Subsidies van de Europese Unie 2021-2027

Een aanzienlijk deel van de uitgaven van de Europese Unie¹ is bestemd voor subsidieregelingen, fondsen en andere financieringsmogelijkheden voor onder meer bedrijven, overheden en onderzoekers. Deze zijn bedoeld om de doelstellingen te realiseren die zijn vastgesteld voor de verschillende beleidsterreinen van de EU.

© DG EPRS

Verdeling van MFK 2014-2020 en 2021-2027

In 2021 is een nieuwe meerjarenbegroting² ingegaan, die zal lopen tot 2027. De voorstellen voor de nieuwe begrotingsperiode, die gaan over de manier waarop de Europese Unie aan haar inkomsten komt en hoe deze gelden worden besteed, zijn in mei 2018 gepubliceerd. De voorstellen voor de verschillende fondsen en subsidieprogramma's volgden in de maand daarna. Op 17 december 2020 stemde het Europees Parlement in met het Meerjarig Financieel Kader, waardoor het definitief van kracht werd.

De EU-uitgaven zoals voorgesteld door de Europese Commissie blijven, wanneer je kijkt naar het totaal, ongeveer gelijk. Omdat het Verenigd Koninkrijk de EU-verlaat, stijgen echter wel de afdrachten per lidstaat (gebaseerd op het bruto nationaal inkomen).

© DG EPRS

Maximaal begrote uitgaven 2021-2027

Hieronder vindt u een overzicht van de beoogde financieringsmogelijkheden voor de periode 2021-2027.

De subsidies die de Europese Unie verleent zijn meestal bedoeld als co-financiering. Dit wil zeggen dat de EU-lidstaten³ in de meeste gevallen minimaal 50 procent van de kosten zelf voor hun rekening moeten nemen, het overige deel wordt door de EU betaald.

Financiering van projecten kan via twee wegen lopen:

• - 

  de Europese Commissie⁴ delegeert de financiering aan de lidstaten. Het geld kan in beheer komen bij nationale of regionale autoriteiten. Dit geldt vooral voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid en het regionaal beleid
• - 

  de Europese Commissie verleent subsidies rechtstreeks aan begunstigden, zoals universiteiten, bedrijven, belangengroepen en niet-gouvernementele organisaties (NGO's)

Subsidies kunnen op verschillende manieren worden aangevraagd, afhankelijk van de regeling. De aanvraag kan bij de nationale overheid, het nationale bureau van de Europese Commissie, of direct bij de Europese Commissie worden ingediend. De Commissie brengt jaarlijks verslag uit over de toewijzing van Europese gelden aan de verschillende lidstaten.

In de meeste gevallen vindt u beknopte informatie over het verkrijgen van subsidies en leningen bij de regelingen in onderstaand overzicht.

Strategische Europese infrastructuur

InvestEU

Het InvestEU Programma of InvestEU Programme is een zevenjarig investeringsprogramma van de Europese Commissie⁴, dat van 2021 tot 2027 loopt en een verscheidenheid aan Europese financieringsinstrumenten samenbrengt. Door middel van een EU-begrotingsgarantie van 26,2 miljard euro die investeringsprojecten ondersteunt van financiële partners als de Europese Investeringsbank⁵ (EIB), nationale stimuleringsbanken (zoals het Nederlandse Invest-NL) en internationale instellingen creëert InvestEU een aantrekkelijke investeringsklimaat voor publieke en private partijen. Het uiteindelijke doel van de Europese Commissie is daarbij dat structurele economische groei binnen de EU aangewakkerd wordt.

Financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen ('Connecting Europe Facility')

Connecting Europe Facility (CEF) is een subsidieprogramma om het Europese vervoers-, energie- en digitale netwerk te verbeteren. Het programma moet zorgen voor een betere aansluiting tussen de lidstaten van de Europese Unie en helpen de groene en digitale transities te verwezenlijken. Het CEF Transport en CEF Energie ondersteunen de ontwikkeling van goed werkende, duurzame en efficiënte Europese netwerken op het gebied van transport en energie, en het CEF Digital ondersteunt projecten die het digitale netwerk verbeteren.

Programma Digitaal Europa

Digital Europe is een subsidieprogramma van de Europese commissie om de digitalisering van de Europese economie en in de samenleving te bevorderen. Digitaal Europa moet de internationale concurrentiepositie van de EU verbeteren en de strategische digitale capaciteiten van Europa ontwikkelen en versterken.

Eengemaakte markt

Programma voor de eengemaakte markt

Het Programma voor de Eengemaakte Markt of Single Market Programme (SMP) is een zevenjarig financieringsprogramma van de Europese Commissie⁴, dat van 2021 tot 2027 loopt. Het programma zet zich in voor de versterking van de Europese interne markt, verbetering van het concurrentievermogen van het bedrijfsleven, en de bescherming van consumenten. Het overkoepelende doel is Europese consumenten en ondernemingen te laten profiteren van een goed functionerende interne markt. Om deze verschillende werkzaamheden uit te voeren, beschikt het Programma voor de Eengemaakte Markt over een totaal budget van 4,21 miljard euro voor de periode 2021-2027.

Regionale ontwikkeling en cohesie

Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)

Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) heeft tot doel om de belangrijkste economische onevenwichtigheden tussen de Europese regio's terug te dringen. Hiermee sluit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) aan bij de doelstellingen van het Europese regionale beleid. Er is voor de periode 2021 - 2027 in totaal 266 miljard vrijgemaakt voor dit fonds.

Cohesiefonds

Het Cohesiefonds is een Europees Structuurfonds⁶ dat als doel heeft om EU-lidstaten³ te ondersteunen waar het bruto nationaal inkomen⁷ (BNI) per inwoner onder de 90 procent van het EU-gemiddelde ligt. Het fonds tracht in de betreffende lidstaten de economische en sociale achterstanden weg te werken, de economische situatie te stabiliseren en een duurzame ontwikkeling te ondersteunen. Het fonds is onderdeel van het Europese regionaal beleid. Er is voor de periode 2021 - 2027 een totaal bedrag van 48 miljard euro beschikbaar gesteld.

Investeren in mensen, sociale cohesie en waarden

Europees Sociaal Fonds+ (ESF+)

Het Europees Sociaal Fonds (ESF) heeft als taak om de economische en sociale samenhang in Europa te versterken door het vinden van werk en het overstappen naar een nieuwe baan makkelijker te maken. Het ESF stelt met name geld ter beschikking om werklozen en gehandicapten aan betere of nieuwe banen te helpen. Het ESF is een van de Europese structuurfondsen⁶. De activiteiten van het fonds sluiten aan bij de doelstellingen van verschillende Europese beleidsterreinen: het regionale beleid, het werkgelegenheidsbeleid en de inspanningen op het gebied van gelijke kansen voor alle EU-burgers⁸. Dit fonds heeft voor de periode 2021 - 2027 99 miljard tot zijn beschikking.

EU4Health

Als reactie op de COVID-19 pandemie is programma EU4Health opgenomen bij het Meerjarig Financieelkader (MFK) 2021-2027². De pandemie heeft volgens de Europese Commissie duidelijk gemaakt dat het nodig is om de Europese gezondheidsstelsels te versterken. Dit programma is dus niet enkel een crisisrespons, maar juist bedoeld voor structurele verbetering van de gezondheidszorg binnen Europa. Er is voor de periode 2021-2027 5.3 miljard beschikbaar gemaakt voor investeringen. Dit is een aanvulling op het geld dat lidstaten zelf investeren in hun gezondheidszorg.

Erasmus

Erasmus+ is een Europees subsidieprogramma voor onderwijs, opleiding, jongeren en sport. Het programma heeft onder meer als doel om de werkloosheid (vooral onder jongeren) te bestrijden, innovatie te ondersteunen en de samenwerking en mobiliteit met EU-partnerlanden te bevorderen.

Creatief Europa

Creatief Europa is een subsidieprogramma van de Europese Unie ter ondersteuning en bevordering van de internationale samenwerking in de culturele, creatieve en audiovisuele sector. Met het Creatief Europa-programma wil de Europese Commissie⁴ de Europese cultuur sector promoten en beschermen. Het programma is ontwikkeld uit de overtuiging dat cultuur een meerwaarde biedt aan de ontwikkeling van de Europese samenleving. Zo wil de Commissie bijvoorbeeld een impuls geven aan de Europese muziek- en filmindustrie.

Landbouw- en maritiem beleid

Europees Garantiefonds voor de Landbouw (ELGF)

Het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) is een Europees fonds dat tot doel heeft om de marktmaatregelen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), zoals het verlenen van inkomenssteun aan boeren, te financieren. Daarnaast draagt de financiële steun bij aan het verwezenlijken van de klimaatdoelen van de EU.

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO)

Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) is een Europees fonds dat tot doel heeft het concurrentievermogen van de Europese land- en bosbouw te vergroten, het milieubeheer te verbeteren en de sociale en economische leefomstandigheden in plattelandsgebieden te verbeteren. Daarnaast wordt het fonds ingezet voor de financiële ondersteuning van plannen voor de ontwikkeling van specifieke plattelandsgebieden en de daarbij benodigde technische bijstand.

Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV)

Het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV) heeft tot doel de uitvoering van het Europees Geïntegreerd Maritiem Beleid financieel mogelijk te maken. Het is een van de Europese structuur- en investeringsfondsen die samen een sterkere en duurzamere Europese economie moeten bewerkstelligen.

Milieu en klimaatactie

LIFE

LIFE is een financieringsinstrument van de Europese Unie voor de bescherming van milieu en natuur. Het huidige LIFE programma loopt van 2021 t/m 2027, voortbouwend op eerdere programma's. Het programma staat open voor elke in de EU geregistreerde organisatie. Zowel grote als kleine bedrijven, overheden en niet-gouvernementele organisaties kunnen een projectvoorstel indienen. LIFE ondersteunt het Europees natuur-, milieu- en klimaatbeleid.

Fonds voor geïntegreerd grensbeheer

Het fonds voor geïntegreerd grensbeheer (IBMF) is gericht op het detecteren en voorkomen van illegale migratie. Het fonds bestaat uit twee onderdelen: Border Management and Visa Instrument (BMVI) en Customs Control Equipment Instrument (CCEI). Het fonds BMVI heeft als doel om te zorgen voor een krachtig en effectief Europees geïntegreerd grensbeheer aan de buitengrenzen en het ondersteunen van het gemeenschappelijk visumbeleid. Het CCEI helpt lidstaten bij het bereiken van gelijkwaardige resultaten van grenscontroles met behulp van uitrusting met de modernste douanecontroleapparatuur.

Defensie

Europees Defensiefonds

Het Europees Defensiefonds is een financieringsinstrument van de Europese Commissie om onderzoek en ontwikkeling op het gebied van defensietechnologie en -apparatuur te bevorderen. Hiermee wil de Commissie samenwerking en verdere integratie tussen lidstaten stimuleren en kostenbesparing bewerkstelligen.

Crisisrespons

Mechanisme voor civiele bescherming van de Unie (rescEU)

RescEU is een financieringsmechanisme van de Europese Unie dat betrekking heeft op ‘civiele rampen.’ Dit betreft onder andere natuurrampen, rampen door menselijk toedoen of acute noodsituaties. Het mechanisme moet het reactievermogen van lidstaten verbeteren, maar ook moet het initiatieven van de EU-lidstaten in het geval van civiele rampen coördineren, aanvullen en ondersteunen.

Internationaal beleid

Global Europe

De Europese Unie heeft voor de periode 2021-2027 in totaal 79.5 miljard euro vrijgemaakt voor het Neighbourhood, Development and International Coorperation Instrument (NDICI). Dit programma heeft als doel om met partnerlanden wereldwijd te werken om duurzame ontwikkeling te stimuleren en de internationale partnerschappen van de EU vorm te geven. Ontwikkelingshulp valt ook onder dit programma.Het fonds staat onder leiding van de Eurocommissaris voor Internationale Partnerschappen.

Pretoetredingssteun

Instrument voor Pretoetredingssteun

Het Instrument voor Pretoetredingssteun (IPA) is het financiële instrument van de Europese Commissie om kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten⁹ te ondersteunen in hun toetredingsproces en de daarvoor noodzakelijke hervormingen. Zij kunnen die steun gebruiken om politieke, institutionele, juridische, administratieve, sociale en economische hervormingen door te voeren die nodig zijn om te voldoen aan de EU-criteria voor toetreding¹⁰.

Met geld uit de structuurfondsen verkleint de Europese Unie¹ de welvaartsverschillen tussen de regio's en tussen de lidstaten³ onderling. Dit gebeurt in het kader van het regionaal beleid. De structuurfondsen vormen ongeveer een derde van de EU-begroting.

• 1. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 2. 

  Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 (MFK) is het akkoord waarin de begroting van de Europese Unie voor een periode van zeven jaar op hoofdlijnen wordt vastgesteld. De EU legt in deze meerjarenbegroting vast wat de hoogte van het budget van de EU is, waar het geld aan uitgegeven wordt en hoeveel iedere lidstaat moet bijdragen. Het MFK voor 2021-2027 komt uit op 1.074,3 miljard euro. Om de economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen is afgesproken dat er boven op de normale begroting een coronaherstelfonds komt van 750 miljard euro. In juni 2023 heeft de Commissie de lidstaten gevraagd om 66 miljard euro extra aan de meerjarenbegroting bij te dragen. Dit bedrag zou vooral nodig zijn om Oekraïne de komende jaren financieel te blijven steunen. Daarnaast zou het geld gebruikt worden voor het asiel- en migratiebeleid en voor subsidies aan Europese industrieën en technologieën.
   
• 3. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 4. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 5. 

  Dit orgaan financiert projecten waarmee de doelstellingen van de Europese Unie kunnen worden gerealiseerd. De EIB leent goedkoop geld en leent dat op haar beurt tegen gunstige voorwaarden uit aan banken en bedrijven.
   
• 6. 

  Met geld uit de structuurfondsen verkleint de Europese Unie de welvaartsverschillen tussen de regio's en tussen de lidstaten onderling. Dit gebeurt in het kader van het regionaal beleid. De structuurfondsen vormen ongeveer een derde van de EU-begroting.
   
• 7. 

  Het bruto nationaal inkomen (BNI) is een maatstaf voor het totale inkomen van een land. Het BNI kan worden uitgerekend door het bruto binnenlands product (BBP) van een land te nemen en daar de inkomsten aan lonen, rente en winsten (de zogenaamde primaire inkomens) die het betreffende land per saldo uit het buitenland ontvangt, bij op te tellen.
   
• 8. 

  Gelijkheid en het tegengaan van discriminatie nemen een belangrijke plek in op de agenda van de Europese Unie. Door middel van wetgeving zorgt de EU ervoor dat burgers overal in de Europese Unie dezelfde mate van bescherming tegen discriminatie genieten.
   
• 9. 

  Een kandidaat-lidstaat is een land dat lid wil worden van de Europese Unie en waarvan de aanvraag officieel is aanvaard door de EU.
   
• 10. 

  In juni 1993 hebben de Europese regeringsleiders in Kopenhagen drie criteria vastgesteld waaraan een kandidaat-lidstaat moet voldoen voordat het tot de Europese Unie kan toetreden.