De kunst van het twijfelen - Hoofdinhoud
Als voorzitter van de Raad van Toezicht van FIOM (specialist bij ongewenste zwangerschap en afstammingsvragen) schreef ik voor het 85-jarig jubileum:
Ethische dilemma’s horen bij de kern van wat de FIOM doet. Als kenniscentrum op het terrein van ongewenste zwangerschap en afstammingsvraagstukken staan die dilemma’s voortdurend op de agenda. Ook in de individuele begeleiding draait het daarom. Wel of niet afstaan voor adoptie? Wel of niet vondelingkamers? Wel of niet ruimte voor anonieme donoren?
Dilemma’s zijn ongemakkelijk. Ze verstoren de rust en dringen een keuze op die nooit eenduidig is. Altijd is er een andere kant van het verhaal. Altijd had de keuze anders kunnen uitvallen. Het is verleidelijk om het dilemma te versimpelen tot een enkele keuze. Maar zo simpel is de werkelijkheid niet.
Dilemma’s hebben alles te maken met verandering. Ze zijn niet alleen ongemakkelijk omdat er voor beide kanten altijd iets te zeggen is; ze zijn ook ongemakkelijk omdat er een keuze gemaakt moet worden die we niet geheel overzien én die ons leven of de wereld om ons heen ingrijpend verandert. Wetgeving over draagmoeders of zwangerschapsafbreking heeft grote gevolgen voor de mensen die het aangaat. Beslissingen over adoptie veranderen het leven van iedereen in de ‘adoptie-driehoek’.
Precies omdat we wel weten dat het leven ingrijpend zal veranderen door onze beslissingen, maar niet weten hóe dat zal zijn, zijn dilemma’s zo belangrijk. Hoe ongemakkelijk ook, ze helpen ons om stil te staan bij onze kernwaarden, bij wat we echt belangrijk vinden, bij het dragende verhaal van wie we zijn en wie we willen zijn. Individueel en collectief gaat het echt ergens over. Misschien ontdekken we zelfs pas waar het in onze samenleving en in ons eigen levensverhaal over gaat als we de dilemma’s tegenkomen. En daarom moeten we dilemma’s niet ontwijken of oplossen, maar verdragen.
Dit is de kunst van het twijfelen. Het is het aandurven van onzekerheid zonder in vertwijfeling te vervallen. De kunst van het twijfelen ontwijkt aan de ene kant de valkuil van de ingebeelde zekerheid en maakt ruimte voor het besef dat er niet altijd duidelijke en zekere antwoorden zijn. Maar aan de andere kant ontwijkt de kunst van het twijfelen ook de valkuil van de verlammende onzekerheid en maakt ruimte voor het besef dat we al twijfelend toch tot keuzes kunnen komen. De kunst van het twijfelen helpt ons zo om de best mogelijke keuze te maken, ook als we niet weten wat in een ideale wereld de allerbeste keuze zou zijn geweest.
Misschien is het nooit zo genoemd, maar ik zie de kunst van het twijfelen sterk terug in wat de FIOM door de jaren heen voor mensen betekend heeft. Nooit bevoogdend, altijd ruimte makend om de dilemma’s onder ogen te zien. En zo mensen helpend om - al twijfelend - een keuze te maken waarmee ze kunnen leven.