Politici veroordeeld tot gevangenisstraf

Er zijn niet veel (actieve) politici tot een gevangenisstraf veroordeeld. Deels ging het om socialistische en communistische Kamerleden, die de wet overtraden bij politieke activiteiten. Enkele (oud-)Kamerleden maakten zich schuldig aan economische delicten.

Zo werd in 1930 het oud-Tweede en Eerste Kamerlid P.J.J. Haazevoet¹ wegens verduistering veroordeeld. In 1963 werd een oud-CPN-Eerste Kamerlid tot gevangenisstraf veroordeeld wegens poging een verzekeringsmaatschappij op te lichten. In 2017 werd een oud-VVD-Kamerlid veroordeeld tot vijf maanden gevangenisstraf, waarvan 3 maanden voorwaardelijk, wegens uitkeringsfraude.

Het revolutionair-socialistische Kamerlid Henk Sneevliet² zat op het moment van zijn verkiezing wegens opruiing in de gevangenis. De veroordeling van Troelstra³ in 1899 was een provocatie om een andere rechtszaak (tegen de broers Hogerhuis) heropend te krijgen, hetgeen ook lukte.

Het Rotterdamse Eerste Kamerlid L. Pincoffs⁴ werd in 1880 bij verstek tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens frauduleuze bankbreuk. Hij was in 1879 halsoverkop naar de Verenigde Staten gevlucht. In 1921 vertrok Tweede Kamerlid en uitgever W.H. de Buisonjé⁵ naar Duitsland om vervolging vanwege verduistering te voorkomen. Bij terugkeer in 1925 werd hij overigens vrijgesproken.

Na de Tweede Wereldoorlog werden verder diverse NSB'ers tot gevangenisstraf veroordeeld, met name vanwege hulp aan de vijand.

Meer over

• 1. 

  Diamantbewerker uit de Amsterdamse Jordaan, die zich na activiteiten in de katholieke vakbond voor diamantbewerkers inzette voor een landelijke katholieke vakorganisatie, hetgeen in 1909 leidde tot oprichting van het RK Vakbureau. Felle, weinig tactvolle man, met een scherpe pen. Kwam in conflict met aanhangers van een interconfessionele vakbond. Als Kamerlid behoorde hij tot de linkervleugel van de Katholieken. Werd in 1922 niet op een verkiesbare plaats gezet, maar vervolgens door de Staten van Noord-Holland tot Eerste Kamerlid gekozen. Trad af na het faillissement van de verzekeringsmaatschappij waarvan hij directeur was.
   
• 2. 

  Starre revolutionaire marxist, die vanuit de SDAP via de CPH opschoof naar uiterst links. Politiek actief in Nederlands-Indië en daarom uitgewezen. Later voorzitter van de anarchistische vakbond. Goed organisator, spreker en schrijver, en bekend agitator. Richtte met Mao de Chinese Communistische Partij op. IJdel en tamelijk autoritair, maar ook moedig. In 1942 op de Leusderheide door de Duitsers terechtgesteld vanwege verzetsactiviteiten.
   
• 3. 

  De grote voorman van de sociaaldemocraten en voorvechter van de rechten van arbeiders aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw. Was advocaat in Leeuwarden en richtte in 1894 met elf anderen de SDAP op. Kwam in 1897 met Van Kol in de Tweede Kamer en werd, ondanks de afkeer die anderen van zijn denkbeelden hadden, al snel erkend als goed politiek debater. In 1901 niet herkozen, maar in 1902 teruggekeerd via een Amsterdams district. Was een goed spreker, zowel in het parlement als bij massabijeenkomsten. Soms kregen zijn emoties - hij had een tamelijk zwak zenuwgestel - de overhand, waardoor hij onbezonnen reageerde. Het beste voorbeeld daarvan is zijn revolutiepoging in november 1918. Bleef desondanks zeer populair bij zijn achterban. Was ook redacteur van socialistische dagbladen en Fries dichter.
   
• 4. 

  Rotterdamse koopman en Eerste Kamerlid die vooral bekend werd, doordat hij in 1879 na een faillissement, met achterlating van een schuld van f 8 miljoen naar Amerika moest vluchten. Richtte in 1873 de Rotterdamsche Handelsvereeniging (RHV) op die nieuwe haventerreinen zou exploiteren. Was daarnaast betrokken bij de Afrikaansche Handelsvereeniging (AHV). Onttrok geld van de RHV om de AHV te financieren, hetgeen uiteindelijk niet lukte. Was in Rotterdam een leidende liberaal en tevens zeer actief op charitatief en cultureel gebied. Ondanks zijn zakelijke mislukking een belangrijke figuur in de ontwikkeling van Rotterdam als havenstad.
   
• 5. 

  Adjunct-directeur van een uitgeverij, die in 1918 als afgevaardigde van de Economische Bond in de Tweede Kamer kwam. Was tevens wethouder van Sloten bij Amsterdam en actief op het gebied van bedrijfsreclame. Sprak in de Tweede Kamer onder meer bij de behandeling van de Lager-Onderwijswet 1920. Moest vrij plotseling de Kamer (en later zelfs het land) verlaten vanwege zakelijke problemen. Werd bij terugkeer in 1925 gearresteerd, maar enige maanden later vrijgesproken.
   
• 6. 

  Predikant van de moderne richting, die werd opgeleid in de Verenigde Staten en daar enige tijd voorganger was bij geïmmigreerde Nederlanders. Kwam in 1901 als afgevaardigde van het Fries/Drentse district Weststellingwerf in de Tweede Kamer en ontpopte zich als strijdlustige marinewoordvoerder van de SDAP. Zette zich ook in voor het reclasseringswerk. Kon prikkelend spreken, maar hield wel gedegen betogen. Speelde in 1923 een prominente rol in het debat over de omstreden Vlootwet. Na de spoorwegstaking van 1903 zat hij een maand in de gevangenis wegens opruiing.
   
• 7. 

  Eerste Indonesiër in de Nederlandse Tweede Kamer. Communist die in Nederlands-Indië tot de vooraanstaande leden van de PKI behoorde en lid was van de naar onafhankelijkheid strevende studentenbeweging Perhimpoenan Indonesia. In 1933 kandidaat voor de CPH en gekozen, omdat hoger geplaatste Indonesiërs gevangen zaten of bedankten. Had de gewoonte om z'n redevoeringen moeilijk verstaanbaar uit te spreken, zodat de Voorzitter 'omstreden' uitspraken niet zou dwarsbomen. Werd in 1946 door de CPN geroyeerd omdat hij geen rol in de illegaliteit had gespeeld. Hij bedankte toen als Kamerlid.
   
• 8. 

  Doorbraak-socialist van katholieken huize. In de jaren veertig en in de periode 1963-1977 justitie-woordvoerder van de PvdA-Eerste Kamerfractie. Had voor de oorlog opvallende belangstelling voor het corporatisme en scheef in 1940 een proefschrift over de corporatistische staat van het Portugal van Salazar. Was directeur van het buurtwerk in Haarlem en werkzaam als advocaat en criminoloog. Bekend voorvechter van de rechten van pedofielen. Moest in 1950 ontslag nemen als Kamerlid vanwege een vervolging op grond van toen de geldende zedelijkheidswetgeving. Publiceerde circa 1200 boeken en artikelen over onder meer straf- en staatsrecht, filosofie, godsdienst en zedelijkheid.
   
• 9. 

  Limburgs communistisch Eerste en Tweede Kamerlid, dat vóór de Tweede Wereldoorlog voor de SDAP wethouder in Vaals was. Was als ondergronds mijnwerker werkzaam in de steenkolenmijnen. Werd in 1950 gearresteerd wegens hulp aan desertie en moest na veroordeling zijn Kamerzetel opgeven.
   
• 10. 

  Onconventionele PSP-senator, die opviel door zijn hippe kleding (hij ging soms gekleed in monnikspij) en ludieke opstelling. Was een leidende figuur in de Vietnam-acties in de jaren zestig. Zijn pacifisme was ingegeven door zijn geloofsovertuiging (hij was Quaker). Werd later actief bij de Kabouterpartij en daarop geroyeerd als PSP-lid.
   
• 11. 

  Groningse herenboer, die in 1967 Beernink opvolgde als voorzitter van de CHU-fractie in de Tweede Kamer. Was tevens woordvoerder landbouw, Koninkrijkszaken en (later) milieu. Probeerde eind jaren zestig van de CHU een moderne partij te maken met een centrum-politieke instelling en daarmee rijp voor de christendemocratische fusie. Lanceerde de slogan "samen-uit samen-thuis". Hield met Schmelzer en Biesheuvel het kabinet-De Jong overeind. Maakte als fractievoorzitter in 1968 na veroordeling vanwege een verkeersmisdrijf een jaar plaats voor Tilanus. Bescheiden in zijn pretenties. Eindigde zijn loopbaan als voorzitter van het Produktschap voor pluimvee en eieren.
   
• 12. 

  Extreem-rechts politicus, die met leuzen als 'Eigen Volk Eerst' en 'Vol=Vol' enkele keren Kamerzetels veroverde. Leider van de Centrumpartij en de Centrum-Democraten. Was voor hij in de politiek kwam onder meer leraar maatschappijleer aan een katholieke school. Door zijn weinig charismatische uitstraling bleef hij een onbetekenende factor in de Nederlandse politiek en in de Tweede Kamer stond hij volstrekt geïsoleerd. Kwam diverse malen in aanraking met justitie vanwege discriminerende uitspraken.
   
• 13. 

  Geert Wilders (1963) is sinds november 2006 politiek leider van de PVV. Hij is sinds 25 augustus 1998 (met een korte onderbreking in 2002) Tweede Kamerlid. Aanvankelijk was hij dat voor de VVD, maar op 2 september 2004 werd hij een onafhankelijk Kamerlid. In 2023 was hij voor de zesde keer lijsttrekker. De heer Wilders was medewerker van de afdeling Verdragen bij de Ziekenfondsraad, wetstechnisch medewerker van de Sociale Verzekeringsraad en beleidsmedewerker en speechschrijver van de VVD-Tweede Kamerfractie. In 2010 zat hij enige tijd in de gemeenteraad van Den Haag.
   
• 14. 

  Gideon van Meijeren (1988) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van Forum voor Democratie (FVD). Op 29 januari 2025 werd hij voor twee maanden fractievoorzitter. Hij was eerder (tot maart 2023) fractievoorzitter van FVD in Provinciale Staten van Zuid-Holland en medewerker van de FVD-Tweede Kamerfractie. Hij was tot 2024 tevens lid van de gemeenteraad van Den Haag. Als Tweede Kamerlid houdt de heer Van Meijeren zich bezig met binnenlandse zaken, defensie, justitie en veiligheid en landbouw, natuur en voedselveiligheid.
   
• 15. 

  Pepijn van Houwelingen (1980) is sinds 1 april 2025 Tweede Kamerlid voor FVD. Eerder was hij dat van 31 maart 2021 tot 6 december 2023 en van 18 januari tot 19 november 2024. De heer Van Houwelingen was sinds 2010 als onderzoeker verbonden aan het Sociaal en Cultureel Planbureau en medeorganisator van het Oekraïne-referendum. De heer Van Houwelingen houdt zich als Tweede Kamerlid onder meer bezig met binnenlandse zaken, Europese zaken, landbouw, natuur en voedselkwaliteit, sociale zaken en werkgelegenheid en volksgezondheid, welzijn en sport. Eerder was hij lid van de enquêtecommissie corona.
   
• 16. 

  Wanneer Kamerleden regels overtreden, kunnen zij - net als andere burgers - worden bestraft. Dit kan bij een ambtsmisdrijf door de Hoge Raad, maar ook op kleinere schaal door het ingrijpen van de Kamervoorzitter, het Presidium, de Kamer of de eigen politieke partij.
   
• 17. 

  Wat is er te zeggen over Tweede Kamerleden in het verleden, bijvoorbeeld over het jongste Tweede Kamerlid, het oudste Tweede Kamerlid, opleidingsniveau of de eerste vrouw in de Tweede Kamer?
   
• 18. 

  Wat is er te zeggen over Eerste Kamerleden in het verleden, bijvoorbeeld over het jongste eerste Kamerlid, het oudste Eerste Kamerlid of de eerste vrouw in de Eerste Kamer?
   
• 19. 

  Wie waren de jongste en oudste staatssecretarissen, hoeveel vrouwelijke staatssecretarissen waren er en wat waren hun maatschappelijke en bestuurlijke achtergronden? Rondom welke staatssecretarissen speelde er een crisis? De interessante wetenswaardigheden op een rijtje.