Het eenzame verjaardagsfeestje van het kabinet Rutte III - Hoofdinhoud

Het kabinet Rutte III vierde vrijdag zijn verjaardag. Er heerst optimisme dat het kabinet zijn tweede verjaardag haalt. Er valt dan ook veel te vieren. De koopkracht stijgt. De werkloosheid daalt. En de economie groeit met 2,6 procent. Maar dat zegt bar weinig over de werkelijkheid van veel mensen in Nederland. Die mogen niet aanschuiven bij het verjaardagsfeestje, want het moet wél gezellig blijven.

Zo telt ons land 320.000 werkende armen; dat is 4,6 procent van alle werkenden. Honderdduizenden kinderen in armoede; dat is meer dan 1 op de 10. Eenzaamheid onder één op de vijf alleenstaande ouders. Hoe komt het dan dat de economische groei zo’n vertekend beeld geeft?

Fijn, zo’n stijging van het Bruto Binnenlands Product, maar groei maakt geen onderscheid tussen goede en slechte economische activiteiten. Als we extra gas in Groningen gaan winnen, zorgt dat in de economische werkelijkheid voor positieve cijfers. En voor extra werkgelegenheid vanwege alle huizen die extra verstevigd moeten worden. Maar die ‘economische groei’ brengt wel de veiligheid van de Groningers in het gevaar.

Dat het goed gaat met de economie, wil dus niet zeggen dat het ook goed gaat met Nederland. Dit jaar werd de Nobelprijs voor de Economie uitgereikt aan twee economen die betogen dat de vrije markt geen oog heeft voor klimaatproblematiek of innovatie. Zoals Robert Kennedy ooit mooi zei over economische cijfers: “it measures everything in short, except that which makes life worthwhile.”

Voorspellen

Een volgend probleem is dat economie geen voorspellende wetenschap is. De voormalige opperrekenmeester Coen Teulings zegt gewoon eerlijk: “Wij zijn slecht in voorspellen.” De koopkrachtplaatjes van het CPB komen nooit uit, omdat economische ontwikkelingen voor een groot deel afhankelijk zijn van internationale ontwikkelingen. Eén irrationeel besluit van Donald Trump en de koopkrachtplaatjes kunnen de prullenbak in.

En juist nu zou ons een nieuwe crisis te wachten kunnen staan. De schulden zijn wereldwijd enorm toegenomen. Grote spelers, zoals Amazon en Google, staan haast niet onder toezicht. Financiële instellingen laten blijken weinig geleerd te hebben van de crisis. En grote bedrijven als Unilever lijken steeds meer een speelbal van aandeelhouders te worden.

Maar zelfs als de cijfers wél kloppen, geven ze een vertekend beeld. Natuurlijk zijn economische groei, koopkracht en werkgelegenheid belangrijk voor ons welzijn, maar achter de gemiddelden gaat een grote spreiding schuil.

Kijken we naar die verdeling, dan zien we het kabinet multinationals boven mensen stellen. Multinationals zorgen voor slechts 21% van de banen, maar terwijl zij steeds minder belasting betalen, blijven de lonen van werknemers achter bij de winstuitkeringen. Van elke verdiende euro gaat nog maar 73 cent naar de werknemer. Met de resterende 27 cent wordt de aandeelhouder gefêteerd.

Vestigingsklimaat

Rutte III laat zich echter in alles leiden door deze economische cijfers. Zelfs nu het eindelijk overstag is gegaan rondom de dividendbelasting, blijft het kabinet volhouden dat dan wél de winstbelasting voor bedrijven verlaagd moet worden om het vestigingsklimaat te verbeteren.

Natuurlijk zullen de multinationals zelf hebben aangegeven dat soepele fiscale regels voor hun belangrijk zijn. Maar voor een goed vestigingsklimaat is het minstens zo belangrijk dat er in een land goede scholen zijn, goede gezondheidszorg is en dat het veilig is op straat. Een investering in onderwijs, zorg en politie heeft dus ook een grote meerwaarde voor het vestigingsklimaat.

Maar juist in die publieke sector zien we de gevolgen van een te hoge werkdruk en te weinig salaris. Er zijn personeelstekorten voor leraren, politieagenten en zorgpersoneel en dit bedreigt de kwaliteit van het belangrijke werk dat zij moeten doen.

Zekerheden

En zo gaapt er een groot gat tussen tussen de economische groei en de beleving van mensen. Die voelen namelijk dat hun zekerheden worden aangetast. De zekerheid van een vast contract, nu het aantal flexibele contracten in Nederland het snelst groeit van heel Europa. De zekerheid van een betaalbaar huis, nu sociale huurwoningen verdwijnen en beleggers in de grote steden een groot deel van de huizen opkopen. En de zekerheid van goed onderwijs, nu er een steeds groter lerarentekort ontstaat.

Kortom, economische groei maakt niet gelukkig. De welvaart moet ook eerlijk verdeeld worden. Anders is het slechts een truc om ons af te leiden van de echte problemen in Nederland.

Om met Loesje te spreken: ‘Jarig. Hoe meer kaarsjes, hoe groter de taart.’ Zonde van die taart als er maar zo weinig mensen uitgenodigd worden op het verjaardagsfeestje van Rutte III.

>Download onze volledige Algemene Politieke Beschouwing