Hoge prijs voor langdurige werkloosheid onder ouderen - Hoofdinhoud

Aan de positie van ouderen op de arbeidsmarkt moet nog heel veel verbeterd worden. De helft van de mensen in de bijstand is ouder dan 50 jaar! De sociale en maatschappelijke prijs van langdurige werkloosheid is hoog. 50PLUS vindt het daarom onbegrijpelijk dat de financiële ondersteuning van de overheid voor onderwijs aan volwassenen en vooral ouderen is versoberd.

Mijn inbreng bij het algemeen overleg met minister Asscher over ouderenwerkloosheid:

“50PLUS vindt het positief dat het onderwerp Ouderenwerkloosheid stevig op de politieke agenda staat. Het is mooi dat wij een ‘boegbeeld’ hebben, waarmee een betere, gecoördineerde aanpak tot stand kan komen voor dit aanzienlijke maatschappelijke probleem. De werkloosheid onder 55-plussers daalt nu, maar nog altijd 70 procent van de eenmaal werkloze 55-plussers is 12 maanden of langer op zoek naar werk. Langdurige ouderenwerkloosheid is - volgens het Centraal Planbureau - een structureel probleem.

Bestrijding van ouderenwerkloosheid heeft terugkijkend per saldo niet de aandacht en aanpak gekregen die nodig was. Het is niet voor niets dat de Europese Commissie vorig jaar kritisch geoordeeld heeft over het activerend werkgelegenheidsbeleid voor 50-plussers: het werd als ‘zwak’ beoordeeld. En dat in het zelfde jaar waarin deze minister het actieplan 50+ werkt nog een ‘succes’ noemde. Ja, met het plan zijn inderdaad positieve stappen gezet, maar onder de streep is het positieve effect toch onvoldoende geweest. Maar ondanks de spectaculair gestegen arbeidsparticipatie van ouderen blijft de langdurige ouderenwerkloosheid hardnekkig en hoog. Aan de positie van ouderen op de arbeidsmarkt moet nog heel veel verbeterd worden. De helft van de mensen in de bijstand is ouder dan 50 jaar! De sociale en maatschappelijke prijs van langdurige werkloosheid is hoog.

Het nieuwe Actieplan Perspectief voor Vijftigplussers is een intensivering van bestaand beleid en introduceert daarnaast nieuwe maatregelen. Begrijpen wij goed dat een centraal doel is dat de arbeidsparticipatie van de 50-plusser in 2020 ongeveer overeenkomt met de gemiddelde arbeidsparticipatie van andere leeftijdsgroepen? Welke andere, concrete, meetbare en afrekenbare doelen heeft het nieuwe actieplan? Wat is het tijdpad? Is er een concreet stappenplan met duidelijke doelen ?

Kan de minister Asscher verder ingaan op het vraagstuk van de effectiviteit van bestaande en voorgestelde beleidsinstrumenten? Wij vinden dit een heel belangrijk punt, omdat eerder dit jaar de Algemene Rekenkamer (ARK) nog buitengewoon kritisch was over de effectiviteit van bestaande maatregelen en het inzicht daarin. Soms is niet eens duidelijk hoeveel mensen met een maatregel bereikt worden en wat het resultaat daarvan is. En daarom zijn wij ook erg benieuwd naar de adviezen de Sociaal Economische Raad (SER) over langdurige werkloosheid, loondoorbetaling bij ziekte, werken en leren en robotisering en arbeidsmarkt van. Wanneer komen deze adviezen en hoe worden ze betrokken bij de verdere invulling en uitwerking van het Actieprogramma?

50PLUS heeft bedenkingen bij de leeftijdsbegrenzing van de no-riskpolis voor ouderen op 56 jaar. Datzelfde geldt voor de mobiliteitsbonus die beperkt wordt tot 56-plussers. Daarmee doen wij de leeftijdscategorie 50-56 tekort. Het zijn immers heel belangrijke effectieve instrumenten!

Het nieuwe Actieplan presenteert een aantal potentieel nuttige nieuwe beleidsinstrumenten. Helemaal nieuw zijn eigenlijk het tweede loopbaanadvies, de werkgeversservicepunten, de ‘experimenten meer werk’ en de gerichte campagne beeldvorming. Bestaat er een uitgewerkt plan van aanpak voor de campagne beeldvorming? Of op zijn minst ideeën? De campagne beeldvorming is van essentieel belang, want negatieve beeldvorming is op dit moment een van de allergrootste obstakels voor ouderen op de arbeidsmarkt!

Beeldvorming is cruciaal om de positie van ouderen op de arbeidsmarkt te versterken. Het is goed dat het nieuwe actieplan hier aandacht aan schenkt! Het lijkt te gaan om een campagne van ongeveer een half jaar. Wat gebeurt er daarna?

Ik kom bij het instrument onderwijs, scholing en het op peil houden van competenties en vaardigheden. 50PLUS vindt dit één van de meest belangrijke en kansrijke instrumenten om mensen inzetbaar te houden én te krijgen. Hier is nog een wereld te winnen. Hiervoor is tot nu toe volgens ons - zeker wat de rijksoverheid betreft - te weinig aandacht geweest. Het onderwijs aan ouderen is een ondergeschoven kindje! Het schrappen van de fiscale aftrek voor scholingskosten zonder dat een vervangend instrument startklaar is vinden wij een veeg teken. Ook in het actieplan vinden wij te weinig terug van een echt plan, of liever een ‘offensief’. Want dat is nodig. Ja, de werknemer, en ook de werkgever hebben natuurlijk een eigen verantwoordelijkheid. Wij vinden echter dat de verantwoordelijkheid van de rijksoverheid pertinent te licht is ingevuld. De rol van de overheid wordt slechts zijdelings aangestipt! Kan de minister aangeven hoe hij - of liever nog hoe het hele kabinet - spoedig een extra inspanning gaat leveren? Er is geen tijd te verliezen! Om te beginnen zouden wij ook een overzicht willen hebben van alle bestaande financiële regelingen voor bij- en omscholing. Dat overzicht ontbreekt.

50PLUS vindt dat inzetbaarheids- en scholingsarrangementen daarnaast geïntensiveerd moeten worden. Het beste zou zijn een persoonlijk loopbaan-opleidings- en/of inzetbaarheidsbudget te vormen dat meeneembaar is tijdens de carrière. Hoe denkt minister Asscher daarover? Meer ambitie is nodig. Wij vinden het onbegrijpelijk dat de financiële ondersteuning van de overheid voor onderwijs aan volwassenen en vooral ouderen, zoals re-integratiebudgetten en scholingsaftrek is versoberd.

Ook persoonlijke begeleiding door het UWV is zeer kansrijk om mensen weer aan de slag te krijgen. Plan is dat het UWV persoonlijke dienstverlening gaat aanbieden aan werkzoekenden die een ‘matige’ of ‘zwakke’ arbeidsmarktpositie hebben. Is het de bedoeling om uiteindelijk alle cliënten met een ‘zwakke’ en een ‘matige’ arbeidsmarktpositie intensiever en persoonlijk te gaan begeleiden?

50PLUS wil oproepen méér werk te maken van de mogelijkheid stage te lopen tijdens de WW. Ook vinden wij het verrichten van vrijwilligerswerk met behoud van uitkering belangrijk. Dat is motiverend en mogelijke werkgevers kunnen zo kennismaken met werkzoekenden. Het kan hardnekkige vooroordelen wegnemen! Ten aanzien van deze mogelijkheid proeven wij nog enige terughoudendheid in het actieplan.

50PLUS wil de suggestie doen om grondig na te gaan of de huidige wet- en regelgeving wel voldoende ingesteld is op het voorkomen en tegengaan van leeftijdsdiscriminatie. Hoe kijkt de minister hier tegenaan?

Bij ontslag om bedrijfseconomische redenen is het beschermende afspiegelingsbeginsel van toepassing. Ziet de minister mogelijkheden dit ook in geval van faillissement en doorstart van bedrijven mogelijk te maken? Want nu is het in principe mogelijk dat een bedrijf na faillissement een min of meer nieuwe start maakt met alleen het ‘jongere’ deel van het personeel.

Tot slot: als alle pogingen om werk te behouden en te krijgen onverhoopt stranden, is een goed sociaal vangnet essentieel. Omdat de werkloosheid onder 50-plussers geen conjunctureel maar een structureel probleem is, en wij mensen niet willen dwingen hun huis op te eten, pleiten wij ervoor de IOAW effectief in stand de houden voor 50-plussers."