Ook ik was erbij - Hoofdinhoud
Vorige week zondag belde Halbe Zijlstra me op. De volgende dag zou er een voor hem beroerde editie van de Volkskrant bezorgd worden. Hij deed zijn verhaal zoals u dat de afgelopen week al vele malen hebt kunnen vernemen, maar ik toen voor het eerst hoorde.
‘Dom, fout, onnodig’, was mijn primaire reactie na zijn uitleg en ik bedacht dat dit hem nog wel een tijd zou achtervolgen. Maar om eerlijk te zijn, schatte ik in dat dit niet het einde van zijn ministerschap hoefde te betekenen. Ik realiseerde mij ook dat mijn eigen primaire reactie ook door politieke en persoonlijke omstandigheden werd gekleurd. En ik bevroeg mezelf, zoals ik dat de afgelopen dagen vaker heb gedaan.
Net na mijn aantreden als fractievoorzitter in 2015 had Halbe Zijlstra me uitgenodigd voor een lunch. Arie Slob kenden ze wel bij de VVD, maar die nieuwe jongen van de ChristenUnie moest nog een beetje besnuffeld worden. Het was een prettige ontmoeting, waar de lange schaduw van de komende verkiezingen en formatie al overheen hing. Tijdens de onderhandelingen was het Halbe Zijlstra die ook oog had voor het belang van andere partijen. Als kleinste partij met, bij gevoelige onderwerpen, soms de meest excentrieke opvattingen, wisten we ons altijd door hem gezien. Dat vond ik bijzonder. En het schiep een band.
bonnetjesaffaire
Ruim een jaar geleden kreeg ik het boek van Nieuwsuur-journalist Bas Haan over de bonnetjesaffaire te lezen. Toen ik het uit had, voelde ik opnieuw een heilige, democratische verontwaardiging opkomen over al het gedraai en gedoe van de maanden en jaren ervoor. Ik had tegenover bewindslieden gestaan die hun best hadden gedaan om ons als Kamerleden onwetend te houden. Het ging me al lang niet meer om dat bonnetje, maar veel meer om de omgang met de Kamer, de omgang met een kritische journalist en met de waarheid. En het boek van Bas Haan documenteerde alles nog een keer en kwam met een nieuw feit, waarna ik ervan overtuigd was dat we als Tweede Kamer een streep moesten trekken. Het was onze democratische plicht om onze politieke moraal hoog te houden.
De ChristenUnie is toegetreden tot de coalitie en een van mijn angsten hierbij is dat we er moreel gemankeerder uitgaan dan we er ingingen. Mijn politieke vrees is dat we onszelf verliezen in gewichtigheid, politieke spelletjes, hang naar posities, morele bijziendheid. Nadat Zijlstra me gebeld had, wilde ik daarom ook bij mezelf kunnen vaststellen dat mijn normen onveranderd zijn en dat politieke vriendschap mijn morele kompas niet stukmaakt. In mijn eerste taxatie was de leugen van Zijlstra vooral een domme manier om als Kamerlid een waarheid over Rusland naar buiten te brengen. Terwijl in de bonnetjesaffaire door bewindslieden onwaarheden werden gedebiteerd om de waarheid voor de Kamer te verdoezelen. Dat is toch een verschil. Hoe je mijn taxatie ook taxeert, zij werd ingehaald door nadere uitlatingen van voormalig Shell-baas Van der Veer en door de groeiende ongeloofwaardigheid van een minister van Buitenlandse Zaken. De hashtag #Halbewaserbij was trending en dodelijk. Opstappen was onvermijdelijk geworden.
rekenschap geven
Tegelijk was ik erbij toen het gebeurde en moet ik me daar rekenschap van geven. Persoonlijke sympathie mag nooit een scherpe politieke beoordeling van een bewindspersoon in de weg staan. Ik mocht Ard van der Steur persoonlijk erg graag, maar moest als Kamerlid hem politiek controleren. Die plicht heb ik ook ten opzichte van dit kabinet. En ik mag alleen maar hopen dat waar mijn beoordelingsvermogen hapert, anderen mij scherp houden. Als Kamerlid moet ik het recht en de moraal hoog houden, zonder aanzien van personen en politieke kleur. Wat niet deugt, mag nooit met de mantel van de liefde bedekt worden. Maar waar er nooit meer ruimte is voor een tweede kans, daar wordt moraal genadeloos. Bij God is er altijd ruimte voor genade. Wanneer er in de politiek ook ruimte moet zijn voor vergeving kan alleen bepaald worden door liefde. Liefde voor de waarheid en liefde voor kwetsbare, feilbare en soms domme politici.