Het EU-lidmaatschap van Turkije is nog geen stap dichterbij - Hoofdinhoud

De cruciale rol van Turkije in het controleren van de stroom vluchtelingen leverde het land miljardenhulp op van de EU. En de toezegging dat de onderhandelingen over het EU-lidmaatschap weer op gang komen. Maar zo snel zal dat laatste niet gaan. Veel onderwerpen zijn nog niet eens bespreekbaar, vooral voor Cyprus niet.

Door Christoph Schmidt

Het proces dat in de verre toekomst zou kunnen leiden tot toetreding van Turkije tot de Europese Unie is een dik boek waarvan de meeste pagina’s nog blanco zijn. Het akkoord van vorig weekeinde over de gezamenlijke aanpak van de migratiecrisis, en de ‘nieuwe energie’ die de toetredingsonderhandelingen daarmee krijgen, veranderen daar weinig aan.

De onderhandelingen tussen Brussel en Ankara bestaan uit 35 hoofdstukken. De titels daarvan zijn bekend, maar van verreweg de meeste ‘chapters’ staat nog geen letter op papier.

Meeste hoofdstukken potdicht

Sterker nog: voor de meeste hoofdstukken geldt een blokkade op zelfs maar het openen ervan. Op lidstaatniveau hebben de afgelopen jaren Cyprus en Frankrijk die blokkades afgedwongen. En voor elke eventuele doorbraak in het toetredingsproces is unanimiteit vereist. Vooral het sinds 1974 gedeelde eiland Cyprus zal zijn vetorecht op dit vlak koesteren.

De enige concrete toezegging die de EU-regeringsleiders afgelopen zondag aan Turkije hebben gedaan, is dat deze maand hoofdstuk 17 wordt geopend, over economisch en monetair beleid. Het is voor het eerst sinds 2013 dat een nieuwe bladzijde wordt omgeslagen in het dikke boek.

“Maar het openen van een hoofdstuk betekent eigenlijk niets”, zegt Kati Piri (PvdA), Turkije-rapporteur namens het Europees Parlement. Komende week brengt ze een uitgebreid bezoek aan het land.

“Ik zou er pas echt problemen mee hebben als er hoofdstukken worden afgesloten”, zegt Piri, eraan toevoegend dat daarvan voorlopig geen sprake zal zijn.

Het voornaamste nut van de nieuwe dynamiek die het EU-Turkije-overleg krijgt, is volgens Piri dat bepaalde hoofdpijndossiers open en bloot op tafel komen te liggen. “Over kwesties als mensenrechten en persvrijheid kun je in het kader van die toetredingsonderhandelingen een veel intensievere dialoog voeren met Turkije.” Ook Eurocommissaris Frans Timmermans, die de afgelopen weken druk met de Turkse regering onderhandelde, heeft zich in dergelijke bewoordingen uitgelaten.

Ver achter de horizon

Maar het moment dat Ankara bij deze dossiers de bestaande kloof zal overbruggen en het EU-acquis overneemt, zoals het geheel van EU-verdragen en andere gedeelde normen en waarden wordt genoemd, ligt nog ver achter de horizon.

Alleen al het binnenkort te openen hoofdstuk over economisch en monetair beleid biedt genoeg stof voor zware onderhandelingen. “President Erdogan heeft de afgelopen twee jaar enkele keren ingegrepen bij het beleid van de centrale bank”, noemt Piri als voorbeeld van een handelwijze die in de EU volstrekt taboe is. “Dat doet het investeringsklimaat in Turkije geen goed.”

Piri had liever gezien dat de hoofdstukken 23 en 24 op tafel zouden komen te liggen. Die gaan onder meer over fundamentele rechten, justitie en veiligheid. Maar beide hoofdstukken blijven gesloten zolang Cyprus zijn blokkade daarop niet opheft.

In de reacties op het akkoord dat de EU en Turkije zondag in Brussel sloten, klonk hier en daar de mening door dat Brussel zich had laten chanteren door Ankara en dat het door velen gevreesde Turkse lidmaatschap van de EU er nu toch echt aan zat te komen. Maar dat beeld klopt niet, zegt Piri. “Toetreding komt geen stap dichterbij zolang er geen hoofdstukken worden gesloten.”

Lees hier het artikel op de website van Trouw.