Drop the knive, over vrouwenbesnijdenis in Gambia - Hoofdinhoud

Europarlementariër Judith Sargentini is met de mensenrechtencommissie van het Europarlement op werkbezoek in Gambia.

De meeste vrouwen in Gambia zijn besneden. Ik kan dat niet van me afschudden als ik tegenover een vrouw zit. Zou zij ook? En heeft ze haar dochter ook laten besnijden? Vrouwen besnijden vrouwen. Omaatjes doen het als bijverdienste. In de ene stam is het een collectief feest dat eens in de paar jaar gevierd wordt. Het feest dat meisjes vrouwen worden, een rite de passage, bij andere stammen gebeurt het nog voor een meisjesbaby een naam krijgt.

Als jaren zijn vrouwengroepen zoals GAMCOTRAP, Gambia Committee on Traditional Practices Affecting Women and Girls, bezig te bevolking voor te lichten om van deze barbaarse gewoonte af te komen. Meisjes gaan er dood aan, baren wordt een helse klus en de relatie tussen man en vrouw wordt er nog ongelijker van als seks niet echt samen te genieten is. Een onbesneden vrouw is geen hysterica die niet met haar seksuele lusten om kan gaan. Een onbesneden vrouw kun je prima trouwen.

Drop the knive

Door veel massage door ngo's en lokale vrouwengroepen gaven honderden besnijders de laatste jaren hun beroep op. In jaarlijkse drop the knive-ceremonies lieten zij hun mes vallen en beloofde ten overstaande van de hele gemeente het niet meer op te nemen.

Twee dagen vóór de vijfde drop the knive-ceremonie, in november 2015 verbood de president vrouwenbesnijdenis en zette er een hele zware straf op. Je kunt er decennia voor achter tralies verdwijnen en zij die betrokken zijn bij de dood van een meisje door besnijden, krijgen levenslang.

In landen rondom Gambia was besnijdenis al lang verboden, maar niet verdwenen. Senegalezen kwamen op besnijdenistoerisme naar Gambia. De wet is met blijdschap ontvangen in de Gambiaanse vrouwenbeweging. De president deed dit niet alleen uit respect voor vrouwen. Hij had behoefte aan een positief signaal aan de internationale gemeenschap. De Universal Periodial Review, een exercitie waarin de VN de mensenrechten in een land onder de loep neemt, gaf een waslijst aan verbeterpunten. De president heeft echter niet zo heel veel zin om tegemoet te komen aan - pak hem beet - respecteren van de vrijheid van meningsuiting, maar het verbieden van Female Genital Mutulation (FGM) moest er dan maar eens van komen.

De drie oude besjes

En heeft het effect, wilde ik weten? Jaaa, zeiden de drie oude besjes die hun mes hadden laten vallen: “Wij doen het niet meer.” We zaten op een dorpsplein tussen massa' kleine kinderen die naar die blanke mensen kwamen kijken. Dus al die kleine meisjes die ik hier om ons heen zie, worden gespaard? Vroeg ik. Ja, want het mag niet van de wet. En jullie eigen kleindochters ook? Ja. Kregen we daar nu wel het hele verhaal? De dames waren gerespecteerd toen ze hun beroep nog mochten uitoefenen. Nu moeten ze hun geld verdienen met de verkoop van olie en zout. En de zoutprijs wordt steeds hoger en hun winstmarges lager. Het respect wat hen toe komt, misschien ook wel.

Ja, zei een vroedvrouw, de wet is er gekomen na jaren lange strijd door ons. De bevolking was er wel aan toe. “We kunnen niet op onze lauweren rusten want een wet schrijven is één, maar hem uitvoeren - zeker in dit land - is nog wat anders. En dat blijven we doen.” Zij is zelf besneden, haar dochters niet, en daar vertelt ze over tijdens voorlichtingsbijeenkomsten. “Anders vertrouwen ze je niet, dan blijf je iemand van buiten.”

Tja, zeggen onderzoekers in Banjul. Het is nog te vroeg om er een finaal oordeel over te hebben, maar natuurlijk is FGM nog niet verdwenen. Het is deels ondergronds gegaan. “Vroeger durfde mensen in dorpen, als we er naar vroegen, er openlijk over te spreken. Nu niet meer.” Er zijn signalen dat er op steeds jongere leeftijd besneden wordt. Ook in stammen waar het voorheen om pubermeisjes ging, komt nu babybesnijdenis voor. Baby's houden hun mond.

Alternatief

Er is ook nog geen alternatief voor de rite de passage. De collectieve bevestiging dat een meisje een vrouw geworden is, wordt gemist in de gemeenschap. Gambia is een centraal bestuurd land. Er is nog een commissie bezig een alternatief te verzinnen.

FGM is nog niet uitgebannen in Gambia, want wet - ook al staan er hele zware straffen op - verandert niet zomaar de mentaliteit. Sensibilisering van vrouwen en mannen blijft nodig om van meisjes hele vrouwen te maken.