Nee was, is en blijft nee - Hoofdinhoud

Vanavond vindt er opnieuw een debat plaats over de uitslag van het referendum over het Oekraïneakkoord. Daarbij zei 61% van de stemmers nee tegen het akkoord. Nu, ruim 8 maanden later, komt Rutte eindelijk met een “antwoord” - een verklaring van 3 pagina’s die een aantal zorgen van de kiezers zou wegnemen, maar die Oekraïne zelf niet hoeft te ondertekenen. Mijn collega Jasper van Dijk noemde het vorige week al een “fopspeen“, en daar geef ik hem volledig gelijk in. Wat de SP betreft blijft nee dan ook nee, en moet de premier alsnog een intrekkingswet naar de Kamer sturen. Lees hieronder mijn volledige inbreng tijdens het debat:

Voorzitter. De premier heeft zijn felbegeerde buit binnen. Een verklaring van 3 pagina’s die recht zou moeten doen aan alle zorgen van de nee-stemmer over het Oekraïneverdrag. Ruim 8 maanden nadat het referendum gehouden werd, en 61% van de stemmers nee zei tegen het héle verdrag.

Is dit democratie, zullen de mensen op straat denken. De regering vraagt mij om advies, van te voren zegt een meerderheid van de partijen de uitslag te zullen respecteren, en vervolgens gaat het verdrag gewoon door, zonder dat er een letter is veranderd? Allemaal met dank aan een premier die tijdens een congres van zijn politieke bloedgroep, twee weken geleden, nog zei: “Te vaak zeggen de elites in Europa ‘de burgers begrijpen het niet.’ Maar dat is niet zo. Jullie begrijpen het zelf niet.” Erkent hij dat hij de Nederlandse burger op precies dezelfde wijze behandelt als de elites die hij aanspoort om beter te luisteren?

Welk gedeelte van het “nee” heeft de premier niet begrepen?

Nu definitief blijkt dat de premier lak heeft aan het oordeel van de kiezer, vraag ik hem waarom hij niet meteen gezegd heeft: dank voor uw advies, maar we gaan gewoon door. Dat was tenminste nog zuiver geweest. Nu doet hij alsof de zorgen van de kiezers volledig beantwoord zijn. Maar dat is huichelarij.

Dat blijkt ook uit de verklaring. Daarin staat: “Geleid door de wens die zorgpunten te behandelen op een wijze die volledig recht doet aan de Associatieovereenkomst EU-Oekraïne en aan de EU-verdragen, en strookt met de doelstelling van de EU om de betrekkingen met Oekraïne te verdiepen.” Oftewel: de politieke en economische associatie met Oekraïne, hetgeen waar de kiezer nee tegen zei, gaat ongewijzigd door. Erkent de premier dat? Hoe oordeelt hij over het feit dat de Raadsadvocaat van mening is dat het ontwerpbesluit “niets aan de inhoud van de overeenkomst […] wijzigt”?

Het niet-ratificeren van het verdrag zou “het grootste cadeau zijn dat we aan Poetin kunnen geven”. Voorzitter, daarvan heeft de premier dan bar weinig blijk gegeven tijdens de campagne. Nu hij geconfronteerd wordt met een uitslag die hem niet zint, krabt hij zich nog eens achter de oren en oefent hij flinke druk uit om alsnog instemming te winnen bij de kiezer en de politiek. Dat hij daarmee de gespannen verhouding met Rusland alleen maar verder onder druk zet, kan hem klaarblijkelijk niets schelen.

Dan de zogenaamde zorgpunten die aangestipt worden in de verklaring. Ik noem ze in het kort: geen toezegging omtrent lidmaatschap, geen collectieve veiligheidsgaranties, geen extra arbeidsmigratie, geen extra financiële steun, en meer corruptiebestrijding.

Voorzitter, voor een deel van deze punten geldt dat ze niet eens in het verdrag stonden. Dat doet niets af aan de volgende feiten: het verdrag is erop gericht de economische integratie van Oekraïne en de verdieping van de politieke associatie met het land te verdiepen. Oekraïne moet daartoe het Europees acquis overnemen. Daarmee komt lidmaatschap, op de lange termijn, wel degelijk eerder in zicht. Het staat Oekraïne op ieder moment vrij om lidmaatschap aan te vragen - daarvoor heeft men dit verdrag helemaal niet nodig.

Wat het punt van arbeidsmigratie betreft: het is nogal wiedes dat het verdrag geen vrij verkeer faciliteert, want Oekraïne maakt geen deel uit van de EU of Schengenzone. Visumvrij reizen komt mede dankzij het verdrag echter steeds dichterbij. Daar verandert de verklaring helemaal niets aan.

Als het gaat om militaire steun verwijs ik graag naar artikel 10 van het verdrag, waarin de geïntensiveerde militaire samenwerking, onder meer in het kader van het GVDB (gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid), wordt vastgelegd. Wat financiële steun betreft: daarvoor komt Oekraïne in aanmerking krachtens artikel 453, middels de relevante EU-mechanismen en -instrumenten. Of kan de premier hier met droge ogen beweren dat deze artikelen de facto komen te vervallen?

De zorg over corruptiebestrijding is misschien wel de meest heikele. Want uit het Nationaal Referendum Onderzoek 2016 bleek dat corruptie het belangrijkste motief was voor mensen om tegen het verdrag te stemmen. Het klinkt natuurlijk sympathiek, een verklaring waarin je nog eens het belang van corruptiebestrijding onderstreept. Maar wat blijkt: Oekraïne, dat volledig verantwoordelijk is voor de corruptiebestrijding, hoeft deze verklaring zelf überhaupt niet te ondertekenen! Voorzitter, dat is toch volstrekt ongeloofwaardig?

Ik rond af. Wat de SP betreft was, is en blijft er maar één keuze mogelijk die echt recht doet aan de uitslag van het referendum. En dat is alsnog een intrekkingswet naar de Kamer te sturen. Gooien we daarmee onze relatie met Oekraïne in de prullenbak? Nee. We erkennen de geopolitieke gevoeligheid en slechte timing van het verdrag, en kunnen Oekraïne langs allerlei wegen blijven steunen in de strijd tegen corruptie en andere zaken.

Nee was, is en blijft beter voor ons, Oekraïne en de EU. Daarom zal de SP niet instemmen met deze verklaring.