De papieren werkelijkheid voor Syrische vluchtelingen in Libanon - Hoofdinhoud

Libanon vangt anderhalf miljoen vluchtelingen op, op een bevolking van vier miljoen, terwijl het land zelf genoeg problemen heeft. De oorlog in Libanon van 25 jaar geleden - waar Syrië geen goede rol in speelde - is nog heel vers. In de hoofdstad Beirut staan nu files op straten die vroeger de frontlinie van een stadsoorlog waren.

(CC Nicolas Raymond)

Maandag werd na tweeënhalf jaar soebatten eindelijk een nieuwe president gekozen. Een christen, want zo staat dat in de grondwet. Daarin staat ook dat de premier een soenniet moet zijn en de voorzitter van het parlement een sjiiet. De wonden zijn nog vers.

Het is dus niet gek dat de bevolking niet blij is met de anderhalf miljoen vluchtelingen. Er is begrip, Syrische migranten zijn ze wel gewend: Voor de oorlog werkte er al enkele honderdduizenden in de Libanese landbouw en de relaties zijn hecht, maar deze massale vluchtelingenstoom is wat anders. En gaan ze nog wel terug? De Palestijnen die uit Israël wegvluchtten na de Naqba van 1948 zouden ook slechts tijdelijk blijven. Ze zijn er nog steeds en nog altijd stateloos - ze hebben geen echt paspoort maar een ‘laisser passer’ -, wonen in overvolle vluchtelingenkampen, hebben geen stemrecht en krijgen apart onderwijs. Na al die jaren.

Onderwijs zonder papieren

Onder de bevolking leeft het gevoel dat de regering zoiets niet nogmaals mag laten gebeuren. Om aan dat gevoel tegemoet te komen rekent de regering nu tweehonderd dollar voor een verblijfsvergunning voor iedere buitenlander boven de vijftien jaar. Onbetaalbaar voor de Syrische vluchtelingen. Binnen een jaar kelderde de registratie van Syriërs met zeventig procent. Hun vergunning verliep en nu zijn ze 'irregulier'. Ze mogen blijven want Libanon stuurt vooralsnog niemand terug naar de oorlog, maar het maakt hun leven heel onzeker.

Mannen en jongens zonder papieren worden opgepakt bij militaire checkpoints die door het hele land staan als overblijfsel van de Libanese Burgeroorlog. Zonder papieren werken mag niet en dus kun je door je werkgever verder worden uitgebuit. Vaders die zich niet kunnen bewegen, kunnen niet voor hun gezin zorgen. Kinderen moeten dat gat vullen. Zij kunnen makkelijker langs checkpoints en makkelijker bedelen. Kleine kinderen kunnen niet alleen naar school en als ouders ze niet kunnen brengen, omdat ze zelf niet langs dat checkpoint kunnen, worden de kleintjes thuis gehouden. Kinderen van vijftien jaar en ouder durven niet meer naar school zonder papieren. Omdat ouders geen papieren hebben, gaan kinderen niet naar school. Zo simpel is het. Maar het is niet simpel op te lossen.

Papieren werkelijkheid

De Libanese overheid heeft de bevolking belooft dat er niet meer vluchtelingen bijkomen. En om dat kracht bij te zetten is de UNHCR verboden om nieuwe vluchtelingen te registreren. Op papier zijn er dus geen nieuwe vluchtelingen. Daarnaast hebben veel Syriërs nog familie in Syrië en dus wordt er ook nog heen en weer gereisd. De regering vindt dat zij die heen en weer kunnen reizen geen echte vluchtelingen zijn, maar migranten, en dus niet hoeven worden meegeteld. Zij zouden gelogen hebben bij de grens: Ze zeiden maar tijdelijk te blijven, maar ze bleven toch.

Ik kan me levendig voorstellen dat je liegt aan de grens om je gezin veilig in Libanon te krijgen, maar dat je ook verantwoordelijkheid houdt voor achtergebleven familie en bezit. Het is niet zo zwart wit. In tijden van oorlog hebben mensen recht op humanitaire bescherming, ongeacht de papieren werkelijkheid.

Ondertussen wil de overheid wél weten wie er zich op haar grondgebied bevindt en wordt er dus nagedacht over nog een ander registratiesysteem. Vreemd, want je kunt toch ook gewoon de leges van de verblijfsvergunning weer naar beneden halen en de UNHCR vragen weer vluchtelingen te registreren? Of speelt hier nog meer?

De regering wil een soort oplegger op het UNHCR-pasje en op die manier de vluchtelingen van de migranten scheiden. Ook ziet ze wel wat in veilige havens in Syrië voor die niet-vluchtelingen, dat zijn dus ook die mensen die zich niet meer konden registreren.

Vluchtelingen hebben geen stemrecht en de bevolking mort. Het is lijkt een enorme politieke impasse. Een papieren werkelijkheid met lage aantallen vluchtelingen en een werkelijke werkelijkheid met een onbekend aantal mensen. Het destabiliseert het land alleen maar verder en aan onbekenden kun je slecht hulp bieden. Mensen hebben papieren nodig om te kunnen functioneren. Maar ja, wie zijn wij om de Libanezen de les te lezen over omgang met vluchtelingen. Wij bouwen hekken en zetten de marine in.