Gedragscode Tweede Kamerleden

In de door de Tweede Kamer opgestelde gedragscode zijn de bestaande integriteitsregels voor Kamerleden gebundeld. Het doel is vergroting van de bekendheid met de inhoud van de bestaande integriteitsregels en de toepassing ervan vanzelfsprekender te maken. Er is tevens een regeling aangenomen over het toezicht op en de handhaving van de regels.

De gedragscode gaat over alles wat een Kamerlid in zijn ambt doet, waaronder tevens vallen gedragingen die het gezag of de waardigheid van de Kamer in ernstige mate schaden.

Op 3 december 2019 stemde de Tweede Kamer in met het voorstel van het Presidium¹ om tot gedragscode te komen. Deze werd op 22 september 2020 aanvaard en trad op 1 april 2021 in werking. Op basis van de gedragscode is Thierry Baudet² tweemaal geschorst en Freek Jansen³ en Gideon van Meijeren⁴ eenmaal, vanwege het niet melden van nevenfuncties.

De inhoud van de gedragscode komt voort uit het bewustzijn van Kamerleden van het feit dat zij een publiek ambt uitoefenen, wat rechten en plichten met zich meebrengt. Dit leidt tot een vijftal gedragsregels.

• - 

  het Kamerlid oefent zijn ambt in onafhankelijkheid en in het algemeen belang uit.

• - 

  het Kamerlid accepteert geen giften of gunsten die als bedoeling hebben zijn ambtshandelen te beïnvloeden.

• - 

  het Kamerlid voldoet aan de registratieverplichtingen die het ambt hem oplegt.

• - 

  het Kamerlid gebruikt zijn in het ambt verkregen informatie niet voor persoonlijke doeleinden en wordt het vertrouwelijke karakter ervan indien noodzakelijk gewaarborgd.

• - 

  het Kamerlid handelt volgens de regels van de Kamer⁵.

Meldingen over de naleving van de gedragscode worden behandeld door een onafhankelijk college van onderzoek, bestaande uit drie leden. Deze leden worden door de Kamer op voordracht van het Presidium benoemd.

Iedereen kan een melding doen, waarna het college beoordeelt of deze in behandeling kan worden genomen. Mocht dit het geval zijn dan kan het college na het behandelen van de melding aanbevelingen doen: onder meer over het mogelijk opleggen van een sanctie die kan bestaan uit een aanwijzing, berisping of schorsing.

Er kan ook tot een voorwaardelijke schorsing worden besloten, die in een schorsing kan worden omgezet op het moment dat een aanwijzing binnen een gestelde periode niet is opgevolgd.

Een Kamerlid kan een onafhankelijk adviseur inschakelen.

In 2013 kwam GRECO⁶, onderdeel van de Raad van Europa⁷, met een evaluatierapport over integriteit in Nederland en betreffende dat onderwerp verschillende aanbevelingen. Daarin werd vastgesteld dat er weinig regels waren die de integriteit van parlementsleden vastlegde en dat het systeem reactief was: er werd voornamelijk op de media vertrouwd om slecht gedrag bloot te leggen.

GRECO stelde dat er ruimte voor verbetering was en maakte de aanbeveling om zowel voor de Eerste als de Tweede Kamer gedragscodes te ontwikkelen, in samenwerking met deze instituten. Hierin zou de handhaving van de gedragsregels een centraal punt moeten zijn.

Op 28 november 2019 bood het Presidium in een brief de "Gedragscode Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal" aan de Tweede Kamer aan. Het voorstel van de Gedragscode kwam voort uit het rapport van de werkgroep Integriteit Leden van de Tweede Kamer uit 2018. Dit rapport volgde op aanbevelingen van het evaluatierapport over de integriteit in Nederland van GRECO. De Tweede Kamer stemde op 3 december 2019 in met het voorstel van het Presidium.

De Kamer stemde op 22 september 2020, behalve met de gedragsregels, in met het voorstel over toezicht op en handhaving van de integriteitsregels. Er komt daarvoor een speciaal college, samengesteld uit drie personen van buiten de Tweede Kamer. Dit college moet meldingen over integriteitschendingen door Kamerleden behandelen.

Het college kan vervolgens, als de melding (klacht) gegrond is, de Kamer adviseren een sanctie op te leggen. Dit kan een 'aanwijzing', 'berisping', of een '(voorwaardelijke) schorsing' zijn. Deze schorsing geldt niet voor stemmingen.

• 1. 

  Het Presidium is het dagelijkse bestuur van de Tweede Kamer. Het bestaat uit de Kamervoorzitter en de ondervoorzitters, die de Voorzitter kunnen vervangen. Het Presidium telt als regel tussen de zeven en negen leden, afkomstig uit de grotere fracties.
   
• 2. 

  Thierry Baudet (1983) is fractievoorzitter van Forum voor Democratie (FVD) in de Tweede Kamer. Hij is lid van de Tweede Kamer sinds 23 maart 2017, met een onderbreking van drie maanden in 2025. De rechtsfilosoof Baudet is publicist, journalist en opiniemaker. Hij was oprichter-directeur van Popup University en voorzitter van de denktank Forum voor Democratie en daarna partijvoorzitter. Als eurokritische denker was hij betrokken bij Burgerforum EU en bij de campagne voor een raadgevend referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Van 6 februari tot 29 maart 2023 was hij tevens Statenlid in Noord-Holland.
   
• 3. 

  Frederik Jansen (1992) was van 31 maart 2021 tot 16 januari 2024 Tweede Kamerlid voor FVD. Hij was eerder beleidsmedewerker bij de FVD-Tweede Kamerfractie en voorzitter van de Jongerenvereniging Forum voor Democratie (JFVD). De heer Jansen hield zich als Kamerlid vooral bezig met infrastructuur en waterstaat, sociale zaken en werkgelegenheid en onderwijs, cultuur en wetenschap.
   
• 4. 

  Gideon van Meijeren (1988) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van Forum voor Democratie (FVD). Op 29 januari 2025 werd hij voor twee maanden fractievoorzitter. Hij was eerder (tot maart 2023) fractievoorzitter van FVD in Provinciale Staten van Zuid-Holland en medewerker van de FVD-Tweede Kamerfractie. Hij was tot 2024 tevens lid van de gemeenteraad van Den Haag. Als Tweede Kamerlid houdt de heer Van Meijeren zich bezig met binnenlandse zaken, defensie, justitie en veiligheid en landbouw, natuur en voedselveiligheid.
   
• 5. 

  Het Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in de Tweede Kamer. Wie mag wanneer spreken, hoe komt een besluit tot stand, wat zijn de taken van commissies, welke bevoegdheden heeft de voorzitter, aan welke regels moeten bezoekers zich houden: het is allemaal in dit reglement vastgelegd.
   
• 6. 

  De Raad van Europa richtte in 1999 de Groep of States against Corruption (GRECO) op, een samenwerkingsverband van 47 Europese staten en de Verenigde Staten, dat zich bezighoudt met het bestrijden van overheidscorruptie. Door monitoring moet deze corruptie worden verminderd.
   
• 7. 

  Na de verwoestende Tweede Wereldoorlog was er in Europa grote behoefte aan een organisatie die zich zou richten op het bevorderen van mensenrechten en democratie. In 1949 richtten Europese landen daarom de Raad van Europa op. Dit orgaan is géén onderdeel van de Europese Unie en moet niet verward worden met de Raad van de Europese Unie of de Europese Raad. Vrijwel alle Europese landen zijn lid.
   
• 8. 

  Wanneer Kamerleden regels overtreden, kunnen zij - net als andere burgers - worden bestraft. Dit kan bij een ambtsmisdrijf door de Hoge Raad, maar ook op kleinere schaal door het ingrijpen van de Kamervoorzitter, het Presidium, de Kamer of de eigen politieke partij.
   
• 9. 

  Er is in de Nederlandse politiek regelmatig aandacht voor de integriteit van Kamerleden en bewindslieden. Vaak gaat het hierbij om (vermeende) vermenging van politieke en zakelijke belangen, maar ook schending van geheimhouding, het in aanraking komen met justitie of een opgerakeld verleden.