Financiële oppositie

De financiële oppositie was een groep Tweede Kamerleden ten tijde van de koningen Willem I¹ en Willem II² die aandrongen op grotere parlementaire invloed op de staatsfinanciën. Zij vroegen om regeling van uitgaven bij wet, betere controle op de financiën en op sanering van de overheidsuitgaven. Geregeld stemden zij tegen ontwerp-begrotingen.

Hoewel de financiële oppositie aandrong op democratische hervormingen kunnen zij niet allen als vooruitstrevend worden beschouwd. Op andere terreinen waren zij soms wel conservatief.

De kern van de financiële oppositie lag bij de Hollandse (met name Amsterdamse) leden. Voormannen waren onder meer Van Alphen³ en Corver Hooft⁴.

Meer over

• 1. 

  De 'Koning-Koopman'. Eerste Nederlandse koning na het herstel van de zelfstandigheid in 1814. Had ervaring als vorst opgedaan in Fulda. Regeerde als verlichte autoritaire vorst en zette zich in voor ontwikkeling van het economisch leven (kanalen!). Weigerde zich lange tijd neer te leggen bij de afscheiding van België van 1830 en veroorzaakte mede daardoor problemen met de staatsfinanciën. Die financiële politiek was de voornaamste bron van kritiek van de oppositie. Trad in 1840 teleurgesteld af na een beperkte Grondwetsherziening. Verloor de grote lijnen vaak uit het oog, doordat hij zich te veel bezighield met details. Beschouwde ministers als zijn dienaren en stelde in hen vaak weinig vertrouwen.
   
• 2. 

  Negen jaar koning van Nederland. 'Held van Waterloo'. Vocht met de geallieerden mee tegen de legers van Napoleon. Als kroonprins leek hij zich in 1830 op te werpen als leider van de Belgische onafhankelijkheidsbeweging. Regeerde vanaf 1840 aanvankelijk als conservatief vorst, die elke grondwetswijziging tegenhield. Werd in 1848 in één dag (noodgedwongen) uiterst liberaal en steunde Thorbecke en Donker Curtius bij het tot stand brengen van de nieuwe Grondwet. Overleed echter al kort na invoering daarvan. Was gehuwd met de Russische grootvorstin Anna Paulowna. Had goede banden met katholieken (verbleef veel in Tilburg). Gold als nogal wispelturig en gemakkelijk beïnvloedbaar.
   
• 3. 

  Welsprekende zoon van de dichter Hieronymus van Alphen, die na een Indische loopbaan Tweede Kamerlid werd voor Holland. Was aanvankelijk marineofficier en daarna bestuursambtenaar en onderkoopman in Nederlands-Indië. Na terugkeer uit Indië ambteloos en raadslid in Leiden. Behoorde onder Willem I tot de oppositionele Kamerleden en was in 1830 vóór splitsing van Noord- en Zuid-Nederland.
   
• 4. 

  Uit een bekende Amsterdamse regentenfamilie afkomstig Tweede en Eerste Kamerlid. Bekleedde al onder Lodewijk Napoleon en tijdens de inlijving hof- en bestuursfuncties. In 1824 kozen de Staten van Holland hem tot Tweede Kamerlid. Hij behoorde tot de leden die kritisch waren over het financiële beleid van de koning en hij drong aan op hervormingen. In de zitting 1829/1830 bekleedde hij het Kamervoorzitterschap. Na de grondwetsherziening van 1848 maakte hij anderhalf jaar deel uit van de Eerste Kamer.
   
• 5. 

  Koning Willem I regeert als een verlicht absolutistisch vorst: hij bepaalt het beleid, neemt besluiten en is verantwoordelijk voor de financiën, en hij benoemt en ontslaat de ministers. Die ministers zijn alleen aan hem verantwoording schuldig en zijn in feite 'ambtenaren'. De koning heeft het beste voor met het land, zo bevordert hij handel en industrie en zorgt hij voor aanleg van kanalen.
   
• 6. 

  Kort na de afkondiging van de Grondwetsherziening van 1840 doet koning Willem I afstand van de troon ten gunste van zijn oudste zoon, die vanaf 7 oktober 1840 als koning Willem II gaat regeren. Het bewind van de nieuwe koning verschilt niet zo veel van dat van zijn vader.