paid-in capital), de andere 94% geldt als garantiekapitaal (callable capital). De AfDB richt zich op een specifiek terrein (armoedebestrijding, inclusieve groei, duurzame ontwikkeling) dat onvoldoende wordt gedekt door commerciële banken. Nederland heeft een aandeel van 0,85% in de bank. Op basis van het garantiekapitaal is de AfDB in staat goedkoop geld aan te trekken op kapitaalmarkten en dit door te lenen aan landen voor ontwikkelingsdoeleinden. Premieheffing is niet van toepassing.

AsDB (Asian Development Bank)

De garanties voor de Aziatische Ontwikkelingsbank (AsDB) zijn in SDR vastgesteld. De AsDB werd in 1966 opgericht door een groep van 31 landen, waaronder Nederland. Sindsdien is het gegroeid naar 68 lidstaten: 49 regionale en 19 niet-regionale. De AsDB heeft als mandaat het bevorderen van economische groei en regionale samenwerking in Azië en de Stille Oceaan regio. Sinds 1999 is de overkoepelende doelstelling van de bank armoedebestrijding. De bank heeft aandelenkapitaal waarvan 5% daadwerkelijk ingelegd (paid-in capital), de andere 95% geldt als garantiekapitaal (callable capital). Het aandeel garantiekapitaal wordt door lidstaten vastgesteld tijdens afspraken over kapitaalverhogingen. De Board (raad van bewindvoerders) bestaat uit 12 leden. Nederland zit in een kiesgroep met Canada, Denemarken, Finland, Ierland, Noorwegen en Zweden. De bewindvoerder van deze kiesgroep is altijd een Canadees. Premieheffing is niet van toepassing.

IDB (Inter-American Development Bank)

De IDB-Groep garanties voor de Inter-American Development Bank (IDB) zijn in USD vastgesteld. De IDB-Groep, opgericht in 1959, bestaat naast de IDB uit IDB Invest (de private sector poot), en het IDB Lab (innovatie). De IDB heeft 48 lidstaten waarvan 26 lenende landen. Naast Canada en de VS zijn de overige 20 lidstaten 'niet regionale landen' buiten het westel ijk halfrond, waaronder Nederland (sinds 1976). De bank wordt gefinancierd op basis van het aandelenkapitaal, waarvan lidstaten een deel inleggen en een deel in de vorm van garanties verstrekken. Op basis van het aandelenkapitaal verstrekt de IDB leningen aan de nationale overheden en aan particuliere bedrijven in de regionale landen. Het Nederlandse aandeel bedraagt 0,200%. Daarnaast bedraagt het Nederlandse aandeel in IDB Invest 0,66%. Premieheffing is niet van toepassing.

• 3. 

  Beleidsartikelen

Artikel 1: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

A.    Algemene doelstelling

Artikel 1 beoogt twee, met elkaar samenhangende, doelen ter bevordering van duurzame inclusieve groei wereldwijd, waarbij wordt ingespeeld op mondiale transities.

Enerzijds wordt ingezet op een versterkt internationaal verdienvermogen van Nederland, nu en in de toekomst. Hiervoor werkt Nederland, ook met het oog op het grote aantal banen dat hierbij relevant is, aan een toekomst-bestendig handels- en investeringssysteem dat gebaseerd is op hoge standaarden en Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO), aan vergroening van het handelsinstrumentarium, uitvoering van exportcontrole en het ontwikkelen en het uitvoeren en houden van toezicht op sancties op technologie en goederen.

Anderzijds wordt ingezet op verminderde armoede en maatschappel ijke ongelijkheid. Door versterking van het ondernemingsklimaat, handel voor ontwikkeling en financiële sector ontwikkeling, met een focus op vrouwelijke en jonge ondernemers, wordt de economische weerbaarheid en de private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden versterkt.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

Het vergt een kabinetsbrede inspanning om deze doelstellingen te verwezenlijken. De minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking werkt hiertoe in het bijzonder samen met de minister van Financiën, de staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst, de minister van Economische Zaken en Klimaat, de minister voor Klimaat en Energie, de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de minister voor Rechtsbescherming, de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de AIVD en MIVD.

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• - 

  Het financieren van de jaarlijkse verdragscontributie van het Koninkrijk aan de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en daarnaast enkele programma's binnen de WTO gericht op een betere integratie van ontwikkelingslanden.

• - 

  Het voeren van een op maat gesneden en onderling samenhangend financieel instrumentarium gericht op export- en investeringsbevor-dering voor het Nederlands bedrijfsleven en het bedrijfsleven in ontwikkelingslanden, handelsfacilitatie en markttoegang.

• - 

  In het licht van internationale ontwikkelingen en toenemende concurrentie internationaal inzetten op een verbetering van het gel ijk speelveld in het financieel instrumentarium gericht op export- en investeringsbe-vordering en banengroei in Nederland.

• - 

  Het financieel ondersteunen van het Nederlandse en lokale midden-en kleinbedrijf en startups om met eigentijdse oplossingen bij te dragen aan wereldwijde maatschappel ijke vraagstukken en de Nederlandse economie.

• - 

  Het financieren van diverse bilaterale en internationale programma's die bijdragen aan een gunstig ondernemingsklimaat en innovatief ondernemerschap in lage- en middeninkomenslanden, inclusief keten-verduurzaming in deze landen, met in het bijzonder aandacht voor (jeugd)werkgelegenheid en innovatie.

• - 

  Het financieren van het National Contact Punt (NCP) voor de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen belast met voorlichting over de OESO-richtl ijnen, en het behandelen van klachten met betrekking tot het nakomen van de OESO-richtlijnen door Nederlandse bedrijven.

• - 

  Het financieren van de opzet van een IMVO-steunpunt voor het bedrijfsleven, van een nieuw instrument voor het bevorderen van sectorale samenwerking op het gebied van IMVO, en van aanloopkosten voor IMVO-wetgeving die in de EU en nationaal wordt uitgewerkt.

Stimuleren

• - 

  Het bevorderen van internationaal maatschappel ijk verantwoord ondernemen door het Nederlandse bedrijfsleven met een doordachte mix van verplichtende en vrijwillige maatregelen, waaronder (de ontwikkeling van) Europese en nationale IMVO-wetgeving, het opzetten van een IMVO-steunpunt voor het bedrijfsleven, het stimuleren van sectorale samenwerking en het stellen van IMVO-voorwaarden in het kader van het BHOS-bedrijfsleveninstrumentarium en het inkoopbeleid van de overheid.

• - 

  Het bevorderen van werkgelegenheid en ondernemerschap in lage- en middeninkomenslanden, vooral voor jongeren en vrouwen.

• - 

  Stimuleren van ketenverduurzaming in lage- en middeninkomenslanden. Het versterken en monitoren van de impact van IMVO-beleid.

• - 

  Het stimuleren van het bedrijfsleven en kennisinstellingen, Nederlands en in ontwikkelingslanden, om met hun internationale activiteiten bij te dragen aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, waaronder de SDG's van de VN.

• - 

  Het bevorderen van handel in gevestigde en opkomende markten en het wereldwijd faciliteren en ondersteunen van Nederlandse bedrijven om zaken te doen op buitenlandse markten, met behulp van kennis en informatie, contacten en netwerken, positionering en belangenbehartiging (inclusief financiering). Hierbij is speciale aandacht voor het Nederlandse midden- en kleinbedrijf, startups/scaleups, vrouwelijke ondernemers en clustergewijze samenwerking van bedrijven op buitenlandse markten.

• - 

  Mede via samenwerking op EU-niveau, in geselecteerde landen circulaire migratie bevorderen die zich richt op zowel professionalisering van de arbeidsmarkt als het wederzijds bevorderen van handel/economie.

• - 

  Bijdragen aan het stimuleren van een aantrekkelijk internationaal vestigingsklimaat voor buitenlandse investeringen in Nederland via economische diplomatie, ten behoeve van een versterkt internationaal verdienvermogen van Nederland.

• - 

  Het stimuleren van goed bestuur in de vorm van goede wet- en regelgeving, betrouwbare instituties en actoren en verbeterde belasting-regimes in lage- en middeninkomenslanden.

• - 

  Het stimuleren van de kennis en expertise bij bedrijven op het terrein van exportcontrole via voorlichtingsactiviteiten.

Regisseren

• - 

  Een actieve bijdrage leveren aan het ondersteunen en bevorderen van een op regels gebaseerd mondiaal handels- en investeringssysteem, met oog voor het gelijke speelveld, open markten, open strategische autonomie, economische weerbaarheid en veiligheid en de thema's digitalisering en verduurzaming, onder meer via de WTO, OESO en G20.

• - 

  Het bevorderen van duurzame, inclusieve bilaterale handelsakkoorden van de EU met derde landen en effectieve implementatie van deze handelsakkoorden.

• - 

  Het bevorderen van internationale kaders voor IMVO via de VN, OESO en EU.

• - 

  Het vorm en inhoud geven aan economische diplomatie, economische missies en inkomende en uitgaande bezoeken, en het opstellen en bewaken van de afgestemde economische reisagenda van het kabinet.

• - 

  Het bevorderen en optimaliseren van publiek-private samenwerking op het terrein van internationaal ondernemen.

• - 

  Het invulling geven aan de internationale kant van het topsectoren-beleid.

• - 

  Het inhoud geven aan de mede-beleidsverantwoordelijkheid voor de Exportkredietverzekering (EKV) met de minister van Financiën.

• - 

  Het afstemmen van Nederlandse inspanningen op het gebied van private sectorontwikkeling en duurzame en inclusieve groei met die van andere multilaterale en bilaterale donoren, met bijzondere aandacht voor programma's van de Europese Commissie en EU-lidstaten.

• - 

  Het inzetten nationaal en in internationale exportcontroleregimes op het controleren en waar nodig beheersen van sensitieve technologieën. Versterken van de adviesrol ten aanzien van andere departementen op het gebied van exportcontrole, bijvoorbeeld op het thema kennisveiligheid.

Uitvoeren

• - 

  Het behandelen van klachten van Nederlandse bedrijven in het buitenland, onder andere over oneerlijke concurrentie.

• - 

  Het uitvoeren van controle op de export van strategische goederen, zoals in de EU en internationale kaders overeengekomen.

• - 

  Nationale implementatie en uitvoering van internationale sancties op goederen en technologie.

• - 

  Het aansturen en vormgeven van de inzet van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op het gebied van handelsbevordering en private sectorontwikkeling; het strategisch aansturen van de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO; en het direct aansturen van de regelingentaak van Invest International en de beleidsmatige aansturing op afstand van de investeringstaak van Invest International.

• - 

  Het aansturen van Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) met als oogmerk het aantrekken van buitenlandse investeerders naar Nederland, samen met de minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK).

• - 

  Het doen uitvoeren van het toezicht op de naleving van de Conflictmine-ralenverordening.

C. Beleidswijzigingen

Als gevolg van een hogere asielinstroom dan eerder verwacht, heeft er een herschikking plaatsgevonden binnen het ODA-budget. Dit leidt tot een ombuiging op de begroting van BHOS van totaal EUR 3,5 miljard in de periode 2023 t/m 2026. Deze ombuigingen zijn in deze begroting voor 2024 en verder verwerkt. De intensiveringen uit het coalitieakkoord en de BHOS-nota zijn hierbij uitgezonderd van ombuigingen conform staand beleid. Op de reguliere budgetten is vervolgens een vast percentage gekort. Het extra budget voortkomend uit MEV is ingezet om de ombuigingen te dempen. Omdat bij artikel 1 met name infrastructuurprojecten mogelijkheden bieden om betalingen te spreiden over meerdere jaren, wordt er meer gekort op infrastructuurontwikkeling dan bijvoorbeeld op (jeugd)werkgelegenheid. Beide zijn van belang voor ontwikkeling. Door de ombuigingen is minder budget beschikbaar dan eerder beoogd voor nieuwe activiteiten.

Bij het onderdeel economic governance and institutions wordt de aanpak voor de combinatielanden, de zogenaamde combitracks, doorgezet. Het tempo van de beoogde vernieuwing van de programma's op het gebied van belastingen wordt verlaagd.

De beoogde vergroening van innovatieve financiering zal doorgang vinden.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 8 Budgettaire gevolgen van beleidsartikel 1 Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen (bedragen x € 1.000)

2022    2023    2024    2025    2026    2027    2028

Verplichtingen    663 825    532 105    411 111    411 658    464 085    501 207    501 207

Uitgaven:

Programma-uitgaven totaal    579 628    602 852    601 497    573 695    644 857    701 979    701 979

Duurzaam handels- en

1.1 investeringssysteem, incl. MVO    28 056    32 934    35 114    32 070    32 849    34 356    34 356

Opdrachten

MVO en beleidsondersteuning (non-ODA)    1 613    2 226    2 281    2 281    2 281    2 294    2 294

Bijdrage aan agentschappen

Rijksdienst voor ondernemend Nederland    2 652    2 300    1 909    1 716    1 760    2 300    2 300

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

MVO en beleidsondersteuning (ODA)    1 768    5 000    5 000    5 000    5 000    5 000    5 000

Contributies internationaal

ondernemen (non-ODA)    5 365    6 195    6 195    6 195    6 195    6 195    6 195

Versterkte Nederlandse handels-

1.2 en investeringspositie    100 284    96 181    98 273    101 273    93 273    92 273    92 273

Subsidies (regelingen)

Versterkte private sector en arbeidsmarkt

1.3 in ontwikkelingslanden    451 288    473 737    468 110    440 352    518 735    575 350    575 350

Budgetflexibiliteit

Artikel 1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem inclusief MVO is volledig juridisch verplicht. Meerjarige subsidies en bijdragen zijn verstrekt voor de bestrijding van kinderarbeid en de verdere implementatie van de IMVO convenanten. Bij bijdragen gaat het om de verdragscontributies voor WTO en OESO. Daarnaast wordt opdracht verleend aan RVO om o.a. het Fonds Bestrijding Kinderarbeid uit te voeren.

De ombuiging op artikel 1.1 zal mogelijk gevolgen hebben voor de financiële bestedingsruimte voor sectorale samenwerking op het gebied van IMVO, wat ook kan leiden tot een meer gefaseerde besteding van het budget.

Artikel 1.2 Versterkte Nederlandse handels- en investeringspositie is voor de helft juridisch verplicht en voor de helft bestuurlijk gebonden. De 50% juridische verplichte uitgaven betreft de subsidies aan de stichting NL in Business en de regeling DTIF die wordt uitgevoerd door Invest International. Voor DTIF zijn ook de garanties en opdrachten juridisch verplicht. De 50% bestuurlijk gebonden uitgaven betreffen voornamelijk diverse regelingen en werkzaamheden die de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland uitvoert. Door de opdrachtverlening aan RVO wordt de uitvoering van regelingen bestuurlijk gebonden. Op het moment dat een bedrijf een aanvraag gehonoreerd krijgt, ontstaat de juridische verplichting.

Artikel 1.3 is bedoeld om de private sector en dan vooral het MKB en de arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden te versterken, gericht op werk en inkomen voor met name vrouwen en jongeren. Dit artikel is 71% juridisch verplicht door de implementatie van de BHOS-nota met meerjarige overeenkomsten. 29% is bestuurlijk gebonden budget en betreft de opdrachtverlening aan RVO en Invest International. Daarmee is er geen ruimte meer gereserveerd voor nieuw beleid.

Grote subsidies betreffen onder meer programma's voor ontwikkeling voor infrastructuur zoals Building Prospects, ORIO en DRIVE. Daarnaast subsidies duurzame productie en handel met IDH en Solidaridad en subsidies voor financiële sectorontwikkeling zoals MASSIF (via FMO), DGGF (via Invest International) en het Health Insurance Fund (HIF), subsidies voor marktontwikkeling, ECPDM, Agriterra, PUM/DECP

Bijdragen worden gegeven aan de Wereldbank, UNCTAD, ITC, IFC, ATAF, AfdB en UNCDF Leningen worden verstrekt aan DGGF (via PWC/TJ) en PIDG. Het instrument opdrachten wordt ingezet voor het CBI, uitvoeringskosten RVO en het Challenge Fund for Youth Employment.

In 2023 zijn juridisch verplichte betalingen voor enkele regelingen doorgeschoven naar 2024. Hierdoor is het aandeel «juridisch verplicht» in 2024 toegenomen. Net zoals bij 1.2 staat vermeld, verstrekt de overheid jaarlijks een opdracht aan de uitvoeringsorganisaties RVO en Invest International, waarmee de uitvoering van de opdracht bestuurl ijk gebonden is. De juridische verplichting ontstaat zodra deze uitvoeringsorganisaties een juridische verplichting met derde partijen zijn aangegaan voor betreffende programma's. Met name infrastructuurprojecten hebben een lange doorlooptijd en bieden de mogelijkheid om betalingen te spreiden over meerdere jaren.

Door de ombuigingen die vooral op de grootste programma's zullen worden verhaald, zal de versnelling minder groot zijn dan we de komende jaren wilden bereiken in het creëren van banen in ontwikkelingslanden en in het verbeteren en verduurzamen van het mondiale handelssysteem. Er zal meer tijd nodig zijn de gewenste aantallen te realiseren. Ook hebben de ombuigingen effect op de vergroening van genoemde programma's; de beoogde versnelling zal daar eveneens langzamer gaan.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem incl. MVO

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is beleidsinitiërend en coördinerend op het gebied van handelspolitiek. Het belangrijkste orgaan hiervoor is de Interdepartementale Raad voor Handelspolitiek (IRHP). Op basis van de uitkomsten in de IRHP neemt Nederland deel aan onderhandelingen en officiële besprekingen op bilateraal, communautair en multilateraal niveau (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling - OESO, World Trade Organisation - WTO).

Vanuit dit budget worden de jaarlijkse contributies aan de verschillende partijen gefinancierd.

Er is sprake van structurele voortzetting van programma's ter ondersteuning van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, mede in relatie tot de totstandkoming en implementatie van de IMVO-convenanten (Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen).

Er wordt ingezet op bijdragen aan beleidsondersteuning en -onderzoek en -evaluatie, alsmede incidentele projecten.

Uitgaven ten behoeve van de bestrijding kinderarbeid vallen onder MVO en beleidsondersteuning ODA. Er wordt ingezet op drie terreinen: een bijdrage aan de International Labour Organisation; subsidies via het door RVO uitgevoerde Fonds Bestrijding Kinderarbeid en een subsidie aan de Alliantie Stop Kinderarbeid.

1.2 Versterkte Nederlandse handels- en investeringspositie

Rijksdienst voor ondernemend Nederland

RVO is de centrale uitvoeringsorganisatie voor publieke handelsbevordering. Zij voert het handelsinstrumentarium uit en faciliteert netwerken en contacten op het gebied van handels- en investeringsbevordering. Ook neemt RVO belemmeringen voor het bedrijfsleven weg, via het beschikbaar maken van kennis, informatie en contacten.

Programma's internationaal ondernemen

De regeling Starters International Business (SIB) bestaat uit individuele en collectieve missie-, coaching- en kennisvouchers voor startende mkb-onder-nemingen die de stap willen maken naar buitenlandse markten.

Met het Programma Strategische Beurzen worden collectieve promotionele activiteiten ondersteund voor een succesvolle positionering van Nederlandse topsectoren en clusters in buitenlandse markten.

Het instrument Partners for International Business (PIB) ondersteunt de structurele positionering van clusters van Nederlandse bedrijven, met name uit topsectoren, op voor Nederland kansrijke markten. Daarbij geldt als richtlijn dat clusters van bedrijven (eventueel aangevuld met kennisinstellingen), die een grote en langdurige kans op een buitenlandse markt zien, maar tegen marktbelemmeringen aanlopen, gebruik kunnen maken van de faciliteit.

Het instrument DHI (Demonstratie, Haalbaarheids- en Investeringsstudies) helpt ondernemers met een drietal modules waarvoor ondernemers een aanvraag kunnen indienen: demonstratieprojecten, haalbaarheidsstudies en investeringsvoorbereidingsstudies.

Versterking concurrentiepositie Nederland

Ter versterking van de concurrentiepositie van Nederland wordt ingezet op publiek-private samenwerking en afstemming van de export-, investeringen innovatie bevorderende activiteiten van de overheid en het bedrijfsleven, waar handelsmissies een voorbeeld van is. Voor het publiek-private netwerk is een deels nieuwe structuur aanstaande, die onder andere voorziet in meerjarige programma's op kansrijke markten, op basis van voorstellen door de private sector en publiek-private partners.

Invest International

Invest International is één van de uitvoerders van de BHOS-agenda. Zij voert het financiële instrumentarium uit en helpt bedrijven, overheden en investeerders met het financieren en ontwikkelen van impactvolle projecten in het buitenland. Via de projectontwikkelingssubsidie maakt Invest International innovatieve oplossingen financierbaar en schaalbaar en brengt zij publieke en private partners bij elkaar.

Dutch Trade and Investment Fund

Het Dutch Trade and Investment Fund (DTIF) biedt financiering voor investeringen en export van MKB en grote bedrijven, indien banken en andere financiële instellingen deze financiering niet bieden en er voldaan wordt aan de criteria die gelden voor publieke interventie. Daarnaast voorziet het in verdiscontering (liquide maken) van wissels (exportfinanciering) en verschaffen van werkkapitaal. Het DTIF beoogt synergie met DHI.

Wereldtentoonstelling

Nederland is vertegenwoordigd en positioneert zich via een campagne in aanloop naar, tijdens en na de Wereldtentoonstelling EXPO 2025 Osaka. B ij de invulling van de Nederlandse deelname wordt nauw samengewerkt met het bedrijfsleven, Rijks- en lagere overheden, en kennisinstellingen.

1.3 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden

Markt ontwikkeling en markttoegang

Innovatie wordt ondersteund door een fonds dat bestaat uit twee complementaire sporen: 1) het in Nederland succesvolle Small Business Innovation Research (SBIR) instrument, en 2) door het ondersteunen van SDG uitdagingen voor lokale bedrijven.

Met de bijdrage aan zowel Trade Facilition West Africa als aan TradeMark Africa wordt regionale handel en integratie regionale markten bevorderd in Afrika en de totstandkoming van de Afrikaanse vrijhandelszone ondersteund. Dit is van essentieel belang voor economisch herstel en ontwikkeling op het continent, zorgt voor banen en aanvoer en distributie van voedsel en medicijnen.

Het Centraal Bureau voor Import uit Ontwikkelingslanden (CBI), onderdeel van RVO, en het International Trade Centre (ITC) richten zich op de realisatie en verduurzaming van export van ontwikkelingslanden naar de Europese Unie.

Economic governance and institutions

Verbetering van fiscale wetgeving en uitvoering (en beleidsplannen van lokale overheden) in ontwikkelingslanden door capaciteitsopbouw via multi- en bilaterale kanalen zal tot hogere belastingopbrengsten moeten leiden. Capaciteitsopbouw richt zich op versterken en transparanter maken van belastingstelsels, het verbeteren van boekenonderzoeken en verdrags-beleid. De verbetering van fiscale rechtszekerheid en belastinginning komt tot uiting in de scores van landen op de Doing Business Index van de Wereldbank-groep en geleidelijk hogere belasting/Bruto Binnenlands Product ratio's.

Het Vakbondsmedefinancieringsprogramma (VMP) versterkt de arbeidsrechten en recht op fatsoenlijk werk, waaronder leefbaar loon voor werknemers in lage- en lage middeninkomenslanden door middel van versterking van de sociale dialoog, versterking van arbeidsrechten in de ketens van een aantal risicosectoren en het vergroten van kansen van jongeren op de lokale arbeidsmarkt.

Het hoofddoel van PUM (Programma Uitzending Managers), inmiddels gefuseerd met het Dutch Employers Cooperations Programme (DECP) is het verbeteren van het ondernemingsklimaat door het versterken van werkgeversorganisaties in ontwikkelingslanden. Dit wordt onder meer gerealiseerd door peer-to-peer advies, het geven van trainingen en organisatie van (regionale) netwerkconferenties. De inzet richt zich onder meer op versterking van sociale dialoog capaciteit.

Agriterra, een internationale specialist in coöperatieve ontwikkeling, helpt coöperaties in ontwikkelingslanden en creëert door boeren geleide bedrijven. Agriterra maakt hierbij gebruik van Nederlandse landbouwkennis en ervaring.

Financiële sectorontwikkeling

Het Dutch Good Growth Fund (DGGF) is een revolverend fonds dat financiering verschaft aan Nederlandse en aan lokale bedrijven voor ontwik-kelingsrelevante en risicodragende investeringen en exporttransacties. Sinds 2018 zijn de financierings- en ondersteuningsmogelijkheden voor het Nederlandse midden- en kleinbedrijf verruimd om deze beter en sneller te bedienen.

Met ingang van de begroting 2021 wordt het DGGF niet meer apart vermeld in de tabel budgettaire gevolgen van beleid maar als onderdeel van financiële sectorontwikkeling. Specifieke financiële gegevens van het DGGF zijn opgenomen in het overzicht risicoregelingen, het overzicht revol-verende fondsen en de saldibalans. Deze laatste twee overzichten zijn onderdeel van het jaarverslag.

Het door FMO beheerde revolverende fonds MASSIF stelt leningen beschikbaar voor kleine en middelgrote ondernemingen in ontwikkelingslanden. Specifieke aandacht daarbij voor het vergroten van toegang tot financiering van innovatieve bedrijven en vrouwelijke en jonge ondernemers.

Affirmative Finance Action for Women in Africa is het programma van de AfDB om financiering aan vrouwelijke ondernemers in Afrika te bevorderen door leningen van lokale financiële instellingen aan vrouwel ijke ondernemers aantrekkelijker te maken, technische assistentie te verlenen en vrouwelijke ondernemers te helpen met hun business plan.

Het door IFC uitgevoerde Private Sector Development in het MENA programma betreft steun aan een samenspel van activiteiten, alle gericht op het (doen) ontwikkelen van de private sector in een 8-tal landen in de MENA regio.

Via het One Acre Fund worden kleinschalige boeren, waarvan 60% vrouw, in natura ondersteund om productie en inkomen te verhogen.

Het Health Insurance Fund verbetert op innovatieve wijze de toegang, betaalbaarheid en de kwaliteit van de zorg via het - in overleg met overheden - opzetten van ziektekostenverzekeringen en verstrekken van technische assistentie en krediet aan zorgverleners.

Infrastructuurontwikkeling

Via Invest International worden DRIVE en haar voorganger ORIO ondersteund. Dit zijn programma's waarmee geld wordt geïnvesteerd in publieke infrastructuur die randvoorwaardelijk is voor economische ontwikkeling en private sectorontwikkeling. Het betreft infrastructuur in de focussectoren transport en logistiek, water en sanitatie, kustbescherming, voedselzekerheid, hernieuwbare energie en gezondheidszorg (met name SRGR). Bij projecten wordt ingezet op groene inclusieve oplossingen voor infrastructuurvoorzieningen (bijvoorbeeld Nature Based Solutions).

De Private Infrastructure Development Group (PIDG) is een multi-donor initiatief dat private investeringen in infrastructuur mobiliseert, met name in fragiele staten. PIDG heeft voor elke fase in de infrastructuurontwik-keling (van vroege fase ontwikkeling tot vercommercialisering) een aantal faciliteiten opgericht die aan het bedrijfsleven subsidies, garanties en leningen verstrekken.

Via IFC wordt de Public Private Partnership Advisory-activiteit uitgevoerd. Dit betreft steun aan de voorbereiding en uitvoering van publiek private partnerships gericht op infrastructuurontwikkeling in verschillende landen in Afrika. Daarnaast wordt aan FMO een subsidie verstrekt voor het Building Prospects infrastructuurfonds. Dit fonds is een voortzetting van het Infrastructure Development Fund.

Duurzame productie en handel

Met ondersteuning van programma's van organisaties als Initiatief Duurzame Handel (IDH) en Solidaridad wordt beoogd innovatieve, opschaalbare oplossingen te introduceren ten behoeve van het integraal verduurzamen van de productie van onder andere palmolie, textiel en cacao.

Het nieuwe Social Sustainability Fund, uitgevoerd door RVO, steunt bedrijven om via een multi-stakeholderaanpak risico's en misstanden in hun waardeketen aan te pakken die voorbij gaan aan de verantwoordelijkheid van een individueel bedrijf. Het fonds ondersteunt daarmee ook de IMVO-convenanten en legt de basis voor de uitvoering van aankomende EU IMVO wet- en regelgeving.

Door stimulering van nationale en internationale publiek-private samenwerking met het bedrijfsleven wordt een impuls gegeven aan de ontwikkeling van de lokale private sector en aan investeringen door het Nederlandse bedrijfsleven in ontwikkelingslanden. Hierbij staat het bijdragen aan de SDG's centraal.

(Jeugd)werkgelegenheid

In 2019 is het Challenge Fund for Youth Employment (CFYE) van start gegaan. Het hoofddoel van het CFYE is het creëren van toekomstperspectief, middels fatsoenlijk werk en inkomen, voor 235.000 jongeren in het Midden-Oosten, Noord-Afrika, West-Afrika/Sahel en de Hoorn van Afrika. Het Challenge Fund besteedt speciale aandacht aan gelijke kansen voor jonge vrouwen op de arbeidsmarkt. Het gaat om creatie van nieuwe banen door bijvoorbeeld ondersteuning van (MKB)-bedrijven met groeipotentieel en van jongeren en vrouwen om een eigen onderneming te starten, verbetering van de aansluiting van beroepsonderwijs bij de marktvraag, alsmede stageplaatsen en leer-werkplekken in het bedrijfsleven. Steun is gericht op innovatieve, landenspecifieke oplossingen, met cofinanciering van andere financiers en eigen bijdragen van met name private partijen.

Het subsidieprogramma Local Employment in Africa for Development (LEAD) draagt bij aan de versterking van de economische positie van jongeren in Afrika.

Nexus onderwijs en werk

Het Nexus, Skills and Jobs programma is beschikbaar voor geïntegreerde activiteiten die aansluiting tussen scholing en werk bevorderen in een aantal landen. Het beschikbare budget wordt ingezet via Nederlandse ambassades ter plekke.

Artikel 2: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

A.    Algemene doelstelling

Toegenomen voedselzekerheid; verbeterd waterbeheer, drinkwater, sanitaire voorzieningen en voorlichting over hygiëne; toegenomen weerbaarheid tegen klimaatverandering en tegengaan van klimaatverandering; duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

Om deze doelstelling te realiseren, werkt de minister voor BHOS nauw samen met de minister en de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister voor Natuur en Stikstof, de minister van Financiën en de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• - 

  De financiering van diverse programma's en fondsen gericht op groene economische ontwikkeling en armoedebestrijding ,voedsel- en water-zekerheid, toegang tot hernieuwbare energie, klimaatadaptatie en -mitigatie en verduurzaming van grondstofwinning. In toenemende mate wordt ingezet op financiering van programma's waarin oog is voor de dwarsverbanden die tussen deze en andere mondiale uitdagingen, zoals biodiversiteitsverlies, bestaan. Groeiende druk op natuurlijke hulpbronnen dwingt tot verduurzaming en een integrale benadering die synergie tussen de verschillende thema's bevordert.

De programma's worden uitgevoerd door multilaterale instellingen, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, (lokale) overheden, centrale uitvoerders (zoals FMO en RVO), in consultatie en samen werking met andere donoren (waaronder FCDO, BMZ, USAID en SIDA) en via publiek-private partnerschappen.

• - 

  De financiering van verschillende multilaterale en internationale instellingen, die een sleutelrol spelen bij de verzameling van gegevens, analyse en (formulering van de) aanpak van vraagstukken op het gebied van deze thema's.

Stimuleren

• - 

  Nadruk op de verduurzaming van de dienstverlening en een integrale benadering die synergie tussen de verschillende thema's bevordert.

• - 

  Het stimuleren van een inclusieve benadering met extra aandacht voor vrouwen en jongeren.

• - 

  Het intensiveren van de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en de private sector gericht op bovengenoemde doelstellingen.

• - 

  Mobilisatie van private investeringen in klimaatadaptatie, klimaatmiti-gatie en biodiversiteit met gebruikmaking van begrotingsmiddelen.

• - 

  Het stimuleren van ambities, acties en aandacht voor klimaat, water en voedselzekerheid.

Regisseren

• - 

  Inzet van Nederlandse deskundigheid en technologie bij het realiseren van de ontwikkelingsdoelstellingen.

• - 

  Coördinatie, in nauwe samenwerking met de minister van EZK, lenW, LNV, NenS en FIN, van het Nederlandse internationale milieu- en klimaatbeleid

C. Beleidswijzigingen

Als gevolg van een hogere asielinstroom dan eerder verwacht, heeft er een herschikking plaatsgevonden binnen het ODA-budget. Dit leidt tot een ombuiging op de begroting van BHOS van totaal EUR 3,5 miljard in de periode 2023 t/m 2026. Deze ombuigingen zijn in deze begroting voor 2024 en verder verwerkt. De intensiveringen uit het coalitieakkoord en de BHOS-nota zijn hierbij uitgezonderd van ombuigingen conform staand beleid.

Het extra budget voortkomend uit MEV is ingezet om de ombuigingen te dempen. Voor artikel 2 betekent dit dat de streefwaarden voedselzekerheid naar beneden zijn bijgesteld en de voorgenomen verhoging van de streefwaarden water waarschijnlijk niet gehaald kan worden. Daarnaast wordt er omgebogen op de bijdrage aan het Green Climate Fund.

Als gevolg van de ombuigingen zijn de streefwaarden voor de jaarlijkse resultaten t.a.v. bereikte boerenhuishoudens en kwetsbare consumenten naar beneden bijgesteld en wordt het uitgavenritme van bilaterale water-programma's van ambassades vertraagd. Tevens zal Nederland bij de middelaanvulling van het Groene Klimaat Fonds (GCF) een bescheiden bijdrage doen.

Water

Als follow-up van de VN 2023 Waterconferentie, waarin de urgentie van de wereldwijde waterproblematiek werd erkend en werd opgeroepen om water onderdeel te maken van nationaal economisch beleid, zal Nederland het beleid van afgelopen jaar doorzetten om water hoog op de internationale politieke agenda te houden en zich samen met gelijkgezinde partners sterk te maken voor het uitvoeren van de toezeggingen die door landen, internationale organisaties, het bedrijfsleven en NGO's zijn gedaan onder de Water Action Agenda.

Internationale Klimaatstrategie

De Internationale Klimaatstrategie beschrijft hoe Nederland de inzet voor klimaat wereldwijd verstevigt. De strategie schetst hierin een doorkijk naar 2050 en beschrijft concrete inspanningen van het kabinet op het gebied van klimaatmitigatie - het streven om de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken- en klimaatadaptatie - het vergroten van de weerbaarheid tegen klimaatverandering en het in lijn brengen van financieringsstromen met deze beide doelen. Het kabinet plaatst water als organiserend principe in het hart van artikel 2 van de BHOS-begroting.

Stappenplan mondiale voedselzekerheid

In reactie op de voedselcrisis zet het kabinet in op direct mitigerende actie en op de lange termijn inzet met extra nadruk op het versterken van de schok-bestendigheid van voedselsystemen in lage- en middeninkomenslanden (Kamerstuk 33625-341 d.d. 23/12/2022).

Combinatielanden

Het kabinet richt de gecombineerde aanpak voor hulp en handel op de vergroeningstransities in de belangrijkste sectoren van de internationale klimaatstrategie: landbouw, water, energie, transport en circulair.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 11 Budgettaire gevolgen van beleidsartikel 2 Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat (bedragen x € 1.000)

2022    2023    2024    2025    2026    2027    2028

Verplichtingen    916 727    1 244 608    753 948    808 871    722 659    869 137    869 137

Uitgaven:

Programma-uitgaven totaal    816 870    868 008    905 844    997 733    1 077 633    1 143 882    1 143 882

2.1 Voedselzekerheid

340 180    389 554    392 345    393 498    413 186    439 295    439 295

Nog te verdelen

Nog te verdelen    0    0    0    0

2.2 Water

186 866    199 235    194 164    188 997    210 815    233 714    233 714

Bijdrage aan agentschappen Rijksdienst voor

Budgetflexibiliteit

Voor het thema voedselzekerheid (artikel 2.1) zijn de geplande uitgaven voor het grootste deel juridisch verplicht en voor een deel beleidsmatig gereserveerd. Onder het instrument subsidies zijn o.a. verplicht de programma's met SNV, IFDC, GAIN, CARE en programma's die door RVO worden uitgevoerd alsmede activiteiten die door de ambassades worden uitgevoerd. Onder het instrument bijdragen zijn o.a. verplicht de programma's met IFAD, de Wereldbank, FAO, CABI, SUN, UNICEF, AfDB en de CGIAR, alsmede programma's waarvoor de ambassades middelen gedelegeerd hebben gekregen. Het beleidsmatig gereserveerde percentage van het budget is bestemd voor bijdragen aan activiteiten gericht op het versterken van duurzame voedselproductiesystemen, inclusief bodemvruchtbaarheid en de weerbaarheid voor klimaatverandering in deze sector, en verbeterde voeding.

Voor het thema Water (artikel 2.2) zijn de in 2024 geplande uitgaven voor 100% juridisch verplicht. Onder het instrument subsidies zijn o.a. verplicht de programma's met IHE Delft, Vitens Evides International, de Unie van Waterschappen, Aqua4All, stichting WASTE en programma's die door RVO worden uitgevoerd alsmede activiteiten die door de ambassades worden uitgevoerd. Onder het instrument bijdragen zijn o.a. verplicht de programma's met de Wereldbank, FAO, UNICEF en UNOPS, alsmede programma's waarvoor de ambassades middelen gedelegeerd hebben gekregen.

De in 2024 geplande uitgaven voor klimaat (artikel 2.3) zijn voor het merendeel juridisch verplicht en voor een deel beleidsmatig gereserveerd. Ook dit jaar staan de beleidsdoelen uit de BHOS-nota en Internationale Klimaatstrategie centraal. Door de intensivering zoveel mogelijk uit te sluiten van de ombuigingen en zoveel mogelijk in te zetten op vergroening van het instrumentarium blijft het kabinet onverkort streven naar EUR 1,8 miljard klimaatfinanciering in 2025. Onder het instrument subsidies zijn dit o.a. bijdragen aan Climate and Development Knowledge Network(CDKN) en het Access to Energy Fund (AEF). Onder het instrument bijdragen gaat het om middelen voor o.a. het Central African Forest Initiative (CAFI), het Least Developed Country Fund (LDCF), de Climate Investment Funds (CIFs), Energising Development (EnDev), het Energy Sector Management Assistance Program (ESMAP) van de Wereldbank en het Africa Adaptation Acceleration Program van de Afrikaanse ontwikkelingsbank.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

2.1 Voedselzekerheid

De budgettaire intensivering op het thema voedselzekerheid is gehandhaafd. De ombuigingen vinden daarom plaats op basis van de rest van het budget en zijn evenredig verdeeld over de beleidsartikelen ecologische duurzaamheid, groei in productiviteit, voeding en kennis waarbij het streven is om alle activiteiten op productiviteit ook ecologisch duurzaam te maken. De streefwaarden voor de jaarlijkse resultaten t.a.v. bereikte kleinschalige boerenhuishoudens en kwetsbare consumenten zijn naar beneden bijgesteld. De ambassadeprogramma's leveren een belangrijke toegevoegde waarde en het gedelegeerde budget naar de posten blijft daarom min of meer 50%. De intensivering blijft in stand en richt zich op emergency response en robuustheid/weerbaarheid van voedselsystemen (Kamerbrief Mondiale Stappenplan Voedselzekerheid).

Via bilaterale programma's van ambassades en vanuit het ministerie wordt met subsidies en bijdragen de inzet op versterken van ecologisch houdbare voedselsystemen (inclusief klimaat) doorgezet.

Belangrijke activiteiten zijn het SNV Pro-ARIDES Programma in West-Afrika (subsidie), twee regionale programma's van resp. IFAD en Wereldbank en een programma op gebied van geïntegreerd bodemvruchtbaarheidsbeheer. Om de gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne op de wereldwijde voedselzekerheid te mitigeren wordt onder meer het Crisis Response Initiative van IFAD ondersteund.

Bevorderen van inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector Duurzame ontwikkeling van de agrarische sector, als onderdeel van ecologisch houdbare voedselsystemen, krijgt voor een belangrijk deel vorm via de bilaterale programma's van de ambassades. Via bijdragen en subsidies investeren zij in productiviteitsverbetering, beleid, markttoegang en ketenontwikkeling. Een voorbeeld is de inzet in Oeganda, waar in nauwe samenwerking met de lokale private sector ingezet gaat worden op lokale voedselketenontwikkeling en productiviteitsverbetering bij kleinschalige boer(inn)en.

Via diverse internationale NGO's worden programma's gesteund die werken aan landbouwontwikkeling in meerdere landen, zoals het 2-Scale programma dat geleid wordt door het International Fertilizer Development Center (IFDC).

Subsidies voor het versterken van publiek-private samenwerking dragen bij aan het mobiliseren en uitwisselen van beschikbare kennis en kunde vanuit Nederland en in de prioritaire regio's. Dit krijgt onder andere vorm via het SDG-partnerschap programma (opdracht RVO) ter ondersteuning van samenwerking tussen bedrijven in partnerlanden en NL-bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Nederland draagt substantieel bij aan de multilaterale (VN) inzet op landbouw en voedselzekerheid. Via bijdragen aan het International Fund for Agricultural Development (IFAD) wordt kleinschalige landbouw en plattelandsontwikkeling ondersteund en de samenwerking met de FAO krijgt vorm via het Food and Nutrition Security Resilience Program en via programma-bijdragen vanuit de ambassades (o.a. Zuid-Soedan). Met de Wereldbank werkt Nederland samen op sociale vangnetten (o.a. in Ethiopië) en op klimaatweerbare landbouw in de Sahel. Met de AfDB wordt in 2023 samengewerkt ter ondersteuning van de graanproductie in Ethiopië en Mozambique. Nederland participeert ook in het door de Wereldbank beheerde Global Agriculture and Food Security Program (GAFSP).

Versterking van kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid

Er wordt geïnvesteerd in samenwerkingsverbanden die kennis en kunde van de Nederlandse private sector, kennisinstellingen en maatschappel ijke organisaties koppelen aan capaciteitsversterking in lage inkomenslanden, zoals via het in 2023 vernieuwde kennisprogramma van het Netherlands Food Partnership en het door RVO uitgevoerde Land@scale programma.

Met de bijdrage aan de Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR) wordt internationaal landbouwkundig- en voedingsonderzoek uitgevoerd. Daarnaast is een nieuwe fase gestart van de wetenschappelijke samenwerking op SDG 2 tussen Nederland en de CGIAR.

Uitbannen van de huidige honger en ondervoeding Via de bilaterale programma's in de focuslanden wordt door ambassades met subsidies en bijdragen aan publieke, private en maatschappelijke partners geïnvesteerd in vergroting van toegang tot gezond en nutriëntenrijk voedsel. Zo worden bijvoorbeeld in Benin en Burundi schoolkinderen dagelijks van gezonde maalt ijden voorzien die geleverd worden door lokale boer(inn)en.

Met de Global Alliance for Improved Nutrition (GAIN) en CARE (subsidies) wordt in Benin, Nigeria, Uganda, Kenia, Ethiopië en Mozambique ingezet op het substantieel vergroten van het aantal kwetsbare consumenten dat het gehele jaar toegang heeft tot gezonde, voedzamere en betaalbare diëten.

Met UNICEF (bijdrage) wordt in Niger, Burkina Faso, Sudan en Burundi gewerkt aan betere voeding voor jonge kinderen en hun moeders.

Samenwerking met andere donoren en versterken van lokaal beleid wordt gestimuleerd door een Nederlandse bijdrage aan de Scaling Up Nutrition (SUN) movement. Daarnaast wordt de Netherlands Working Group on International Nutrition (NWGN) ondersteund ten behoeve van kennisuitwisseling tussen maatschappelijke en private actoren en kennisinstellingen. Ook wordt er een bijdrage geleverd aan het Micronutrient Forum, ten behoeve van de internationale conferentie die in oktober 2023 in Den Haag zal plaatsvinden.

2.2 Water

Verbeterd waterbeheer

In 2024 wordt opvolging gegeven aan de VN 2023 Water Conferentie. Dit vindt plaats via centraal (departement) en decentraal (ambassades) gefinancierde programma's met multitilaterale partners, nationale overheden in focuslanden, RVO, maatschappel ijke organisaties, bedrijven en kennisinstellingen.

Ombuigingen in de begroting zullen worden opgevangen zonder bestaande juridische verplichtingen open te breken. Ook bestuurlijke verplichtingen, aangegaan in het kader van bovengenoemde Water Actie Agenda, zullen worden nagekomen in lijn met verwachtingen die Nederland op de VN 2023 Waterconferentie heeft gewekt; we tonen ons een betrouwbare partner. Hiervoor wordt het uitgavenritme van ambassades wat vertraagd en wordt de balans in uitgaven vanuit Den Haag en uitgaven vanuit de ambassades aangepast.

Goed scorende programma's met de Asian Development Bank en de Wereldbank, onderdeel van de Water Actie Agenda, zullen een impuls geven aan resultaatbereiking: meer waterzekerheid en weerbaarheid tegen droogte en overstromingen voor miljoenen mensen en gemeenschappen in regio's waar tientallen miljoenen mensen kwetsbaar zijn voor de impact van deze extremen. Programma's die te weinig scoren op directe resultaatbereiking en te weinig perspectief bieden dat ze resultaten indirect zullen bestendigen, zullen worden afgebouwd.

De streefwaarde dat gemiddeld 3 miljoen mensen voordeel ondervinden van de Nederlandse inspanningen op verbeterd waterbeheer, blijft gehandhaafd. De verhoging van de resultaatdoelen zoals voorzien in de Internationale Klimaat Strategie (in 2030 minimaal vier miljoen extra mensen minder kwetsbaar voor wateronzekerheid als gevolg van klimaatverandering) wordt geschrapt.

Drinkwater en sanitaire voorzieningen (WASH)

Binnen het drinkwater, sanitatie en hygiëne programma (WASH) blijft financiële innovatie en hefboomwerking van ODA-investeringen, die een veelvoud aan binnenlandse private investeringen in de partnerlanden mobiliseren voor uitbreiding en verbetering van water- en sanitaire diensten, een speerpunt. Programma's van Aqua4All en het FINISH programma lopen hierin voorop.

Met UNICEF is een derde fase gestart van het ASWA programma in 8 landen in Afrika, waarvan de meeste in de focusregio's Sahel en Hoorn van Afrika. Ook dit programma maakt deel uit van de Water Actie Agenda. Het heeft een operationele component: uitbreiding van veilige water- en sanitaire diensten, op een manier dat ze bestand zijn tegen klimaatschokken. Het heeft ook een strategische component: verbetering van randvoorwaarden die dienstverlening in stand houden; een gendertransformatieve aanpak legt hiervoor de basis.

De streefwaarden dat in 2024 2,2 miljoen mensen met Nederlandse financiering toegang krijgen tot veilig drinkwater en 3,8 miljoen mensen tot sanitaire voorzieningen blijft gehandhaafd. Dit is in lijn met de 30/50 miljoen doelstelling voor de periode 2016-2030. Verhoging van de resultaatdoelen zoals voorzien in de Internationale Klimaat Strategie (in 2030 zeven miljoen mensen extra toegang tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen) wordt geschrapt.

2.3 Klimaat

In 2024 staan de beleidsdoelen uit de BHOS-nota en Internationale Klimaat-strategie op het terrein van klimaatadaptatie, bossen en toegang tot hernieuwbare energie centraal. De ombuigingen slaan neer op de budget-plaats «klimaat algemeen bijdragen» waar de multilaterale klimaatfondsen onder vallen. Deze keuze is ingegeven door het feit dat binnen deze fondsen in mindere mate gestuurd kan worden op de in beleidsnota en klimaatstrategie gestelde prioriteiten. De multilaterale klimaatfondsen zijn de meest zichtbare vorm van klimaatfinanciering. Daardoor kan een beperktere bijdrage aan die fondsen ten onrechte de indruk wekken dat Nederland onvoldoende gecommitteerd is aan de internationale afspraken over klimaatfinanciering. Een ander nadeel van een beperktere bijdrage is dat de Nederlandse invloed in het bestuur van een fonds afneemt.

Klimaatprogramma's

Om adaptatie en weerbaarheid te vergroten in kwetsbare landen dragen we onder andere bij aan het Africa Adaptation Acceleration Program van de Afrikaanse ontwikkelingsbank. Gelet op de toename van klimaatgerela-teerde rampen vergroten we de inzet op early warning en early action initiatieven en ondersteunen we een samenwerking tussen onder meer het Rode Kruis en de World Meteorological Organization.

Om de verhoogde doelstelling op toegang tot hernieuwbare energie voor 100 miljoen mensen in OS-landen in 2030 te bereiken, verhoogt Nederland selectief de bijdrage aan succesvolle programma's binnen de energietoe-gangsportefeuille en vernieuwt Nederland de resultaatafhankelijke subsidieregeling SDG 7 Results in samenwerking met innovatieve bedrijven, ontwikkelingsorganisaties en kennisinstellingen.

Nederland draagt bij aan multilaterale klimaatfondsen zoals de Climate Investment Funds (CIF), de Global Environment Facility, het LeastDeveloped Countries Fund en UN Environment Programme (UNEP)

Nederland in de besturen daarvan invloed kan uitoefenen. Bij het omvangrijke Groene Klimaatfonds (GCF) is Nederland relatief gezien een bescheiden donor en blijft dit in het licht van de ombuigingen. Nederland hecht aan de private sector klimaatinzet van multilaterale banken en ondersteunt hiervoor onder meer het IFC Climate Advisory Partnership en EBRD High Impact Partnership for Climate Action.

We blijven ons inzetten om de private sector te bewegen tot versnelling en uitbreiding van klimaat-relevante investeringen in ontwikkelingslanden. Om te zorgen voor meer privaat financierbare projecten vergroten we de projectontwikkelingsfaciliteit van het nationale klimaatfonds Dutch Fund for Climate and Development (DFCD) dat de weerbaarheid van ontwikkelingslanden tegen klimaatverandering versterkt en bijdraagt aan emissiereductie.

In en rond de drie belangrijkste regenwoudgebieden van de wereld zet Nederland zich voortdurend in voor behoud en herstel van bos en de daarin levende biodiversiteit. Dit doet het door binnen de EU, relevante coalities en internationale fora het beleid te beïnvloeden, duurzame landbouw en ontbossingsvrije handel te stimuleren en innovatieve en schaalbare programma's voor duurzaam bosbeheer en landgebruik te ondersteunen. Nederland draagt bij aan het Central African Forest Initiative (CAFI), een multi-donor fonds voor bosbescherming in het Congobekken, en Nederland geeft mede vorm aan flankerend beleid en ondersteuning van productielanden in de implementatie van de EU-verordening ontbossingsvrije producten.

In lijn met de Kamerbrief d.d. 26 april 2023 (Kamerstuk 26407, nr. 147) en ter opvolging van het Global Biodiversity Framework leggen we onder meer een sterkere focus op natuurlijke oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en zet ik de inzet voort om biodiversiteit beter te integreren in ontwikkelingssamenwerking. Ook spannen we ons ervoor in de financiering van multilaterale ontwikkelingsbanken voor biodiversiteit te laten stijgen.

Klimaatdiplomatie

Klimaatdiplomatie blijft een belangrijke rol spelen. Op multilaterale bijeenkomsten en in bilaterale relaties blijft Nederland het belang van klimaat-ambitie- en actie onderstrepen en zoekt daarbij de samenwerking met gel ijkgezinden, bijvoorbeeld in de Group of Friends for an ambitious EU Climate Diplomacy. We richten de klimaatdiplomatie ook op de vergroening van multilaterale banken.

In combilanden worden de posten ondersteund met de klimaat- en energieresponsfaciliteit van RVO om bij te dragen aan klimaattransities en versterking klimaatweerbaarheid.

Op klimaatgebied spelen vrouwen een belangrijke rol als agents of change. Het feministisch buitenlandbeleid is dan ook van belang voor zowel de uitvoering van gefinancierde programma's als de klimaatdiplomatie.

Duurzaam gebruik van grondstoffen en circulaire economie Nederland zet in op internationale multi-stakeholder partnerschappen om verantwoorde grondstoffenwinning in ontwikkelingslanden te vergroten en de klimaat-impact ervan te verkleinen, o.a. via het European Partnership for Responsible Minerals (EPRM), de Climate Smart Mining Facility van de

Wereldbank en het Intergovernmental Forum on Mining, Minerals, Metals and Sustainable Development. Ook steunt Nederland een platform dat gericht is op een betere positie van vrouwen in de mijnbouw.

Om de duurzaamheidstransitie te versnellen en toegang tot de daarvoor benodigde grondstoffen te borgen zal Nederland inzetten op het concreet vormgeven van grondstoffenbeleid dat aansluit op het EU Action Plan on Critical Raw Materials en tegelijkertijd in nauwe verbinding staat met het nationale programma circulaire economie.

Artikel 3: Sociale vooruitgang

A.    Algemene doelstelling

Menselijke ontplooiing en het bevorderen van sociale gelijkheid en inclusieve ontwikkeling, door:

• - 

  het bijdragen aan mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) voor iedereen;

• - 

  het bevorderen van vrouwenrechten en gendergel ijkheid;

• - 

  versterking van het maatschappelijk middenveld en bevordering en bescherming van de politieke ruimte voor maatschappelijke organisaties;

• - 

  versterken van de meest gemarginaliseerde en gediscrimineerde groepen, zodat zij hun stem kunnen laten horen;

• - 

  vergroting van kansen en perspectieven voor jongeren;

• - 

  een toename van het aantal goed opgeleide professionals en versterking van beroeps- en hoger onderwijs.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• - 

  Het financieren van programma's van multilaterale organisaties, niet gouvernementele organisaties, bedrijven, overheden en kennisinstellingen, die het meeste perspectief bieden op het verwezenlijken van de beoogde resultaten op het gebied van mondiale gezondheid en SRGR, vrouwenrechten en gender gel ij kheid en het versterken van de meest gemarginaliseerde en gediscrimineerde groepen.

• - 

  Het financieren van programma's gericht op het versterken van het maatschappel ijk middenveld in ontwikkelingslanden, via onder meer strate gische partnerschappen.

• - 

  Het steunen van initiatieven op het terrein van onderwijs, onder andere via het Global Partnership for Education en het financieren van programma's gericht op het vergroten van perspectieven en kansen voor jongeren, zoals Generation Unlimited en de programma's die de nexus tussen onderwijs en werkgelegenheid bevorderen.

• - 

  De versterking van beroeps- en hogeronderwijsinstellingen en versterking van kennis en vaardigheden van jongeren en mid career professionals via het Orange Knowledge Programma (OKP) en kennisplatforms.

Stimuleren

• - 

  Het bijdragen aan structurele armoedebestrijding en bevorderen van inclusieve groei en ontwikkeling door mensen te steunen, invloed uit te oefenen op beleid en hun mogelijkheden en kansen te vergroten om bij te dragen aan inclusieve duurzame ontwikkeling, specifiek voor achtergestelde of gediscrimineerde groepen, waaronder vrouwen, meisjes en LHBTIQ+.

• - 

  De Nederlandse inzet voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en hiv-preventie, onder meer in multilaterale fora. Nederland speelt een actieve rol in de follow-up van ICPD en uitvoering van SRGR

en gendergelijkheid als onderdeel van de 2030 agenda, in de bilaterale dialoog in de partnerlanden, in de samenwerking met NGO's en in samenwerking met private partijen en het bedrijfsleven.

• - 

  Werken aan goede internationale kaders voor vrouwenrechten en gendergelijkheid in multilaterale fora (VN, OESO/DAC, EU) en het onder steunen van lokale organisaties ter versterking van politieke participatie, economische zelfstandigheid, een actieve rol van vrouwen in vredespro cessen en de uitbanning van geweld tegen vrouwen. Lokale ervaringen worden ingebracht in multilaterale fora, en vice versa.

• - 

  De samenwerking met het maatschappelijk middenveld op de interna tionale beleidsagenda en het bevorderen van de politieke ruimte in interna tionale fora, waaronder het Global Partnership for Effective Development Cooperation (GPEDC).

• - 

  Het bevorderen van toegang tot beroeps- en hoger onderwijs om jongeren in ontwikkelingslanden de nodige kennis, vaardigheden en competenties te laten ontwikkelen en hen perspectief te bieden op een inkomen.

C. Beleidswijzigingen

Als gevolg van een hogere asielinstroom dan eerder verwacht, heeft er een herschikking plaatsgevonden binnen het ODA-budget. Dit leidt tot een ombuiging op de begroting van BHOS van totaal EUR 3,5 miljard in de periode 2023 t/m 2026. Deze ombuigingen zijn in deze begroting voor 2024 en verder verwerkt. De intensiveringen uit het coalitieakkoord en de BHOS-nota zijn hierbij uitgezonderd van ombuigingen conform staand beleid. Op de reguliere budgetten is vervolgens een vast percentage gekort. Voor artikel 3 betekent dit dat er meer gekort is op het reguliere budget dan op de intensiveringen daarbinnen. Het extra budget voortkomend uit MEV is ingezet om de ombuigingen te dempen.

Zoals uitgewerkt in de Nederlandse mondiale gezondheidsstrategie zal extra worden bijgedragen aan mondiale gezondheid en SRGR, met focus op primaire gezondheidszorg en SRGR, via internationale organisaties en fondsen zoals de WHO en de Global Financing Facility (GFF), maar ook door opschaling van SRGR programma's die op landenniveau in onze focuslanden en -regio's worden uitgevoerd. Met inzet op primaire gezondheidssystemen wordt de capaciteit van landen versterkt om ziekten zoals TBC en hiv te bestrijden, adequate zorg en informatie te bieden op het gebied van SRGR, maar ook de weerbaarheid versterkt tegen pandemieën. Ook zal het kabinet zich inspannen voor het versterken van de innovatie-kracht op het terrein van gezondheid en het vergroten van betrokkenheid van de private sector. Tenslotte zal het kabinet komend jaar bijdragen aan het Team Europe Initiative op lokale productie van vaccins, medicijnen en medische producten, waarbij Nederland zich specifiek zal inzetten voor het vergroten van de rol van het bedrijfsleven.

De inzet op beroeps- en hoger onderwijs bljft ongewijzigd. Daarbij voorziet het kabinet geen steun voor de Innovative Finance Facility for Education (IFFED), omdat dit initiatief de afgelopen jaren niet van de grond is gekomen en te risicovol is.

Naar aanleiding van de evaluatie van de Twinningfaciliteit Suriname-Nederland die in 2022 is afgerond, zal de mogelijkheid voor een nieuwe faciliteit voor duurzame maatschappelijke samenwerking tussen beide landen worden onderzocht.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

3.1 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten    579 156    507 965    508 537    489 091    508 523    556 784    556 784

Opdrachten

Mondiale gezondheid en SRGR    9 280    16 397    17 825    17 975    17 825    17 975    17 975

Bijdrage aan agentschappen Rijksdienst voor ondernemend Nederland    78    137    139    140    142    172    100

Nog te verdelen

Nog te verdelen    40 500    0    0    0

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid    51 675    49 667    47 609    43 197    46 240    52 439    52 439

Bijdrage aan

(inter-)nationale organisaties Versterking maatschappelijk middenveld    9 836    10 318    7 985    7 970    5 495    5 495    5 495

Budgetflexibiliteit

De budgetten voor alle beleidsdoelen op dit artikel zijn voor het overgrote deel juridisch verplicht of beleidsmatig gereserveerd, voornamelijk inten siveringsmiddelen uit het coalitieakkoord. In de loop van 2023 zullen nog een aantal nieuwe verplichtingen worden aangegaan voor de centrale budgetten voor SRGR en mogelijk onderwijs.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Voor ODA-middelen wordt niet gestuurd op kanalen maar wordt gekozen voor het kanaal waarmee de middelen het meest effectief ingezet kunnen worden. Besluitvorming daarover vindt gedurende het jaar plaats. Tegen deze achtergrond een toelichting per instrument.

• - 

  Subsidies: Betreft met name subsidies voor Versterking Maatschappelijk Middenveld (VMM). In 2024 is daarvoor ca. EUR 170 miljoen gereserveerd. Het VMM-programma loopt tot eind 2025.

• - 

  Opdrachten: betreft o.a. opdrachten voor het Kennisontwikkelingspro gramma via de Nuffic dat loopt tot eind 2024. Het programma voor beroeps- en hoger onderwijs heeft verwachte uitgaven van ca.

EUR 46,6 miljoen. Daarnaast o.a. een opdracht van EUR 25 miljoen voor IFFIm van Gavi (looptijd 2021-2030).

• - 

  Bijdragen: Betreft o.a. bijdragen aan VN-organisaties zoals UNFPA (EUR 50 miljoen), UNAIDS (EUR 23 miljoen) en UNWOMEN

(EUR 6 miljoen). Loopt ijden variëren maar deze bijdragen zijn structureel van aard. Verder betreft het bijdrages via de Wereldbank voor o.a.

GFF Every women & child (EUR 30 miljoen). Naast bijdragen aan deze organisaties betreft het ook bijdragen via ambassades. Voor 2024 is de raming EUR 153 miljoen aan bijdragen via de posten.

3.1 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

De Nederlandse Mondiale Gezondheidsstrategie 2023-2030 vormt het kader voor de inzet van het kabinet op het terrein van gezondheid in 2024.

Het verbeteren van toegang tot primaire gezondheidszorg en Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) is daarbinnen een belangrijk speerpunt. Nederland bljft zich inzetten voor keuzevrijheid voor vrouwen en meisjes, goede informatievoorziening en toegang tot anticonceptie. Hierbij zet het kabinet in op die thema's en rechten van groepen die onder druk staan, en waar andere donoren minder in durven te investeren, zoals veilige abortus, seksuele voorlichting en de gezondheid van jongeren en gemarginaliseerde groepen. Vanwege de ombuigingen krijgen sommige centraal gefinancierde organisaties en de ambassades in SRGR-focuslanden hiervoor minder middelen dan eerder voorzien.

Onder subsidies wordt via het SRGR partnerschappen programma gedurende de periode 2021-2025 zeven partnerschappen ondersteund, bestaande uit het Nederlands en zuidelijk maatschappelijk middenveld. Deze partnerschappen zijn vooral gericht op capaciteitsversterking, waarbij de nadruk ligt op pleitbezorging voor het vergroten van kennis en toegang tot SRGR voor jongeren alsmede op meer respect voor SRGR van mensen aan wie deze nog wordt onthouden. In aanvulling hierop worden ook internationale NGO's gesteund die zich wereldwijd inzetten voor keuzevrijheid, informatievoorziening en toegang tot SRGR dienstverlening. Daarbij is het uitgangspunt voor Nederland dat politieke en diplomatieke inzet voor SRGR en gendergelijkheid en behoud van de internationale verworvenheden samengaan met financiële steun. Ook de verhoogde Nederlandse bijdrage aan het Global Fund voor de bestrijding van aids, TBC en malaria (GFATM) is onder subsidies gebracht, evenals de bijdrage aan de vaccinalliantie Gavi.

Inzet in de focusregio's krijgt voor een belangrijk deel gestalte via landenspecifieke programma's. Hierbij ligt ook nadruk op versterking van primaire gezondheidssystemen, innovatie en SRGR.

Via opdrachten wordt het PDP programma gefinancierd, gericht op het bevorderen van de ontwikkeling van geneesmiddelen, vaccins en diagnostica om armoede en SRGR-gerelateerde ziekten en aandoeningen te voorkomen en te bestrijden.

Een aantal internationale organisaties met mandaat op het gebied van gezondheid krijgt algemene vrijwillige en/of geoormerkte bijdragen (WHO, UNFPA, UNAIDS, UNICEF, GAVI/IFFIm). In de samenwerking met deze organisaties krijgt versterking van primaire gezondheidssystemen, maar ook het belang van toegang tot basisgezondheidzorg voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen en het belang van onderlinge samenwerking, vooral in hun landenprogramma's, bijzondere beleidsaandacht. Ook blijft Nederland een financier van het suppliesprogramma van UNFPA. De bijdrage aan de Global Financing Facility for Every Woman, Every Child is verhoogd. Dit fonds onder de Wereldbank steunt lage- en lage-midde-ninkomens landen in het versterken van hun gezondheidssystemen op het gebied van onder andere SRGR, maar ook moeder- en kindzorg.

Deze bijdrage wordt niet meer apart geregistreerd onder 'vrouwenrechten en keuzevrijheid' maar is onder bijdragen aan internationale organisaties gebracht.

3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid

Alle instrumenten van buitenlands beleid moeten worden ingezet om gendergelijkheid te bevorderen en te kunnen bereiken. Vrouwenrechten en gendergelijkheid zijn daarom geïntegreerd in de speerpunten en anderen prioritaire beleidsterreinen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

Drie instrumenten waarmee verschillende partnerschappen gericht op het versterken van vrouwenrechten en gendergel ijkheid worden gesteund, zijn: Leading from the South (LFS) II, Power of Women (POW) en Women, Peace and Security (WPS). Deze instrumenten vormen het SDG 5 fonds samen met de SRGR partnerschappen, die worden gefinancierd vanuit begrotingsartikel 1. Vanuit begrotingsartikel 3.2 worden de meeste SDG 5 programma's gefinancierd alsook bijdragen aan enkele andere organisaties (waaronder UN Women) en bijdragen op landenniveau.

Zuidelijke vrouwenrechtenorganisaties hebben een cruciale rol bij het aanjagen, agenderen, bepleiten en monitoren van vrouwenrechten en gendergel ijkheid. Het LFS II programma ondersteunt via vier vrouwen fondsen direct vrouwenrechtenorganisaties in het Zuiden en versterkt Zuidelijk zeggenschap.

Het POW programma, ontworpen op basis van geleerde lessen uit het Funding Leadership Opportunities for Women (FLOW) II, wordt uitgevoerd door zes consortia van vrouwenrechtenorganisaties. Programma's zijn vooral gericht op versterking van pleitbezorging voor politieke en economische participatie en leiderschap van vrouwen en het tegengaan van geweld tegen vrouwen en meisjes. POW en LFS II laten zien dat Nederland investeert in vrouwenrechtenorganisaties en leiderschap, waar Nederland zich ook internationaal hard voor maakt als co-lead van de Generation Equality Forum (GEF) Actie Coalitie voor Feminist Movements and Leadership.

Het WPS instrument is de opvolger van de programma's die vielen onder het derde Nederlandse Nationaal Actieplan 1325 (NAP) (2016-2020). De WPS-programma's worden uitgevoerd door acht consortia van NGO's en dragen bij aan de uitvoering van het vierde NAP 1325 (2021 - 2025). Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de steun voor de volwaardige deelname van vrouwen aan conflictpreventie, vredesonderhandelingen, vredes- en wederopbouw en bescherming van vrouwen en meisjes in conflictsituaties.

Voor alle programma's onder het SDG 5 fonds geldt dat zij meer dan voorgaande programma's zijn gericht op focusregio's alsook deelname en leiderschap van (Zuidelijke) vrouwenrechtenorganisaties versterken.

3.3    Maatschappelijk middenveld

De ruimte voor het maatschappelijk middenveld ('civic space') staat in grote mate onder druk. Het kabinet blijft dan ook inzetten op steun aan het versterken van het maatschappelijk middenveld in zijn rol als pleiter en beïnvloeder. De in 2021 gestarte 42 strategische partnerschappen onder het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld geven tot en met 2025 uitvoering aan deze inzet. Als gevolg van de ombuigingen binnen de BHOS-begroting kan in dit kader minder worden geïnvesteerd in monitoring, evaluatie en leren.

Ook wordt samengewerkt met het CIVICUS-netwerk, dat de handelings ruimte voor maatschappel ijke organisaties mondiaal meet. Afhankel ijk van de financiële ruimte wordt ook de samenwerking met partnerorganisatie ICNL voortgezet. ICNL ondersteunt overheden en ngo's voor een adequate wetgeving ten behoeve van de politieke ruimte voor maatschappelijke organisaties en sociale bewegingen.

Via het Civic Space Fund (CSF), gekanaliseerd via ambassades, worden direct lokale partners gesteund. De drempel voor de Flex-optie van het Civic Space Fund zal op EUR 25.000 blijven, een wijziging die is doorgevoerd naar aanleiding van de motie Hammelburg ( 36 200 XVII nr 16). Het Voice-fonds, dat de meest gemarginaliseerde en gediscrimineerde groepen een stem geeft, vindt plaats in tien geselecteerde landen en ondersteunt gediscrimineerde groepen. Het gaat met name om jongeren en ouderen, inheemse groepen en etnische minderheden, LHBTQI+ groepen, mensen met een beperking en vrouwen en meisjes die te maken hebben met geweld en uitbuiting.

3.4    Onderwijs

De focus van de Nederlandse onderwijsinzet op beroeps- en hoger onderwijs blijft ongewijzigd. Het meerjarig beroeps- en hoger onderwijsprogramma zal stap voor stap van start gaan. Door de ombuigingen zijn uitgaven naar verwachting pas in 2024 voorzien. Het programma is gericht op de groei van een ondernemende, jonge en weerbare generatie met meer perspectief op de arbeidsmarkt en in de samenleving, waarbij wordt aangesloten bij de prioriteiten van een land en de keuzes zoals vastgelegd in het meerjarenstrategisch kader van de betreffende ambassade. Onderwijs wordt ingezet als middel voor inclusieve duurzame ontwikkeling. Het kabinet zet de bestaande inzet op de nexus tussen onderwijs en werk voor jongeren in negen landen in focusregio's zoveel mogelijk voort (zie artikel 1.3).

Daarnaast levert Nederland een bijdrage aan Generation Unlimited(GenU), een publiek-privaat-jongeren partnerschap dat zich richt op het versterken van vaardigheden van jongeren en begeleiding naar de arbeidsmarkt.

Het Orange Knowledge Programme (OKP) wordt in 2024 afgerond. De Nederlandse deelname aan het Global Partnership for Education (GPE) wordt na afloop van het lopende contract (in 2025) beëindigd. De bijdrage aan GPE is in 2023 volledig betaald. De ruimte die hierdoor is ontstaan is voldoende om de toegepaste korting in 2024 en 2025 op te vangen.

Artikel 4: Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling

• A. 

  Algemene doelstellingen

Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling door het voorkomen en terugdringen van gewelddadig conflict en het bevorderen van rechtsstaatontwik-keling, vredesopbouw en legitieme staatsstructuren. Tevens het bevorderen van migratiesamenwerking, het verbeteren van de perspectieven van vluchtelingen en gastgemeenschappen (met focus op onderwijs en werk) en het verlenen van noodhulp ter leniging van humanitaire nood wereldwijd.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• - 

  Programma's en partners op het terrein van veiligheid & rechtsorde, gericht op het aanpakken van de grondoorzaken van conflict, waaronder conflictpreventie, veiligheid van mensen, rechtsstaatontwikkeling, vredesopbouw, conflictbemiddeling en inclusief bestuur met nadruk op de focus regio's (Sahel, MENA, Hoorn van Afrika en de Grote Meren regio). Voor een deel worden deze gefinancierd uit het geïntegreerde Budget Internationale Veiligheid (Defensie begroting) en het Stabiliteits-fonds (BZ-begroting), waarmee het geïntegreerde karakter van de inzet van diplomatieke, civiele en/of militaire activiteiten wordt geborgd.

• - 

  Humanitaire hulpverlening door gespecialiseerde VN-organisaties, het Internationale en Nederlandse Rode Kruis, en Nederlandse NGO's (Dutch Relief Alliance).

• - 

  Programma's gericht op de ontwikkeling van een effectiever en efficiënter humanitair systeem, o.a. gericht op innovatie, data-ontwik-keling, psychosociale zorg en naleving van oorlogsrecht.

• - 

  Programma's gericht op duurzame opvang en bescherming van vluchte lingen in de regio.

• - 

  Het ondersteunen van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, door financiering van activiteiten die belangrijk zijn voor betrokken ontwikkelingslanden en die bijdragen aan betere migratiesamenwerking, betere bescherming en perspectieven voor vluchtelingen en gastgemeenschappen, tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten en bestrijding van mensen smokkel/handel en het bevorderen van vrijwillige terugkeer en herintegratie.

Stimuleren

• - 

  Programma's gericht op Veiligheid en Rechtsorde in landen waarin zich actuele crises voordoen, met name in landen in de Sahel, MENA, Hoorn van Afrika en in de Grote Meren regio. Onder deze programma's valt ook grote inzet op fysieke veiligheid van burgers via humanitair ontmijnen en clustermunitie programma's.

• - 

  De nadruk ligt daarbij steeds meer op het bereiken van resultaten onder Sustainable Development Goal 16, wat zich specifiek richt op vrede, justitie en sterke (inclusieve) instellingen, als leidraad voor de Nederlandse inzet.

• - 

  Innovatie richt zich vooral op een nog grotere synergie bereiken tussen de verschillende thema's en programma's binnen deze landen op het terrein van veiligheid en rechtsorde. Bijvoorbeeld door een samenwerking te stimuleren tussen verschillende Nederlandse partners die actief zijn op lokaal bestuur en politieke partijenversterking, waarbij ook speciale aandacht wordt gegeven aan jongeren.

• - 

  Innovatie en hervorming bij noodhulporganisaties om efficiënter en effectiever te werken en om de onderlinge coördinatie te versterken.

• - 

  Vergroten van paraatheid voor tijdige en effectieve rampenrespons.

• - 

  Betrekken van kwetsbare groepen in humanitaire situaties bij beleid en uitvoering en het tegengaan van seksueel geweld.

• - 

  De positieve bijdrage van migratie aan ontwikkeling bevorderen en de negatieve effecten tegengaan door tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten en bestrijding van mensensmokkel/handel, en het bevorderen van vrijwillige terugkeer en herintegratie.

• - 

  Realisatie van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, waar zowel betrokken landen, NL/ EU als vluchtelingen/migranten baat bij hebben.

• - 

  Versterking opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio, door inzet op betere bescherming en een sterkere rechtspositie voor vluchtelingen (inclusief toegang tot werk), meer en betere voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg, water etc.) en het stimuleren van economische ontwikkeling en banengroei, zodat vluchtelingen en gastge-meenschappen betere perspectieven en dienstverlening krijgen. Toegang tot werk en onderwijs vormen hierbij speerpunten. Speciale aandacht gaat uit naar vrouwen en jongeren.

Regisseren

• - 

  Handhaving en bevordering van internationaal humanitair recht en humanitaire principes en vergroten van effectiviteit van humanitaire hulpverlening door onder andere innovatie. Nederland blijft tevens aandringen op het nakomen en stimuleren van afspraken gemaakt in de Grand Bargain en tijdens de World Humanitarian Summit in 2016.

• - 

  Samenwerking met actoren zoals de VN, het Rode Kruis en NGO's voor een effectievere noodhulpverlening, en met de Europese Commissie Office for Humanitarian Aid Department (ECHO) en EU-lidstaten.

• - 

  Betere samenwerking op veiligheid & rechtsorde tussen VN organisaties onderling en met de Internationale Financiële Instellingen, waaronder tussen UNDP (team rechtsstaatsontwikkeling) en VN-DPO en via de strategische dialoog van het VN Peacebuilding Fund.

• - 

  Meer interne cohesie tussen EU-lidstaten en -instellingen, met name de Europese Commissie en EDEO, op crisisbeheersing en conflictpre ventie, onder meer via het 'Comprehensie Approach Action Plan', het 'EU wide Security Sector Reform framework en de 'Joint Communication on Capacity Building in support of security and development waarb i jNederland eigen 'best practices' inbrengt.

• - 

  Bevordering van aandacht voor conflictpreventie en een inclusieve en mensgerichte benadering van vredesopbouw, , o.a. via de New Agenda for Peace van de VN.

• - 

  Nederland leidt en coördineert namens de EU en de EU-lidstaten de uitrol van het EU-programma om vluchtelingenopvang in de Hoorn van Afrika te versterken. Dit heeft als doel een betere bescherming van vluchtelingen (speciale aandacht voor vrouwen en meisjes), betere perspectieven voor gastgemeenschappen en vluchtelingen, inclusief meer mogelijkheden om buiten de vluchtelingenkampen te wonen, werken en onderwijs te volgen.

C. Beleidswijzigingen

Als gevolg van een hogere asielinstroom dan eerder verwacht, heeft er een herschikking plaatsgevonden binnen het ODA-budget. Dit leidt tot een ombuiging op de begroting van BHOS van totaal EUR 3,5 miljard in de periode 2023 t/m 2026. Deze ombuigingen zijn in deze begroting voor 2024 en verder verwerkt. De intensiveringen uit het coalitieakkoord en de BHOS-nota zijn hierbij uitgezonderd van ombuigingen conform staand beleid. Op de reguliere budgetten is vervolgens een vast percentage gekort. Het extra budget voortkomend uit MEV is ingezet om de ombuigingen te dempen en om de ombuiging op humanitaire hulp terug te draaien.

In 2023 kwam het onderzoek naar het Nederlandse humanitaire hulpbeleid in de periode 2015-2021 beschikbaar, uitgevoerd door de Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De aanbevelingen bevestigen op meerdere terreinen de door het kabinet ingeslagen weg. De keuze van de Nederlandse partners - VN, Rode Kruis, Dutch Relief Alliance (DRA) - wordt door IOB in de evaluatie onderschreven. De uitkomsten van het onderzoeken hebben niet tot grote beleidswijzigingen geleid, wel tot enkele kleinere accentverschillen.

De huidige situatie omtrent asiel en migratie in Nederland en wereldwijd laat een urgent belang zien van succesvolle mondiale migratiesamen-werking. Het Kabinet heeft extra middelen ter beschikking gesteld vanuit de BHOS-begroting: het reguliere budget voor migratiesamen-werking is structureel verhoogd naar EUR 59 miljoen. De extra middelen worden aangewend om migratiepartnerschappen te ontwikkelen met voor Nederland belangrijke landen van herkomst- en transit in Noord-Afrika, de Sahel en het Midden Oosten, met als doel het beperken van irreguliere migratie, het bevorderen van terugkeer bij onrechtmatig verblijf en de bescherming van migranten. Het uitgangspunt is een effectief, duurzaam en gelijkwaardig partnerschap op basis van wederzijdse belangen, dat samen met het partnerland wordt vormgegeven, binnen de kaders van internationaal en Europees recht. De bilaterale inzet en Europese inzet liggen hierbij in elkaars verlengde. Omdat een partnerschap gebaseerd is op wederzijdse belangen, en die belangen niet noodzakelijkerwijs op hetzelfde beleidsterrein liggen, moet er vanuit een bredere interdepartementale lens gekeken worden. Er bestaat immers een veelzijdig instrumentarium vanuit de kabinetsbrede inzet en ook kan op veel terreinen geleerd worden van partnerlanden. Het afgelopen jaar is getracht om middels een interdepartementaal team de externe inzet bijeen te brengen om vanuit de vele verschillende belangen vruchtbare migratiesamenwerking te bewerkstelligen en bewaken. Met alle landen is de dialoog nu gaande en in een aantal landen zien we eerste positieve ontwikkelingen en resultaten. Het hele BHOS-instrumentarium kan worden toegevoegd en ook andere departementen kijken hoe ze kunnen bijdragen aan brede relatie. Gezien de complexiteit van de uitdagingen op het gebied van migratie bljft geduld en een zekere realiteitszin geboden.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 15 Budgettaire gevolgen van beleidsartikel 4 Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling (bedragen x € 1.000)

2022    2023    2024    2025    2026    2027    2028

Verplichtingen    1 631 883    1 753 849    531 190    1 031 939    520 378    1 183 837    789 137

Uitgaven:

Programma-uitgaven totaal    943 326    1 041 712    1 012 165    1 044 062    1 065 301    1 112 260    1 112 260

520 229    584 017    520 017    520 017    520 017    520 017    520 017

4.1 Humanitaire hulp

Opvang en bescherming in de regio

4.2 en migratiesamenwerking    218 578    247 000    291 295    325 978    337 850    357 000    357 000

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling    204 519    210 695    200 853    198 067    207 434    235 243    235 243

Nog te verdelen

Nog te verdelen    20 000    0    0    0

Budgetflexibiliteit

Het budget voor humanitaire hulp is voor het merendeel juridisch verplicht.

In 2022 zijn meerjarige subsidies verleend aan de Dutch Relief Alliance (DRA) en het Nederlandse Rode Kruis onder het subsidiebeleidskader Humanitaire hulp 2022-2026. Dit subsidieplafond is geheel benut.

De bijdragen aan UNHCR, UNRWA en het Wereldvoedselprogramma zijn geheel juridisch verplicht. Voor wat betreft de bijdragen noodhulppro-gramma's is ca. EUR 174 miljoen juridisch verplicht.

Voor thematische prioriteiten rond humanitaire hulp (o.a. MHPSS) zal rond de jaarwisseling 2023/2024 een subsidiebeleidskader zijn gepubliceerd, dit is voor een bedrag van EUR 15 miljoen opgenomen als bestuurlijk gebonden.

Het beleidsmatig gereserveerde bedrag is bestemd voor verdere invulling aan crisis-specifieke bijdragen humanitaire hulp waaronder de «country-based pooled funds» en een ophoging van de bijdrage aan het Central Emergency Relief Fund (CERF). Binnen het humanitaire budget blijft een bedrag voor acute crises, in aanvulling op het bestaande instrumentarium (DRA, CERF).

Ook het thema opvang en bescherming in de regio en migratiesamen-werking is vrijwel volledig juridisch verplicht.

De subsidies zijn eind 2023 geheel juridisch verplicht, volgend uit toekenningen uit het subsidiebeleidskader 'Migration and Displacement 2023-2028.

De bijdragen zijn juridisch verplicht voor ca. EUR 250 miljoen, dit betreft met name:

• - 

  het bilaterale partnerschapsprogramma PROSPECTS met de Wereldbank, IFC, UNHCR, UNICEF en ILO.

• - 

  het bilaterale partnerschap programma COMPASS met IOM.

• - 

  bijdragen aan de opvang van vluchtelingen in de Afghanistan regio, Oekraïne regio, Mena en Hoorn van Afrika

Bestuurlijk gebonden is een toekenning aan ambassades in de regio's MENA, Hoorn van Afrika en Afghanistan om lokalisering op dit thema te bevorderen.

Beleidsmatig gereserveerd betreft de migratiepartnerschappen.

De programma's op het gebied van veiligheid en rechtstaatontwikkeling (artikel 4.3) zijn geheel juridisch verplicht.

Dit betreft landenprogramma's waarvoor de ambassades middelen gedelegeerd hebben gekregen.

Subsidies verstrekt uit centrale middelen betreft onder meer het strategische partnerschap met VNG-I. Voor 2024 worden subsidies toegekend onder het subsidiebeleidskader ‘Contributing to safe and peaceful societies'.

De bijdragen verstrekt uit centrale middelen voor veiligheid en rechts-staatontwikkeling betreft o.a. het VN Peace Building Fund. Hiernaast zijn bijdragen voor veiligheid en rechtsorde verplicht aan het UN programma Global Programme Rule of Law & Human Rights, UNDP-DPPA Joint programme conflict prevention, het Multi-Year Appealvan UNDPPA, IDEA, ICMP en IDLO. Onder opdrachten is het begrote bedrag volledig verplicht in een onderzoeksprogramma onder een consortium geleid door Clingendael.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

4.1    Humanitaire Hulp

Onder dit artikel vallen:

• - 

  Ongeoormerkte bijdragen aan het wereldwijde VN-noodhulpfonds Central Emergency Response Fund (CERF), UN-OCHA en het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) ten behoeve van de snelle beschikbaarheid en flexibiliteit van de humanitaire hulp; Deze bijdragen zijn opgehoogd zoals voorzien in het coalitieakkoord en de beleidsnota ‘Doen waar Nederland goed in is'.

• - 

  Ongeoormerkte bijdragen aan UNHCR, UNRWA, UNICEF, WHO en WFP, eveneens ten behoeve van snelle beschikbaarheid en flexibiliteit;

• - 

  Crisisspecifieke bijdragen aan VN-organisaties, het Internationale Rode Kruis en subsidies aan Nederlandse NGO's (Dutch Relief Alliance-DRA);

• - 

  Bijdragen ten behoeve van versterking van de responscapaciteit van lokale actoren en innovatie van het humanitaire systeem;

• - 

  Bijdragen ten behoeve van de integratie van specifieke thema's in humanitaire hulp, zoals geestelijke gezondheid en psychosociale steun en onderwijs;

• - 

  Bijdragen ten behoeve van de hervorming van het systeem voor internationale humanitaire hulpverlening.

Zoals gebruikelijk informeert het kabinet de Tweede Kamer aan het begin van het nieuwe begrotingsjaar over de humanitaire crises en de Nederlandse inzet op het gebied van noodhulp in het afgelopen jaar.

Deze brief zal daarnaast ook een vooruitblik op de financiële inzet van humanitaire middelen in 2024 bieden.

4.2    Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking

Opvang en bescherming in de regio

Nederland draagt bij aan een partnerschap met Wereldbank/IFC/ILO/ UNICEF/UNHCR in een strategisch samenwerkingskader waarbinnen landen specifieke programma's worden uitgewerkt, met de focus op onderwijs en werk voor vluchtelingen en kwetsbare lokale bevolking. Het partnerschap voorziet eveneens in een meer strategische beleidsdialoog met deze organisaties die een voortrekkersrol spelen bij de transformatie van een humanitaire naar een ontwikkelingsaanpak in landen die veel vluchtelingen opvangen. Het programma wordt geleidelijker opgehoogd dan voorzien in de beleidsnota ‘Doen waar Nederland goed in is' vanwege de ombuigingen binnen de BHOS begroting.

Nederland werkt met NGO's gericht op opvang en bescherming in de regio.

Nederland steunt via subsidies en bijdragen programma's gericht op onderwijs voor vluchtelingenkinderen, toegang tot voorzieningen, bescherming van kwetsbare groepen en werk voor vluchtelingen en kwetsbare gastgemeenschappen.

In 2023 zijn landenprogramma's in de regio's MENA, Hoorn van Afrika en Afghanistan opgestart via de ambassades.

Migratiesamenwerking

Bijdragen aan programma's voor migratie en ontwikkeling van IOM en maatschappelijke organisaties in Nederland ter bevordering van vrijwillige terugkeer en herintegratie van ex-asielzoekers uit ontwikkelingslanden.

Via bijdragen het ondersteunen van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, door financiering van activiteiten die belangrijk zijn voor betrokken ontwikkelingslanden en die bijdragen aan beter migratiemana-gement, betere bescherming en perspectieven voor vluchtelingen en gastgemeenschappen, tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten, bestrijding mensensmokkel/-handel, datacollectie en onderzoek, voorkomen van irreguliere migratie en het bevorderen van terugkeer en herintegratie.

4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling

Onder legitieme stabiliteit wordt vooral via het instrument subsidies met een beperkt aantal multilaterale en niet-gouvernementele organisaties samengewerkt en is op landenniveau een aantal NGO's actief.

Bevordering van inclusieve vredes- en politieke processen, bestaande uit conflictpreventie, conflictbemiddeling en inclusief bestuur op lokaal en nationaal niveau, wordt voor het overgrote deel uitgevoerd via subsidies aan een mix van nationale en internationale NGO's. Daarnaast wordt bijgedragen aan het United Nations Peace Building Fund.

Subsidies voor een beter functionerende rechtsorde worden geheel gefinancierd via een aantal grote, internationaal opererende organisaties op het gebied van democratisering, lokaal bestuur, politieke partijen en parlementen samen met lokale organisaties. Via de landenprogramma's van ambassades worden zowel bijdragen als subsidies vertrekt.

Artikel 5: Multilaterale samenwerking en overige inzet

A.    Algemene doelstellingen

Multilaterale samenwerking en inclusieve groei door versterkte multilaterale betrokkenheid en overige inzet; de inzet van cultuur en sport in ontwikkelingslanden om een sociale en kansrijke samenleving te stimuleren en het bevorderen van maatschappelijke betrokkenheid in Nederland.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• - 

  Het bijdragen aan organisaties die een belangrijke systeemfunctie hebben binnen de multilaterale ontwikkelingsarchitectuur.

• - 

  Het bijdragen aan organisaties die een belangrijke uitvoerende rol hebben in het bereiken van ontwikkeling en inclusieve groei.

• - 

  Het plaatsen van structureel circa 75 assistent-deskundigen, zowel Nederlandse deskundigen als deskundigen uit bij voorkeur de allerarmste ontwikkelingslanden op strategische posities bij multilaterale organisaties.

• - 

  Het verlenen van schuldverlichting in de Club van Parijs, de Wereldbank en de regionale ontwikkelingsbanken. Het in internationaal verband deelnemen in de kapitaal-aanvullingen van de regionale ontwikkelingsbanken.

• - 

  Het geïntegreerd met het Internationaal Cultuurbeleid 2021-2024 ondersteunen van initiatieven die cultuur inzetten voor ontwikkeling, zowel op posten in enkele landen rondom Europa als door middel van subsidies aan Nederlandse organisaties zoals het Prins Claus Fonds en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie

• - 

  Het ondersteunen van initiatieven die sport inzetten voor ontwikkeling, zoals KNVBWorldCoaches.

Stimuleren H

• - 

  Het leveren van een bijdrage in relevante fora aan het overleg over de hervorming van de multilaterale ontwikkelingsarchitectuur om zo coherentie en effectiviteit te verbeteren.

• - 

  Het toezien op de uitvoering door multilaterale organisaties van strategische aanwijzingen die de lidstaten in de VN opstellen.

• - 

  Het bevorderen van meer coherent beleid en samenwerking door multilaterale organisaties op hoofdkantoor- en landenniveau.

• - 

  Het bevorderen dat multilaterale organisaties resultaatgericht werken en hun resultaten zichtbaar maken.

• - 

  Internationaal en nationaal een bijdrage leveren aan de implementatie en monitoring van de nieuwe Duurzame Ontwikkelingsagenda en de Financing for Development agenda, onder andere door multilaterale organisaties te stimuleren de uitvoering gezamenlijk op te pakken.

• - 

  In de betrokken multilaterale instellingen een bijdrage leveren aan het overleg over schuldhoudbaarheid.

• - 

  Het pleiten voor een gezonde kapitaalpositie van de regionale ontwikkelingsbanken.

• - 

  Ondersteunen van organisaties en processen die een bijdrage leveren aan internationale economische stabiliteit.

• - 

  Het verbinden van culturele en sportieve initiatieven met onderwerpen van internationaal beleid, in het bijzonder ontwikkeling, democratisering, maatschappelijke transitie, mensenrechten en bevorderen van de SDG's.

Regisseren

• - 

  De coördinatie van de rijksbrede multilaterale inzet op het terrein van ontwikkelingssamenwerking.

• - 

  De coördinatie van de nationale rijksbrede implementatie van de SDG-afspraken.

C. Beleidswijzigingen

Als gevolg van een hogere asielinstroom dan eerder verwacht, heeft er een herschikking plaatsgevonden binnen het ODA-budget. Dit leidt tot een ombuiging op de begroting van BHOS van totaal EUR 3,5 miljard in de periode 2023 t/m 2026. Deze ombuigingen zijn in deze begroting voor 2024 en verder verwerkt. De intensiveringen uit het coalitieakkoord en de BHOS-nota zijn hierbij uitgezonderd van ombuigingen conform staand beleid. Het extra budget voortkomend uit MEV is ingezet om de ombuigingen te dempen. Binnen artikel 5 liggen de verplichtingen met de Internationale Financiële Instellingen in veel gevallen langdurig vast. De nog beschikbare vrije ruimte is voor een groot gedeelte teruggegeven ten behoeve van de ombuigingen. Nederland zal zodoende de komende jaren minder bijdragen aan zgn. Technische Assistentie fondsen van bijvoorbeeld het IMF. Ook zijn in 2023 de Algemene Vrijwillige Bijdragen aan UNDP en UNICEF lager vastgesteld dan aanvankelijk voorzien. Het budget dat is vrijgekomen op basis van de MEV, wordt onder andere aangewend om de kortingen op de Nederlandse bijdragen aan de Technische Assistentie fondsen en de Algemene Vrijwillige Bijdragen aan UNDP en UNICEF in 2024 te verminderen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 17 Budgettaire gevolgen van beleidsartikel 5 Multilaterale samenwerking en overige inzet (bedragen x € 1.000)

2022    2023    2024    2025    2026    2027    2028

Verplichtingen    532 027    772 132    67 954    308 303    296 350    100 158    109 265

Uitgaven:

Programma-uitgaven totaal    417 023    363 839    318 214    450 799    499 875    1 455 701    2 036 819

Tabel 18 Uitsplitsing verplichtingen

Budgetflexibiliteit

In 2023 zijn de Algemene Vrijwillige bijdragen voor UNDP en UNICEF meerjarig verplicht. Hierbij was de intentie om te blijven voldoen aan de zgn. UN-Funding Compact afspraken over de verhouding tussen geoormerkte en ongeoormerkte financiering aan VN-instellingen. Op grond van de ingeboekte ombuigingen zou hieraan in 2024 en 2025 slechts deels worden voldaan. De MEV-meevaller is onder andere gebruikt om minder te korten op de UN-Funding Compact afspraken. Voor de Internationale Financiële Instellingen liggen de verplichtingen langjarig vast. Vandaar dat de budgetten op artikel 5 vrijwel volledig verplicht zijn. Daarnaast zijn er budgetten op artikelonderdelen «Kleine activiteiten posten en cultuur en ontwikkeling» en «Diverse ondersteunende activiteiten» nog niet juridisch verplicht. De andere artikelonderdelen zijn volledig juridisch danwel bestuurlijk verplicht.

Om de inzichtelijkheid van de BHOS-begroting verder te verbeteren is begrotingsartikel 5.4 gecreëerd, het «verdeelartikel». De ontwikkeling van het ODA-budget is gekoppeld aan de ontwikkeling van het BNI en wordt hiervoor bijgesteld. In het kader van behoedzaamheid en stabiliteit in de begroting worden groei en krimp in beginsel niet direct doorvertaald in de OS-programmalijnen. Deze zogeheten BNI-ruimte kan immers toenemen of afnemen als in de loop van het jaar de BNI-raming wordt bijgesteld. Daarnaast kan er sprake zijn van nog te verdelen toerekeningen aan het ODA-budget. Vanwege de gevolgen van de Meerjaren Productie Prognose (MPP) 2023, is het bufferartikel gebruikt om de hogere uitgaven van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen deels op te vangen.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

5.1    Multilaterale Samenwerking

Onder dit artikel vallen activiteiten die armoede bestrijden in ontwikkelingslanden en een belangrijke bijdrage aan de uitvoering van de duurzame ontwikkelingsdoelen en klimaatafspraken:

• - 

  Bijdragen aan VN-instellingen, zoals UNDP, UNICEF en UNIDO.

• - 

  Bijdragen aan de begrotingen van Internationale Financiële Instellingen (IFI's), waaronder regionale ontwikkelingsbanken zoals de African Development Bank(AfDB) en fondsen via middelenaanvullingen en kapitaalverhogingen.

• - 

  Bijdragen aan specifieke programma's, assistent deskundigenprogramma's en trustfondsen.

5.2    Overig Armoedebeleid

• - 

  Compensatie van de Wereldbank (IDA) en de regionale ontwikkelingsbanken voor schuldverlichtingsactiviteiten, zoals Multilateral Debt Relief Initiative (MDRI). Dit geeft ontwikkelingslanden de financiële ruimte om een sterker eigen armoedebeleid te voeren.

• - 

  Activiteiten op de posten voor cultuur en sport. Ook is er budget voor kortlopende, eenjarige ODA-activiteiten.

• - 

  Bijdrage aan UNESCO, waarvan EUR 1,8 miljoen kwalificeert als non-ODA.

• - 

  Eventuele koersverliezen worden op dit artikel geregistreerd. Deze verliezen kunnen zich voordoen als betalingen in buitenlandse valuta gedurende het jaar afwijken van de door het ministerie vooraf vastgestelde corporate rate.

5.4 Nog te verdelen i.v.m. wijzigingen BNI en/of toerekeningen

Het ODA-plafond wordt aangepast op basis van ontwikkelingen van het BNI. In het kader van behoedzaamheid en stabiliteit in de begroting worden groei en krimp niet direct vertaald in de OS-programmalijnen. Deze zogeheten BNI-ruimte kan immers weer toenemen of afnemen als in de loop van het jaar de raming wordt bijgesteld. Daarnaast kan er sprake zijn wijzigingen in toerekeningen aan het ODA-budget, zoals de toerekening van uitgaven van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen. Gedurende het begrotingsjaar worden de middelen op dit artikelonderdeel ingezet om fluctuaties in de BNI-ontwikkeling en toerekeningen op te vangen. Vanwege de gevolgen van de Meerjaren Productie Prognose (MPP) 2023-I, is het bufferartikel gebruikt om de hogere uitgaven van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen deels op te vangen.

Verder is op artikel 5.4 een overboeking met het Ministerie van Financiën verwerkt. De begroting van Buitenlandse Zaken draagt ook bij aan de verwerking van de asieltegenvaller. Dit is eveneens op artikel 5.4 verwerkt. Om een bijdrage te leveren aan de ombuigingen op de BHOS-begroting is het betaalritme van de betalingen aan de Wereldbank voor de International Development Association gewijzigd. Dit zorgt voor lagere betalingen in 2023-2026 en een hogere betaling in 2027 De reeks loopt t/m 2029, waarbij in 2029 nog EUR 113,9 miljoen wordt overgeboekt naar de BHOS-begroting om de reeks budgetneutraal te maken.

Op basis van de Macro Economische Verkenning (MEV) van het Centraal Planbureau (CPB) is het ODA-budget meerjarig naar boven bijgesteld. De positieve mutatie in 2024 na de concept-MEV was EUR 164,9 miljoen. Dit is grotendeels ingezet om Humanitaire Hulp (artikel 4.1) te ontzien van een ombuiging vanwege de gevolgen van de MPP 2023-I. Het restant van de mutatie wordt ingezet om de ombuiging op de overige BHOS-artikelen, evenals de bijdrage vanuit de begroting van Buitenlandse Zaken, te dempen. De publicatie van de definitieve Macro Economische Verkenning van het CPB heeft daarna geleid tot een kleine positieve bijstelling van het ODA-budget (EUR 7,2 miljoen). Deze bijstelling is technisch verwerkt op het verdeelartikel 5.4.

Ontvangsten

De ontvangsten op artikel 5 betreffen restituties op ontwikkelingssamen-werkingsprogramma's die een lagere realisatie kennen dan oorspronkel ijk voorzien. Vanwege bevoorschotting komt het voor dat hierbij restsaldi ontstaan. Ook worden de ontvangsten met betrekking tot aflossingen op begrotingsleningen van de NIO op dit artikel verwerkt. Daarnaast worden koerswinsten, als deze zich voordoen, op dit artikel geregistreerd.

• 6. 

  Bijlagen

Bijlage 1: Verdiepingshoofdstuk

In het verdiepingshoofdstuk wordt informatie gegeven over de budgettaire aansluiting tussen de ontwerpbegroting 2023 en de ontwerpbegroting 2024 en opmerkelijke verschillen nader toegelicht. De mutaties tot en met de eerste suppletoire begroting 2023 waaronder de hogere uitgaven voor eerstejaarsopvang asielzoekers zijn eerder in de eerste suppletoire begroting 2023 toegelicht. Als gevolg van hogere kosten voor eerstejaarsopvang asielzoekers neemt het BHOS-budget tot en 2026 af. Dit heeft tot gevolg dat het budget op diverse thema's is aangepast. De mutaties zijn in de begroting op artikel en subartikelniveau verwerkt.

Naar aanleiding van de verwachte extra toestroom van asielzoekers uit DAC-landen heeft een herschikking binnen het ODA-budget plaatsgevonden. Door een hogere bezetting in het COA stijgt de asieltoerekening. Als gevolg van hogere uitgaven voor eerstejaarsopvang asielzoekers neemt het BHOS-budget tot en met 2026 af. Dit heeft tot gevolg dat het budget op diverse thema's is aangepast.

Bij de eerste suppletoire begroting 2023 is deze ombuiging technisch verdeeld over de beleidsartikelen. Met de ontwerpbegroting 2024 is vorm gegeven aan de inhoudelijke invulling van de ombuigingen.

De ontvangsten op artikel 1 zijn toe te schrijven aan de hogere geraamde ontvangsten op het DTIF-instrument. De ontvangsten voor Dutch Good Growth Fund (DGGF) zijn verder naar verwachting hoger dan begroot.

Dit wordt onder andere veroorzaakt door hogere premieontvangsten en terugbetalingen op wisselfinancieringen voor DGGF

Naar aanleiding van de verwachte extra toestroom van asielzoekers uit DAC-landen heeft een herschikking binnen het ODA-budget plaatsgevonden. Door een hogere bezetting in het COA stijgt de asieltoerekening. Als gevolg van hogere uitgaven voor eerstejaarsopvang asielzoekers neemt het BHOS-budget tot en met 2026 af. Dit heeft tot gevolg dat het budget op diverse thema's is aangepast.

Bij de eerste suppletoire begroting 2023 is deze ombuiging technisch verdeeld over de beleidsartikelen. Met de ontwerpbegroting 2024 is vorm gegeven aan de inhoudelijke invulling van de ombuigingen.

Tabel 23 Uitgaven beleidsartikel 3 Sociale vooruitgang (bedragen x € 1.000)

Naar aanleiding van de verwachte extra toestroom van asielzoekers uit DAC-landen heeft een herschikking binnen het ODA-budget plaatsgevonden. Door een hogere bezetting in het COA stijgt de asieltoerekening. Als gevolg van hogere uitgaven voor eerstejaarsopvang asielzoekers neemt het BHOS-budget tot en met 2026 af. Dit heeft tot gevolg dat het budget op diverse thema's is aangepast.

Bij de eerste suppletoire begroting 2023 is deze ombuiging technisch verdeeld over de beleidsartikelen. Met de ontwerpbegroting 2024 is vorm gegeven aan de inhoudelijke invulling van de ombuigingen.