Bijdrage debat jeugdzorg - Hoofdinhoud
De theorie was eenvoudig. De zorg voor onze jeugd was op zijn zachtst gezegd nogal versnipperd geregeld. Breng alles onder bij gemeenten, want zij zijn het beste in staat om snel de juiste hulp te bieden en problemen op het gebied van wonen, welzijn, zorg, werk & inkomen, schulden en armoede integraal aan te pakken. Dat kan beter en dat wordt goedkoper. Tot zover de theorie.
Om maatwerk mogelijk te maken is de definitie van ‘jeugdhulp’ in de wet bewust vaag gehouden. Veel gemeenten hebben dat zo geïnterpreteerd dat ze alles zijn gaan betalen. Ook nutteloze dingen of dingen waarvan het nut niet vaststaat. De vraag naar zorg is in theorie oneindig. En als je lichte zorg drempelloos toegankelijk maakt en bovendien geen grenzen stelt aan commerciële partijen die oplossingen verkopen en dus problemen zoeken, is de uitkomst te voorspellen. Steeds meer kinderen in zorg. Steeds langduriger zorg. En tekorten op de begroting.
En ondertussen blijven kinderen met ingewikkelde problemen bestaan. Voor hen is minder geld beschikbaar. Bovendien is de gespecialiseerde zorg dermate gespecialiseerd dat een passende plek nauwelijks meer gevonden kan worden. Deelt de staatssecretaris deze analyse? En is hij bereid om echt in te grijpen op wettelijk niveau om de zorg af te bakenen en om in gesprek te gaan met instellingen om uit te leggen dat specialisatie wel mooi is. Maar dat dat nooit kan betekenen dat kinderen geen passende plaats meer hebben?
De vraag naar jeugdhulp is in theorie oneindig. Inmiddels zijn er gemeenten waar een op de zeven kinderen professionele hulp krijgt om groot te worden. Dat moet stoppen! Er zit hier niks in het water! Naast afbakening is meer nodig. Omwille van de tijd drie punten.
Ten eerste een bescheiden overheid. Het gaat in ons land ongeveer zo. Noem een maatschappelijk probleem en de overheid maakt een programma om dat op te lossen. Maar niet alles is een probleem waar een overheid zich mee heeft te bemoeien. Onder de noemer preventie halen we iedere verantwoordelijkheid weg bij ouders en gezinnen. En mochten ouders die ‘hulp’ niet wensen dan gaan hulpverleners niet weg. Dan halen ze versterking.
Onder Napoleon werd in Nederland de ‘familieraad’ ingevoerd. Bij beslissingen over kinderen moest de rechter een ‘familieraad’ van 6 personen vragen om een oplossing voor te stellen. Later is het afgezwakt tot een adviesrol voor familieleden en dat heeft tot 1987 in de wet gestaan. Toen werd gezegd dat bemoeienis van familieleden met de opvoeding van een kind ouderwets was. Maar volgens mij past het wel in de Nederlandse cultuur dat mensen samen oplossingen voor problemen zoeken. Er zijn al veel initiatieven, maar ik pleit voor nog meer aandacht voor familie-conferenties, burgervoogden, een informele mentor (JIM), een herwaardering van het oude instituut van peetoom en peettante, enzovoorts. Dit zijn allemaal geen wondermiddelen, maar die heeft de professionele wereld ook niet.
Bij die overheid die wel wat bescheidener mag zijn hoort ook en vooral de vereenvoudiging van de jeugdbeschermingsketen. Wij zijn wereldkampioen OTS en uithuisplaatsing. Dat wil niemand. Niemand wil uithuisplaatsingen. Maar niemand accepteert dat er ergens iets niet goed gaat. We zijn met andere woorden wel erg risico mijdend. Herkent de minister dit beeld? Wijkteams, veilig thuis, raad voor de kinderbescherming, kinderrechter, gecertificeerde instelling, allemaal werken ze naast elkaar aan het zelfde doel. En ze halen personeel bij elkaar weg. Met alle gevolgen van dien. Er is in Brabant bijvoorbeeld geen personeel meer. Dat is echt niet alleen een kwestie van geld. Dat moet eenvoudiger. We kennen de pilots. Wanneer regelen we het definitief?
De toegang tot de jeugdhulp. Nog steeds zijn er naast gemeenten meerdere instanties die vlot kunnen doorverwijzen. Huisartsen bijvoorbeeld. Maar ook medisch specialisten of jeugdartsen. Ook wanneer de problemen niet van medische aard zijn. Hoe kijkt de staatssecretaris hier tegenaan?
Er valt veel te verbeteren. Dat heeft tijd nodig. En dat kost geld. Maar duiken en naar een ander wijzen kan niet meer. Ik ben niet voor stelselwijzigingen. Maar ik wil heldere afspraken op de volgende punten:1) Wat gaat u concreet doen op korte termijn doen om de toegang eenduidiger te maken voor gemeenten, te helpen met afbakenen van de reikwijdte van hulp en de jeugdbeschermingsketen te vereenvoudigen?2) Hoe gaat u concreet zorgen dat de Jeugdbeschermingsketen eenvoudig wordt, uithuisplaatsingen en onder toezichtstellingen een uitzondering worden, en de juiste hulp direct thuis geleverd gaat worden?3) Wat gaan de regio’s doen om hun inkoop te formaliseren en standaardiseren?4) Wat gaan gemeenten doen om te normaliseren en de inkoop en het contractmanagement op orde te krijgen? En de juiste hulp direct te verstrekken?5) Hoe gaat u bevorderen dat gemeenteraden geholpen worden bij het maken van heldere keuzes? 6) Hoe gaat u bevorderen dat instellingen eindelijk veranderen en plaats maken voor kinderen met ingewikkelde problemen?
Geld alleen is geen oplossing. Sterker, het maakt als we niet uitkijken lui.