Factcheck: de EU gaat memes verbieden - Hoofdinhoud
Het zal u vast niet ontgaan zijn: het Europees Parlement heeft vorige week zijn standpunt ingenomen inzake een herziening van de auteursrechtenwetgeving. Die is hard nodig. De manier waarop wij nieuws vergaren en audio en video consumeren is dusdanig veranderd, dat onze muzikanten, journalisten en uitgevers steeds verder in de knel komen. Dit terwijl grote internetplatforms vaak grote sommen geld aan dit materiaal verdienen, maar niet financieel bijdragen aan het maken ervan. Het wordt dan ook hoog tijd dat deze scheve verhouding wordt gecorrigeerd en dat online platforms een wettelijke verantwoordelijkheid gaan krijgen om rechthebbenden van een eerlijke vergoeding te voorzien. Dat is precies wat deze richtlijn voor ogen heeft.
Toch was er vanaf het begin af aan stevige kritiek op het voorstel: het zou het uploaden van memes (humoristische afbeeldingen, vaak voorzien van een later toegevoegde tekst) gaan verbieden. Dit is niet juist. Memes vallen namelijk überhaupt niet onder dit voorstel, omdat zij al sinds 2001 zijn uitgezonderd in de Europese wetgeving: auteursrechtelijk beschermd materiaal dat bewerkt wordt en vervolgens als parodie wordt gedeeld valt niet onder de richtlijn. Lidstaten hoeven deze uitzondering weliswaar niet verplicht toe te passen, maar de meeste landen (waaronder Nederland) doen dit wel. Het nieuwe voorstel verandert deze situatie niet. We mogen dus gewoon vrij memes blijven delen.
Maar zal de “uploadfilter” die internetplatforms nu moeten gaan installeren dan niet automatisch alles wegfilteren? Artikel 13 van de nieuwe richtlijn legt de verantwoordelijkheid van het aanbieden van auteursrechtelijk beschermd materiaal bij de internetplatforms. Zij moeten er voortaan voor zorgen dat er netjes wordt betaald voor het aanbieden van werk van derden waarop copyright rust. Dit moet gebeuren door middel van het afsluiten van licenties met de rechthebbenden. Daar waar er geen sprake is van een licentie (en dus het materiaal illegaal wordt aangeboden) moeten de platforms actief zorgen dat het niet wordt aangeboden. Dit is wel zo eerlijk.
Hoe de internetplatforms dit moeten doen laat het voorstel in het midden. Dit zou in principe kunnen door middel van herkenningstechnologie (ook wel onterecht “uploadfilter” genoemd), maar kan ook gewoon door menselijke beoordelingen worden gedaan - door het platform of zelfs collectief door de gebruikers zelf. De huidige algoritmes zijn inderdaad nog niet in staat om parodie of humor te herkennen, maar mensen kunnen dit natuurlijk wel. Dus ook al zullen memes vooraf gecontroleerd moeten worden, betekent dit absoluut niet dat ze automatisch zullen worden “weggefilterd”. Er zijn manieren te bedenken waardoor de platforms dit kunnen voorkomen. Bovendien gaat de ontwikkeling van deze nieuwe technieken enorm snel.
De bewering dat de EU memes gaat verbieden klopt dus niet. Memes werden als parodie al uitgezonderd en daar komt met de nieuwe richtlijn geen verandering in. Het standpunt van het Europees Parlement is nu onderdeel van de onderhandelingen met de Raad, waarin alle lidstaten via hun minister of staatssecretaris vertegenwoordigd zijn. Wij zullen het eindresultaat uiteraard ook weer zorgvuldig beoordelen.