Jaarverslag Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2014 - Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2014 - Hoofdinhoud

Dit jaarverslag i is onder nr. 1 toegevoegd aan wetsvoorstel 34200 VIII - Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2014.

Officiële titel	Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2014; Jaarverslag; Jaarverslag Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2014
Document­datum	20-05-2015
Publicatie­datum	20-05-2015
Nummer	KST34200VIII1
Kenmerk	34200 VIII, nr. 1
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

34 200 VIII Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2014

Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP (VIII)

Aangeboden 20 mei 2015

Gerealiseerde uitgaven van het departement verdeeld over de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 miljoen)

Gerealiseerde ontvangsten van het departement verdeeld over de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 miljoen)

INHOUDSOPGAVE

A.

Algemeen

5

Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

5

Leeswijzer

7

B.

Beleidsverslag

11

Beleidsprioriteiten over 2014

11

De beleidsartikelen

34

1.

Primair onderwijs

34

3.

Voortgezet onderwijs

41

4.

Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

48

• 6. 

  en 7.

Hoger onderwijs

58

8.

Internationaal beleid

68

9.

Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid

74

11.

Studiefinanciering

80

12.

Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

90

13.

Lesgelden

92

14.

Cultuur

94

15.

Media

103

16.

Onderzoek en wetenschapsbeleid

110

25.

Emancipatie

117

De niet-beleidsartikelen

120

91.

Nominaal en onvoorzien

120

95.

Apparaatskosten

123

De bedrijfsvoeringsparagraaf

126

C.

Jaarrekening

135

1.

Verantwoordingsstaat van het Ministerie van OCW

135

2.

Samenvattende verantwoordingsstaat van de baten-lastenagentschappen

136

3.

Jaarverantwoording baten-lastenagentschappen per 31-12-2014

137

4.

Jaarverantwoording Nationaal Archief (NA) per 31-12 2014

145

5.

Saldibalans per 31-12-2014

152

6.

Topinkomens

162

D.

Bijlagen

164

1.

ZBO’s en RWT’s

164

2.

Evaluatie- en overig onderzoek

170

3.

Externe inhuur

177

A. ALGEMEEN

AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens Staatssecretaris Sander Dekker, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over het jaar 2014 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap decharge te verlenen over het in het jaar 2014 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

• - 

  • a. 

    het gevoerde financieel en materieel beheer;

• - 

  • b. 

    de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• - 

  • c. 

    de financiële informatie in het jaarverslag;

• - 

  • d. 

    de betrokken saldibalans;

• - 

  • e. 

    de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• - 

  • f. 

    de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• - 

  • a. 

    het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2014;

• - 

  • b. 

    het voorstel van de slotwet over het jaar 2014 die het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• - 

  • c. 

    het rapport van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

• - 

  • d. 

    de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2014 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2014, alsmede met betrekking tot de saldibalans van het Rijk over 2014 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, M. Bussemaker

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

LEESWIJZER

Het departementaal jaarverslag 2014 bestaat uit de volgende onderdelen:

• - 

  A. Een algemeen deel

• - 

  B. Het beleidsverslag

• - 

  C. De jaarrekening

• - 

  D. Bijlagen

De Minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het groen onderwijs.

A. Het algemeen deel bevat de aanbieding van het departementaal jaarverslag, het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Groeiparagraaf

Ten opzichte van vorig jaar hebben zich geen belangrijke wijzigingen voorgedaan in de opzet van het jaarverslag.

Informatie in het departementaal jaarverslag en andere relevante publicaties

De begroting is compacter geworden en meer toegespitst op de financiële informatie. Dit heeft ook gevolgen voor de informatie die in het jaarverslag wordt opgenomen. Voor een bredere kwantitatieve onderbouwing en monitoring van de toerusting en de presentaties van de O, C en W stelsels verwijzen we naar Trends in Beeld. Onderstaand schema geeft grafisch een totaalbeeld van welke informatie en verantwoording van het OCW-beleid gedurende een begrotingscyclus aan de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Schematische weergave van de informatie aan de Tweede Kamer gedurende de begrotingscyclus

Hieronder volgt een nadere toelichting bij het schema.

• - 

  • • 

    Op Prinsjesdag ontvangt de Tweede Kamer de begroting van OCW en Trends in Beeld. In Trends in Beeld zijn de relevante cijfers te vinden die inzicht geven in de kwaliteit en prestaties van de Nederlandse onderwijs, cultuur en wetenschapsstelsels en van emancipatie. In deze publicatie zijn ook onderzoeksresultaten van Education at a Glance opgenomen, de jaarlijkse publicatie van de OESO.

• - 

  • • 

    Begin oktober komt ook Cultuur in beeld uit. In deze publicatie wordt ingegaan op de veranderingen in het Nederlandse cultuurbeleid. Deze publicatie gaat dieper in op de gevolgen van het beleid en schetst de te verwachten ontwikkelingen in de culturele sector. Daarbij is er bijzondere aandacht voor de bijdrage van cultuur aan de Nederlandse economie en werkgelegenheid, het financieel-maatschappelijk draagvlak, publieksbereik en de financiële verhoudingen tussen subsidieverstrekkers.

• - 

  • • 

    De Inspectie van het Onderwijs heeft een belangrijke rol in het onderwijsstelsel als toezichthouder, maar ook als leverancier van beleidsinformatie. In het jaarwerkplan van de Inspectie van het Onderwijs worden voorgenomen werkzaamheden gepresenteerd aan de Tweede Kamer.

• - 

  • • 

    Gedurende het jaar wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de begrotingsuitvoering door middel van de 1e suppletoire begroting (Voorjaarsnota) en de 2e suppletoire begroting (Najaarsnota).

• - 

  • • 

    Ook worden gedurende het jaar allerlei beleidsdocumenten zoals actieplannen, beleidsdocumenten, beleidsevaluaties, beleidsdoorlichtingen naar de Tweede Kamer gestuurd. Wetsvoorstellen worden ter behandeling aangeboden en AMvB’s worden voorgehangen. Over verschillende beleidsterreinen worden brieven naar de Tweede Kamer gestuurd, onder andere ter nadere uitwerking van de beleidsagenda en de begroting. Hierover vindt vaak separaat overleg met het parlement plaats. De actieplannen geven voor de verschillende beleidsterreinen een beeld van het beleid. Beleidsdoorlichtingen en andere evaluaties verschaffen inzicht in de effectiviteit van beleid.

• - 

  • • 

    De derde woensdag in mei is verantwoordingsdag. De Tweede Kamer ontvangt dan het jaarverslag van OCW en de Kerncijfers van OCW zullen op de nieuwe website www.ocwincijfers.nl verschijnen. Op deze website worden resultaten, de stand van zaken en ontwikkelingen in het OCW-veld met een kwantitatieve toelichting en onderbouwing in beeld gebracht. Ook wordt het Onderwijsverslag aan de Tweede Kamer toegestuurd. Daarin wordt uitgebreid stilgestaan bij de staat van het onderwijs.

B. Het beleidsverslag kent de volgende elementen:

• - 

  • 1. 

    Beleidsverslag

• - 

  • 2. 

    De beleidsartikelen

• - 

  • 3. 

    De niet-beleidsartikelen

• - 

  • 4. 

    Bedrijfsvoeringparagraaf

• 1. 

  Beleidsverslag

In het beleidsverslag kijken we terug op de activiteiten in 2014. Daarbij wordt per beleidsterrein aangegeven welke stappen zijn gezet. Daarnaast is een tabel opgenomen met indicatoren per doelstelling en de realisaties in 2014, een tabel met de gerealiseerde beleidsdoorlichtingen en een overzicht van de risicoregelingen.

• 2. 

  De beleidsartikelen

Met ingang van begroting 2013 is de opbouw van de beleidsartikelen aangepast conform de richtlijnen voor verantwoord begroten. De huidige begrotingsmethode richt zich duidelijker op de verantwoordelijkheid van de Minister. De beleidsartikelen bestaan uit de volgende onderdelen:

• - 

  • - 

    Een algemene doelstelling met een toelichting daarop.

• - 

  • - 

    Een passage gewijd aan de verantwoordelijkheid van de Minister.

• - 

  • - 

    De beleidsconclusies.

• - 

  • - 

    De tabel budgettaire gevolgen van beleid.

• - 

  • - 

    Een toelichting op de financiële instrumenten.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

• - 

  • - 

    De tabel budgettaire gevolgen van beleid bevat een vaste indeling naar soorten financiële instrumenten volgens de voorschriften van «verantwoord begroten».

• - 

  • - 

    Bij sommige artikelen is het niet mogelijk om de uitgaven voor 2010 te splitsen in financiële instrumenten conform verantwoord begroten. In deze gevallen is in de tabel de totaalrealisatie opgenomen.

• - 

  • - 

    Om de bedragen bij de financiële instrumenten aan te laten sluiten bij de bedragen realisatie 2013 en stand begroting 2014 is besloten de apparaatskosten voor de jaren 2010 tot en met 2011 niet meer op te nemen bij de beleidsartikelen, maar in de standen bij artikel 95.

Relatie verplichtingen versus uitgaven

In de tabel budgettaire gevolgen van beleid vindt u naast de uitgaven en de ontvangstenmutaties ook verplichtingenmutaties. Bij de verplichtingen wordt ook aangegeven welk deel garantieverplichtingen betreft. Het gaat hier met name om zogenaamde garanties voor her- en nieuwbouw in het onderwijs in het kader van schatkistbankieren en kredietgaranties/verzekeringen in de cultuursector. In verband met een herziening van de afspraken tussen de Ministeries van Financiën en OCW staat OCW vanaf 2012 tevens garant voor de rekening courantlimieten die instellingen aanhouden bij het Ministerie van Financiën. Bij kredietgaranties/verzekeringen moet gedacht worden aan een indemniteitsregeling voor kunstvoorwerpen die op uitleenbasis in een Nederlands museum zijn tentoongesteld.

Toelichting financiële instrumenten

In de toelichting op de financiële instrumenten zoals opgenomen in de tabel budgettaire gevolgen van beleid worden de voornaamste verschillen verklaard tussen de oorspronkelijke begroting en de realisatie. De kasuitgaven zijn voor deze toelichting leidend. In het algemeen is er in de begroting sprake van een vaste verhouding tussen de verplichtingen en uitgaven die gerelateerd is aan het bekostigingsmoment voor scholen/instellingen. Er geldt daarom alleen een aanvullende, aparte toelichting voor de verplichtingmutaties als er sprake is van een opmerkelijk verschil met de uitgavenmutaties. Hiervoor wordt het procentuele realisatieverschil bij de verplichtingen vergeleken met het procentuele realisatieverschil bij de uitgaven. En als het verschil tussen deze percentages meer dan 10 bedraagt, dan worden de verplichtingenmutaties apart toegelicht.

In de toelichting op de financiële instrumenten wordt daarnaast toegelicht waarvoor de instrumenten bedoeld waren. Hierbij wordt aangesloten bij de toelichting uit de begroting. Indien relevant wordt op bondige wijze ingegaan op verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar. Voor de toe te lichten instrumenten wordt een keuze gemaakt op basis van financieel belang en/of politieke relevantie. Als norm voor financieel belang geldt een ondergrens van € 2,2 miljoen.

• 3. 

  De niet-beleidsartikelen

Er zijn twee zogenaamde niet-beleidsartikelen:

• - 

  • - 

    Artikel 91 Nominaal en onvoorzien;

• - 

  • - 

    Artikel 95 Apparaatskosten.

Op artikel 91 (Nominaal en onvoorzien) wordt een overzicht gegeven van de verdelingen van tijdelijk geparkeerde middelen, zoals de loon- en prijsbijstelling.

Met ingang van begroting 2013 zijn de niet-beleidsartikelen 92 tot en met artikel 94 samengevoegd tot het artikel 95 Apparaatskosten. Op artikel 95 worden de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, inspecties en adviesraden en de apparaatskosten van de baten-lastenagentschappen en een aantal ZBO’s en RWT’s verantwoord.

• 4. 

  Bedrijfsvoeringparagraaf

In de bedrijfsvoeringparagraaf wordt verslag gedaan over de bedrijfsvoering. De paragraaf bevat tevens de mededeling bedrijfsvoering. Deze heeft betrekking op het financieel- en materieel beheer en de daarvoor bijgehouden administraties.

C. Jaarrekening

De jaarrekening bevat de departementale verantwoordingsstaat 2014, de samenvattende verantwoordingsstaat 2014 van de baten-lastenagentschappen, de jaarverantwoording van de baten-lastenagentschappen Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en het Nationaal Archief (NA), de saldibalans en de publicatie personele topinkomens.

D. Bijlagen

De volgende bijlagen worden opgenomen:

• - 

  • 1. 

    Toezichtsrelaties ZBO’s en RWT’s

• - 

  • 2. 

    Evaluatie en overig onderzoek

• - 

  • 3. 

    Externe inhuur

B. BELEIDSVERSLAG

Beleidsprioriteiten over 2014

Inleiding

Nederland staat voor grote uitdagingen: de technologische ontwikkeling gaat hard, SCP en WRR constateren in het rapport «Gescheiden werelden» een sociaal-culturele tegenstelling tussen lager- en hogeropgeleiden, ondanks de ingezette daling is de jeugdwerkloosheid nog steeds hoog in vergelijking met de jaren voor de economische crisis. Maar technologische ontwikkeling biedt ook kansen, er ontstaan nieuwe initiatieven om bevolkingsgroepen bij elkaar te brengen, scholen zetten zich in voor een veilige plek waar verschillende groepen samenkomen en de economie trok vorig jaar voorzichtig aan. In al deze onderwerpen komt het belang naar voren van onderwijs, cultuur en wetenschap. Het helpt mensen zich te ontwikkelen, zichzelf te laten zijn, hun kennis te vergroten, innovatie te stimuleren en creatief te zijn. Met dit doel voor ogen was 2014 het jaar om het Regeerakkoord uit te werken en een agenda voor de toekomst neer te zetten.

Uitwerking van het Regeerakkoord

Afgelopen jaar was het tweede volle jaar van het kabinet, een jaar waarin veel beleid uit het Regeerakkoord in de steigers is gezet, veel wetgeving is voltooid. Het beleid zelf is daarmee zeker nog niet voltooid, het komt nu aan op de implementatie. De implementatie bepaalt het uiteindelijke succes, de plannen moeten «landen in de klas».

Het wetsvoorstel Studievoorschot is inmiddels aangenomen door zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Afgesproken is dat de middelen die vrijkomen door de hervorming van het stelsel van studiefinanciering worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het hoger onderwijs en aan hoger onderwijs gerelateerd onderzoek. Daarbij zal het gaan om gerichte investeringen, aansluitend bij de strategische plannen van de instellingen en nieuw te maken kwaliteitsafspraken. Door het verhogen van de aanvullende beurs blijft het hoger onderwijs toegankelijk voor studenten met ouders met een lager inkomen.

Met het sluiten van de sectorakkoorden voor het po, vo en mbo, én de ondertekening van de Regeldrukagenda Onderwijs 2014-2017 hebben we invulling gegeven aan de ambities uit het Nationaal Onderwijs Akkoord (NOA) en de Lerarenagenda. Het Nederlandse onderwijs presteert namelijk over de hele linie goed (zie de internationale positie weergegeven op Trends in Beeld), maar onze ambitie gaat verder. Daarnaast is het passend onderwijs ingevoerd. In 2007 werd dit proces gestart met het invoeringsplan passend onderwijs, op 1 augustus 2014 werd de zorgplicht ingevoerd. Alle kinderen verdienen een zo goed mogelijke plek in het onderwijs. Onderwijs dat leerlingen uitdaagt, dat uitgaat van hun mogelijkheden en rekening houdt met hun beperkingen. Als het kan, gaat het kind naar een reguliere school, daarbij blijft het speciaal onderwijs bestaan voor kinderen die daar het best op hun plek zijn. Zo wordt voorkomen dat kinderen langdurig thuis komen te zitten en wordt ieder kind voorbereid op een vervolgopleiding en op een plek in de samenleving.

Ieder mens moet zich volledig kunnen ontplooien, discriminatie kan een barrière vormen. De zogenaamde Kracht on Tour door Nederland, die in 2014 is gestart, heeft als doel de bewustwording te vergroten van het belang van economische zelfstandigheid en het ter discussie stellen van de vanzelfsprekendheid van de keuzes van mannen en vrouwen op het vlak van de verdeling van arbeid en zorg.

Een agenda voor de toekomst

De komende periode werken we aan de implementatie van de in wet- en regelgeving omgezette afspraken uit het Regeerakkoord. Daarnaast hebben we onze agenda voor de toekomst uitgebreid met nieuwe maatregelen en plannen waarmee we aan de slag gaan. Zo hebben we afgelopen najaar onze visie verzonden naar de Tweede Kamer op de toekomst en maatregelen voor het mbo en de beleidsbrief Leven Lang Leren om het onderwijsaanbod voor volwassenen te flexibiliseren. Het tempo waarin oude banen verdwijnen en nieuwe banen worden gecreëerd, neemt toe. Er zijn aanwijzingen dat technologische ontwikkelingen en globalisering relatief veel invloed hebben op de arbeidsmarktpositie van werknemers op mbo niveau 2 en 3.

In onze Wetenschapsvisie staan de internationale ambitie, de toegankelijkheid en de aansluiting op de maatschappelijke behoeftes centraal. Met ons wetenschappelijk klimaat willen wij ons meten met de internationale top. Wetenschap is immers van grote maatschappelijke en economische waarde. Dat geldt ook voor cultuur: het verrijkt de mens, stimuleert innovatie en draagt bij aan tolerantie. Cultuur in Beeld kwam in december uit en richtte zich deze keer op veranderingen in de voorkeuren en de beleving van het publiek, die voortkomen uit bredere ontwikkelingen in de maatschappij.

Tot slot hebben wij een visie op de toekomst van de publieke omroep opgesteld. Media (televisie, radio, kranten en internet) spelen een grote maatschappelijke rol. Onder invloed van digitalisering wordt het medialandschap voller en gevarieerder. Een toekomstig publiek mediabestel dient daarom onderscheidend te zijn door inhoud, toegankelijkheid en kwaliteit. In onze visie is uiteengezet welke maatregelen nodig zijn om een bestel te creëren dat zich onderscheidt van andere media.

Leeswijzer beleidsverslag

In dit verslag zullen wij per beleidsterrein schetsen welke stappen zijn gezet. We beginnen met het onderwijs en gaan daarna in op studiefinanciering, wetenschap, cultuur, media, emancipatie en Caribisch Nederland. Het Jaarbericht 2014 geeft een overzicht van de werkzaamheden en gebeurtenissen die in 2014 hebben plaatsgevonden bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Daarnaast zullen de Kerncijfers van OCW niet meer in boekvorm, maar op de nieuwe website www.ocwincijfers.nl verschijnen. Een kwantitatieve monitor van de indicatoren in de beleidsagenda en het beleidsverslag, en de voortgang van de lerarenagenda zijn te vinden op de vernieuwde website van Trends in Beeld.

• 1. 

  Onderwijs

In de beleidsagenda hebben wij vastgelegd dat ons doel is dat leerlingen en studenten nog meer worden uitgedaagd, dat toptalent wordt gestimuleerd en ambitie beloond. In dit beleidsverslag kijken we terug op de volgende vier doelstellingen:

• - 

  • 1. 

    De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog;

• - 

  • 2. 

    Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en vakkundige leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat;

• - 

  • 3. 

    Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd;

• - 

  • 4. 

    Aansluiting van het onderwijs op de behoefte van de arbeidsmarkt.

1.1 De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

Het onderwijs moet leerlingen uitdagen zich optimaal te ontwikkelen. Op het gebied van toptalenten was 2014 een jaar van verdieping en verrijking. Niet langer richt toptalentenbeleid zich alleen op hoogbegaafden. Talent is in breder perspectief gezet. Dit is de reden dat de kwantitatieve ambitie op de cito-score en vo-eindexamencijfers in de begroting 2015 is losgelaten, en vervangen is door de ambitie dat alle leerlingen en studenten moeten worden uitgedaagd. Het gaat niet alleen om cognitief toptalent, ook om bijvoorbeeld creatief, praktisch of sportief talent. In maart afgelopen jaar is een plan van aanpak naar de Tweede Kamer gestuurd. Hierin zijn maatregelen opgenomen om uitdagend onderwijs voor toptalenten op alle scholen te stimuleren. In het vo is het mogelijk vakken op een hoger niveau af te sluiten, eerder dan in het voorlaatste jaar examen te doen en vanaf komend schooljaar bij een gemiddeld examenresultaat van een 8 of hoger een judicium cum laude te ontvangen. Er zijn acht regionale talentnetwerken om scholen in het primair en voortgezet onderwijs te ondersteunen bij het stimuleren van talentontwikkeling. In de regionale talentnetwerken zetten zogenoemde kwartiermakers zich in om bestaande initiatieven en netwerken te verbinden en te versterken, of om samen met scholen nieuwe initiatieven in samenwerking met partners in de regio (bedrijven, gemeenten) mogelijk te maken. Ook helpen zij ons invulling te geven aan uiteenlopende onderwerpen, bijvoorbeeld bij de aansluiting tussen po en vo. Voor excellentie/hoogbegaafde leerlingen is in 2014 voor het po en vo samen een bedrag van € 30 miljoen beschikbaar gesteld.

In het mbo heeft het excellentiebeleid ook een extra impuls gekregen. Talentvolle studenten moeten een ambitieus onderwijsprogramma kunnen volgen en gestimuleerd worden om na hun mbo-diploma binnen hun vakgebied door te groeien naar excellent vakmanschap, het meesterschap. Voor het stimuleren van excellentie zijn met de regeling Kwaliteitsafspraken mbo extra middelen ter beschikking gesteld (vanaf 2015 tot en met 2018 jaarlijks € 25 miljoen). Instellingen die extra ambities hebben om excellentie in het onderwijs concreet vorm te geven, stellen hiertoe een excellentieplan op. Ook jongeren voor wie leren geen vanzelfsprekendheid is, of een verhoogd risico lopen om uit te vallen, worden meer aangesproken op wat ze wél kunnen in plaats van afgerekend op wat ze niet kunnen. Talentenbeleid mag niet ten koste gaan van zwakke leerlingen. In december is daarom een plan van aanpak voor «kwetsbare jongeren» naar de Tweede Kamer gestuurd. In dit plan worden maatregelen aangekondigd voor meer maatwerk in de entreeopleiding en op mbo 2-niveau. Daardoor kunnen ook jongeren die niet verder kunnen leren een diploma halen waarmee ze een goede start op de arbeidsmarkt maken.

Wij vinden het belangrijk dat leerlingen vaardigheden ontwikkelen die aansluiten bij de eisen van de arbeidsmarkt. Daarom hebben wij de Tweede Kamer het wetsvoorstel aangeboden waarmee scholen in het po de mogelijkheid krijgen om Engels, Duits of Frans als voertaal te gebruiken voor een deel van de onderwijstijd. Daarnaast zijn twintig basisscholen gestart met de pilot tweetaligheid waarbij tot en met 2019 30% tot 50% van de onderwijstijd in het Engels wordt gegeven. Het wetsvoorstel modernisering onderwijstijd biedt scholen in het vo meer ruimte voor effectief onderwijs.

Met de brief over toekomstgericht funderend onderwijs hebben wij vorig jaar het startschot gegeven om voor het hele curriculum po en vo te komen tot een relevante en toekomstgerichte inhoud. Ook zijn we een nationale dialoog gestart over de toekomst van het funderend onderwijs (Onderwijs 2032). Daarin willen we samen met leerlingen, leraren, ouders, wetenschap en het bedrijfsleven meer richting geven aan de inhoud van het curriculum. Welke kennis en vaardigheden hebben leerlingen nodig om voorbereid te zijn op het vervolgonderwijs, de toekomstige arbeidsmarkt en hun rol in een toekomstige maatschappij?

Per 1 augustus 2014 is de Wet Eindtoetsing PO van kracht geworden. Naast de door het College van Toetsen en Examens beschikbaar gestelde centrale eindtoets zijn twee andere toetsen toegelaten. Het beleid voor de invoering van de referentieniveaus taal en rekenen hebben we verder doorgezet. De centrale examens Nederlands in het vo zijn afgestemd op de referentieniveaus taal en met ingang van het lopende studiejaar (2014-2015) tellen de resultaten voor Nederlandse taal voor studenten in mbo-4 voor het eerst mee voor het behalen van het diploma, de jaren erna volgen de andere niveaus. Omdat is gebleken dat het rekenonderwijs nog niet overal op orde is en studenten hier niet de dupe van mogen worden, is met betrekking tot de rekentoets vo en het centraal examen rekenen mbo besloten tot een overgangsperiode. Hierin komt het niveau dat moet worden behaald elk jaar een stap hoger te liggen. Zo werken we geleidelijk toe naar het gewenste eindniveau.

Leerlingen verdienen een zo passend mogelijke onderwijsplek, een plek op een school die past bij hun kwaliteiten en mogelijkheden. Vanaf 1 augustus 2014 zijn de samenwerkingsverbanden passend onderwijs verantwoordelijk voor het aanbod van extra ondersteuning aan leerlingen in het po en vo die dat nodig hebben. Er is hard gewerkt om de overgang van het oude naar het nieuwe systeem goed te laten verlopen en dat is gelukt. Uit de eerste ervaringen blijkt dat scholen en samenwerkingsverbanden de ruimte gebruiken die de wet- en regelgeving biedt, en daarbinnen nieuwe en sneller inzetbare ondersteuningsvormen ontwikkelen. Dat betekent meer ondersteuning op maat. In de eerder genoemde brief over «kwetsbare jongeren» is aangekondigd dat het regionale overleg rondom passend onderwijs nog effectiever wordt gemaakt door de positie van mbo-instellingen in dit overleg te versterken.

Om schoolbesturen in een adequate positie te brengen een passend antwoord te formuleren op de leerlingendaling, is het noodzakelijk belemmeringen weg te nemen, juiste bekostigingsprikkels in te bouwen en ondersteuning aan te bieden. Daarom is in het afgelopen jaar de fusietoets aangepast en een start gemaakt met de ondersteuningsstructuur. Tevens wordt de fusiefaciliteit voor basisscholen verruimd.

Naar aanleiding van de gegevens uit de leerplichttelling 2012-2013 heeft Ingrado onderzoek laten doen naar de verzuimgegevens, zowel naar het absolute als het relatieve verzuim. In het lopende schooljaar 2014-2015 voeren we samen met Ingrado gesprekken met circa 30 gemeenten over de aanpak van ongeoorloofd schoolverzuim. Deze reflectie op de verzuimaanpak en het uitwisselen van goede voorbeelden stimuleert gemeenten tot verdere verbetering van hun werkwijze bij de aanpak van schoolverzuim en de wijze waarop zij daaraan met hun ketenpartners invulling geven.

Ter voorbereiding op de pilot diagnostische tussentijdse toets heeft het College voor Toetsen en Examens 150 scholen geworven. Het Cito heeft try-out afnames uitgevoerd voor leesvaardigheid en schrijfvaardigheid Nederlands en Engels en een aanvullende try-out voor wiskunde. DUO heeft het programma verder ontwikkeld waarin de eerste afname van de diagnostische tussentijdse toets gaat plaatsvinden. Tot slot hebben de universiteiten van Maastricht, Utrecht en Twente verkend wat er nodig is om de toets te benutten voor opbrengstgericht werken. Universiteiten zijn eveneens bij de pilot betrokken om verder in kaart te brengen hoe de effectiviteit van het gebruik van de toets op scholen kan worden geoptimaliseerd.

In juni 2014 hebben we de Tweede Kamer een brief gestuurd met daarin de strategische agenda voor het mbo als sluitstuk van de mbo-tour. Mbo-instellingen gaan innovatiever, kleinschaliger en meer op de regio georganiseerd onderwijs aanbieden, zodat meer jongeren met overtuiging kiezen voor een beroepsopleiding. Kortere en intensievere leerroutes zoals nieuwe vakmanschaps-, technologie- en beroepsroutes, moeten studenten meer gaan uitdagen en hen beter voorbereiden op wat de regionale arbeidsmarkt vraagt. Getalenteerde jongeren krijgen meer mogelijkheden om hun creativiteit, kennis en vaardigheden en ondernemerschap op hoog niveau te ontwikkelen. Met de vakmanschaps- en technologieroutes maken we het tevens mogelijk dat vmbo- en mbo-scholen gezamenlijk een verkorte doorlopende leerroute kunnen inrichten. Daarmee wordt de doorstroom van het vmbo naar het mbo verbeterd. In het schooljaar 2014-2015 zijn de eerste experimenten van start gegaan. Er is extra geld beschikbaar gekomen voor meer samenwerking met regionale bedrijven en scholen krijgen meer ruimte om het onderwijs vorm te geven met bedrijven in de regio.

Uit de midtermreview van de prestatieafspraken die in het najaar heeft plaatsgevonden blijkt dat hogescholen en universiteiten hard werken aan het realiseren van hun ambities in de prestatieafspraken. Alle instellingen hebben voortgang geboekt bij de uitvoering van hun voornemens om profilering en zwaartepuntvorming te versterken. Ook de ontwikkeling van de Centres of Expertise ligt goed op koers. De reviewcommissie heeft de voortgang van (op één na) alle Centres of Expertise als voldoende beoordeeld.

Op 29 september 2014 startte de ho-tour. In vijf regiobijeenkomsten is de Minister het gesprek aangegaan met studenten, docenten, bestuurders en andere stakeholders in het hoger onderwijs. In de regiobijeenkomsten staan uitdagend onderwijs en de bijbehorende kwaliteitscultuur centraal. De opbrengsten van de gesprekken leveren een bijdrage aan de «Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek», die in de zomer van 2015 verschijnt. Naast de vijf regiobijeenkomsten is nog een aantal kleinere themabijeenkomsten georganiseerd over specifieke thema’s.

1.2 Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en vakkundige leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

Met scholen en instellingen werken we aan een cultuur van permanente verbetering. In de sectorakkoorden is invulling gegeven aan de ambities uit het Nationaal Onderwijs Akkoord (NOA) en de Lerarenagenda. De sociale partners hebben dit verder vastgelegd in de cao’s. In oktober 2014 is de Voortgangsrapportage van de Lerarenagenda naar de Tweede Kamer gestuurd. Hierin staat dat we het afgelopen jaar in het po en vo afspraken hebben gemaakt over de continue professionele ontwikkeling van leraren, de verbetering van de kwaliteit van docenten en de versterking van de cyclus van kwaliteitszorg binnen scholen. De gestelde doelen monitoren we kwantitatief op het «dashboard van de lerarenagenda», zie www.trendsinbeeldocw.nl. Per agendalijn zijn 3 tot 4 indicatoren opgenomen, soms met streefwaarden voor 2020. We zetten in op de begeleiding van startende leraren, verhoging van het percentage leraren met een afgeronde master- of PhD-opleiding in het po en vo (voor po inclusief een wo-bachelor), professionele ontwikkeling van leraren en het lerarenregister. Samen met het schoolleidersregister speelt het lerarenregister een rol als kwaliteitsinstrument voor en door de sector. De VO-academie ondersteunde ook in 2014 schoolleiders bij hun professionalisering. Binnen het programma «School aan zet» is gestart met het ontwikkelmodel Lerende Organisatie en «Samen Leren Inhoud Geven» (po). Verder zijn er extra programmafaciliteiten gestart in de vorm van leernetwerken. De Lerarenbeurs was ook in 2014 een belangrijk instrument voor leraren in het po, vo, mbo en hbo om hun deskundigheid te vergroten of zich te specialiseren. Afgelopen jaar zijn 5.000 Lerarenbeurzen toegekend. Niet het volledige budget is benut. Leraren geven tijdgebrek als belangrijkste reden om geen beurs aan te vragen. Zij kunnen een bachelor- of masteropleiding moeilijk combineren met werk en privé. Om de leraar tegemoet te komen, zijn daarom de studieverlofuren gekoppeld aan de Lerarenbeurs vanaf de aanvraagtermijn in 2015 in alle sectoren verhoogd. In het po en hbo is dat een verhoging van 4 naar 8 uur per week, en in het vo en mbo van 4 naar 6 uur per week.

Iedere leerling moet zich op school veilig kunnen voelen. Daarom hebben we de uitvoering van het plan van aanpak tegen pesten onverminderd doorgezet. Zo zijn er bijeenkomsten georganiseerd en heeft er onderzoek plaatsgevonden naar goede anti-pestprogramma’s en naar de hoeveelheid aandacht die pabo’s en lerarenopleidingen schenken aan sociale veiligheid in de opleiding. In het afgelopen jaar is gewerkt aan het wetsvoorstel sociale veiligheid op school waarmee scholen de wettelijke plicht krijgen om pesten tegen te gaan en te zorgen voor een sociaal veilige omgeving die doorlopend gemonitord wordt. Ook is in 2014 een veiligheidsmonitor uitgevoerd.

In het mbo zijn in 2011 afspraken gemaakt met instellingen over de professionaliseringsinspanningen van de mbo-scholen gericht op onderwijsgevenden en management, kwaliteitsontwikkeling van de teams. In het bestuursakkoord mbo 2014 zijn verdere afspraken gemaakt. Alle instellingen leggen in een kwaliteitsplan vast hoe zij onder andere invulling geven aan de begeleiding van startende docenten, meer masteropgeleide docenten, betere aansluiting en samenwerking met het bedrijfsleven en betere inzet van ict. Ten minste één keer per jaar vindt een voortgangsgesprek plaats met het bevoegd gezag van de instelling.

In het ho heeft de Inspectie van het Onderwijs een sectorbeeld gemaakt van de kwaliteit van lerarenopleidingen. Het aantal mannen dat deelneemt aan de pabo is gestegen. In het mbo hebben de instellingen zich gecommitteerd aan het kwaliteitskader zij-instroom. De tweedegraads lerarenopleidingen hebben een landelijk raamwerk ontwikkeld voor de kwaliteit van het pedagogisch didactisch getuigschrift. Voor de tweedegraads lerarenopleidingen zijn programma’s voor de afstudeerrichting beroepsonderwijs en algemeen vormend onderwijs ontwikkeld. Zes hogescholen hebben voor vakbacheloropleidingen een educatieve minor ontwikkeld.

In 2014 is de visiebrief internationalisering in het ho en mbo, inclusief de voortgang van het actieplan Make it in the Netherlands, uitgebracht. We gaan door met de uitwerking en uitvoering van aspecten in de visiebrief. Op 17 november 2014 is de stimuleringsregeling gepubliceerd waarmee instellingen de komende 4 jaren projecten met open en online onderwijs, waaronder MOOCs, kunnen opzetten. In de regeling is ook de kennisagenda opgenomen waarmee de resultaten beschikbaar komen voor alle Nederlandse instellingen. Daarnaast is met het NRO mogelijk gemaakt dat er parallel aan de projecten stevig en fundamenteel onderzoek plaatsvindt naar de effecten van open en online onderwijs in de Nederlandse context.

1.3 Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd

Goed onderwijs vereist goed bestuur. Als uitwerking van de brief Versterking governance in de praktijk hebben wij de Tweede Kamer het wetsvoorstel Versterking bestuurskracht onderwijsinstellingen aangeboden. Dit bevat een reeks van voorstellen tot wijziging van onderwijswetten ten behoeve van versterking van de bestuurskracht in het onderwijs. Hiermee worden knelpunten in de uitvoering van de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) aangepakt, vindt uitbreiding plaats van de taken van de Landelijke Commissie voor Geschillen WMS en wordt de positie van de medezeggenschapsraad versterkt.

Een belangrijke voorwaarde voor betere prestaties van scholen is het zichtbaar maken van resultaten. In zowel po als vo werken scholen en besturen via Vensters PO en VO waarin cijfermatige informatie over scholen verzameld wordt in één systeem. Hiermee leggen zij op een transparante manier verantwoording af aan hun omgeving. Daarnaast kunnen scholen zich met elkaar vergelijken om van elkaar te leren en zich op grond daarvan te verbeteren. In 2014 zijn in Vensters meer gegevens toegankelijk gemaakt, er doen meer scholen mee en voor vso-scholen is een eigen venster ontwikkeld.

Naast het versterken van het bestuur en de horizontale verantwoording is ook het financieel toezicht door de Inspectie van het Onderwijs geïntensiveerd. De Inspectie van het Onderwijs kijkt sinds eind 2013 met het programma intensivering financieel continuïteitstoezicht uitgebreider naar mogelijke financiële risico’s. Op basis van een nieuw risicomodel heeft de Inspectie van het Onderwijs analyses uitgevoerd naar de financiële positie van een groot aantal besturen. Daarnaast leveren besturen sinds 2014 verplicht een continuïteitsparagraaf aan als onderdeel van hun jaarverslag, waarin de financiële verwachtingen voor de komende drie jaar worden vastgelegd. Het prospectieve karakter van het financieel toezicht wordt hierdoor verder versterkt.

In 2014 zijn de gevolgen van het wijzigen van de Wet educatie en beroepsonderwijs ten behoeve van het bevorderen van meer doelmatige leerwegen in het beroepsonderwijs en het moderniseren van de bekostiging van het beroepsonderwijs in het uitvoeringsbesluit wet educatie en beroepsonderwijs definitief geworden. Vanaf 1 augustus 2014 is de nieuwe bekostigingssystematiek voor het mbo ingevoerd.

1.4 Aansluiting van het onderwijs op de behoefte van de arbeidsmarkt

De jeugdwerkloosheid bereikte in juli 2013 zijn top met een werkloosheidspercentage van 17% en is sindsdien gedaald tot 14% in oktober 2014. Met de aanstelling van Mirjam Sterk als ambassadeur Aanpak Jeugdwerkloosheid is door SZW en OCW een SterkTeam gevormd. Het team heeft in 2014 vooral ingezet op een betere match tussen vraag en aanbod van stages en banen. Er zijn met bedrijven akkoorden gesloten om meer jongeren aan een stage of (leer)baan te helpen. Een belangrijke component in de aanpak van jeugdwerkloosheid is de bestrijding van voortijdig schoolverlaten (vsv). Het aantal vsv’ers in het schooljaar 2013-2014 is verder gedaald tot 25.970. Onderwijsinstellingen, gemeenten en andere ketenpartners hebben een grote inspanning geleverd om de daling voort te zetten. We zijn hierdoor goed op koers om de landelijke doelstelling van 25.000 vsv’ers in 2016 te halen. Met het project «vsv een jaar later» hebben wij een begin gemaakt met het langer volgen van voortijdig schoolverlaters. Samen met SZW is de ambitie geformuleerd dat een jaar na uitval 70% van de jongeren een startkwalificatie heeft, weer op school zit, werkt of een leerwerktraject volgt. De tussenstand na 7 maanden liet zien dat de ambitie door de meeste regio’s al was gehaald.

Het programma SchoolEx bereikte met loopbaangesprekken goede resultaten en een betere keuze van jongeren voor arbeidsmarktrelevante opleidingen. Het wetsvoorstel Macrodoelmatigheid, dat in december is aangenomen door de Tweede Kamer, creëert waarborgen om deelnemers, instellingen en bedrijfsleven in positie te brengen om een doelmatige situatie ook daadwerkelijk te realiseren. Daarnaast worden instellingen met het wetsvoorstel verplicht studenten te voorzien van objectieve informatie over de kwaliteit en arbeidsmarktrelevantie van opleidingen. Dit wetsvoorstel kent als sluitstuk de mogelijkheid van ingrijpen door de Minister. De Minister zal zich daarvoor laten adviseren door een onafhankelijke commissie Macrodoelmatigheid MBO.

Sinds enkele jaren is er in het vo en mbo het Stimuleringsprogramma LOB (Loopbaanoriëntatie en -begeleiding) ter versterking van loopbaanleren. In beide programma’s waren de impulsen vooral gericht op verankering van LOB in visie en beleid van de school (toepassing beleidsscan), professionalisering van docenten, mentoren, schoolcoaches, studieloopbaanbegeleiders (trainingen), én de ontwikkeling van LOB-instrumenten en kennisdeling. In het mbo zijn 35 mbo-instellingen intensief betrokken bij dit kwaliteitsverbeteringsprogramma (dus circa de helft van de mbo-sector). Alles wat in dit kader gebeurt, vindt plaats mét en door de betrokkenen vanuit de onderwijspraktijk, met externe deskundigen en wetenschappers. Ook andere mbo-scholen die niet direct deelnemen aan het LOB-project plukken de vruchten van deze samenwerking. Samen met een expert werken scholen LOB op maat uit op een aantal speerpunten voor specifieke doelgroepen zoals risicogroepen, excellente en allochtone studenten. Speerpunten zijn de doorstroom naar mbo-ho en arbeidsmarkt en hoe ouders beter te betrekken bij de loopbaanontwikkeling en studiekeuzes van hun kind. Op onderdelen wordt nauw samengewerkt tussen vmbo- en mbo-scholen waar het gaat om betere begeleiding bij de overgang van vmbo naar mbo. De regionale kennisdelingsbijeenkomsten worden druk bezocht door zowel mbo- als vo-scholen. Alle ontwikkelingen, producten, instrumenten en leergangen zijn te vinden op www.lob4mbo.nl en www.lob-vo.nl.

Enkele jaren geleden zijn diverse vernieuwingen gestart in het vmbo om het onderwijs toekomstbestendig te maken. Het meest omvangrijke traject is de vernieuwing van de beroepsgerichte examenprogramma’s. In het schooljaar 2013-2014 is de eerste tranche examenpilots gestart in leerjaar 3 van het vmbo. Op 28 scholen zijn leerlingen gestart met onderwijs op basis van de eerste zes nieuwe profielen voor Bouwen, wonen en interieur (BWI), Produceren, installeren en energie (PIE), Motorvoertuigen en transport (M&T), Economie en Ondernemen (EO), Horeca, bakkerij en recreatie (HBR) en Zorg en Welzijn (ZW). In het schooljaar 2014-2015 zijn ook pilots gestart met de profielen Media, vormgeving en ict (MVI), Groen én Dienstverlening en producten (D&P).

De Tweede Kamer heeft op 9 december 2014 het wetsvoorstel Wet educatie en beroepsonderwijs inzake de overgang van de wettelijke taken van kenniscentra naar de Samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven (SSB) aangenomen. Over de personele gevolgen van de overheveling van de wettelijke taken naar SBB heeft OCW op 3 november 2014 een brief gestuurd naar de besturen van alle kenniscentra. Over de afbouw van de kenniscentra en de inrichting van de nieuwe SBB zijn afspraken gemaakt tussen de werkgeversvereniging van de kenniscentra en SBB, onder regie van OCW. De kenniscentra, die als werkgever verantwoordelijk zijn voor het opstellen van een sociaal plan, hebben in 2014 samen met de SBB voorbereidingen getroffen voor de transitie.

Met de update van Studie in Cijfers («Studiebijsluiter») van afgelopen zomer zijn alle bekostigde opleidingen binnen de instellingen, die bij de VSNU en Vereniging Hogescholen aangesloten zijn, voorzien van studiebijsluiters. Alle studiebijsluiters (beschikbaar voor voltijd-bachelor opleidingen) zijn zowel in het Nederlands als in een Engelse versie geleverd aan de HO-instellingen. In 2014 is voor het eerst de vervroegde aanmelddatum van 1 mei ingegaan. Deze vervroeging van de aanmelding is een van de maatregelen uit de wet kwaliteit in verscheidenheid, met als doel dat studenten in staat worden gesteld een betere studiekeuze te maken. Studenten hebben zich massaal op tijd aangemeld voor deze datum, waardoor zij in de gelegenheid waren studiekeuzechecks te volgen bij hogescholen en universiteiten. In de monitor beleidsmaatregelen hoger onderwijs zal het effect van deze maatregelen worden gevolgd. De Nederlandse versies van de studiebijsluiters van de voltijdse bekostigde bachelors zijn te zien op de website van Stichting Studiekeuze123. Ook in het mbo wordt gewerkt met de studiebijsluiter «Studie in Cijfers». Samen met de websites MBO Stad en Beroepen in Beeld is hierdoor de informatievoorziening voor de aanstaande student verbeterd. De studiebijsluiters bevatten voor elke mbo-opleiding essentiële informatie over de kwaliteit en het arbeidsmarktperspectief van de opleiding. 16 mbo-scholen gebruiken inmiddels deze bijsluiter in hun voorlichting. Een groot aantal scholen werkt aan de voorbereidingen hiervoor.

Op 31 oktober 2014 heeft het kabinet de beleidsbrief Leven Lang Leren uitgebracht. Hierin zijn naast maatregelen gericht op flexibilisering van het hoger onderwijs ook maatregelen opgenomen gericht op het mbo en gericht op het arbeidsmarktbeleid en de sociale zekerheid. Het nieuwe studiefinancieringsstelsel geeft ook een impuls aan Leven Lang Leren. Het collegegeldkrediet is uitgebreid naar studenten boven de 30 die een geaccrediteerde opleiding willen volgen in het hbo en wo, voltijd én deeltijd, en naar studenten in het mbo-bol.

Om het onderwijs en de arbeidsmarkt beter te laten aansluiten op elkaar en om het aantal technici te vergroten is het Nationaal Techniekpact 2020 gesloten tussen onderwijs, ondernemers en de overheid. Het Techniekpact kent drie actielijnen: kiezen voor techniek, leren in de techniek en werken in de techniek. Aan die lijnen zijn concrete acties gekoppeld. Een van de maatregelen is het Regionaal investeringsfonds mbo. We hebben voor de periode 2014-2017 € 100 miljoen beschikbaar gesteld om duurzame publiek-private samenwerking in het beroepsonderwijs te stimuleren. In 2014 zijn in de eerste aanvraagronde 18 aanvragen toegekend voor ruim € 14 miljoen. Aangevuld met twee derde deel cofinanciering van het bedrijfsleven en de regio is een totale investering van ruim € 42 miljoen ontstaan voor het opstarten van deze duurzame publiek-private samenwerkingsverbanden. Vanuit het actieplan «kiezen voor techniek» zijn diverse activiteiten opgestart vanaf juni 2014. Zo hebben 105 vmbo-t scholen zich aangemeld voor het M-tech programma en is gestart met de uitvoering van het programma om meer leerlingen te interesseren voor een technologische loopbaan. Dit doen zij binnen 19 netwerken verspreid over heel Nederland. Binnen deze netwerken werken scholen aan een ontwikkelagenda en de daaraan verbonden activiteiten. Ook is Jet-Net gestart met een webcast om meer leerlingen te bereiken, met gastlessen die worden gegeven door bedrijven en loopt er een onderzoek naar de ondersteuningsbehoefte met betrekking tot Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) in de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s en LOB op het gebied van technologie op de mavo. De officiële kick-off van «kiezen voor techniek» vond plaats op 1 oktober 2014. Het percentage leerlingen in de beroepsgerichte leerweg van het vmbo dat kiest voor techniek is tussen 2012 en 2013 gestegen van 23% naar ruim 27%. Ook het aandeel mbo-studenten techniek is enigszins toegenomen, van ruim 26% naar ruim 27%. De ambitie van 30% (voor beide sectoren) is daarmee iets dichterbij gekomen.

Tot slot is besloten dat het aantal techniek bachelors in het bekostigde hbo teruggebracht wordt van 65 naar circa 30 à 35 brede bachelors waardoor het aanbod transparanter wordt. Daarnaast kunnen de bredere opleidingen makkelijker inspelen op ontwikkelingen op de (regionale) arbeidsmarkt. De hbo-techniekopleidingen worden ondergebracht in zes landelijke domeinen: Applied Sciences, Built Environment, Creative Technologies, Engineering, ICT en Maritime Operations. De achttien techniekhogescholen hebben, conform landelijke afspraken onderling, verzoeken bij ons ingediend om hun techniekopleidingen per 1 september 2015 daar waar nodig te converteren.

• 2. 

  Studiefinanciering

In mei 2014 is een akkoord bereikt met de fracties van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks over de hervorming van ons stelsel van studiefinanciering. Dit akkoord vervangt de in het Regeerakkoord aangekondigde maatregelen voor een sociaal leenstelsel en het vervangen van het studentenreisproduct door een kortingskaart. Met de invoering van het studievoorschot blijven we ervoor zorgen dat iedereen die wil studeren ook kan studeren. Tegelijkertijd maakt dit akkoord het mogelijk dat we met de middelen die vrijkomen door de hervorming van het stelsel van studiefinanciering flink kunnen investeren in de kwaliteit van het hoger onderwijs en aan hoger onderwijs gerelateerd onderzoek.

Het wetsvoorstel dat deze stelselwijziging regelt is in september 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden, in november 2014 aan de Eerste Kamer, en in januari 2015 aangenomen. Kern van de wet (intredingsdatum 1 september 2015) is dat de basisbeurs verdwijnt en plaats maakt voor een sociale leenvoorziening die de overheid voor alle studenten ter beschikking stelt: het studievoorschot. Studenten kunnen het gewenste bedrag lenen tegen een voordelige rente en hoeven na hun afstuderen nooit meer dan 4% van hun meerinkomen (inkomen boven het wettelijk minimumloon) in te zetten voor aflossing. De terugbetaaltermijn wordt verlengd naar 35 jaar. Oud-studenten die het wettelijk minimumloon verdienen of minder, hoeven niet terug te betalen.

De aanvullende beurs (voor studenten met ouders die minder dan € 46.000 verdienen) blijft niet alleen bestaan, maar wordt ook verhoogd om zo de toegankelijkheid van het hoger onderwijs te waarborgen voor in het bijzonder de lagere inkomensgroepen. De studentenreisvoorziening blijft in zijn huidige vorm behouden. Afgesproken is dat uiterlijk 1 januari 2017 ook minderjarige deelnemers aan het mbo hier recht op krijgen. Dit stelt minderjarige mbo’ers in staat om breder te zoeken naar de meeste geschikte opleiding en stage. Voor onderwijsinstellingen in het mbo biedt deze regeling bovendien meer mogelijkheden voor profilering en specialisatie, bijvoorbeeld in techniekstudies. Daarnaast is de taskforce «Beter benutten Onderwijs en Openbaar Vervoer» opgericht waarin de OV-bedrijven en de overheid de handen ineen slaan om, in samenwerking met de onderwijsinstellingen en studenten, onderwijstijden en reizen van studenten meer over de dag te spreiden waardoor huisvesting van instellingen beter wordt benut en de spits in het openbaar vervoer wordt afgevlakt. De middelen die hierdoor vrijkomen, zullen worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het hoger onderwijs en aan hoger onderwijs gerelateerd onderzoek. De eerste generatie studenten die met het studievoorschot te maken krijgt, ontvangt na het afstuderen bovendien een tegemoetkoming in de vorm van een voucher van circa € 2.000 die ingezet kan worden voor (geaccrediteerde) bijscholing 5 tot 10 jaar na het afstuderen.

• 3. 

  Wetenschap

De Nederlandse wetenschap staat er goed voor. Uit het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het Nederlands wetenschapsstelsel zeer goed presteert met een gemiddeld niveau van middelen. Toch is een succesvolle toekomst van dit stelsel zeker geen vanzelfsprekendheid. In de «Wetenschapsvisie 2025: keuzes voor de toekomst» maakten we duidelijke keuzes in het wetenschapsbeleid om zo de vooraanstaande rol van de Nederlandse wetenschap te behouden. De visie is tot stand gekomen in nauwe samenspraak met een groot aantal partijen waaronder vooraanstaande wetenschappers, veelbelovende wetenschappelijke talenten, de universiteiten en hogescholen, het bedrijfsleven, De Jonge Akademie, Science in Transition, KNAW en NWO. Drie ambities staan in de Wetenschapsvisie centraal: de Nederlandse wetenschap is van wereldformaat, de wetenschap is meer verbonden met de maatschappij en het bedrijfsleven en heeft maximale impact, én de Nederlandse wetenschap is ook in 2025 een broedplaats voor talent. Om deze ambities ook in de toekomst waar te kunnen maken is het nodig om, naast het maken van scherpe keuzes, ruimte te bieden voor fundamenteel door nieuwsgierigheid gedreven onderzoek. We behouden hiervoor ruimte in de eerste geldstroom, in de Vernieuwingsimpuls en de middelen voor open competitie bij NWO. We zetten in op de ontwikkeling van een Nationale Wetenschapsagenda met thema’s waar de wetenschap zich de komende jaren op moet gaan richten. Hiervoor is een kenniscoalitie aan de slag gegaan bestaande uit de universiteiten, hogescholen, KNAW, NWO, VNO/NCW, instituten voor toegepast onderzoek (TO2) en MKB Nederland.

De hele samenleving moet toegang hebben tot wetenschappelijke kennis. Naast een principiële keuze is het delen van gegevens nodig voor samenwerking tussen wetenschappers, versnelling en integriteit van onderzoek, maar ook voor het ontsluiten van kennis voor bedrijfsleven en samenleving. Open access van publicaties draagt bij aan deze kenniscirculatie doordat de snelheid waarmee kennis ontsloten wordt verhoogd. Universiteiten hebben een eerste succes geboekt bij de onderhandelingen met Springer dat de beweging naar open access maakt. De VSNU heeft bij de opening van het academisch jaar wetenschappers opgeroepen in open access te publiceren. NWO scherpt haar open access beleid aan en stelt het als voorwaarde en gaat stringenter toezien op naleving. Ook zijn afspraken gemaakt om te monitoren of de streefgetallen van 60% open access in 2018 en 100% in 2024 ook echt worden gerealiseerd. De scope is verbreed naar internationale samenwerking, omdat samenwerking meer slagkracht geeft om de veranderingen te bewerkstelligen. Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben een non-paper opgesteld, als inzet voor gezamenlijk Europees open access beleid.

De eerste oproepen tot het indienen van voorstellen in het kader van Horizon 2020 hebben in 2014 plaatsgevonden. Horizon 2020 is wezenlijk anders dan zijn voorloper, het Zevende Kaderprogramma (KP7), waardoor Nederlandse onderzoekers en bedrijven zich goed hebben moeten aanpassen en laten voorlichten om het succes van KP7 onder Horizon 2020 voort te kunnen zetten. De eerste resultaten komen nu beschikbaar en wijzen bijvoorbeeld voor de zogenaamde «ERC (European Research Council) starting grants», individuele beurzen voor startende excellente onderzoekers, uit dat Nederland opnieuw succesvol is: 10,4% van de in 2014 binnen Horizon 2020 toegekende «ERC starting grants» zijn toegekend aan onderzoekers aan Nederlandse instellingen. Na het aantreden van de nieuwe Europese Commissie werd het investeringspakket van Juncker (EFSI) gepresenteerd. Het nieuwe investeringsfonds binnen dit pakket wordt gevoed door onder andere € 2,7 miljard over te hevelen van Horizon 2020. Een korting van € 2,7 miljard komt neer op 3,5% van het totale budget voor de periode 2014-2020 en bewerkstelligt een verschuiving van subsidies naar leningen en garanties, en een verschuiving van onderzoek naar innovatie en infrastructuur.

• 4. 

  Cultuur

In 2014 is een volgende stap gezet naar het toekomstig cultuurbeleid. Aan de visiebrief Cultuur Beweegt en de Museumbrief Samen werken, samen sterker is uitvoering gegeven. Wij hebben plannen gepresenteerd voor goed muziekonderwijs voor kinderen van vier tot twaalf jaar en versnellen de activiteiten van het programma Cultuureducatie met kwaliteit door een speciale inspanning voor muziek. Ook is besloten tot een regeling bij het Fonds voor Cultuurparticipatie om de kennis en deskundigheid van de mensen die voor de klas staan te vergroten. Voor deze regeling is tot 2020 € 25 miljoen gereserveerd.

Op het gebied van de creatieve industrie hebben wij in oktober 2014 de 6e Asia Europe Meeting georganiseerd, een conferentie waaraan 50 Europese en Aziatische landen deelnamen. Op het gebied van talentontwikkeling is besloten € 5 miljoen vrij te maken om talent in 2015 en 2016 ondersteuning op maat te kunnen bieden. De fondsen nemen de uitvoering op zich. Daarbij is er € 3 miljoen vrijgemaakt voor laagrentende leningen voor kunstenaars. De uitvoering hiervan is in handen van stichting Cultuur-Ondernemen. Voor het verbeteren van de digitale toegankelijkheid van (kennis over) collecties van archieven, bibliotheken, musea en andere culturele instellingen hebben we initiatief genomen tot het opstarten van een Netwerk Digitaal Erfgoed en het formuleren van een nationale strategie voor ontwikkeling en beheer van gezamenlijke landelijke voorzieningen.

Ten aanzien van het museale stelsel is uitvoering gegeven aan de prioriteiten uit de Museumbrief Samen werken, samen sterker. Om de samenwerking tussen musea en andere partners te stimuleren is de Deelregeling Samenwerking Musea gestart en zijn de eerste resultaten gepresenteerd aan het museale veld. Ter ondersteuning van de maatschappelijke waarde van musea is de Nationale Kennisagenda voor het Museale Veld samen met het veld ontwikkeld en gepresenteerd. De voorbereiding voor de invoering per 1 januari 2015 van de nieuwe Bibliotheekwet is afgerond. In deze wet zijn de wettelijke functies van de openbare bibliotheek omschreven. De nieuwe bibliotheekwetgeving richt zich op één netwerk van bibliotheekorganisaties, waarin de Koninklijke Bibliotheek met een uitgebreider takenpakket een centrale rol heeft binnen het stelsel van openbare bibliotheken. Belangrijke toevoeging aan het bestaande netwerk is de landelijke digitale bibliotheek. Ten slotte is uitvoering gegeven aan het Archiefconvenant 2012-2016. Het accent is gelegd op het ontwikkelen van voorwaarden voor digitale duurzaamheid van overheidsinformatie. Het uitvoeringsprogramma wordt gecoördineerd door het Nationaal Archief.

• 5. 

  Media

Nederlanders waarderen de publieke omroep. De mediasector ontwikkelt zich met grote snelheid en de veranderingen hebben grote impact op de publieke omroep. Technologische ontwikkelingen en de opkomst van internet zorgen voor een bijna onbeperkt aanbod. Het publiek heeft de mogelijkheid te kijken en te luisteren wanneer en waarnaar men maar wil. Deze ontwikkelingen zetten de legitimatie van de publieke omroep onder druk. Ze vragen om een kritische blik op de taak van de landelijke, regionale en lokale publieke omroepen en de manier waarop zij hun publieke taak het best kunnen vervullen. Dit was, in combinatie met de korting op het mediabudget per 2017, de aanleiding voor ons om in 2014 te werken aan een meer toekomstbestendig publiek mediabestel.

Wij bleven in 2014 inzetten op een publiek media-aanbod dat uitgesproken onderscheidend is, dat het mozaïek van overtuigingen, opvattingen en interesses in onze samenleving juist weerspiegelt. Met dat doel in het achterhoofd vroegen we de Raad voor Cultuur een toekomstverkenning uit te voeren. Deze verkenning, «De tijd staat open», stuurden we op 27 maart 2014 naar de Tweede Kamer. In het najaar (13 oktober 2014) volgde onze visie op de toekomst van het publieke mediabestel. In de toekomstvisie hebben we uiteengezet welke veranderingen nodig zijn om het publieke mediabestel toekomstbestendig te maken. Het doel is een publieke omroep te creëren die publiek aan zich bindt met een uitgesproken publieke programmering en zich veel beter onderscheidt van andere media-aanbieders. Het moet een slagvaardige publieke omroep zijn, waarin creatieve competitie leidend is en de NPO en omroepen werken vanuit één gezamenlijke visie. De publieke omroep wordt opengesteld voor andere partijen dan de huidige omroepen. Creatieve jonge makers, maar ook maatschappelijke en culturele instellingen krijgen rechtstreeks toegang tot de publieke omroep. Deze nieuwe makers kunnen zorgen voor betere, veelzijdige en meer vernieuwende programma’s. De urgentie van deze veranderingen wordt breed gedeeld. In de toekomstvisie wordt ook ingegaan op de verdergaande samenwerking tussen de regionale omroepen en de samenwerking met de landelijke publieke omroep. De toekomstvisie is de derde stap van het kabinet om het publieke mediabestel gezond en slagvaardig te maken voor de toekomst. De eerste stap is per 1 januari 2014 gezet: de vermindering van het aantal omroeporganisaties van 21 naar 8. Met de tweede stap voerde het kabinet in 2014 enkele financiële maatregelen door. Zo is het budget van de regionale omroepen overgeheveld van de provincie naar het Rijk en is een aanvullende korting van € 50 miljoen in 2017 wettelijk vastgelegd.

Sinds 1 januari 2014 worden de regionale omroepen dus vanuit de Rijksmediabegroting gefinancierd. De planning- en controlecyclus is op de nieuwe situatie aangepast. Hiervoor is afgelopen jaar de mediaregeling aangepast. De NPO en de Ster maakten een plan van aanpak voor de verhoging van de eigen inkomsten om de effecten van de bezuinigen op te vangen. Dit plan van aanpak baseerden zij op een rapport van de Boston Consulting Group. De Ster gaat het huidige wettelijk maximale aantal reclameminuten beter benutten om haar eigen inkomsten te verhogen. Daarnaast bespaart de NPO op distributiekosten door de stopzetting van eigen verspreiding op de satelliet.

• 6. 

  Emancipatie

Het percentage vrouwen dat momenteel financieel onafhankelijk is, ligt op circa 50%. Voor het versterken van de economische zelfstandigheid van vrouwen is in 2014 het tweejarige traject Kracht on tour gestart. Dit traject richt zich op verschillende doelgroepen: jonge vrouwen die financieel zelfstandig zijn, vrouwen die in deeltijd werken en vrouwen met grote afstand tot de arbeidsmarkt. Afgelopen jaar waren er vier succesvolle bijeenkomsten in Roermond, Eindhoven, Zwolle en Rotterdam. De opkomst varieerde van 100 tot 300 vrouwen. Daarnaast zijn in totaal meer dan 50 afspraken gemaakt met bijna 40 partijen (gemeenten, onderwijsinstellingen, werkgevers en bedrijven) over het verhogen van de arbeidsparticipatie van vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt, vrouwen en techniek, verbeteren aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en mogelijkheden voor het combineren van arbeid en zorg en flexibel werken.

In het najaar van 2014 is de eerste bedrijvenmonitor gepresenteerd over de voortgang van het percentage «vrouwen in de top» bij de circa 5.000 grote vennootschappen die onder de Wet Bestuur en Toezicht vallen. De percentages van 8,9% voor de raad van bestuur en 11,2% voor de raad van commissarissen staan nog ver af van het streefcijfer van 30%. Samen met VNO-NCW hebben we daarom een programma ontwikkeld om de voortgang bij de 200 grootste bedrijven een impuls te geven.

Op basis van een veldconsultatie over de sociale acceptatie van bi-culturele lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders is in 2014 een maatschappelijk plan van aanpak opgesteld. Als vervolg hierop is met het Ministerie van SZW een gezamenlijke beleidsintensivering ingezet. Het Nederlandse initiatief van een Call voor een gezamenlijke en meerjarige Europese aanpak van homovijandigheid en transfobie werd in 2014 al door de helft van de EU-landen actief gesteund. Door kabinetsmaatregelen op het terrein van juridische gelijke behandeling van LHBT’s is Nederland in 2014 gestegen van de achtste naar de vierde plaats op de ILGA-Europe Rainbow Map.

• 7. 

  Caribisch Nederland

De doelstelling voor Caribisch Nederland is vastgelegd in de Onderwijsagenda die in 2011 is ondertekend. Daarin is opgenomen dat «in 2016 de onderwijskwaliteit van de scholen in Caribisch Nederland op een naar Nederlandse en Caribische maatstaven aanvaardbaar niveau is». Concreet betekent dit dat per 1 augustus 2016 het onderwijs in Caribisch Nederland voldoet aan de eisen van basiskwaliteit. De Inspectie van het Onderwijs heeft de voortgang onderzocht. In maart 2014 heeft de Inspectie van het Onderwijs een themarapportage «Onderwijsverbetering in Caribisch Nederland. Het onderwijs op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, 3 jaar na 10 oktober 2010» uitgebracht.

Op grond van die rapportage stellen we vast dat in het primair onderwijs goede stappen zijn gezet. Voor een aantal scholen in het po moet basiskwaliteit in 2016 bereikbaar zijn. Voor de scholen in het voortgezet onderwijs is het beeld meer gedifferentieerd en kwetsbaarder. De Inspectie van het Onderwijs heeft in het bijzonder aandacht gevraagd voor de zorgproblematiek op de eilanden die extra inzet vergt. In de beleidsreactie staat dat we vasthouden aan de geformuleerde ambitie om de basiskwaliteit in 2016 te realiseren of zo spoedig mogelijk daarna. Dit is in het belang van de leerlingen die recht hebben op goed onderwijs. Om dit te kunnen realiseren en de scholen zo goed mogelijk te ondersteunen, hebben we onder andere extra inzet gepleegd in de leerlingenzorg en het versterken van de bestuurskracht. Ook is besloten op Sint Eustatius over te gaan naar Engels als instructietaal.

Tabel Doelstelling / Indicator

Doelstelling/Indicator

Sector

Basiswaarde

Realisatiewaarde 2013

Realisatiewaarde 2014

Streefwaarde (2015)

Bron

1

De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

a)

Gemiddelde score/eindcijfer omhoog

•

CITO eindtoets omhoog

po

535,5 (2012)

535

534,8

537

Cito (2014): Terugblik en resultaten 2014; eindtoets basisonderwijs groep 8

•

Gemiddeld eindcijfer (Centraal examen) omhoog

vo

Inspectie van het Onderwijs; Onderwijsverslag

о

Nederlands

(2010)

▪

VMBO gt

6,6

6,2

6,3

6,8

▪

HAVO

6,0

6,2

6,3

6,2

▪

VWO

6,1

6,5

6,5

6,3

о

Engels

▪

VMBO gt

6,3

6,3

6,7

6,5

▪

HAVO

6,1

6,7

6,9

6,3

▪

VWO

6,4

6,9

6,8

6,6

о

Wiskunde

▪

VMBO gt

6,1

6,4

6,5

6,3

▪

HAVO

6,2

6,5

6,6

6,4

▪

VWO

6,3

6,9

6,6

6,5

b)

Excellente leerlingen

•

De grensscore voor de beste 20% van de leerlingen stijgt naar 545 in 2015

po

544/545 (2011)

543/544

543/544

545/546

Cito (2014): Terugblik en resultaten 2014; eindtoets basisonderwijs groep 8

•

Stijging van het gemiddeld eindcijfer van de 20% best presterende vwo leerlingen

vo

7,6 (2010)

7,7

7,6

7,8

OCW; DUO bestanden

c)

Studiesucces

•

mbo: Percentage mbo-deelnemers per niveau dat met diploma de instelling verlaat, jaarresultaat per niveau

mbo

(2008)

(2012)

(2013)

MBO raad; Benchmark middelbaar beroepsonderwijs 2013, Bouwsteen studiesucces, Sectorrapportage; Overzicht 3.4 - Jaarresultaat 2010 - 2013 per opleidingsvariant

Niveau 1: 66%

Niveau 1: 71%

Niveau 1: 74%

Niveau 1: 70%

Niveau 2: 62%

Niveau 2: 71%

Niveau 2: 72%

Niveau 2: 70%

Niveau 3: 63%

Niveau 3: 67%

Niveau 3: 70%

Niveau 3: 70%

Niveau 4: 65%

Niveau 4: 70%

Niveau 4: 73%

Niveau 4: 70%

Totaal: 64%

Totaal: 68%

Totaal: 72%

Totaal: 70%

•

ho:

о

Bachelor studiesucces (n+1) herinschrijvers na het eerste jaar

ho

(2011)

OCW; DUO 1 cijfer HO

hbo: 65,7%

hbo: 62,9%

hbo: 60,4%

wo: 60,9%

wo: 68,4%

wo: 70,4%

о

Studenten-tevredenheid

hbo: 65,6%

hbo: 68,3%

hbo: 69,9%

NSE Nationale Studentenenquête

wo: 80,1%

wo: 80,1%

wo: 81,4%

2

Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

a)

Aandeel lessen dat gegeven wordt door gekwalificeerde docenten

vo

83,5% (2011)

84,1%

85% (2016)

IPTO 2013 (peildatum 1 oktober 2013)

b)

Docentenkwaliteit hbo: 80% van de hbo-docenten is master of Phd-opgeleid in 2016

ho

66,2% (2011)

72,2%

80% (2016)

POMO (Personeels- en Mobiliteitsonderzoek), bewerking Vereniging Hogescholen

3

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd: verantwoording en toezicht op de prestaties van scholen

a)

Percentage opbrengstgerichte scholen

Inspectie van het Onderwijs (2015): De staat van het onderwijs; Onderwijsverslag 2013/2014

•

In het po van 30% naar 60% in 2015 en naar 90% in 2018

po

35%¹ (2010/11)

26%²

34%

60%

90% in 2018

•

In het vo naar minstens 50% in 2015

vo

28% (2011/12)

47%²

65%

50%

90% in 2018

•

In het (v)so, de wet treedt 1.8.2013 in werking, kan nog niet worden gemeten

(v)so

-

-

Niet beschikbaar

50%

75% in 2018

De realisatiewaarde is niet beschikbaar. Het percentage opbrengstgerichte scholen binnen het (v)so in 2013/2014 is niet gemeten.

b)

Prestatieafspraken over het terugdringen van voortijdig schoolverlaten

vo/mbo

41.800 (2009)

27.660

25.970

25.000 (2016)

OCW; DUO: VSV-kenner

4

Aansluiting van het onderwijs op de behoefte van de arbeidsmarkt

a)

Percentage leerlingen in de beroepsgerichte leerweg van het vmbo dat kiest voor techniek

vo

23% (2012)

27,4%

30%

OCW; DUO 1 cijfer VO

b)

Aandeel mbo-studenten techniek

mbo

28% (2011)

26,4%

27,4%

30% (2016)

OCW; DUO BRON bestanden

c)

Aandeel afgestudeerden bètatechniek incl. snijvlakopleidingen

ho

(2012)

(2016)

OCW; DUO 1 cijfer HO

hbo: 18%

hbo: 18%

hbo:18%

hbo: 19%

wo: 21%

wo: 22%

wo:22%

wo: 22%

5

Behoud van kwaliteit wetenschap en wetenschappelijk talent en versterken impact wetenschap

Mondiale top-5 positie op basis van citatiescores

owb

3 (2008-2011)

2 (2009-2012)

≤5

WTI2 (Thomson Reuters/CWTS Web of Science. Bewerking CWTS/NIFU)

6

Een sterke cultuursector, die ondernemend en innovatief is en goed zorgt voor ons erfgoed

a)

Eigen inkomsten

cultuur

•

Percentage cultuurproducerende instellingen in de BIS (musea en presentatie-instellingen beeldende kunst) dat voldoet aan de eigen inkomstennorm van minimaal 21,5%

76% (2010-2011)

81% (2012)

91% (2013)

100% (2016)

Opgaven van cultuurproducerende instellingen aan OCW

•

Percentage podiumkunstinstelling en filmfestivals in de BIS dat voldoet aan de eigen inkomstennorm van minimaal 25,5%

69% (2010-2011)

66% (2012)

83% (2013)

100% (2016)

Opgaven van cultuurproducerende instellingen aan OCW

b)

Aantal bezoeken

cultuur

•

Aantal bezoeken gesubsidieerde podiumkunsten (inclusief buitenland) voor 2014

2,6 miljoen (2009)

2,2 miljoen (2012)

2,2 miljoen (2013)

2,2 miljoen (2016)

Opgaven van cultuurproducerende instellingen aan OCW

•

Aantal bezoekers gesubsidieerde musea

5,7 miljoen (2009)

6,2 miljoen (2012)

7,9 miljoen (2013)

7,1 miljoen (2016)

Opgaven van cultuurproducerende instellingen aan OCW

8

Het bevorderen van emancipatie

Sociale acceptatie homoseksualiteit onder de bevolking

emancipatie

90% (2010)

93%

≥90%

SCP; Homo Emancipatiemonitor

Noot ¹

De Inspectie heeft in haar toezichtkader de normering voor het opbrengstgericht werken gewijzigd. Dit is de oorspronkelijke basiswaarde. Op basis van de gewijzigde normering zou deze 25% bedragen.

Noot ²

Deze realisaties kennen een gewijzigde normering ten opzichte van de oorspronkelijke basiswaarde.

Verschillen DJV 2014 ten opzichte van begroting 2014

1

De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

a)

Gemiddelde score/eindcijfer omhoog

De streefwaarde van deze indicator zal in de begroting van 2015 niet terugkeren. Dit is conform afspraak met de Tweede Kamer.

•

CITO eindtoets omhoog

3

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd: verantwoording en toezicht op de prestaties van scholen

a)

Percentage opbrengstgerichte scholen

De basiswaarde van deze indicator is aangepast. In de begroting 2014 was als basiswaarde (2010/2011) opgenomen 35%. Maar die waarde sloeg op een beperkte set indicatoren die voldoende was (dus niet alle indicatoren opbrengstgericht werken). Die waarde publiceert de Inspectie van het Onderwijs niet meer. Alleen het percentage scholen dat op alle indicatoren opbrengstgericht werken voldoende scoort wordt nog gepubliceerd. Vandaar dat de basiswaarde 2011 is aangepast naar 25%.

•

In het po van 30% naar 60% in 2015 en naar 90% in 2018

7

Een onafhankelijk, gevarieerd en kwalitatief hoogwaardig media-aanbod dat toegankelijk en betaalbaar is voor alle lagen van de bevolking

De uitzendingen van de publieke omroep onderscheiden zich van die van de commerciële omroepen door een blijvend hogere kwalitatieve waardering door de Nederlandse bevolking

Deze indicator komt niet meer terug in het DJV 2014. Reden: deze is in 2014 voor het eerst opgenomen in de rijksbegroting. Het jaarlijks onderzoek wordt in opdracht van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) uitgevoerd door IPSOS. Bij de beleidsdoorlichting is geconstateerd, dat de gehanteerde indicator niet voldoende aansluit op de algemene doelstelling. Omdat er in de afgelopen jaren grote beleidswijzigingen hebben plaatsgevonden en het medialandschap snel verandert, zullen de doelstelling, de subdoelstellingen en de indicatoren met ingang van de rijksbegroting worden geactualiseerd.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Tabel Realisatie beleidsdoorlichtingen

Artikel

Realisatie

Geheel artikel

Toelichting

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

1. Primair onderwijs

Onderwijsachterstandenbeleid

√

Kamerstuk 31 511, nr. 3

Kwaliteitszorg, innovatie en schoolontwikkeling in het primair onderwijs

Kamerstuk 31 511, nr. 3

Brede scholen

√

Deze doorlichting is onderdeel van de beleidsdoorlichting «Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat», in relatie met Kamerstuk 31 293, nr. 207

1, 3, 4, 7, 11, 12. Onderwijs

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk

√

Kamerstuk 31 511, nr. 12

Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat

√

Kamerstuk 31 511, nr. 12

4. Beroepsonderwijs en volwasseneducatie

Leren & Werken

√

Kamerstuk 30 012, nr. 36

6 en 7. Hoger onderwijs

Kennisfunctie Hoger beroepsonderwijs

√

Kamerstuk 31 511, nr. 5

9. Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid

Actieplan Leerkracht

√

Kamerstuk 27 923, nr. 45

12. Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

Wet Tegemoetkoming Onderwijsbijdrage en Schoolkosten

√

Kamerstuk 31 511, nr. 2

14. Cultuur

Waarborgen aanbod en participatie cultuur

√

Kamerstuk 31 511, nr. 8

15. Media

Mediabeleid 2004-2009

√

Kamerstuk 31 511, nr. 7

Mediabeleid 2010-2013

√

Kamerstuk 31 511, nr. 11

16. Onderzoek en wetenschapsbeleid

Versterking van de aantrekkingskracht op en de loopbaanmogelijkheden van jonge en talentvolle onderzoekers

√

Kamerstuk 31 511, nr. 1

IBO wetenschappelijk onderzoek

√

Kamerstuk 29 338, nr. 136

25. Emancipatie

Emancipatie 2011-2014

√

Kamerstuk 30 420, nr. 211

Toelichting:

OCW heeft in 2014 vier beleidsdoorlichtingen aan de Tweede Kamer gestuurd, te weten:

• - 

  • • 

    Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk;

• - 

  • • 

    Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat;

• - 

  • • 

    Mediabeleid 2010-2013 en

• - 

  • • 

    Emancipatie 2011-2014.

De beleidsdoorlichtingen zijn door de ADR uitgevoerd en opgesteld, in afstemming met een begeleidingscommissie die uit vertegenwoordigers van de betrokken beleidsdirecties bestond evenals enkele stafdirecties en het Ministerie van Financiën.

De beleidsdoorlichtingen «Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk» en «Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat» zijn beleidsdoorlichtingen op beleidsdoelstellingen die in de beleidsagenda 2012 zijn opgenomen. De overige beleidsdoelstellingen uit de beleidsagenda 2012 op het terrein van onderwijs worden in 2015 doorgelicht. Deze beleidsdoelstellingen, en daarmee de beleidsdoorlichtingen, hebben betrekking op alle onderwijsartikelen.

In de beleidsdoorlichting «Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk» wordt door de ADR geconcludeerd dat scholen werken aan het implementeren van instrumenten om het inzicht in de resultaten van scholen te vergroten zodat docenten, schoolleiders en instellingen zich met elkaar kunnen vergelijken, van elkaar kunnen leren en op grond daarvan kunnen verbeteren. Bijna alle instrumenten om dit doel te bereiken zijn ontwikkeld en geïmplementeerd. Tevens constateert de ADR dat er nog weinig onderzoek beschikbaar is naar de tevredenheid van de verschillende stakeholders met de ontwikkelde instrumenten en naar de mate waarin instrumenten door stakeholders ook daadwerkelijk worden gebruikt om zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van instellingen en die met elkaar te vergelijken. Het ontbreekt aan zicht op het effect van de instrumenten om resultaten inzichtelijk te maken op de hogere doelstelling: betere onderwijsprestaties.

In de beleidsdoorlichting «Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat» constateert de ADR dat een groot deel van de maatregelen ten behoeve van de beleidsdoelstellingen zijn ingezet. Bij de inzet van deze maatregelen is goed gekeken naar de ervaringen met eerdere beleidsinstrumenten. De ADR spreekt dan ook de positieve verwachting uit over de effectieve werking van het ingezette beleid op (korte) termijn.

Tevens is in deze beleidsdoorlichting «Scholen en instellingen met een ambitieus leerklimaat» de beleidsdoorlichting «Brede scholen» opgenomen. Over de brede scholen is de Tweede Kamer via een brief in juli 2014 uitvoerig geïnformeerd. Deze informatie had sterke overeenkomsten met een beleidsdoorlichting, waardoor is afgezien van het uitvoeren van een nieuwe beleidsdoorlichting.

Voor de beleidsdoorlichtingen «Mediabeleid 2010-2013» en «Emancipatie 2011-2014» wordt verwezen naar de betreffende artikelen (respectievelijk artikel 15 en 25). Voor het IBO Wetenschap wordt verwezen naar artikel 16.

Overzicht van Risicoregelingen

Tabel 1 Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

Artikel

Omschrijving

Uitstaande garanties 2013

Verleend 2014

Vervallen 2014

Uitstaande garanties 2014

Garantie-plafond

Totaal plafond

Totaal stand begrotings-reserve

14

Indemniteitsregeling

288.457

432.000

369.458

351.000¹

300.000

-

Noot ¹

Dit bedrag bestaat uit het uitstaand risico ultimo 2014 van € 192 miljoen en het totaal van garanties die vier maanden of korter voorafgaand aan ultimo 2014 zijn vervallen, en waarover op grond van de regeling nog schade gemeld kan worden (het zgn. viermaandsrisico).

Tabel 2 Overzicht achterborgstellingen (bedragen x € 1.000.000)

Artikel

Omschrijving

Uitstaande garanties 2013

Uitstaande garanties 2014

14

Achterborgovereenkomst NRF

220,8

247,9

Artikel

1: PRIMAIR ONDERWIJS

Artikel

Algemene doelstelling

Het primair onderwijs zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving. De overheid houdt hiervoor een stelsel van (speciale) basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs in stand en waarborgt de kwaliteit van het onderwijs.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van primair onderwijs dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Financieren: De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren: De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Indicatoren en kengetallen

De indicatoren voor het stelsel van primair onderwijs worden beschreven in het Onderwijsverslag 2013-2014 en Trends in Beeld.

Tabel 1.1 Indicatoren

Doelstelling/Indicator

Basiswaarde

Realisatie-waarde 2013

Realisatie-waarde 2014

Streefwaarde (2015)

Bron

1

De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

a)

Gemiddelde score/eindcijfer omhoog

•

Cito eindtoets omhoog

535,5 (2012)

535

534,8

537¹

Cito (2014): Terugblik en resultaten 2014; eindtoets basisonderwijs groep 8

b)

Excellente leerlingen

•

De grensscore voor de beste 20% van de leerlingen stijgt naar 545 in 2015 ²

544/545 (2011)

543/544

543/544

545/546¹

Cito (2014): Terugblik en resultaten 2014; eindtoets basisonderwijs groep 8

3

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd: verantwoording en toezicht op de prestaties van scholen.

a)

Percentage opbrengstgerichte scholen²

Inspectie van het Onderwijs (2015): De staat van het onderwijs; Onderwijsverslag 2013/2014

•

In het po van 30% naar 60% in 2015 en naar 90% in 2018

35%³ (2010/2011)

26%⁴

34%⁴

60%

90% (2018)

•

In het (v)so, de wet treedt 1.8.2013 in werking, kan nog niet worden gemeten

-

-

Niet beschikbaar

50%

75% (2018)

Noot ¹

Deze streefwaarde is met ingang van begroting 2015 niet langer opgenomen.

Noot ²

Deze indicator is met ingang van begroting 2015 niet langer opgenomen

Noot ³

De Inspectie heeft in haar toezichtkader de normering voor het opbrengstgericht werken gewijzigd.

Dit is de oorspronkelijke basiswaarde. Op basis van de gewijzigde normering zou deze 25% bedragen.

Noot ⁴

Deze realisaties kennen een gewijzigde normering t.o.v. de oorspronkelijke basiswaarde.

Wat betreft het percentage opbrengstgerichte scholen zien we voor 2014 een gerealiseerd aandeel van 34%. Hoewel dit een toename is ten opzichte van de 26% uit 2013, is het nog een flinke stap naar de voor 2015 geformuleerde streefwaarde van 60%. Het percentage opbrengstgerichte scholen is overigens niet langer een indicator in de begroting 2015. Daarvoor in de plaats is gekomen het aandeel scholen dat op alle indicatoren van kwaliteitszorg voldoende scoort.

Tabel 1.2 Leerlingen primair onderwijs (x 1 000)

2010

2011

2012

2013

Raming 2014

Realisatie 2014

Leerlingen basisonderwijs

-

geen gewicht

1.338,5

1330,8

1.323,9

1.315,4

1.300,8

1.310,3

-

0,3

111,7

104,2

95,9

87,4

84,9

78,5

-

1,2

84,7

82,3

78,1

73,7

70,2

68,6

Subtotaal ¹

1.534,9

1517,4

1.497,8

1.476,5

1.455,9

1.457,3

Leerlingen trekkende bevolking

0,4

0,4

0,4

0,5

0,4

0,5

Totaal¹

1.535,3

1517,9

1.498,3

1.477,0

1.456,3

1.457,3

Leerlingen in het speciaal basisonderwijs

42,8

41,8

39,9

38,2

36,7

36,8

Leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs

68,9

70,2

70,4

71,2

71,5

70,9

Ambulant begeleide leerlingen (bao, sbao, vo en mbo)²

38,9

40,5

39,6

42,3

Bron: Referentieraming 2014, raming op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren. De realisatie 2014 is op basis van een voorlopige telling.

Noot ¹

De (sub)totalen kunnen een kleine afwijking vertonen door het afronden van de aantallen.

Noot ²

Ambulant begeleide leerlingen komen door de invoering van passend onderwijs in augustus 2014 niet meer voor in het po.

Tabel 1.3 Uitgaven per leerling, excl. Uitvoeringskosten en apparaatskosten (bedragen x € 1.000)

2010

2011

2012

2013

Raming 2014

Realisatie 2014

Primair onderwijs ¹

5,7

5,8

6,0

6,4²

6,1

6,2

Bron: Referentieraming 2014, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren. De realisatie 2014 is op basis van een voorlopige telling.

Noot ¹

In tegenstelling tot begroting 2014 wordt geen uitsplitsing gemaakt in WPO en WEC. Deze uitsplitsing gold ter illustratie.

Noot ²

De gerealiseerde uitgaven per leerling in het jaar 2013 zijn aanzienlijk hoger dan de raming voor het jaar 2013. Dit wordt veroorzaakt door de eenmalige extra middelen in het kader van het Nationaal Onderwijsakkoord en de Begrotingsafspraken 2014.

Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals opgenomen in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen. In het beleidsverslag wordt de stand van zaken beschreven van een aantal belangrijke ontwikkelingen zoals het Bestuursakkoord PO dat in 2014 is gesloten, en invulling geeft aan de ambities van het Nationaal Onderwijs Akkoord en van de Lerarenagenda. Daarnaast wordt in dat verslag ingegaan op de resultaten van meerdere beleidsonderwerpen, zoals Passend Onderwijs, excellente scholen en -leerlingen, toekomstbestendig onderwijs, de bestrijding van pesten en de invoering van de verplichte eindtoets. In het onderdeel realisatie beleidsdoorlichtingen wordt ingegaan op de beleidsdoorlichtingen «resultaten inzichtelijk» en «ambitieus leerklimaat».

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 1.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

9.455.159

9.909.093

9.752.070

10.254.006

9.558.272

9.587.743

- 29.471

Waarvan garantieverplichtingen

48.850

14.795

3.000

0

3.000

Uitgaven

9.466.210

9.549.482

9.746.672

10.166.848

9.674.957

9.588.959

85.998

Bekostiging

9.101.267

9.105.352

9.234.707

9.622.129

9.168.073

9.061.330

106.743

•

Hoofdbekostiging

8.995.555

9.034.252

9.013.388

9.408.686

8.979.272

8.884.415

94.857

-

Bekostiging Primair Onderwijs

8.995.555

9.024.015

9.001.439

9.396.737

8.967.791

8.871.479

96.312

-

Bekostiging Caribisch Nederland

0

10.237

11.949

11.949

11.481

12.936

• - 

  1.455

•

Prestatiebox

0

0

134.970

156.673

161.987

157.400

4.587

•

Aanvullende bekostiging

105.712

71.100

86.349

56.770

26.814

19.515

7.299

-

Conciërgeregeling

0

9.724

21.830

19.573

19.539

19.515

24

-

Subsidieregeling Passend Onderwijs

20.954

26.000

37.913

25.628

0

0

-

Onderwijstijdverlenging

20.710

14.584

14.106

0

0

0

-

Overig

64.048

20.791

12.500

11.569

7.275

7.275

Subsidies

129.469

132.446

121.511

132.135

98.795

103.202

- 4.407

-

Regeling Onderwijsvoorziening jonggehandicapten

19.000

21.500

22.500

23.000

23.000

23.862

• - 

  862

-

Nederlands onderwijs buitenland

17.619

17.969

17.507

17.940

13.400

10.055

3.345

-

Herstart en Op de Rails

18.614

18.730

18.747

19.143

7.098

19.162

• - 

  12.064

-

Basis voor Presteren (School aan Zet en Bèta Techniek)

0

0

18.569

18.575

20.575

11.305

9.270

-

Humanistisch vormend en godsdienstonderwijs

7.440

8.196

9.996

10.700

9.464

10.000

• - 

  536

-

Overig

66.796

66.051

34.192

42.777

25.258

28.818

• - 

  3.560

Opdrachten

15.006

14.972

16.697

9.189

6.354

14.541

- 8.187

Bijdrage aan agentschappen

31.907

26.700

33.654

33.453

32.699

29.722

2.977

-

Dienst Uitvoering Onderwijs

31.907

26.700

33.654

33.453

32.699

29.722

2.977

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

9.175

9.025

9.116

8.700

8.327

8.277

50

-

Stichting Vervangingsfonds en Particpatiefonds

6.775

6.775

6.674

6.416

6.127

5.984

143

-

UWV

2.400

2.250

2.442

2.284

2.200

2.293

• - 

  93

Bijdrage aan medeoverheden

179.387

260.987

330.987

361.242

360.709

360.987

- 278

-

Gemeentelijk onderwijsachterstanden-beleid

260.987

260.987

261.542

261.009

260.987

22

-

Convenant G37

70.000

95.000

95.000

95.000

0

-

Ondersteuning niet G37

4.700

4.700

5.000

• - 

  300

0

Bijdrage aan begrotingsfondsen/sociale fondsen

0

0

0

0

0

10.900

- 10.900

-

Brede Scholen

0

0

0

0

0

10.900

• - 

  10.900

Ontvangsten

45.002

20.668

52.385

39.877

18.171

1.661

16.510

Toelichting op de instrumenten

De realisatie van de uitgaven in het primair onderwijs ligt € 86,0 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. De realisatie van de ontvangsten is € 16,5 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. Hieronder worden de grootste verschillen toegelicht. De ophoging van de garantieverplichtingen ter grootte van € 3 miljoen is het gevolg van leningen/rekening-courantkredieten aan onderwijsinstellingen.

Hoofdbekostiging:

Bekostiging Primair Onderwijs: Scholen in het primair onderwijs ontvangen bekostiging van het Rijk via de lumpsum. De hoogte hiervan wordt voornamelijk bepaald aan de hand van het aantal leerlingen, hun kenmerken en de gemiddelde leeftijd van leraren. In de hoofdbekostiging van de lumpsum worden daarnaast aspecten als de grootte en groei van een school in de vorm van groeibekostiging en de kleine scholen- en directietoeslag meegenomen. De realisatie op de hoofdbekostiging is € 94,9 miljoen hoger dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting. Een belangrijke oorzaak hiervan is het eenmalig beschikbaar stellen van € 18,0 miljoen uit het Nationaal Onderwijsakkoord (NOA) voor de cao primair onderwijs. Ook zijn er middelen beschikbaar gesteld voor de wettelijke prijsbijstelling tranche 2014 (€ 19,4 miljoen) en voor de werkgeverslasten tranche 2014 (€ 16,6 miljoen). Daarnaast heeft de invoering van de bekostigingssystematiek passend onderwijs geleid tot een verschuiving van uitgaven van 2015 naar 2014 (€ 13 miljoen). Dit is met een kasschuif geaccommodeerd. Voorts zijn de uitgaven € 12,0 miljoen hoger uitgevallen, onder andere door een toename van het gebruik van de groeiregeling en de regeling eerste opvang vreemdelingen. Tot slot was er een budgettair effect van € 9,0 miljoen door een hoger aantal kleine scholen, gefuseerde scholen en leerlingen dan geraamd.

Bekostiging Caribisch Nederland: Het Rijk verstrekt bekostiging aan scholen in Caribisch Nederland.

Prestatiebox: Voor het realiseren van de bestuurlijke afspraken met de PO-Raad en de ambities uit de actieplannen «Basis voor Presteren» en «Leraar 2020, een krachtig beroep!», ontvangen schoolbesturen extra middelen via de prestatiebox. Deze middelen zijn bedoeld voor het realiseren van de doelstellingen op het gebied van opbrengstgericht werken, professionalisering van leraren en schoolleiders en cultuureducatie. De uitgaven zijn € 4,6 miljoen hoger uitgevallen dan begroot omdat de leerlingendaling minder was.

Aanvullende bekostiging: Naast de reguliere bekostiging ontvangen scholen middelen voor specifieke doelen. De belangrijkste hiervan zijn de middelen voor conciërges. Het budget voor aanvullende bekostiging is ten opzichte van de vastgestelde begroting 2014 per saldo met € 7,3 miljoen verhoogd. Dit betreft uitgaven voor de compensatieregeling AWBZ die door een interne herschikking vanuit de bekostiging zijn gedekt.

Subsidies: Om de realisatie van verschillende beleidsdoelstellingen te bewerkstelligen worden subsidies verstrekt. Belangrijke voorbeelden hiervan zijn de regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten en de regeling Nederlands onderwijs in het buitenland. Daarnaast zijn er subsidies verstrekt als onderdeel van het actieplan «Basis voor Presteren» zoals «Bèta en Techniek» en «School aan Zet». Ook is op deze manier onderwijsvernieuwing gestimuleerd, bijvoorbeeld in de vorm van het «ICT doorbraakproject». De uitgaven zijn per saldo € 4,4 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Enerzijds is het budget met € 12 miljoen verlaagd ten gevolge van overboekingen naar artikel 3. Dit betrof middelen voor de samenwerkingsverbanden VO uit het budget «Herstart/Op de Rails» en een bijdrage in de kosten voor de centrale eindtoets. Anderzijds zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor Nederlands onderwijs in het buitenland, voortvloeiend uit de begrotingsafspraken 2014; voor 2014 gaat het om een verhoging van € 3,3 miljoen. Tot slot is het budget voor subsidies met € 4,0 miljoen verhoogd als gevolg van diverse bijdragen o.a. voor projecten zoals antipestprogramma’s en «Bèta en Techniek».

Opdrachten: Door middel van opdrachten worden beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken uitgevoerd. De realisatie op het budget voor opdrachten valt € 8,2 miljoen lager uit dan begroot. Deze verlaging is deels het gevolg van de bijdragen voor verschillende projecten die op andere beleidsartikelen uitgeput worden (€ 3,5 miljoen). Hier vallen bijvoorbeeld de kosten onder die CvtE heeft gemaakt voor invoering van de centrale eindtoets en ontwikkeling van de digitale adaptieve eindtoets, passend onderwijs, het onderzoek naar de relatie tussen bewegingsonderwijs en schoolprestaties en antipestprogramma’s. Daarnaast is er een bijdrage geleverd aan de Inspectie van het Onderwijs ten behoeve van de kosten die voortvloeien uit de intensivering van het continuïteitstoezicht (€ 1,2 miljoen). Tot slot is op onderzoeksopdrachten en SLO-projecten minder uitgegeven dan begroot (€ 3,5 miljoen).

Bijdrage aan agentschappen: Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) voor dit begrotingsartikel. DUO is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van de bekostiging van instellingen, studiefinanciering en informatievoorziening. Het budget voor DUO is met € 3,0 miljoen verhoogd onder andere als gevolg van de extra uitvoeringskosten voor de invoering van passend onderwijs.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s: De stichtingen Vervangingsfonds en Participatiefonds ontvangen middelen voor het beheren van de vervangings- en werkloosheidsuitgaven in het primair onderwijs. De kosten die het Vervangingsfonds en het Participatiefonds vergoeden, worden gedekt uit de premieopbrengsten van schoolbesturen. Het UWV ontvangt middelen voor de uitvoering van de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten.

Bijdrage aan medeoverheden: Gemeenten ontvangen middelen van het Ministerie van OCW voor onderwijsachterstandenbeleid. Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid kent meerdere instrumenten, onder andere voor- en vroegschoolse educatie, schakelklassen en zomerscholen. Voor gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid binnen de G37 zijn vanaf 2012 extra middelen beschikbaar gekomen. Met de G37 zijn afspraken gemaakt om de kwaliteit van met name de voorschoolse educatie te verbeteren en daarnaast het aantal kinderen dat deelneemt aan voor- en vroegschoolse educatie, schakelklassen, kopklassen en zomerscholen van goede kwaliteit, aanzienlijk uit te breiden.

Bijdrage aan begrotingsfondsen/sociale fondsen: Aan het Gemeentefonds worden jaarlijks middelen ter beschikking gesteld ten behoeve van de Impuls brede scholen, sport en cultuur (combinatie-functies). Het verschil van € 10,9 miljoen wordt verklaard door een overboeking van deze middelen naar VWS. VWS maakt dit bedrag over naar het Gemeentefonds voor combinatiefunctionarissen op brede scholen.

Ontvangsten: De ontvangsten zijn € 16,5 miljoen hoger dan geraamd. Deels is dit het gevolg van ontvangsten bij de afhandeling van jaarrekeningen van onderwijsinstellingen, de afrekening van de regeling onderwijstijdverlenging en de afrekening van diverse subsidies (€ 10,5 miljoen). Verder heeft een terugvordering bij gemeenten plaatsgevonden van niet ingezette middelen voor de Regeling voor het stimuleren en aanpassen van huisvesting tot brede scholen en de Regeling verbetering binnenklimaat

Artikel

3: VOORTGEZET ONDERWIJS

Artikel

Algemene doelstelling

Het voortgezet onderwijs heeft de taak om voor kwalitatief goed onderwijs te zorgen. Het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een voorgezet onderwijsstelsel dat zodanig functioneert, dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Financieren: De Minister draagt verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs. Dit borgt zij door aan de voortgezet onderwijsinstellingen bekostiging te verstrekken en door middel van wet- en regelgeving.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke onderwerpen die bijdragen aan de kwaliteit en toegankelijkheid door middel van het Bestuursakkoord VO-raad - OCW 2012-2015, het beschikbaar stellen van aanvullende bekostiging en via wet- en regelgeving. Tevens maakt de Minister gebruik van de dialoog met scholen, ouders, leerlingen en belangenorganisaties.

Regisseren: De Minister is eveneens verantwoordelijk voor het borgen van de onderwijskwaliteit van scholen. Borging van de kwaliteit verloopt (primair) via het toezicht door de Inspectie van het Onderwijs. De eisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving.

Indicatoren en kengetallen

Indicatoren voor het stelsel voortgezet onderwijs worden beschreven in Trends in Beeld 2014 en in het Onderwijsverslag 2013-2014.

Tabel 3.1 Indicatoren

Basiswaarde

Realisatie-waarde 2013

Realisatie-waarde 2014

Streef-waarde 2015

Bron

1

De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

a)

Gemiddelde score/eindcijfer omhoog

•

Gemiddelde eindcijfer (centraal examen) omhoog

Inspectie van het Onderwijs; Onderwijsverslag

о

Nederlands

▪

vmbo gt

6,6

6,2

6,3

6,8

▪

havo

6,0

6,2

6,3

6,2

▪

vwo

6,1

6,5

6,5

6,3

о

Engels

▪

vmbo gt

6,3

6,3

6,7

6,5

▪

havo

6,1

6,7

6,9

6,3

▪

vwo

6,4

6,9

6,8

6,6

о

Wiskunde

▪

vmbo gt

6,1

6,4

6,5

6,3

▪

havo

6,2

6,5

6,6

6,4

▪

vwo

6,3

6,9

6,6

6,5

Bron: DUO 2014

b)

Excellente leerlingen

•

Stijging van het gemiddeld eindcijfer van de 20% best presterende vwo leerlingen

7,6

7,7

7,6

7,8

OCW; DUO bestanden

Bron: DUO 2014

2

Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

a)

Aandeel lessen dat gegeven wordt door gekwalificeerde docenten

83,5% (2010)

84,1%

85% (2016)

IPTO 2013 (peildatum 1 oktober 2013)

Bron: Ipto 2013

3

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd: verantwoording en toezicht op de prestaties van scholen

a)

Percentage opbrengstgerichte scholen

°

In het vo naar minstens 50% in 2015

28%

47%¹

65%

50%

Bron: Inspectie van het Onderwijs 2015. De staat van het onderwijs; Onderwijsverslag 2013/2014

4

Aansluiting van het onderwijs op de behoefte van de arbeidsmarkt

a)

Percentage leerlingen in de beroepsgerichte leerweg van het vmbo dat kiest voor techniek

23%

27,4%

30%

OCW; DUO 1 cijfer VO

Bron: DUO 2014

Noot ¹

Deze realisaties kennen een gewijzigde normering ten opzichte van de oorspronkelijke basiswaarde

Tabel 3.2 Kengetallen

2010

2011

2012

2013

2014

1.

Totaal aantal ingeschreven ¹ leerlingen.

Nader te verdelen in:

915.900

925.600

937.200

946.500

956.600

•

Vmbo, excl. lwoo (excl. «groen onderwijs»)

303.200

309.100

314.500

319.800

324.400

-

Lwoo, (excl. «groen onderwijs»)

87.100

88.700

89.800

90.700

90.400

•

Havo

239.100

242.300

244.600

249.900

252.700

•

Vwo

252.200

251.200

253.000

251.700

254.000

•

Pro

26.300

26.400

27.300

28.300

28.900

•

Vavo

8.000

7.900

8.000

6.100

6.200

2.

Uitgaven per

leerling (x €)

7.519

7.539

7.669

7.880

7.682

3.

Totaal aantal scholen

645

647

646

646

643

4.

Gemiddeld aantal leerlingen per school

1.434

1.430

1.451

1.465

1.488

Bron: DUO

Noot ¹

Op teldatum. Ten behoeve van de nadere verdeling in de diverse schoolsoorten zijn de leerlingen uit de brugklassen toebedeeld.

² De totale uitgaven uit tabel 3.3, exclusief de bijdragen aan baten-lasten diensten (DUO) en ontvangsten, gedeeld door het aantal ingeschreven leerlingen op 1 oktober van het voorgaand jaar, zoals opgenomen in tabel 3.2.

Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid, en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals opgenomen in de begroting en voor de gemiddelde eindcijfers op Nederlands, Engels en Wiskunde boven verwachting, gezien de streefwaardes. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen.

In het beleidsverslag is de stand van zaken van een aantal belangrijke ontwikkelingen beschreven zoals het sectorakkoord VO dat in 2014 is gesloten en invulling geeft aan de ambities van het Nationaal Onderwijs Akkoord en van de Lerarenagenda. Daarnaast wordt in het beleidsverslag ingegaan op meerdere beleidsonderwerpen, zoals de samenwerkingsverbanden passend onderwijs, de initiatieven voor toptalenten uit alle leerwegen, sociale veiligheid en de vernieuwing van de beroepsgerichte programma’s in het vmbo. In het onderdeel realisatie beleidsdoorlichtingen wordt ingegaan op de beleidsdoorlichtingen «ambitieus leerklimaat» en «scholen maken resultaten inzichtelijk».

In het regeerakkoord 2012 was afgesproken «de complexiteit van de profielstructuur te verminderen». Hiervoor was een bezuiniging van € 50 miljoen ingeboekt. In het Bestuursakkoord VO is afgesproken die complexiteit niet te verminderen door het aantal profielen aan te passen, maar door minder vakken te verplichten. Het wetsvoorstel, waarin de verplichting een maatschappelijke stage en (in het vwo) het vak ANW aan te bieden werden geschrapt (incl. een technische wijziging met betrekking tot vakbenaming Latijn en Grieks), is hier een uitwerking van. Dit wetsvoorstel is op 20 februari 2014 door de Eerste Kamer aangenomen. Zowel de afgesproken beleidsmaatregel als ombuiging zijn hiermee een feit.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 3 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

6.964.926

7.057.626

7.296.426

7.829.613

7.486.937

7.263.617

223.320

Waarvan garantieverplichtingen

9.000

122.352

137.811

39.139

0

39.139

Uitgaven

6.950.011

6.942.483

7.131.701

7.436.116

7.315.883

7.263.617

52.266

Bekostiging

6.780.772

6.767.662

6.977.217

7.285.370

7.157.951

7.132.667

25.284

•

Hoofdbekostiging

6.458.223

6.460.962

6.636.983

6.912.985

6.855.763

6.822.787

32.976

-

Bekostiging voortgezet onderwijs lumpsum ¹

6.458.223

6.448.959

6.624.016

6.899.921

6.276.935

6.243.646

33.289

-

Bekostiging lichte ondersteuning¹

0

0

0

0

566.334

566.334

0

-

Bekostiging Caribisch Nederland

0

12.003

12.967

13.064

12.494

12.807

• - 

  313

•

Prestatiebox

0

0

110.049

148.770

149.854

150.000

• - 

  146

• - 

  Regeling prestatiebox Voortgezet Onderwijs

0

0

110.049

148.770

149.854

150.000

• - 

  146

•

Aanvullende bekostiging

322.549

306.700

230.185

223.615

152.334

159.880

• - 

  7.546

-

Regeling kwaliteitsagenda VO

59.673

55.703

0

0

0

0

0

-

Regeling aanvullende bekostiging maatschappelijke stage in het VO

69.478

55.233

47.043

47.924

48.425

48.180

245

-

Tijdelijke regeling subsidiëring experimenten leergang vmbo-mbo2, incl. borgingscohort vmbo-mbo2

18.698

27.423

27.181

27.366

18.600

24.498

• - 

  5.898

-

Regeling IGVO (Internationaal Georiënteerd Voortgezet Onderwijs)

3.070

3.327

3.760

3.746

3.505

2.961

544

-

Regeling leerplusarrangement, nieuwkomers en eerste opvang vreemdelingen

92.341

93.970

82.962

76.085

80.382

82.205

• - 

  1.823

-

Regeling regionaal zorgbudget en reboundvoorzieningen¹

67.536

65.123

65.542

66.972

0

0

0

-

Regeling visueel gehandicapten

1.254

1.071

1.292

1.317

1.300

1.206

94

-

Regeling doorontwikkeling vmbo/pro

10.249

4.600

2.159

0

0

0

0

-

Regeling bekostiging kenniscentra voor leerwerktrajecten vmbo

250

250

246

205

122

830

• - 

  708

Subsidies

78.000

80.662

52.299

52.725

51.025

48.670

2.355

-

Stichting Kennisnet (basissubsidie) PO, VO, MBO

21.847

20.874

20.500

19.500

17.500

17.552

• - 

  52

-

ICT-projecten

11.781

10.999

1.530

570

1.390

800

590

-

Beter presteren (Scholen aan Zet en Platform Beta en Techniek)

0

9.800

0

57

0

3.221

• - 

  3.221

-

Onderwijs Bewijs

3.521

5.342

4.641

2.910

1.468

1.663

• - 

  195

-

Regionale verwijzingscommissies VO

6.985

6.985

6.985

6.985

6.867

6.985

• - 

  118

-

Overige projecten

33.866

26.662

18.643

22.703

23.800

18.449

5.351

Opdrachten

374

374

602

1.393

2.513

374

2.139

-

In- en uitbesteding

374

374

602

1.393

2.513

374

2.139

Bijdrage aan agentschappen

25.394

27.531

31.428

31.195

37.072

25.950

11.122

-

Dienst Uitvoering Onderwijs

25.394

27.531

31.428

31.195

37.072

25.950

11.122

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

65.154

65.740

69.299

65.000

67.126

55.750

11.376

-

ZBO: College voor Toetsen en Examens

3.762

3.604

4.289

11.153

10.785

3.338

7.447

-

SLOA: onderwijs ondersteunende instellingen PO/VO/MBO (incl. examens)

61.392

62.136

65.010

53.847

56.341

52.412

3.929

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

317

514

856

433

196

206

- 10

-

ECML en PISA

317

514

856

433

196

206

• - 

  10

Ontvangsten

62.450

9.450

4.322

20.143

8.588

4.661

3.927

Noot ¹

In verband met de landelijke budgettering van het lwoo/pro is vanaf 2014 de zogenaamde bekostiging lichte ondersteuning zichtbaar gemaakt.

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven van het voortgezet onderwijs is circa € 52,3 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. De realisatie van de ontvangsten is € 3,9 miljoen hoger dan geraamd. De verschillen worden bij de toelichting op de instrumenten verduidelijkt.

Hoofdbekostiging

Toelichting op de instrumenten

Bekostiging Voortgezet Onderwijs

Het voortgezet onderwijs kent een lumpsumbekostiging voor de reguliere uitgaven. De schoolbesturen ontvangen van de rijksoverheid een bedrag voor de personele en materiële kosten. Hiermee worden de schoolbesturen in staat gesteld om (onderwijs)personeel aan te stellen en overige arbeidsvoorwaarden te vervullen en te voorzien in de kosten van de materiële instandhouding van scholen. De lumpsumbekostiging is voornamelijk gebaseerd op het aantal leerlingen en de schoolsoort.

Bekostiging lichte ondersteuning

Met de landelijke budgettering van lwoo/pro is vanaf 2014 het bedrag per leerling lwoo/pro gesplitst in een deel basisbekostiging en een deel bekostiging lichte ondersteuning. De zogenaamde bekostiging lichte ondersteuning is dan ook ingaande 2014 afzonderlijk zichtbaar gemaakt.

De verschillen in de realisatie van de uitgaven bekostiging voortgezet onderwijs ten opzichte van de raming zijn:

• - 

  • - 

    Een verlaging met € 5,1 miljoen, omdat er in dit jaar in totaal minder leerlingen in het voortgezet onderwijs waren dan in de oorspronkelijke raming. Daarnaast een verschuiving (€ 5,9 miljoen) van leerlingen «experimenten vmbo-mbo2 incl. borgingscohort vmbo-mbo2» naar «hoofdbekostiging».

• - 

  • - 

    Een verhoging met € 12 miljoen door extra incidentele middelen uit het NOA in verband met het afsluiten van de cao in het voortgezet onderwijs.

• - 

  • - 

    Een verhoging met € 12,4 miljoen in verband met de uitdeling van de loonbijstelling (werkgeverslasten tranche 2014).

• - 

  • - 

    Een verhoging met € 9,5 miljoen in verband met een overboeking van beleidsterrein 1 primair onderwijs van de middelen voor herstart en op de rails.

• - 

  • - 

    Overige diverse mutaties (- € 3,5 miljoen).

Prestatiebox

Regeling Prestatiebox Voortgezet Onderwijs

Via de prestatiebox hebben scholen aanvullende middelen ontvangen om de doelen uit het Bestuursakkoord VO-raad - OCW 2012-2015 te realiseren.

Aanvullende bekostiging

Regeling leerplusarrangement VO, nieuwkomers VO en eerste opvang vreemdelingen

Deze regeling bestaat uit 3 onderdelen:

• - 

  • • 

    Leerplusarrangement: scholen komen bij een bepaald percentage leerlingen uit achterstandswijken in aanmerking voor aanvullende bekostiging van het Leerplusarrangement.

• - 

  • • 

    Nieuwkomers: de aanvullende bekostiging is bestemd voor leerlingen die op enige teldatum korter dan een jaar, dan wel één tot twee jaar in Nederland zijn en die vreemdeling zijn volgens de Vreemdelingenwet 2000.

• - 

  • • 

    Eerste opvang vreemdelingen: de aanvullende bekostiging is bestemd voor vreemdelingen die op twee peildata als daadwerkelijk schoolgaand staan ingeschreven en die op beide peildata korter dan één jaar in Nederland verblijven.

Regeling regionaal zorgbudget, subsidie regionale verwijzingscommissies voortgezet onderwijs en reboundvoorzieningen en regeling regionaal zorgbudget en regionale verwijzingscommissies voortgezet onderwijs

Op basis van de regeling «regionaal zorgbudget en reboundvoorzieningen» ontvingen samenwerkingsverbanden VO (swv’s) een regionaal zorgbudget voor niet-geïndiceerde leerlingen die toch extra ondersteuning nodig hebben. Daarnaast ontvangen de swv’s reboundmiddelen bestemd voor de tijdelijke herplaatsing van leerlingen.

Met ingang van 1 augustus 2014 is het regionaal zorgbudget verhoogd met de middelen voor Herstart en Op de rails en aan de samenwerkingsverbanden betaalbaar gesteld («regionaal zorgbudget en regionale verwijzingscommissies voortgezet onderwijs»).

De uitgaven van beide regelingen zijn vanaf 2014 begrepen in de hierboven genoemde bekostiging lichte ondersteuning.

Subsidies

Voor het stimuleren en realiseren van diverse beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt. De belangrijkste hiervan zijn de subsidies voor Stichting Kennisnet, voor het programma «School aan Zet», voor het stimuleringsprogramma van Platform Bèta en Techniek en voor de Regionale Verwijzingscommissies.

Bij overige projecten gaat het bijvoorbeeld om subsidies voor de VO-raad, Excellente/zeer zwakke scholen en Sport en bewegen.

De realisatie van de subsidie uitgaven in 2014 is per saldo € 2,4 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. In 2014 zijn de middelen voor «School aan Zet» en «Meer betere Beta’s» van artikel 3 voortgezet onderwijs overgeboekt naar artikel 1 primair onderwijs voor € 3,2 miljoen. Daarnaast is het budget voor subsidies met € 5,6 miljoen verhoogd door voornamelijk overboekingen tussen diverse beleidsterreinen, bijvoorbeeld Sport en bewegen.

Opdrachten

Onder deze post vallen middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken. Het verschil van € 2,1 miljoen wordt verklaard doordat er meer onderzoeken zijn gerealiseerd dan was voorzien, waaronder extra monitors ten behoeve van vmbo.

Bijdragen aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel. Het budget voor de Dienst Uitvoering Onderwijs is in 2014 per saldo met € 11,1 miljoen verhoogd door:

• - 

  • • 

    Het beschikbaar stellen van middelen voor de ontwikkeling en productie van Facet (centraal examen systeem) + € 5,3 miljoen.

• - 

  • • 

    Gelden voor invoering van SBR-XBRL (Standard Business Reporting Programma; standaard om financiële gegevens en bedrijfsinformatie elektronisch uit te wisselen) en SEPA (nieuwe bestandsformaat voor betalingen): + € 1,6 miljoen.

• - 

  • - 

    Diverse overboekingen (+ € 4,2 miljoen).

Bijdragen aan RWT’s en ZBO’s

ZBO: College voor Toetsen en Examens

Het College voor Toetsen en Examens (CvtE) zorgt voor uitvoerende werkzaamheden met betrekking tot de centrale examens in het reguliere voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs, de volwasseneneducatie, de staatsexamens voor het voortgezet onderwijs en voor Nederlands als tweede taal (NT2). De taak van het CvtE is om namens de overheid de kwaliteit van al deze examens te waarborgen en te zorgen voor een vlekkeloze afname.

Het budget is in 2014 per saldo met € 7,4 miljoen verhoogd door overboekingen voor het uitvoeren van diverse projecten (o.a. staatsexamens NT2, taal en rekenen en toetsen). De afspraak geldt dat alle betalingen naar het CvtE via artikel 3 voortgezet onderwijs plaatsvinden.

SLOA: Onderwijs ondersteunende instellingen primair-, voortgezet- en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

Op 1 januari 2014 is de Wet SLOA 2013 in werking getreden. De wet biedt de wettelijke grondslag voor subsidiering van de wettelijke taken van stichting Cito en SLO. Het budget in 2014 bedroeg totaal € 52,4 miljoen voor toets- en examenontwikkeling (incl. diagnostische tussentijdse toets) en normering alsmede leerplanontwikkeling.

Het budget is in 2014 per saldo met € 3,9 miljoen verhoogd door overboekingen voor het uitvoeren van diverse projecten (o.a. voor de centraal ontwikkelde examens taal en rekenen po en mbo 2f en 3f).

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Onder deze post vallen bijdragen aan de internationale organisaties European Centre for Modern Lanquages (ECML) en Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) ten behoeve van PISA. Het (ECML) is een mede door Nederland opgericht Europees expertisecentrum voor het talenonderwijs. Nederlandse sleutelfiguren op dit terrein nemen in workshops en via publicaties kennis van de ontwikkelingen daar. Met de deelname aan het PISA project houdt OCW bij hoe de prestaties van 15-jarigen zich ontwikkelen op het gebied van wiskunde lezen en «science». Als zodanig is PISA een toetssteen voor het succes van het onderwijsstelsel.

Ontvangsten

Het ontvangstenbudget wordt met € 3,9 miljoen verhoogd als gevolg van onder meer het terugvorderen van middelen naar aanleiding van de controle op aanvragen in het kader van de regeling Binnenmilieu en Energiezuinigheid.

Artikel

4: BEROEPSONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE

Artikel

Algemene doelstelling

Het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zorgen ervoor dat deelnemers hun talenten maximaal kunnen ontplooien en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Deelnemers worden voorbereid op passend vervolgonderwijs en/of een positie op de arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een middelbaar onderwijsstelsel dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele deelnemers en bij de behoeftes van de maatschappij. De bve-sector omvat het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en de volwasseneneducatie. Het middelbaar beroepsonderwijs heeft een belangrijke maatschappelijke en economische functie. Het middelbaar beroepsonderwijs is een belangrijke leverancier van vakmensen voor de arbeidsmarkt. Ook is het een belangrijke schakel tussen het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs en het hoger beroepsonderwijs.

Financieren: De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het middelbaar onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van aanvullende bekostiging, subsidies, en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, prestatieafspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren: De Minister vult haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Indicatoren/kengetallen

Tabel 4.1 Indicatoren

Doelstelling/ Indicator

Basiswaarde

Realisatiewaarde 2013

Realisatiewaarde 2014

Streefwaarde (2015)

Bron

1

De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

c)

Studiesucces

(2008)

(2012)

percentage mbo-deelnemers per niveau dat met diploma de instelling verlaat, jaarresultaat per niveau

Niveau 1: 66%

Niveau 1: 71%

Niveau 1: 74%

Niveau 1: 70%

MBO raad; Benchmark middelbaar beroepsonderwijs 2013, Bouwsteen studiesucces, Sectorrapportage; Overzicht 3.4 - Jaarresultaat 2010 - 2013 per opleidingsvariant

Niveau 2: 62%

Niveau 2: 71%

Niveau 2: 72%

Niveau 2: 70%

Niveau 3: 63%

Niveau 3: 67%

Niveau 3: 70%

Niveau 3: 70%

Niveau 4: 65%

Niveau 4: 70%

Niveau 4: 73%

Niveau 4: 70%

Totaal 64%

Totaal: 68%

72%

70%

3

Scholen en instellingen maken resultaten inzichtelijk en worden aangesproken op hun prestaties, waarvoor door de overheid heldere normen zijn geformuleerd: verantwoording en toezicht op de prestaties van scholen

b)

Prestatieafspraken over het terugdringen van voortijdig schoolverlaten

41.800 (2009)

27.660

25.970

25.000 (2016)

OCW; DUO: VSV-kenner

4

Aansluiting van het onderwijs op de behoeft van de arbeidsmarkt

b)

Aandeel mbo gediplomeerden beta-techniek

28% (2011)

26,4%

27,4%

30% (2016)

OCW; DUO BRON bestanden

Tabel 4.2 Kengetallen

2010

2011

2012

2013

2014

1

Aantal deelnemers mbo (x 1.000 excl. groen onderwijs)

488,6

477,9

470,9

460,7

453,5

bol

327,1

328,1

333,4

346,2

356,1

bbl

152,9

142,3

132,5

111,7

96,5

dt-bol

8,6

7,5

5,0

2,8

0,9

Bron: OCW-Referentieraming

2

Gewogen gemiddelde onderwijsuitgaven per mbo-deelnemer (x € 1.000)

7,3

7,3

7,4

7,6

7,7

Bron: Lumpsum budget/specifieke regelingen en gewogen bekostigingsdeelnemers mbo

Beleidsconclusies

In het beleidsverslag is de stand van zaken van een aantal belangrijke ontwikkelingen beschreven zoals het sluiten van het bestuursakkoord in het mbo en een toekomstgericht middelbaar beroepsonderwijs. In juni is een brief hierover aan de Tweede Kamer gestuurd. Daarnaast is in het beleidsverslag al ingegaan op meerdere beleidsonderwerpen, zoals de regeling kwaliteitsafspraken mbo en de daling van het aantal voortijdig schoolverlaters.

Het wetsvoorstel macrodoelmatigheid mbo is in december aangenomen in de Tweede Kamer, evenals het wetsvoorstel voor de overgang van de wettelijke taken van kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven naar samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven.

Deze twee belangrijke bezuinigingen van het kabinet ter waarde van 200 miljoen liggen op schema.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 4.2 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010¹

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

3.381.434

3.555.445

3.824.455

3.601.266

3.898.698

3.892.744

5.954

Waarvan garantieverplichtingen

6.290

104.200

193.020

38.980

25.160

0

25.160

Uitgaven

3.498.688

3.476.052

3.501.845

3.496.330

3.757.009

3.830.290

- 73.281

Bekostiging

3.262.317

3.315.750

3.381.288

3.404.283

3.469.233

- 64.950

•

Hoofdbekostiging

2.954.378

3.038.359

3.151.676

3.166.278

3.157.414

8.864

-

Bekostiging roc's/overige regelingen

2.852.729

2.934.984

2.981.573

2.995.643

2.987.962

7.681

-

Bekostiging kbb's

98.820

100.356

107.981

108.001

106.241

1.760

-

Bekostiging Caribisch Nederland

2.829

3.019

3.801

4.313

4.858

• - 

  545

-

Bekostiging vavo

0

0

58.321

58.321

58.353

• - 

  32

•

Prestatiebox

0

3.755

3.797

35.420

65.600

• - 

  30.180

-

Taal en Rekenen

0

0

0

0

0

0

-

Investeringsfonds mbo (Techniekpact)

0

0

0

3.575

25.000

• - 

  21.425

-

VSV

0

3.755

3.797

31.845

40.600

• - 

  8.755

•

Aanvullende bekostiging

307.939

273.636

225.815

202.585

246.219

• - 

  43.634

-

Schoolmaatschappelijk werk in het mbo

14.017

14.042

13.869

13.922

14.017

• - 

  95

-

Versterken centrale en uniforme toetsing

0

1.584

800

0

13.612

• - 

  13.612

-

RMC's

31.599

31.885

31.925

0

31.925

• - 

  31.925

-

Plusvoorzieningen overbelaste Jongeren en wijkscholen

72

30.450

30.400

30.408

30.400

8

-

Programmagelden regio's

44.389

0

19.677

19.458

19.450

8

-

Convenanten met RMC-regio's

39.590

60.372

12.230

16.329

17.100

• - 

  771

-

Aanvullende vergoeding experimenten vmbo-mbo 2

3.788

1.428

2.037

110

1.000

• - 

  890

-

Leerlinggebonden financiering (LGF)

38.221

45.012

50.497

18.529

53.615

• - 

  35.086

-

Taal en Rekenen

58.313

53.963

52.280

52.600

52.600

0

-

School-ex 2.0

0

0

12.100

10.115

12.500

• - 

  2.385

-

Stagebox

34.900

34.900

0

0

0

0

-

Innovatiebox regulier

43.050

0

0

0

0

0

-

Salarismix mbo Randstadregio's

0

0

0

41.114

0

41.114

Subsidies

51.480

34.575

26.045

238.592

248.036

- 9.444

-

Subsidieregeling praktijkleren

0

0

0

197.055

209.000

• - 

  11.945

-

Actieplan Laaggeletterdheid

4.000

4.000

2.850

3.715

4.000

• - 

  285

-

Pilots laaggeletterdheid

0

2.949

3.950

5.000

5.000

0

-

Sectorplan mbo-hbo techniek

400

400

0

0

3.065

• - 

  3.065

-

Netwerkscholen

4.500

3.000

3.000

3.500

3.500

0

-

Loopbaanorientatie

1.740

3.760

0

700

1.300

• - 

  600

-

Innovatiearrangement

10.000

0

0

0

0

0

-

Stageoffensief

3.000

0

0

0

0

0

-

Overige projecten

27.840

20.466

16.245

28.622

22.171

6.451

Opdrachten

6.441

6.441

3.016

6.556

4.287

2.269

-

In- en uitbesteding

6.441

6.441

3.016

6.556

4.287

2.269

Bijdragen aan agentschappen

19.549

18.584

18.886

19.123

17.836

1.287

-

Dienst Uitvoering Onderwijs

19.549

18.584

18.886

19.123

17.836

1.287

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

7.646

8.724

7.976

45

5.263

- 5.218

-

College voor Examens

411

363

363

45

363

• - 

  318

-

Wet SLOA

7.235

8.361

7.613

0

4.900

• - 

  4.900

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties/medeoverheden

12.756

6.167

5.766

34.526

31.830

2.696

-

Caribisch Nederland

12.756

6.167

5.766

2.326

31.830

• - 

  29.504

-

RMC's

0

0

0

32.200

0

32.200

Bijdragen aan begrotingsfondsen/sociale fondsen

115.863

111.604

53.353

53.884

53.805

79

-

Participatiebudget

115.863

111.604

53.353

53.884

53.805

79

Ontvangsten

15.190

11.108

14.920

18.860

8.038

0

8.038

Noot ¹

Door de presentatie van verantwoord begroten zijn de uitgaven voor 2010 niet meer te reconstrueren.

De realisatie van de uitgaven van het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie is circa € 73,3 miljoen lager dan oorspronkelijk geraamd. De realisatie van de ontvangsten is € 8 miljoen hoger dan geraamd. De verschillen worden bij de toelichting op de instrumenten verduidelijkt.

Hoofdbekostiging

Toelichting op de instrumenten

Bekostiging roc’s/overige regelingen

Deze middelen zijn bedoeld voor de exploitatie van het middelbaar beroepsonderwijs. De mbo-instellingen hebben een rijksbijdrage ontvangen gebaseerd op de WEB. De verdeling van de middelen heeft plaatsgevonden via verdeelmaatstaven, zoals beschreven in het Uitvoeringsbesluit WEB. Dit jaar is er circa € 8 miljoen aan de lumpsum toegevoegd. Deze middelen worden grotendeels verklaard door een incidentele toevoeging aan de lumpsum voor professionalisering van examenfunctionarissen bij mbo-instellingen.

Bekostiging kbb’s

De 16 kenniscentra (excl. groen onderwijs) hebben middelen ontvangen om hun wettelijke taken uit te voeren, waarmee ze bijdragen aan het primaire proces van het beroepsonderwijs. Hiertoe behoort het ontwikkelen en onderhouden van de kwalificatiestructuur. Tevens werven en accrediteren de kenniscentra leerbedrijven, zorgen ze voor voldoende praktijkplaatsen en bevorderen ze de kwaliteit van de praktijkplaatsen. Het voornemen is om de wettelijke taken van de kenniscentra (inclusief het kenniscentrum Aequor voor groen onderwijs) per 1 augustus 2015 over te hevelen naar de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Eind 2014 is het wetsvoorstel hiervoor door de Tweede Kamer aangenomen.

Bekostiging Caribisch Nederland

In Caribisch Nederland wordt op Bonaire, St. Eustatius en Saba middelbaar beroepsonderwijs aangeboden. Deze middelen zijn bedoeld om de instellingen in Caribisch Nederland via lumpsumbekostiging te financieren voor de studenten die middelbaar beroepsonderwijs volgen. Op de bovenwindse eilanden wordt alleen een beperkt aantal opleidingen op niveau 1 en 2 aangeboden en op Bonaire worden opleidingen verzorgd op alle niveaus (1 t/m 4).

Bekostiging vavo

In het actieplan mbo «Focus op Vakmanschap 2011-2015» is aangekondigd dat het educatie-onderdeel voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) budgetneutraal onder directe aansturing van het Rijk wordt gebracht. Met de Wet van 13 september 2012 tot wijziging van onder meer de Wet educatie en beroepsonderwijs inzake voortgezet algemeen volwassenenonderwijs en overige educatie (Stb. 2012, 450) heeft dit zijn beslag gekregen. In 2014 heeft op basis van de «Regeling overgangsbekostiging vavo 2013 en 2014» een overgangsbekostiging plaatsgevonden, omdat de benodigde bekostigingsgegevens, vanwege de t-2 systematiek, pas voor het bekostigingsjaar 2015 beschikbaar zijn.

Prestatiebox

Investeringsfonds mbo (Techniekpact)

Het Investeringsfonds, dat in het Techniekpact is aangekondigd, stimuleert publiek-private samenwerking onder de voorwaarde dat dit bijdraagt aan een doelmatige organisatie van het opleidingsaanbod in het middelbaar beroepsonderwijs. Hier is in de periode 2014-2017 € 25 miljoen per jaar voor beschikbaar. Dit bedrag wordt jaarlijks verplicht, maar in tranches uitbetaald. Door een aangepast betalingsritme voor de bijbehorende projecten is een verandering in liquiditeitsbehoefte. Hierdoor wordt in 2014 € 21,4 miljoen doorgeschoven naar latere jaren.

VSV

Mbo-instellingen krijgen een vaste vergoeding en een prestatiebekostiging uit de prestatiebox op basis van geleverde prestaties met betrekking tot de aanpak van vsv.

Er is circa € 9 miljoen minder uitgegeven dan begroot omdat het gaat om een prestatiesubsidie. Als de mbo-instellingen de vastgestelde normen voor het percentage vsv’ers op hun instelling halen, dan ontvangen ze prestatiesubsidie.

Aanvullende bekostiging

Schoolmaatschappelijk werk

Voor schoolmaatschappelijk werk worden jaarlijks middelen aan het mbo-sector ter beschikking gesteld. Met deze middelen kunnen instellingen studenten die dit (tijdelijk) nodig hebben, ondersteuning bieden. Deze gesprekken helpen studenten voorkomende problemen op te lossen en leveren zo een bijdrage aan het terugdringen van de voortijdige schooluitval.

Versterken centrale en uniforme toetsing

In het actieplan mbo «Focus op Vakmanschap 2011-2015» is afgesproken om verder in te zetten op het versterken van centrale en uniforme toetsing in het mbo. De centrale examinering is inmiddels gestart voor Nederlandse taal voor studenten in mbo-4 en de andere niveaus volgen de komende jaren, net als de centrale examens voor rekenen en Engels. Voor onder andere het ontwikkelen van de examens is een deel van de middelen voor versterken centrale en uniforme toetsing overgemaakt naar het College voor Toetsen en Examens en stichting Cito. In 2014 is daarnaast ruim € 8 miljoen toegevoegd aan de lumpsum voor de professionalisering van examenfunctionarissen bij de mbo-instellingen.

RMC’s

In het schooljaar 2012-2013 zijn bijna 89.000 voortijdig schoolverlaters begeleid, een daling van 4% ten opzichte van vorig jaar. Het gaat hierbij zowel om uitvallers uit eerdere jaren (oude vsv’ers) als om jongeren die tijdens het schooljaar 2012-2013 zijn uitgevallen en in begeleiding kwamen (nieuwe vsv’ers). De begrote middelen (€ 32 miljoen) op dit instrument zijn in 2014 overgeboekt naar het instrument bijdrage aan medeoverheden.

Plusvoorziening overbelaste jongeren en wijkscholen/Programmagelden regio’s

Op grond van de «Regeling regionale aanpak» ontvangt iedere rmc-regio subsidie voor een regionaal programma vsv met als doel het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. Het regionaal programma vsv omvat ten minste één plusvoorziening ten behoeve van de onderwijsinstellingen en scholen uit die RMC-regio.

Convenanten met RMC-regio’s

In het regeerakkoord - Vrijheid en Verantwoordelijkheid - uit 2010 is afgesproken het aantal voortijdig schoolverlaters verder terug te brengen naar maximaal 25 000 in 2016. Om deze doelstelling te realiseren zijn in 2012 meerjarige prestatiegerichte convenanten afgesloten met scholen en het voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs, contactgemeenten van de 39 RMC-regio’s en het Rijk voor de periode 2012-2015. Op basis van de Regeling regionale aanpak voortijdig schoolverlaten ontvangen de vo-onderwijsinstellingen een vaste vergoeding en prestatiebekostiging. De inzet van de vsv-middelen in 2014 heeft ertoe geleidt dat het aantal nieuwe vsv’ers is gedaald tot 25.970.

Aanvullende vergoeding experimenten vmbo-mbo 2

In het 2014 zijn er alleen nog enkele afrondende betalingen gedaan aan de instellingen in het kader van VM2. In schooljaar 2013-2014 is het laatste zogenaamde borgingscohort VM2 gestart en loopt tot uiterlijk mei 2017. In 2014-2015 zijn scholen gestart nieuwe experimenten als vervolg op VM2, het experiment met de vakmanschapsroute en de technologieroute. Deze scholen, en eveneens de borgingscohorten VM2, ontvangen geen extra vergoeding voor deelname aan het experiment. Deze middelen waren bedoeld voor de projectorganisatie.

Leerlinggebonden financiering (LGF)

Voor de ondersteuning en begeleiding van studenten met een beperking of chronische ziekte kunnen de mbo-instellingen leerlinggebonden financiering (LGF) aanvragen. Op die manier worden ook deze studenten in staat gesteld hun opleiding succesvol af te ronden. Per 1 augustus 2014 is passend onderwijs ingevoerd. Het studiejaar 2013-2014 is daarom het laatste jaar dat instellingen LGF voor een student konden aanvragen. Voor het schooljaar 2013-2014 is voor 9.817 studenten LGF toegekend. Vanaf 1 augustus 2014 (laatste vijf maanden van 2014) is een overgangsbekostiging voor LGF ingeregeld. Vanaf 2015 zijn de LGF-middelen toegevoegd aan de lumpsumbekostiging van de instellingen en dienen instellingen deze middelen in te zetten voor extra ondersteuning aan de studenten voor wie dat nodig is. Door deze aanpassing in de bekostigingssystematiek, van schooljaarbekostiging naar kalenderjaarbekostiging, is er een incidentele meevaller van € 35 miljoen in 2014.

Taal en rekenen

Voor studenten in mbo-4 tellen de resultaten voor de examens Nederlandse taal vanaf het studiejaar 2014-2015 mee voor het behalen van het diploma en vanaf studiejaar 2015-2016 geldt dat ook voor rekenen. Mbo-2 en mbo-3 volgen voor beide onderdelen een jaar later. In 2014 hebben de onderwijstellingen in het kader van de «Regeling intensivering Nederlandse taal en rekenen» een bedrag van € 52,6 miljoen ontvangen, ten behoeve van de verdere intensivering van het taal- en rekenonderwijs en de voorbereiding op de centrale examinering ervan.

School-ex 2.0

Deze aanvullende vergoeding voor het verstrekken van opleidingsadviezen - in de vorm van intake-, ombuigings- en exitgesprekken - is verdeeld over de jaren 2013 en 2014 met € 12,5 miljoen per jaar. Het School-ex 2.0 programma loopt nog door tot en met augustus 2015 (dat is schooljaar 2014-2015). Het eerste schooljaar van het programma is geëvalueerd door ROA (mei 2014) en de instellingen die deelnemen aan het programma zijn op de hoogte gebracht van de conclusies van deze evaluatie. Ook het tweede schooljaar wordt geëvalueerd door ROA. Deze evaluatie wordt verwacht rond de zomer 2015.

De voorlopige conclusies zijn dat exitgesprekken zijn toegenomen en van informeel, formeel zijn geworden binnen de scholen. Op dit moment wordt het School-ex 2.0 programma geëvalueerd. De resultaten worden na de zomer 2015 verwacht.

Salarismix mbo Randstadregio’s

Abusievelijk is door de uitvoeringsorganisatie DUO de regeling salarismix 2015 (€ 41,1 miljoen) al in 2014 uitbetaald aan de mbo-instellingen (zie kamerbrief Technische mutaties jaarafsluiting 2014). Dit wordt door DUO gecorrigeerd.

Subsidies

Voor het stimuleren en realiseren van verscheidene beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt.

Subsidieregeling praktijkleren

Op 1 januari 2014 is de subsidieregeling praktijkleren in werking getreden, die de afdrachtvermindering onderwijs (AV Onderwijs) vervangt. De eerste gegevens uit de monitor laten zien, dat meer dan 92.000 aanvragen zijn ingediend door ruim 14.000 bedrijven. Daarvan zijn ruim 90.000 aanvragen ingediend voor mbo-bbl leerlingen, ruim 1.200 voor hbo-studenten in de techniek, 673 voor vmbo-leerlingen die een leerwerktraject volgen en tot slot 481 aanvragen voor promovendi. De werkgevers hebben de maximale vergoeding ontvangen van € 2.700 per aangeboden werkplek. Hiermee is er ruim € 196 miljoen van de beschikbare € 205 miljoen uitgekeerd.

Actieplan laaggeletterdheid

Ter ondersteuning van de aanpak van laaggeletterdheid was in 2014 € 4 miljoen beschikbaar ter uitvoering van het «Actieplan Laaggeletterdheid 2012-2015». Hiertoe hebben in 2014 diverse organisaties samengewerkt om laaggeletterdheid te agenderen en de aanpak ervan in die organisaties te borgen.

Pilots laaggeletterdheid

Ter ondersteuning van de uitvoering van de pilots laaggeletterdheid (pilots Taal voor het Leven) was in 2014 € 5 miljoen beschikbaar voor de Stichting Lezen & Schrijven. Hiertoe heeft de Stichting in 2014 diverse activiteiten uitgevoerd die zich hebben gericht op het vinden van laaggeletterden, het vinden van vrijwilligers en docenten en op het sluiten van samenwerkingsallianties in de regio’s gericht op de aanpak van laaggeletterdheid. Uit de evaluatie van de pilots door de Universiteit Maastricht is gebleken dat deelnemers aan taaltrajecten waarbij gebruik wordt gemaakt van de aanpak van Taal voor het Leven meer vooruit gaan in taalbeheersing en maatschappelijke participatie dan in reguliere trajecten waarbij de (les)materialen, wervingsmethoden en vrijwilligers van Taal voor het Leven niet worden gebruikt.

Sectorplan mbo-hbo techniek 2011-2016

Dit betreft middelen voor het sectorplan mbo-techniek en het sectorplan hbo-techniek. Hiermee worden de centers of expertise in het hbo en de centra voor innovatief vakmanschap in het mbo gefinancierd. Deze centra, die met cofinanciering van bedrijven tot stand komen, zijn gericht op toponderwijs, toponderzoek en innovaties in het bedrijfsleven. De middelen uit 2014 zijn door een verandering in liquiditeitsbehoefte in zijn geheel doorgeschoven naar 2015.

Netwerkscholen

De Netwerkschool is in 2011 als experiment gestart op vijf mbo-instellingen. Het algemene doel van dit experiment is het verbeteren van de kwaliteit van het mbo en het verlagen van de kosten. Het idee bestond eruit om het model van de Netwerkschool in te voeren bij scholen en gedurende vier jaren te monitoren hoe het model in de praktijk vorm krijgt, welke elementen werken, wat de effecten hiervan zijn en hoe de innovatie is aangestuurd. Totale kosten van dit experiment waren € 14 miljoen. De middelen waren afkomstig van het Fonds Economische Structuurversterking (FES). Het experiment is beëindigd op 31 december 2014. In april 2015 verschijnt de eindevaluatie.

Loopbaanoriëntatie

LOB-middelen worden voornamelijk geïnvesteerd in ondersteuning van (v)mbo-scholen zodat zij (aanstaande) mbo-studenten beter kunnen begeleiden bij hun studieloopbaan, studiekeuzes en persoonlijke bewustwording en ontwikkeling. Loopbaanoriëntatie moet het risico op uitval en switchgedrag beperken.

Overige projecten

Hieronder vallen overige projecten en organisaties die subsidies ontvangen. De realisatie is € 6,4 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De hogere realisatie wordt met name veroorzaakt door overboekingen vanuit andere instrumenten naar het instrument subsidies. Het gaat hier o.a. om een overboeking van middelen voor het versterken centrale en uniforme toetsing van het instrument bekostiging naar het instrument subsidies in het kader van examinering (€ 2,1 miljoen). Daarnaast gaat het o.a. om een overboeking van het instrument ZBO’s/RWT’s naar het instrument subsidies in het kader van ECBO (€ 1,2 miljoen).

Opdrachten

Dit betreft middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken. De realisatie in 2014 is € 2,3 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. Dit komt met name door een overboeking vanuit het instrument bijdrage aan medeoverheden naar het instrument opdrachten. Ten behoeve van Caribisch Nederland zijn er opdrachten verstrekt voor de verbetering van de onderwijskwaliteit en de onderwijshuisvesting. Daarnaast heeft er o.a. een overboeking plaatsgevonden van € 2,3 miljoen naar het instrument ZBO’s/RWT’s. Deze middelen worden verstrekt aan het College voor Examens.

Bijdrage aan agentschappen

DUO

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

College voor Examens

Er zijn middelen beschikbaar voor het College voor Examens (CvE). Dit is een ZBO dat verantwoordelijk is voor de examens rekenen en taal in het (middelbaar) beroepsonderwijs en staatsexamens Nederlands als tweede taal.

Wet SLOA

Het betreft hier de «Ontwikkeling staatsexamens cito». Deze middelen zijn in zijn geheel overgeboekt naar artikel 3 (voortgezet onderwijs). Dit verklaart grotendeels waarom de realisatie € 5,2 miljoen lager is dan de vastgestelde begroting.

Bijdrage aan medeoverheden

Verbetermiddelen Caribisch Nederland

Aan de openbare lichamen in Caribisch Nederland wordt een bijzondere uitkering verstrekt voor de Sociale Kanstrajecten Jongeren. Ook zijn er voor de samenwerking met Curaçao, Sint Maarten en Aruba middelen beschikbaar gesteld, bestemd voor het stimuleren van studeren in de regio en het bevorderen van voorzieningen in de regio, mede ten behoeve van de inwoners van Caribisch Nederland.

De gerealiseerde opdrachten en subsidies ten behoeve van de verbetering van de onderwijskwaliteit en de onderwijshuisvesting in Caribisch Nederland zijn onder de desbetreffende instrumenten gerealiseerd (€ 5,3 miljoen). Hierdoor is de realisatie lager. Daarnaast hebben er kasschuiven (€ 23 miljoen) naar latere jaren plaatsgevonden, met name vanwege vertraging in de onderwijshuisvesting.

RMC’s

De bekostiging van de rmc-functie van 39 rmc-regio’s stond begroot op het instrument bekostiging maar is gerealiseerd op dit instrument, omdat de rmc-regio’s een medeoverheid zijn. Het gaat om een bedrag van € 32,2 miljoen.

Bijdrage aan sociale fondsen

Participatiebudget

Sinds 1 januari 2009 maakt het educatiebudget onderdeel uit van het Participatiebudget, een specifieke uitkering voor gemeenten. Het bedrag in 2014 is gelijk aan de bijdrage van OCW aan het Participatiebudget. Gemeenten moeten dit bedrag besteden aan de inkoop van educatieopleidingen bij roc’s.

Ontvangsten

De ontvangsten van € 8 miljoen in 2014 zijn het gevolg van onder andere afrekeningen die betrekking hadden op subsidies en regelingen. Deze afrekeningen worden grotendeels verklaard door een afrekening (€ 5,5 miljoen) van de regeling innovatiearrangement uitgevoerd door het platform beroepsonderwijs.

Artikel

6 EN 7: HOGER ONDERWIJS

Artikel

Algemene doelstelling

Het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek zorgt dat studenten en (wetenschappelijk) personeel hun talenten en onderzoekend vermogen maximaal kunnen ontwikkelen. Het leidt hen op voor een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en ambities van individuele studenten en (wetenschappelijk) personeel, en bij de behoefte van de maatschappij.

Financieren: De Minister financiert het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek door bekostiging van de onderwijsinstellingen. Mede hierdoor wordt de toegankelijkheid van het hoger onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren: De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen via de bekostiging, en de inzet van andere instrumenten, zoals prestatieafspraken, bestuurlijke afspraken, voorlichting en wet- en regelgeving.

Regisseren: De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van hoger onderwijs vult de Minister in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving. De kwaliteit van de individuele opleidingen in het hoger onderwijs wordt bewaakt met het accreditatiestelsel. Dit is belegd bij de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving van wettelijke voorschriften en op de recht- en doelmatigheid. Zij ziet ook toe op de kwaliteit van het stelsel van hoger onderwijs, waaronder ook het accreditatiestelsel.

Indicatoren/kengetallen

Tabel 6.1 Indicatoren

Doelstelling/ Indicator

Basiswaarde

Realisatiewaarde 2013

Realisatiewaarde 2014

Streefwaarde (2015)

Bron

1

De prestaties van leerlingen en studenten gaan omhoog

c)

Studiesucces

•

Bachelor studiesucces (n+1) herinschrijvers na het eerste jaar

(2011)

¹

OCW; DUO 1 cijfer HO

hbo 65,7%

hbo: 62,9%

60,4%

wo 60,9%

wo: 68,4%

70,4%

•

Studenttevredenheid

hbo: 65,6%

hbo: 68,3%

69,9%

²

NSE Nationale Studentenenquête

wo: 80,1%

wo: 80,1%

81,4%

2

Scholen en instellingen werken met goed opgeleide en professionele leraren, docenten en schoolleiders, die samen zorgen voor een veilig en ambitieus leerklimaat

b)

Docentenkwaliteit hbo: 80% van de hbo-docenten is master- of Phd-opgeleid in 2016

66,2% (2011)

72,2%

80% (2016)

POMO (Personeels- en Mobiliteitsonderzoek), bewerking Vereniging Hogescholen

4

Aansluiting van het onderwijs op de behoefte van de arbeidsmarkt

c)

Aandeel afgestudeerden bètatechniek incl. snijvlakopleidingen

(2012)

(2016)

OCW; DUO 1 cijfer HO

hbo: 18%

hbo: 18%

hbo: 18%

hbo: 19%

wo: 21%

wo: 22%

wo: 22%

wo: 22%

Noot ¹

Geen landelijk streefdoel omdat in de prestatieafspraken per instelling streefdoelen voor deze indicator zijn afgesproken. Een toelichting bij de afname van het bachelorrendement in het hbo is te vinden in de brief over de uitkomsten van de midtermreview prestatieafspraken hoger onderwijs, Kamerstuk 31 288, nr. 411, paragraaf «Resultaten - Onderwijskwaliteit en studiesucces».

Noot ²

Geen landelijk streefdoel omdat niet met alle instellingen over deze indicator afspraken zijn gemaakt en er bovendien per instelling afspraken zijn gemaakt.

Tabel 6.2 Kengetallen

2009/2010

2010/2011

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

1

Ingeschreven studenten (exclusief groen onderwijs)¹

•

Hbo voltijd bachelor

330,2

343,8

354,3

358,5

377,1

385,5

•

Hbo voltijd master

2,5

2,7

2,7

2,8

3,1

3,3

•

Hbo deeltijd bachelor

53,6

53,7

51,3

44,6

41,9

38,1

•

Hbo deeltijd master

10,6

10,8

9,4

8,2

8,5

8,6

Totaal hbo

397,0

411,0

417,8

414,1

430,5

435,4

Bron: 1cijferho

•

Wo voltijd bachelor

147,0

149,6

152,5

146,9

150,5

153,0

•

Wo voltijd master

67,5

74,0

75,5

78,6

83,3

85,9

•

Wo deeltijd bachelor

5,9

5,2

4,2

2,9

2,4

2,0

•

Wo deeltijd master

5,5

5,5

4,7

3,9

3,9

3,7

Totaal wo

226,0

234,3

236,8

232,3

240,1

244,6

Bron: 1cijferho

2

Gediplomeerden (exclusief groen onderwijs)¹

•

Hbo voltijd bachelor

51,2

50,9

53,9

49,9

52,0

52,3

•

Hbo voltijd master

1,0

1,1

1,2

1,1

1,2

1,2

•

Hbo deeltijd bachelor

9,3

9,3

9,7

8,0

7,3

6,9

•

Hbo deeltijd master

3,0

3,7

3,4

2,4

2,4

2,3

Totaal hbo

64,5

64,9

68,2

61,4

62,9

62,6

•

Wo voltijd bachelor

24,1

27,2

32,1

30,7

30,7

30,3

•

Wo voltijd master

29,0

32,8

36,9

33,6

35,4

35,3

•

Wo deeltijd bachelor

0,7

0,7

0,7

0,5

0,4

0,3

•

Wo deeltijd master

1,8

1,8

1,9

1,4

1,3

1,1

Totaal wo

55,6

62,4

71,6

66,3

67,8

66,9

Bron: 1cijferho

(bedragen x € 1.000)

2011

2012

2013

2014

3

Onderwijs-uitgaven per student ²

•

Hbo

6,3

6,3

6,4

6,5

•

Wo

6,2

6,3

6,6

6,6

(bedragen x € 1)

2013/14

4

Wettelijk collegegeld (hbo en wo voltijd)

1 835

Noot ¹

De cijfers wijken iets af van eerder gepubliceerde cijfers, omdat er nog mutaties zijn geweest in de inschrijvingsgegevens van voorgaande jaren.

Noot ²

Onderwijsuitgaven per student zijn in constante prijzen 2014 (dat wil zeggen gecorrigeerd voor de uitgekeerde loon- en prijsbijstelling).

Beleidsconclusies

Het op dit artikel 6 en 7 uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 6.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 6 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

2.798.852

2.503.819

2.630.999

2.773.137

2.961.392

2.573.655

387.737

Waarvan garantieverplichtingen

82.202

40.000

153.459

30.850

26.789

0

26.789

Uitgaven

2.489.231

2.509.283

2.543.058

2.610.870

2.732.897

2.595.377

137.520

Bekostiging

2.379.097

2.466.582

2.491.890

2.568.770

2.688.138

2.551.524

136.614

•

Hoofdbekostiging

2.379.097

2.466.582

2.439.659

2.409.651

2.518.043

2.381.676

136.367

-

Onderwijsdeel hbo

2.302.938

2.384.034

2.358.218

2.333.833

2.445.854

2.306.091

139.763

-

Deel ontwerp en ontwikkeling

64.828

69.748

68.605

68.693

69.201

69.101

100

-

Bekostiging tweede bachelor- en mastergraden in het hbo

1.219

1.303

1.097

-

Bekostiging experimenten open bestel

10.253

10.705

10.611

5.456

2.537

5.000

• - 

  2.463

-

Bekostiging postinitiële masteropleidingen hbo

1.079

876

922

573

451

1.484

• - 

  1.033

•

Prestatiebox

0

0

52.231

159.119

170.095

169.848

247

-

Onderwijskwaliteit en studiesucces, en profilering

52.231

159.119

170.095

169.848

247

Subsidies

92.007

28.186

30.425

23.671

752

2.958

- 2.206

-

Regeling bevordering kennisfunctie hogescholen

14.652

12.055

22.267

19.967

-

Regeling stimulering Bèta/techniek

0

2.000

• - 

  2.000

-

Studiekeuze-informatie hoger onderwijs ¹

2.400

2.400

2.455

2.475

-

Praktijkgericht onderzoek (Raak)

4.231

6.828

-

Overig²

70.724

6.903

5.703

1.229

752

958

• - 

  206

Opdrachten

711

559

353

91

242

100

142

-

Uitbesteding

711

559

353

91

242

100

142

Bijdragen aan agentschappen

17.416

13.956

20.390

18.338

17.851

15.801

2.050

-

Dienst Uitvoering Onderwijs

17.416

13.956

20.390

18.338

17.851

15.801

2.050

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

0

0

0

0

23.616

22.696

920

-

NWO (Praktijkgericht onderzoek hbo)

23.616

22.696

920

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

0

0

0

0

2.298

2.298

0

-

Stichting Studiekeuze 123

2.298

2.298

0

Ontvangsten

3.462

3.948

8.646

6.447

2.615

1.213

1.402

Noot ¹

Vanaf 2014 is Studiekeuze-informatie hoger onderwijs opgenomen onder «Bijdragen aan (inter)nationale organisaties» van deze tabel en daarom voor 2014 niet opgenomen onder «Subsidies».

Noot ²

In de post Overig zijn in 2010 de middelen Deltaplan bèta/techniek (onderwijsbreed) en de middelen Investeringsagenda bèta en techniek hoger onderwijs opgenomen. Het gaat om € 58 miljoen in 2010.

Tabel 6.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 7 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

4.009.600

3.946.917

4.028.132

4.180.059

4.293.686

4.074.179

219.507

Waarvan garantieverplichtingen

115.000

35.000

104.400

0

Uitgaven

3.822.986

3.954.885

3.984.999

4.065.742

4.152.113

4.070.873

81.240

Bekostiging

3.758.141

3.888.292

3.930.849

4.015.082

4.115.685

4.030.690

84.995

•

Hoofdbekostiging

3.758.141

3.888.292

3.904.174

3.895.816

3.986.790

3.901.966

84.824

-

Onderwijsdeel wo

1.570.497

1.592.895

1.611.971

1.588.295

1.641.970

1.574.097

67.873

-

Onderzoeksdeel wo

1.630.738

1.705.386

1.706.967

1.707.703

1.730.563

1.721.828

8.735

-

Deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek

556.906

585.754

581.042

595.447

614.257

606.041

8.216

-

Bekostiging tweede mastergraden in het wo

4.257

4.194

4.371

•

Prestatiebox

0

0

26.675

119.266

128.895

128.724

171

-

Onderwijskwaliteit en studiesucces, en profilering

26.675

119.266

128.895

128.724

171

Subsidies

38.893

39.721

26.218

22.684

10.067

14.051

- 3.984

-

Subsidieregeling Sirius programma

11.436

10.929

11.543

10.302

5.443

7.954

• - 

  2.511

-

Subsidieregeling Huygens Scholarship Programme

10.331

10.351

-

Subsidieregeling Libertas Noodfonds

1.000

1.000

765

745

605

605

0

-

Subsidieregeling Programma Akademie assistenten

1.049

954

957

-

3TU’s samenwerking

6.066

6.066

6.000

3.500

1.500

1.500

0

-

Toetsing en Toetsgestuurd leren

167

2.426

2.426

2.260

-

Overig

8.844

7.995

4.527

5.877

2.519

3.992

• - 

  1.473

Opdrachten

1.441

1.625

1.630

1.584

1.240

1.560

- 320

-

Uitbesteding

1.441

1.625

1.630

1.584

1.240

1.560

• - 

  320

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

3.855

3.270

3.986

3.878

3.769

3.764

5

-

Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO)

3.855

3.270

3.986

3.878

3.769

3.764

5

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

20.656

21.977

22.316

22.514

21.352

20.808

544

-

Organisaties excl. NVAO, SKI 123 en PBT (zie tabel 6.4)

20.656

21.977

22.316

22.514

21.352

20.808

544

Ontvangsten

13.877

25.117

114

963

10.426

16

10.410

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven aan het hbo ligt € 137,5 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. Voor het wo is dit € 81,2 miljoen. De realisatie van de ontvangsten is respectievelijk € 1,4 en € 10,4 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. Bij de toelichting op de financiële instrumenten worden de grootste verschillen toegelicht.

Tabel 6.5 Middelen organisaties (bedragen x € 1.000)

2010

2011

2012

2013

2014

United Nations University (UNU)

855

866

874

875

875

Europees Universitair Instituut Florence

1.340

1.396

1.422

1.430

1.469

Stichting Nederlandse Organisatie voor Internationale samenwerking in het Hoger Onderwijs (NUFFIC)

25.961

27.234

17.288

17.285

16.241

Platform Bèta Techniek (PBT) ¹

523

510

1.948

1.368

1.281

Stichting Handicap en Studie

841

844

499

500

485

Stichting voor Vluchteling Studenten UAF

2.500

2.500

2.500

2.500

2.399

Stichting Studiekeuze 123 (SKI 123)

2.400

2.400

2.455

2.475

2.298

Interstedelijk Studentenoverleg (ISO)

245

244

249

249

244

Landelijke StudentenVakbond (LSVb)

245

244

249

249

244

Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO)

3.855

3.270

3.986

3.878

3.769

Noot ¹

Het betreft de subsidie aan het PBT voor ondersteuning van het Sirius Programma en vanaf 2012 ook de subsidie voor ondersteuning van de Reviewcommissie

Bekostiging

Toelichting op de instrumenten

De bekostiging van het hoger onderwijs en onderzoek bestaat uit de hoofdbekostiging en de middelen voor onderwijskwaliteit en studiesucces en profilering (prestatiebox). De experimenten open bestel hbo en postinitiële masteropleidingen hbo worden afzonderlijk bekostigd. De bekostiging is voor het hbo met € 136,6 miljoen en voor het wo met

€ 85,0 miljoen verhoogd. Dit betreft:

• - 

  • - 

    Aanpassing op basis van de nieuwe raming van de studentenaantallen (hbo € 127,7 en wo € 56,4 miljoen);

• - 

  • - 

    De loonbijstelling 2014 (hbo € 3,6 en wo € 12,6 miljoen);

• - 

  • - 

    Toevoeging aan de rijksbijdrage ho-instellingen van door andere directies/departementen overgeboekte bedragen inzake onderzoek, lerarenbeleid en dergelijke en andere geringe mutaties (hbo € 5,3 en wo € 16,0 miljoen).

Hoofdbekostiging

Universiteiten (wo) en hogescholen (hbo) ontvangen bekostiging voor onderwijs en onderzoek. De rijksbijdrage wordt jaarlijks via een verdeelsleutel aan de universiteiten en hogescholen toegekend als een lumpsumbekostiging.

De rijksbijdrage is gebaseerd op de WHW. In het Uitvoeringsbesluit WHW 2008 en de Regeling financiën hoger onderwijs zijn de bepalingen, bedragen en percentages opgenomen op basis waarvan de rijksbijdrage wordt berekend.

Onderwijsdeel hbo en wo

Universiteiten en hogescholen ontvangen een rijksbijdrage voor onderwijs. De rijksbijdrage is met name gebaseerd op de nominale studieduur van de opleiding en het volgen en succesvol afronden van één bachelor- en één masteropleiding. Het onderwijsdeel bestaat uit:

• - 

  • a. 

    een studentgebonden deel: gebaseerd op het aantal ingeschreven bekostigde studenten en graden (diploma’s), er zijn drie bekostigingsniveaus (laag, hoog en top),

• - 

  • b. 

    een onderwijsopslag in bedragen: bedragen op basis van afspraken voor kwaliteit, kwetsbare opleidingen en bijzondere voorzieningen, en

• - 

  • c. 

    een onderwijsopslag als percentage.

Per 2014 is de subsidieregeling tweede graden hbo en wo vervallen en wordt via wet- en regelgeving geregeld dat studenten voor een tweede studie het wettelijk collegegeld verschuldigd zijn, indien deze gestart is tijdens een eerste studie en ononderbroken gevolgd wordt. De instellingen ontvangen met ingang van 1 januari 2014 € 10 miljoen per jaar voor het verzorgen van deze tweede studies. Hiervoor zijn de onderwijsdelen hbo en wo structureel verhoogd.

Deel Ontwerp en ontwikkeling hbo en Onderzoeksdeel wo

Hogescholen ontvangen een rijksbijdrage voor ontwerp en ontwikkeling (praktijkgericht onderzoek). Universiteiten ontvangen een rijksbijdrage voor het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. Het onderzoeksdeel wo is gebaseerd op:

• - 

  • a. 

    een studentgebonden deel: gebaseerd op het aantal bekostigde graden,

• - 

  • b. 

    een deel promoties: gebaseerd op het aantal promoties leidend tot een proefschrift en het aantal ontwerpcertificaten,

• - 

  • c. 

    een voorziening onderzoek in bedragen: bedragen op basis van afspraken over onder andere sectorplannen en toponderzoeksscholen, en

• - 

  • d. 

    een voorziening onderzoek in percentages.

Deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek

De bekostiging van het onderwijs en onderzoek bij de acht academische ziekenhuizen loopt via de universiteiten. Hier kunnen studenten geneeskunde onderwijs volgen en praktijkervaring opdoen. De bekostiging bestaat uit een deel dat is gebaseerd op het aantal ingeschreven studenten en graden, een procentueel deel en een bedrag vanwege rente en afschrijving (voor huisvesting).

Prestatiebox: Onderwijskwaliteit en studiesucces en profilering hbo en wo

Voor de periode 2013-2016 ontvangen hogescholen en universiteiten prestatiebekostiging op basis van individuele prestatieafspraken (zie ook de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap «Kwaliteit in verscheidenheid» en de Hoofdlijnenakkoorden OCW-Vereniging Hogescholen en OCW-VSNU). In het Besluit Experiment prestatiebekostiging hoger onderwijs is bepaald hoe de omvang van de prestatiebekostiging per instelling wordt vastgesteld. De afspraken zijn gemaakt op basis van concrete indicatoren. Bij het niet behalen van de overeengekomen prestatieafspraken kan de instelling in de periode 2017-2020 (deels)gekort worden op het budget voor onderwijskwaliteit en studiesucces.

Alle hogescholen en universiteiten hebben voortgang geboekt met de uitvoering van hun plannen voor profilering en zwaartepuntvorming en krijgen dus ook in 2015 en 2016 hun deel uit het selectieve budget. Voor alle centres of expertise, met uitzondering van een, geldt dit ook. In 2014 heeft een midtermreview plaats gevonden voor het selectief budget. De eindevaluatie van de prestatieafspraken vindt in 2016 plaats.

Bekostiging experimenten open bestel hbo

De middelen zijn ingezet voor de bekostiging van de experimenten open bestel. Deze experimenten zijn in 2014 afgerond. De eindevaluatie van de experimenten open bestel is op 16 januari 2015 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstuk 31 288, nr. 413). Het doel van de experimenten open bestel was om kennis op te doen over de effecten van het toelaten tot de publieke financiering van andere dan de huidige bekostigde aanbieders in het hoger onderwijs, en over de voorwaarden waaronder in het publiek bekostigde stelsel ruimte kan worden gemaakt voor deze aanbieders. De evaluatie laat zien dat op basis van de resultaten van het experiment niet kan worden voorspeld of definitieve invoering van een open bestel tot betere of slechtere resultaten zou leiden dan het huidige stelsel. De experimenten met een open bestel zullen vanwege de beperkte uitkomsten niet leiden tot aanpassingen in de wetgeving. Wel is er aanleiding om verder te experimenteren, met als doel de vraaggerichtheid van het aanbod te versterken in het hoger onderwijs gericht op werkenden. Zoals in de kabinetsbrief over leven lang leren (Kamerstuk 30 012, nr. 41, 31 oktober 2014) is aangekondigd, zullen pilots experimenten met vraagfinanciering in het deeltijd hoger onderwijs worden gestart. Bij de vormgeving van deze experimenten, die nog nader uitgewerkt wordt, wordt rekening gehouden met de lessen uit de experimenten open bestel.

Bekostiging postinitiële masteropleidingen hbo

De middelen zijn beschikbaar voor de afwikkeling van de tijdelijke financiering van (eerder goedgekeurde) arbeidsmarktrelevante hbo-masters in prioritaire gebieden.

Subsidies

Subsidieregeling stimulering Bèta/techniek (hbo)

Hiermee worden drie Centres of Expertise (CoE’s) hbo gefinancierd, naast de zeventien CoE’s die gefinancierd worden uit de middelen voor profilering. De CoE’s, die met cofinanciering van bedrijven en instellingen tot stand komen, zijn gericht op toponderwijs, toponderzoek en innovaties. Uitgangpunt hierbij is 25% financiering uit het werkveld, 25% van onderwijsinstellingen en 50% profileringsbekostiging. Om de beschikbare budgetten in overeenstemming te brengen met de verwachte realisatie is een kasschuif van € 2 miljoen naar volgend jaar verwerkt.

Subsidieregeling Sirius programma (ho)

Om meer inzicht te krijgen in de wijze waarop excellentie in het hoger onderwijs gerealiseerd kan worden is in 2009, 2010 en 2011 aan verschillende meerjarige projecten een subsidie toegekend. De projecten zijn uitgevoerd in de periode 2008-2014. Het budget is met circa € 2,5 miljoen verlaagd, met name door een overboeking naar artikel 16 (OWB) voor door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) uit te voeren activiteiten in het kader van de bestendiging en voortzetting van excellentietrajecten.

Subsidieregeling Libertas Noodfonds (ho)

Het Libertas Noodfonds is er voor studenten die niet in hun land van herkomst kunnen (blijven) studeren, omdat vanwege politieke redenen hen het studeren onmogelijk wordt gemaakt of zij daarin ernstig worden belemmerd. Op dit moment zijn er geen landen aangewezen wiens ingezetenen een beroep kunnen doen op het Libertas Noodfonds. De gerealiseerde middelen hebben betrekking op de afwikkeling van eerder toegekende financiële steun aan studenten uit Zimbabwe en Wit-Rusland (deze landen waren eerder aangewezen).

3TU’s samenwerking (wo)

De middelen (het betreft hier middelen uit het voormalig Fonds Economische Structuurversterking) zijn beschikbaar voor het onderzoek in vijf centres of excellence (onderzoeksprogramma’s met leerstoelen en masterprogramma’s).

Overig (hbo en wo)

Bij dit financiële instrument zijn afzonderlijk voor de sectoren hbo en wo overige toekenningen opgenomen die gelijk dan wel kleiner zijn dan € 1 miljoen. Het budget voor wo is met circa € 1,5 miljoen verlaagd, met name doordat in het kader van Verantwoord Begroten bedragen zijn overgeheveld naar de bekostiging van wo.

Opdrachten

Uitbesteding (hbo en wo)

Voor de beleidsontwikkeling worden opdrachten verstrekt voor het uitvoeren van diensten. Het gaat hierbij met name om opdrachten voor beleidsgericht onderzoek.

Bijdragen aan agentschappen

DUO

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor deze begrotingsartikelen. Vanwege aanvullende werkzaamheden door DUO op een aantal ho-trajecten (diplomaregister, gedragscode en BRON-HO) is de realisatie € 2,1 miljoen hoger dan begroot.

Bijdragen ZBO’s / RWT’s

Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO)

De NVAO is als onafhankelijke, binationale accreditatie organisatie opgericht door de Nederlandse en Vlaamse overheid en geeft een deskundig en objectief oordeel over de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen. In deze begroting is de bijdrage opgenomen die de Nederlandse overheid rechtstreeks aan de NVAO vergoedt voor de uitvoering van haar wettelijke taken. De daling van het budget is het gevolg van taakstellingen op de apparaatskosten van ZBO’s door de kabinetten Rutte I en II.

NWO (praktijkgericht onderzoek hbo)

Van hogescholen wordt verwacht dat zij een centrale rol in de Nederlandse en internationale kennisinfrastructuur vervullen. Voor praktijkgericht onderzoek hebben hogescholen direct toegang tot de competitieve onderzoekgeldstroom voor het hbo; het RAAK-programma (voormalige Regeling bevordering kennisfunctie hogescholen).

Om te zorgen dat de functie van deze onderzoeksgeldstroom wordt geborgd binnen het Nederlandse kennissysteem heeft het Ministerie van OCW met de werkgevers, andere partners van de Stichting Innovatie Alliantie (SIA) en met NWO een convenant ondertekend waarin is vastgelegd dat de middelen voor het RAAK-programma vanaf 2014 worden ingebed via de bekostiging bij NWO.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Organisaties als bedoeld in tabel 6.4 (met uitzondering van de NVAO)

Het betreft hier de (structurele) bekostiging van organisaties die beleidsmatig prioritaire taken uitvoeren, ofwel activiteiten uitvoeren die betrekking hebben op de belangenbehartiging van studenten, ofwel taken uitvoeren die voortkomen uit verdragsrechtelijke verplichtingen.

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen met name terugvorderingen bij hogescholen en andere subsidieontvangers bijvoorbeeld als gevolg van eindafrekeningen van toegekende subsidies. Het verschil bij hbo tussen de realisatie en de begroting wordt grotendeels veroorzaakt door een desaldering van overblijvende kennisfunctie-middelen uit het RAAK-programma 2009 die ondergebracht zijn bij het NWO ten behoeve van praktijkgericht onderzoek SIA. Het verschil bij het wo wordt voor € 10,0 miljoen veroorzaakt door een terugontvangst van de Technische Universiteit Delft.

Artikel

8: INTERNATIONAAL BELEID

Artikel

Algemene doelstelling

Bevorderen van internationale samenwerking en uitwisseling ter ondersteuning en versterking van de kwaliteit van onderwijs, cultuur en wetenschap en ter verdere ontwikkeling van internationale competenties van lerenden, docenten, kunstenaars en wetenschappers.

Rol en verantwoordelijkheid

Stimuleren: Bij het uitvoeren van de algemene doelstelling ligt de nadruk op het zoveel mogelijk stimuleren en ondersteunen van instellingen en burgers om zich op een internationale omgeving te oriënteren. Daartoe zorgt de Minister vanuit zijn stelselverantwoordelijkheid voor de benodigde internationaal-bestuurlijke randvoorwaarden, bijvoorbeeld door afspraken over wederzijdse beroepserkenning, kwaliteitszorg en grensverkeer en door de uitwisseling van best practices. De Minister opereert hierbij binnen multilaterale kaders als de Europese Unie, OESO en de Unesco en andere - vaak daarbij aangesloten - organisaties, alsmede via bilaterale contacten, verdragen, Memorandums of Understanding, etc. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van stimuleringsmaatregelen in de vorm van fondsen en beurzen en worden faciliterende en uitvoerende instanties gesubsidieerd, zoals het Europees Platform, Neth-ER en het Duitsland Instituut. De bevordering van internationale samenwerking is ondersteunend aan de beleidsdoelstellingen van OCW. De activiteiten zijn dan ook voor een belangrijk deel opgenomen bij de betreffende beleidsartikelen.

De internationale activiteiten van OCW geven tenslotte mede-ondersteuning aan de doelstellingen en ambities van het bredere buitenlandse beleid, specifiek op de terreinen van OCW.

Indicatoren en kengetallen

Internationale - ondersteunende - maatregelen laten zich moeilijk vangen in «harde» cijfers en beleidsconclusies. In gevallen waar dit wel mogelijk is, bijvoorbeeld bij de bevordering van in- en uitgaande studiemobiliteit of bij de bevordering van culturele activiteiten in het buitenland zijn relevante cijfers te volgen op de Monitor Trends in Beeld.

Beleidsconclusies

Bij de ten uitvoerlegging van de in de begroting opgenomen voornemens zijn er geen bijzondere ontwikkelingen opgetreden die een aanpassing of afwijking van die voornemens noodzakelijk maakten.

Relevante kwantitatieve gegevens zijn te volgen op de Monitor Trends in Beeld.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 8.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 8 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

HGIS realisatie

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

2014

Verplichtingen

54.274

12.591

7.312

8.673

13.973

11.652

2.321

2.082

Waarvan garantieverplichtingen

Uitgaven

20.794

16.543

16.215

15.704

12.330

13.421

- 1.091

705

Subsidies

1.717

1.641

1.345

1.422

1.297

1.608

- 311

24

•

Subsidieregelingen

1.717

1.641

1.345

1.422

1.297

1.608

• - 

  311

24

-

Duitsland Instituut Amsterdam (DIA)

800

800

732

842

773

774

• - 

  1

-

Frans-Nederlandse academie (FNA)

118

194

114

20

20

-

Netherlands house for Education and Research (Neth-ER)

484

500

450

450

450

450

-

Incidentele subsidies voor het uitwisselen van cultuur

315

147

49

130

24

364

• - 

  340

24

-

Overige incidentele subsidies

30

30

Opdrachten

353

140

283

262

6

290

- 284

-

Beleidsonderzoek en benchmarking

150

18

143

153

6

100

• - 

  94

-

Incidentele Internationale activiteiten

203

122

140

109

190

• - 

  190

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

13.915

14.262

14.087

13.520

10.577

11.073

- 496

231

-

OCW-vertegenwoordiging in het buitenland

1.411

1.549

1.777

1.631

141

141

141

-

Europees Platform

5.584

5.677

5.410

5.455

4.690

4.560

130

-

Nederlandse Taalunie

3.252

3.287

3.124

3.179

3.224

3.186

38

-

Europa College Brugge

30

30

30

30

30

30

-

Unesco

20

20

40

8

20

• - 

  20

-

OESO CERI

74

74

73

70

67

76

• - 

  9

-

Fulbright Center

428

408

408

408

388

388

-

DCICC (voorheen SICA) Cultural Contact Point

90

90

90

90

90

90

90

-

Stichting Ons Erfdeel

205

205

205

185

185

185

-

Nationaal Agentschap Leven Lang Leren (EU-programma)

1.724

1.731

1.748

1.748

1.762

1.762

-

Programma's Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. (inclusief uitvoeringskosten)

1.097

1.161

1.162

716

585

• - 

  585

-

Incidentele EU-programma's en activiteiten

30

20

50

• - 

  50

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

500

500

500

500

450

450

450

-

Vlaams-Nederlandshuis DeBuren (Hoofdstuk V BuZa)

500

500

500

500

450

450

450

Integreren van de BES-eilanden in Nederland ¹

4.309

Ontvangsten

183

16

41

754

310

99

211

Noot ¹

Met ingang van het jaar 2011 zijn de gelden voor het integreren van de BES-eilanden in Nederland overgeboekt naar artikel 1 (Primair onderwijs), artikel 3 (Voortgezet onderwijs) en artikel 4 (Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie).

De realisatie van de uitgaven in 2014 ligt € 1,1 miljoen lager dan oorspronkelijk begroot. De realisatie van de ontvangsten is € 0,2 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. De verplichtingen zijn met € 2,3 miljoen verhoogd. De belangrijkste verhoging van de verplichtingen is ontstaan door een tweejarige verplichting aan het Europees Platform met kasgevolgen in 2015. Bij de toelichting op de financiële instrumenten worden de grootste verschillen toegelicht.

Subsidies

Toelichting op de instrumenten

Duitsland Instituut Amsterdam

Het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) genereert en verspreidt kennis in Nederland over de ontwikkelingen in Duitsland op het raakvlak van onderwijs, wetenschap en maatschappij. Het instituut doet dat onder meer met behulp van wetenschappelijk onderzoek, onderwijsprojecten en voorlichtingsactiviteiten (cofinanciering met Universiteit van Amsterdam en Deutsche Akademische Austausch Dienst (DAAD)). Daarnaast voert het DIA een pilotprogramma studiemobiliteit uit, die de samenwerking moet stimuleren tussen Nederlandse en Duitse instellingen van hoger onderwijs, alsook de mobiliteit van Nederlandse studenten naar Duitsland moet vergroten. Hier is sprake van cofinanciering van Duitse zijde (50/50). In totaal is er voor de jaren 2013 t/m 2015 € 0,4 miljoen toegekend voor het actieprogramma Bevordering Onderwijsmobiliteit naar Duitsland.

Frans-Nederlandse Academie

De financiering van de Frans-Nederlandse Academie is, conform de subsidietaakstelling, stopgezet.

Neth-ER

Neth-ER is opgericht in 2006 door acht Nederlandse veldorganisaties werkzaam op de gebieden onderzoek, onderwijs en innovatie (onder andere TNO, KNAW, VSNU, MBO-Raad, NWO, Europees Platform). Hun gezamenlijke doel is om de Nederlandse participatie aan de Europese programma’s te vergroten.

Incidentele subsidies voor het uitwisselen van cultuur

Dit betreft middelen gereserveerd voor incidentele activiteiten en verplichtingen ter bevordering van de samenwerking op het gebied van cultuur. In 2014 is beperkt een beroep gedaan op deze middelen. Er zijn subsidies verstrekt aan de Nationale Jeugdraad en aan de Speciaal Gezant Geletterdheid voor UNESCO.

Overige incidentele subsidies

Dit betreft middelen gereserveerd voor overige incidentele internationale subsidies. Er is een subsidie verstrekt aan Stichting News en een subsidie voor activiteiten van het presidentschap International Council on Archives.

Opdrachten

Beleidsonderzoek en benchmarking

Dit betreft middelen ten behoeve van beleidsonderzoek, onder meer naar de effectiviteit van internationalisering en ten behoeve van benchmarking in het kader van de relevante internationale organisaties. In 2014 is beperkt gebruik gemaakt van deze middelen: er is een onderzoek uitgevoerd naar de gevolgen van de ratificatie Facultatief Protocol bij het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (Onderzoek Facultatief protocol bij de VN (SIM Utrecht)).

Incidentele internationale activiteiten

Dit betreft middelen gereserveerd voor incidentele activiteiten en verplichtingen ter bevordering van de samenwerking welke bij het opstellen van de begroting niet zijn te voorzien. In het jaar 2014 zijn geen uitgaven op dit artikelonderdeel gedaan.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

OCW-vertegenwoordiging

In 2014 betreft het de kosten voor de Permanente Vertegenwoordiging bij de Unesco.

Europees Platform

Het Europees Platform ondersteunt de internationalisering in het primair en voortgezet onderwijs met kennis en kleine financiële bijdrages voor onder meer expertiseontwikkeling en mobiliteit van leerlingen, onderwijzend personeel, voor vroegtijdig vreemdetalenonderwijs, tweetalig onderwijs en internationale uitwisseling. In 2014 is er een bedrag van € 0,2 miljoen extra toegekend aan het Europees Platform. Dit betreft een subsidie in het kader van het plan van aanpak Engels in het primair onderwijs.

Nederlandse Taalunie

De Nederlandse Taalunie is de verdragsorganisatie waarin Nederland, Vlaanderen en Suriname samenwerken op het gebied van het Nederlands. Ze ondersteunt het leren van de Nederlandse taal in het buitenland, bewaakt de kwaliteit daarvan en houdt zomercursussen voor buitenlanders die Nederlands doceren of willen blijven spreken.

Europa College Brugge

Het Europa College te Brugge is een postuniversitaire opleiding voor onderzoek naar Europese eenwording, gefinancierd door EU en EU-Lidstaten.

Unesco

Dit betreft de deelname aan diverse projecten in het kader van de Unesco.

OESO CERI

OESO CERI betreft de deelname aan diverse onderwijsprojecten en -onderzoeken in het kader van het Centre for Educational Research and Innovation (CERI), onderdeel van de OESO.

Fulbright Center

Het Fulbright Center verzorgt mobiliteitsprogramma’s voor het hoger onderwijs via beurzen voor uitwisseling met de Verenigde Staten (met bijdragen van de Amerikaanse regering).

Cultural Contact Point

Het Cultural Contact Point geeft advies over de subsidieregelingen van het EU-cultuurprogramma en biedt begeleiding bij het doen van een aanvraag. Het is een uitvoerend orgaan ten behoeve van het EU-Cultuurprogramma en ondergebracht bij het Dutch Centre for International Cultural Cooperation (DCICC), voorheen de Stichting Internationale Culturele Activiteiten (SICA).

Stichting Ons Erfdeel

De Vlaams-Nederlandse vereniging Ons Erfdeel wil de cultuur van Vlaanderen en Nederland in het buitenland bekend maken en de culturele samenwerking tussen de Nederlandssprekenden bevorderen, onder meer met behulp van het tijdschrift Ons Erfdeel en het Jaarboek The Low Countries.

Nationaal Agentschap Erasmus+

Het Agentschap is belast met het beheer en de uitvoering in Nederland van het EU programma Erasmus+. Het Nationaal Agentschap Erasmus+ Onderwijs en Training is de opvolger van het voormalige Agentschap Leven Lang Leren.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland verricht uitvoerende taken, vooral waar het gaat om internationalisering van het (beroeps-)onderwijs op het scheidsvlak tussen onderwijs en bedrijfsleven. In het jaar 2014 is ingespeeld op de subsidietaakstelling door geen nieuwe activiteiten meer te starten. Deze post is in het najaar reeds met € 0,5 miljoen verlaagd, de resterende € 70.000 zijn niet besteed.

Incidentele EU-programma’s en activiteiten

Dit betreft middelen gereserveerd voor incidentele activiteiten en verplichtingen in het kader van de EU en deelname aan EU-programma’s, welke bij het opstellen van de begroting niet zijn te voorzien. In het jaar 2014 zijn geen uitgaven op dit artikelonderdeel gedaan.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Vlaams-Nederlands Huis De Buren

Het Vlaams-Nederlands Huis De Buren is in 2004 opgericht door de Nederlandse en Vlaamse regering als een culturele organisatie en als ruimte voor debat en reflectie (subsidiëring vindt plaats via begrotingshoofdstuk V (Buitenlandse Zaken)).

Internationale Uitgaven OCW - breed

Het vergroten van internationale mobiliteit en grensoverschrijdende samenwerking tussen instellingen is een inzet die niet alleen plaatsvindt op dit artikel. Veel internationaliseringsbeleid is elders ondergebracht binnen de OCW-begroting. Hieronder is een overzicht opgenomen van de totale internationale uitgaven van OCW per beleidsartikel en daaraan gekoppeld, welk deel daarvan deel uitmaakt van de Homogene groep internationale samenwerking (HGIS), die wordt gecoördineerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Tabel 8.2 Internationale uitgaven OCW (bedragen x € 1.000)

Realisatie

oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

HGIS realisatie

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

2014

Primair onderwijs (artikel 1)

22.008

20.291

20.992

22.015

16.854

12.295

4.559

Voortgezet onderwijs (artikel 3)

3.518

4.660

4.631

4.179

4.083

3.381

702

Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie (artikel 4)

862

830

1.217

1.181

820

820

Hoger beroepsonderwijs (artikel 6)

3.453

3.453

3.453

3.453

3.155

3.155

3.155

Wetenschappelijk onderwijs (artikel 7)

86.503

87.582

74.813

72.759

67.727

64.968

2.759

54.338

Internationaal beleid (artikel 8)

16.485

16.543

16.215

15.704

12.171

13.421

• - 

  1.250

705

Studiefinanciering (artikel 11)

2.162

55.165

63.775

68.783

73.524

65.000

8.524

Kunsten (artikel 14)

18.334

19.211

18.017

12.847

12.174

11.764

410

4.765

Cultureel erfgoed (artikel 14)

2.096

2.129

2.578

2.336

2.399

2.506

• - 

  107

395

Media (artikel 14 en 15)

50.872

50.306

49.891

2.140

1.849

1.831

18

299

Onderzoek en wetenschappen (artikel 16)

79.226

91.964

99.359

91.438

92.848

92.848

524

Totaal

285.519

352.134

354.941

296.835

287.604

271.989

15.615

64.181

Toelichting:

De uitgaven op de Homogene groep internationale samenwerking (HGIS) zijn begrepen in de totale realisaties in het jaar 2014.

De beleidsprestaties zijn - waar nodig en relevant - toegelicht bij de betreffende beleidsartikelen.

Voor artikel 11 (Studiefinanciering) geldt dat de bedragen indicaties zijn van de omvang van uitgaven aan internationale studiefinanciering (diplomamobiliteit). Het betreft zowel de relevante als niet-relevante uitgaven voor meeneembare studiefinanciering (dit is uitgaande studentenmobiliteit) en voor inkomende mobiliteit (EU-studenten die een vorm van collegegeldvergoeding krijgen).

Artikel

9: ARBEIDSMARKT- EN PERSONEELSBELEID

Artikel

Algemene doelstelling

De kwaliteit van het onderwijs wordt gewaarborgd door de beschikbaarheid van voldoende personeel van voldoende kwaliteit voor alle onderwijsdeelnemers.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een onderwijsstelsel dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en ambities van individuele leerlingen/studenten en bij de behoefte van de maatschappij. De leraar en de schoolleider zijn daarbij cruciaal.

Regisseren: De Minister draagt verantwoordelijkheid voor het borgen van de onderwijskwaliteit van scholen. Om deze verantwoordelijkheid waar te maken, levert zij een bijdrage aan het zorgen voor voldoende docenten van voldoende kwaliteit. Zij doet dat door wetten en regels uit te vaardigen voor goed bestuur, door een dialoog te voeren met en toezicht te houden op belanghebbenden en zo nodig actief regie te voeren.

Stimuleren: De Minister is verantwoordelijk voor de uitvoering van directe stimuleringsmaatregelen ten behoeve van de ontwikkeling van de kwaliteit en professionaliteit van docenten en het bijdragen aan een aantrekkelijk beroep. Dit door middel van het in 2007 uitgebrachte actieplan «LeerKracht van Nederland», het in mei 2011 uitgebrachte actieplan «Leraar 2020, een krachtig beroep» en de in oktober 2013 opgestelde «Lerarenagenda 2013-2020: de leraar maakt het verschil».

Financieren: De Minister draagt bij aan het lerarenbeleid op scholen door het financieren van de onderwijssectoren voor een betere beloning van docenten en van projecten op het gebied van arbeidsmarkt- en personeelsbeleid. Dit via aanvullende bekostiging, subsidies en opdrachten.

Indicatoren/kengetallen

Indicatoren voor het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid worden beschreven in Trends In Beeld.

Beleidsconclusies

Het beleid, zoals voorgenomen in de begroting 2014 voor het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid, is overeenkomstig uitgevoerd. Zo zijn de maatregelen (beloning, lerarenbeurs, innovaties, registers, kwaliteit lerarenopleidingen etc.) voor het stimuleren van de professionele ontwikkeling van leraren en het op peil houden van de omvang en kwaliteit van de lerarenpopulatie voortgezet en op onderdelen geïntensiveerd via de impuls lerarentekorten vo, wetenschap en techniek op de pabo en de versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen. In het beleidsverslag wordt dit nog nader toegelicht.

In het afgelopen jaar is vooral gewerkt aan het in gang zetten van nieuwe initiatieven, het in de steigers zetten van projecten, het bij elkaar brengen van mensen en het creëren van randvoorwaarden, zoals het sluiten van sectorakkoorden en uitvoeren van bestuurlijke afspraken. Op een aantal terreinen werpen de inspanningen van betrokkenen al vruchten af, zoals opleidingen die hun aanbod aantrekkelijker maken voor specifieke doelgroepen en meer scholen die startende leraren begeleiden. Op andere punten is de realisatie minder dan verwacht en zijn extra inspanningen nodig. Voorbeeld hiervan is het aantal leraren dat zich registreert in het register. Zie voor verdere informatie over de resultaten en de oorzaken, de voortgangsrapportage van de Lerarenagenda, zoals die in oktober 2014 aan de Tweede Kamer is aangeboden.

Een overzicht is ook te vinden op Trends In Beeld. Voor de kwantitatieve ontwikkeling van vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt voor po, vo en mbo op de lange termijn is er de Arbeidsmarktbrief van oktober 2014. Andere indicatoren voor het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid worden beschreven in Trends in beeld.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 9.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 9 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010¹

2011¹

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

252.435

312.184

328.100

366.525

153.898

403.506

- 249.608

Uitgaven

265.898

273.113

257.651

343.509

339.016

403.506

- 64.490

Bekostiging

128.385

156.953

157.130

188.256

- 31.126

•

Hoofdbekostiging

0

0

0

6.434

• - 

  6.434

-

Beloning LeerKracht lumpsum po/vo/bve

6.434

• - 

  6.434

•

Prestatiebox

21.640

33.700

33.700

54.276

• - 

  20.576

-

Professionalisering po/vo/bve

21.640

33.700

33.700

54.276

• - 

  20.576

•

Aanvullende bekostiging

106.745

123.253

123.430

127.546

• - 

  4.116

-

Functiemix VO Randstadregio's

52.339

61.089

61.075

61.256

• - 

  181

-

Salarismix MBO Randstadregio's

34.888

40.906

41.001

41.067

• - 

  66

-

Tegemoetkoming kosten opleidingsscholen

14.030

15.760

16.120

20.000

• - 

  3.880

-

G.O.- en vakbondsfaciliteiten po

5.488

5.498

5.234

5.223

11

Subsidies

110.228

161.865

156.984

197.612

- 40.628

-

Lerarenbeurs/zij-instroom

74.980

85.810

81.474

107.800

• - 

  26.326

-

impuls lerarentekorten vo en wetenschap en techniek pabo

0

7.366

16.103

20.000

• - 

  3.897

-

Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen

0

15.510

17.942

20.500

• - 

  2.558

-

Verankering academische opleidingsschool

2.450

2.530

2.665

2.710

• - 

  45

-

InnovatieImpuls Onderwijs

4.885

4.883

2.726

3.000

• - 

  274

-

Arbeidsmarkt-/kennisactiviteiten po

2.230

2.230

2.230

2.230

0

-

Onderwijscoöperatie

2.900

2.900

2.900

2.935

• - 

  35

-

Open Universiteit (LOOK)

6.370

14.412

1.937

1.937

0

-

Promotiebeurs voor leraren

2.282

6.803

7.874

9.500

• - 

  1.626

-

Projecten professionalisering

1.269

1.079

959

4.825

• - 

  3.866

-

Projecten regionale arbeidsmarktproblematiek

571

5.356

7.335

6.000

1.335

-

Caribisch Nederland

2.097

2.097

2.097

2.097

0

-

Overige projecten

10.194

10.889

10.742

14.078

• - 

  3.336

Opdrachten

3.520

9.571

9.168

3.447

5.721

-

Onderzoek, ramingen en communicatie

3.520

9.571

9.168

3.447

5.721

Bijdrage aan agentschappen

3.077

3.072

7.585

7.173

7.770

6.244

1.526

-

Dienst Uitvoering Onderwijs

3.077

3.072

7.585

7.173

7.770

6.244

1.526

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

7.852

7.852

7.933

7.947

7.964

7.947

17

-

Stichting Vervangingsfonds Bedrijfsgezondheid

7.852

7.852

7.933

7.947

7.964

7.947

17

Ontvangsten

4.688

5.216

7.335

8.576

6.544

6.000

544

Noot ¹

Door de nieuwe indeling conform verantwoord begroten zijn de uitgaven op het niveau van bekostiging, subsidies en opdrachten voor de jaren 2010 en 2011 niet te reconstrueren.

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven van het arbeidsmarkt en personeelsbeleid is circa € 64,5 miljoen lager dan oorspronkelijk geraamd De realisatie van de ontvangsten is € 0,5 miljoen hoger dan geraamd. De verschillen worden bij de toelichting op de instrumenten verduidelijkt.

Verplichtingen:

De verplichtingen worden met € 249,6 miljoen verlaagd. Het verschil tussen de verplichtingen- en uitgavenmutaties (€ 185 miljoen) wordt veroorzaakt doordat:

• - 

  • • 

    in 2014 op artikel 9 voorziene verplichtingen met kasgevolgen 2015 inzake de diverse beloningsmaatregelen en professionaliseringsmiddelen (totaal € 142 miljoen) zijn overgeboekt naar de sectoren po (artikel 1), vo (artikel 3), mbo (artikel 4) en hbo (artikel 6). Op die artikelen worden in 2014 de verplichtingen voor hetzelfde bedrag verhoogd, zodat op totaal OCW-niveau sprake is van een neutrale mutatie;

• - 

  • • 

    in 2013 subsidieverplichtingen zijn aangegaan, met name voor de regeling versterking samenwerking lerarenopleidingen in scholen, waarvan in de oorspronkelijke begroting was geraamd dat deze verplichtingen (deels) in 2014 zouden worden aangegaan (€ 43,0 miljoen).

Hoofdbekostiging

Toelichting op de instrumenten

Beloning LeerKracht lumpsum

In 2014 is de volgende tranche van € 69 miljoen aan landelijke beloningsmaatregelen (inkorten carrièrelijnen en functiemix) aan de lumpsum van de instellingen voor po, vo, en mbo toegevoegd. Het totaal vanaf 2009 komt daarmee op € 614 miljoen dat is overgeboekt naar de onderwijssectoren (respectievelijk artikel 1 voor po, artikel 3 voor vo, artikel 4 voor mbo en artikel 6 voor ho).

Prestatiebox

Professionalisering po, vo en mbo

Voor de verdere verbetering van de professionele kwaliteit van leraren en schoolleiders in het po, vo en mbo worden van 2012 tot en met 2015 jaarlijks extra middelen ter beschikking gesteld. De middelen voor po (in 2014 € 70,1 miljoen) en vo (in 2014 € 42 miljoen) zijn naar de sectoren overgeboekt en opgenomen in de prestatieboxen van die sectoren. De middelen voor het mbo (in 2013 € 33,7 miljoen) zijn via een afzonderlijke subsidieregeling aan de sector ter beschikking gesteld. Het verschil met de begroting is € 20,6 miljoen: Ten behoeve van de professionalisering is € 3,6 miljoen overgeheveld naar het Ministerie van EZ, daarnaast betreft het een kasschuif (€ 17 miljoen) van 2014 naar 2015.

Aanvullende bekostiging

Tegemoetkoming kosten opleidingsscholen

Om de samenwerking tussen lerarenopleidingen en het afnemend veld te verbeteren zijn 55 opleidingsscholen (samenwerkingsverbanden van één of meer lerarenopleidingen met één of meer scholen voor po, vo en mbo) erkend. Zij hebben in 2014 € 16,1 miljoen aan subsidie ontvangen om gezamenlijk leraren op de werkplek op te leiden. Dit blijft € 3,9 miljoen achter bij de begrote bedragen omdat het aantal studenten (bepalend voor het niveau van de bekostiging) op de betreffende scholen nog niet het maximum heeft bereikt dat in de aanvullende bekostigingsregeling is opgenomen.

Subsidies

Lerarenbeurs/zij-instroom

De lerarenbeurs - voor zowel opleidingskosten als de vervangingskosten tijdens het studieverlof - wordt ingezet voor geaccrediteerde bachelor- en masteropleidingen ter verkrijging van hogere kwalificaties voor leraren in het po, vo, mbo en hbo. In 2014 is € 75 miljoen uitgekeerd aan beurzen voor circa 10.500 leraren (zowel initiële aanvragen als herhaal aanvragen). Omdat dit aantal achter blijft bij het aantal dat in het budget en de regeling is verwerkt, resteert een meevaller van € 25,2 miljoen, zie ook het beleidsverslag.

De zij-instroom voorziet in een subsidie voor de opleiding van onbevoegde zij-instromers in het vo en mbo. In 2014 is € 6,9 miljoen gerealiseerd, waarmee voor 345 personen een zij-instroomtraject is bekostigd (begroot was 400 personen met een bedrag van € 8 miljoen).

Impuls lerarentekorten vo en wetenschap en techniek pabo

Het betreft de inzet van maatregelen ten aanzien van de middelen van € 100 miljoen voor de periode 2013 tot en met 2016 uit het Regeerakkoord (zie voor nadere uitwerking Kamerstuk 27 923 nr. 151). Doordat de ontwikkeling van enkele beleidsinstrumenten en het brede overleg erover met het veld meer tijd heeft gevergd dan vooraf ingeschat, is een deel van de voor 2014 voorziene uitgaven tot een bedrag van € 1,9 miljoen niet besteed. Daarnaast hebben enkele bestedingen via de lumpsum ho plaatsgehad en zijn diverse ondersteunings- en uitvoeringactiviteiten voor dit onderdeel conform Verantwoord Begroten bij het instrument opdrachten en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) ondergebracht, waardoor de realisatie hier € 2 miljoen lager is dan begroot.

Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen

Het betreft een impulssubsidie 2013-2016 om de samenwerking te versterken tussen lerarenopleidingen en scholen in het po, vo en mbo. Doordat het aantal aanvragen c.q. aangevraagde bedragen lager was dan geraamd in de regeling is uiteindelijk een bedrag van € 18 miljoen toegekend.

Open Universiteit (LOOK)

Doel is het versterken van de beroepsgroep leraren en daarmee de kwaliteit van het onderwijs als geheel, van wetenschap tot dagelijkse praktijk. In het kader van de subsidietaakstelling uit het regeerakkoord is de subsidie aan LOOK voor 2014 met € 2 miljoen gekort.

Promotiebeurs voor leraren

Leraren in het po, vo, mbo en ho worden in staat gesteld om onderzoek te verrichten dat uitmondt in een proefschrift. Tot en met 2014 zijn 167 beurzen toegekend. Vanwege een herschikking van middelen over de jaren is in 2014 € 1,6 miljoen minder gerealiseerd dan oorspronkelijk was begroot.

Projecten professionalisering

Ten behoeve van de begeleiding/ondersteuning van de instellingen voor po, vo en mbo bij de professionalisering van hun onderwijspersoneel en de borging ervan worden aan School aan Zet en MBO Diensten subsidies verstrekt voor de periode 2012-2015. Ook voor het Leraren- en schoolleidersregister worden middelen beschikbaar gesteld. Door het onderbrengen van de ontwikkel- en beheerkosten van de registers bij het instrument opdrachten is de realisatie op deze post € 3,9 miljoen lager dan begroot.

Projecten regionale arbeidsmarktproblematiek

Via een vraaggestuurde aanpak wordt ondersteuning geboden aan regio’s, die acute knelpunten ervaren of verwachten op de onderwijsarbeidsmarkt. Een raming maakt inzichtelijk hoe deze markt zich regionaal ontwikkelt en welke knelpunten zich voordoen. Op basis hiervan stellen de betrokken besturen in de regio een plan van aanpak op met gerichte en concrete oplossingen voor de korte termijn. Vanwege een herschikking van middelen over de jaren is in 2014 € 1,3 miljoen meer gerealiseerd dan oorspronkelijk was begroot.

Overige projecten

Door een bundeling/herschikking van de subsidies binnen artikel 9 en het onderbrengen diverse ondersteunings- en uitvoeringactiviteiten bij het instrument opdrachten en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de realisatie op dit onderdeel € 3,3 miljoen lager dan begroot.

Opdrachten

Onderzoek, ramingen en communicatie

Ter ondersteuning, monitoring en evaluatie van het beleid wordt expertise op het terrein van communicatie, onderzoek en het maken van ramingen aangewend.

De direct aan subsidies te relateren opdrachten inzake de ontwikkeling/beheer van de registers en de beleidsmatige ondersteuning van diverse subsidieprojecten waren begroot onder het instrument subsidies en zijn conform Verantwoord Begroten gerealiseerd onder het instrument opdrachten. Zo is in het najaar van 2014 een grote conferentie georganiseerd naar aanleiding van het in juni 2014 te verschijnen eindrapport TALIS 2013. De realisatie onder de opdrachten is daardoor € 5,7 miljoen hoger dan begroot.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Vanwege aanvullende ondersteuning door DUO op diverse subsidieaanvraagregelingen is de realisatie € 1,5 miljoen hoger dan begroot.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Stichting Vervangingsfonds/Bedrijfsgezondheid

Via deze subsidie investeert OCW in het arbeidsomstandighedenbeleid, (ziekte) verzuimbeleid en re-integratiebeleid (AVR-taken) in de sector po. Voor de overige sectoren loopt dit via de lumpsumbekostiging.

Ontvangsten

Hierop is € 6,1 miljoen geboekt doordat leraren die hun opleiding niet of niet voldoende hebben afgerond hun in voorgaande jaren ontvangen lerarenbeurs hebben terugbetaald. Het resterende bedrag van € 0,4 miljoen is binnengekomen door het afrekenen van in voorgaande jaren verstrekte (project-) subsidies.

Artikel

11: STUDIEFINANCIERING

Artikel

Algemene doelstelling

Het stelsel van studiefinanciering biedt studenten in het hoger onderwijs en deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (vanaf 18 jaar) de financiële mogelijkheden om in Nederland en daarbuiten onderwijs te kunnen volgen.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de doeltreffende en doelmatige werking van het stelsel van studiefinanciering, zoals geregeld in de Wet studiefinanciering 2000.

Financieren: De Minister financiert het stelsel waarbij de financiële toegankelijkheid is gewaarborgd: er zijn geen onoverkomelijke financiële belemmeringen om te gaan studeren. Tegelijkertijd wordt recht gedaan aan het principe dat studeren ook een investering door de student zelf is. Tevens wordt recht gedaan aan de bijdrage die ouders daaraan kunnen leveren.

Indicatoren en kengetallen

Voor indicatoren over studiefinanciering wordt verwezen naar de publicatie Trends in Beeld.

Beleidsconclusies

Zie ook het beleidsverslag 2014.

Op het gebied van de genoemde elementen uit het Regeerakkoord is er in mei 2014 een akkoord bereikt met de fracties van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks voor een nieuw, integraal voorstel voor een sociaal leenstelsel in bachelor- en masterfase per 1 september 2015. Het wetsvoorstel studievoorschot dat deze stelselwijziging regelt is in september 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden, in november 2014 aan de Eerste Kamer en in januari 2015 aangenomen. Kern van de wet (inwerkingtreding 1 september 2015) is dat de basisbeurs verdwijnt en plaats maakt voor een sociale leenvoorziening die de overheid ter beschikking stelt: het studievoorschot. De terugbetaaltermijn wordt verlengd naar 35 jaar. Oud-studenten die het wettelijk minimumloon verdienen of minder, hoeven niet terug te betalen en oud-studenten betalen nooit meer dan 4% van hun meer-inkomen boven het wettelijk minimumloon. De aanvullende beurs blijft bestaan en wordt verhoogd om zo de toegankelijkheid van het hoger onderwijs te waarborgen voor in het bijzonder de lagere inkomensgroepen. De studentenreisvoorziening blijft in zijn huidige vorm behouden. In de wet is geregeld dat ook minderjarige deelnemers aan het mbo recht krijgen op de OV-kaart (per 1 januari 2017). Daarnaast is de taskforce «Beter benutten Onderwijs en Openbaar Vervoer» opgericht waarin de OV-bedrijven en de overheid de handen ineen slaan om, in samenwerking met de onderwijsinstellingen en studenten, onderwijstijden en reizen van studenten meer over de dag te spreiden waardoor huisvesting van instellingen beter wordt benut en de spits in het openbaar vervoer wordt afgevlakt. De middelen die hierdoor vrijkomen zullen worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het hoger onderwijs en aan hoger onderwijs gerelateerd onderzoek.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 11.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 11 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

3.790.873

4.131.887

3.807.055

4.150.351

4.846.345

4.256.376

589.969

Uitgaven

3.790.873

4.131.887

3.807.055

4.150.351

4.846.345

4.256.376

589.969

Inkomensoverdracht

2.404.319

2.688.924

2.270.346

2.446.647

3.011.892

2.544.550

467.342

•

Basisbeurs

1.198.484

1.041.952

1.176.404

1.226.945

1.363.422

1.251.781

111.641

-

Gift (R)

808.120

873.052

915.853

1.001.245

989.938

1.068.758

• - 

  78.820

-

Prestatiebeurs (NR)

390.364

168.900

260.551

225.700

373.484

183.023

190.461

•

Aanvullende beurs

629.379

583.500

612.222

616.913

683.797

649.636

34.161

-

Gift (R)

523.731

489.800

499.865

528.140

537.091

552.321

• - 

  15.230

-

Prestatiebeurs (NR)

105.648

93.700

112.357

88.774

146.706

97.315

49.391

•

Reisvoorziening

450.811

803.237

292.937

450.303

819.053

529.173

289.880

-

Bijdrage aan vervoersbedrijven (R)

672.346

996.331

539.319

681.165

1.124.222

749.054

375.168

-

Gift (R)

425.909

463.234

497.253

541.148

521.861

569.207

• - 

  47.346

-

Prestatiebeurs (R)

• - 

  647.443

• - 

  656.328

• - 

  743.635

• - 

  772.010

• - 

  827.030

• - 

  789.088

• - 

  37.942

•

Overige uitgaven

125.645

260.235

188.783

152.485

145.620

113.961

31.659

-

Overige uitgaven relevant (R)

77.392

70.448

98.457

103.700

172.650

112.446

60.204

-

Overige uitgaven niet-relevant (NR)

48.253

189.787

90.326

48.785

• - 

  27.030

1.515

• - 

  28.545

Leningen

1.294.051

1.354.449

1.423.416

1.576.661

1.713.785

1.614.861

98.924

-

Rentedragende lening (NR)

1.207.497

1.252.579

1.300.675

1.434.492

1.551.003

1.435.020

115.983

-

Collegegeldkrediet (NR)

86.554

101.870

122.741

142.169

162.782

179.841

• - 

  17.059

0

Bijdrage aan agentschappen

92.503

88.514

113.293

127.043

120.668

96.965

23.703

-

Dienst Uitvoering Onderwijs (R)

92.503

88.514

113.293

127.043

120.668

96.965

23.703

Ontvangsten

629.024

662.979

694.980

737.384

751.400

766.271

- 14.871

-

Ontvangen rente en relevante hoofdsom (R)

223.869

240.832

234.426

213.912

186.151

265.030

• - 

  78.879

-

Kortlopende vorderingen (R)

67.593

61.536

76.206

105.077

96.423

57.050

39.373

-

Terugontvangen hoofdsom (NR)

337.562

360.611

384.348

418.395

468.826

444.191

24.635

Tabel 11.2 Indeling Budgettaire gevolgen van beleid naar Relevant en Niet-relevant (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Totaal programma-uitgaven

3.790.873

4.131.887

3.807.055

4.150.351

4.846.345

4.256.376

589.969

Waarvan relevant

(R)

1.952.557

2.325.051

1.920.405

2.210.431

2.639.400

2.359.663

279.737

Waarvan niet-relevant (NR)

1.838.316

1.806.836

1.886.650

1.939.920

2.206.945

1.896.713

310.232

Totaal ontvangsten

629.024

662.979

694.980

737.384

751.400

766.271

- 14.871

Waarvan relevant (R)

291.462

302.368

310.632

318.989

282.574

322.080

• - 

  39.506

Waarvan niet-relevant (NR)

337.562

360.611

384.348

418.395

468.826

444.191

24.635

Toelichting:

Zowel voor de uitgaven als de ontvangsten wordt een onderscheid gemaakt tussen relevant en niet-relevant. Relevant betekent: relevant voor het EMU-saldo en daarmee relevant voor het uitgavenkader. De relevante uitgaven worden hoofdzakelijk gevormd door studiefinanciering die meteen als gift wordt toegekend en uitgekeerde prestatiebeurs die wordt omgezet in een gift (na behalen diploma binnen tien jaar). Onder de niet-relevante uitgaven vallen vooral de prestatiebeurs (zolang die nog niet is omgezet in een gift) en de rentedragende leningen. Deze uitgaven zijn niet-relevant voor het uitgavenkader, maar worden wel meegerekend in de EMU-schuld.

De relevante ontvangsten worden vooral gevormd door de ontvangen rente op leningen. De niet-relevante ontvangsten betreffen hoofdzakelijk aflossingen op de hoofdsom van de rentedragende leningen.

Het verschil tussen de oorspronkelijk begroting en de uitgavenrealisatie in 2014 is € 590,0 miljoen, waarvan € 279,8 miljoen relevant en € 310,2 miljoen niet-relevant.

Het verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de ontvangstenrealisatie in 2014 is - € 14,9 miljoen, waarvan - € 39,5 miljoen relevant en € 24,6 miljoen niet-relevant. De verschillen tussen de begrotingsramingen en realisaties 2014 worden hierna bij de instrumenten toegelicht.

Toelichting op de instrumenten

Inkomensoverdracht

Basisbeurs

Een basisbeurs is een algemene voorziening die er toe bijdraagt dat studenten in het hoger onderwijs en deelnemers van 18 jaar en ouder in de beroepsopleidende leerweg financieel in staat worden gesteld om onderwijs te volgen in Nederland en daarbuiten.

Tabel 11.3 Totaal aantal studerenden met studiefinanciering

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Studerenden met een basisbeurs

606.390

625.730

629.184

645.065

665.088

647.500

17.588

bol

219.110

220.271

223.172

229.484

237.993

236.700

1.293

hbo

260.442

266.876

271.003

277.294

283.878

276.000

7.878

wo

126.838

138.583

135.009

138.287

143.217

134.800

8.417

Alleen (nul)lening

97.841

99.020

101.745

104.322

109.981

103.700

6.281

bol

1.752

2.146

4.632

5.409

6.235

4.900

1.335

hbo

42.647

43.151

44.706

48.277

52.994

45.500

7.494

wo

53.442

53.723

52.407

50.636

50.752

53.300

• - 

  2.548

Totaal

704.231

724.750

730.929

749.387

775.069

751.200

23.869

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Het aantal studerenden met een vorm van studiefinanciering is in 2014 totaal 23.869 hoger dan geraamd. Bij de studerenden met een basisbeurs ligt dit aantal 17.588 hoger dan verwacht. Bij alle drie onderwijssoorten zijn de gerealiseerde aantallen hoger dan geraamd. De aantallen prestatiebeurs bol binnen die realisatie zijn nagenoeg gelijk aan de raming.

Het aantal studerenden zonder beurs maar met een rentedragende lening en/of de reisvoorziening is per saldo 6.281 hoger dan geraamd. Bij het wo hebben 2.548 minder studenten gebruik gemaakt van deze mogelijkheden, maar bij de bol en het hbo samen ligt dit aantal totaal 8.829 hoger.

Tabel 11.4 Uitgaven basisbeurs gift (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

bol direct gift (bol 1/2 en 3/4 met diploma)

119,4

112,5

107,0

110,6

115,6

124,0

• - 

  8,4

bol omzettingen prestatiebeurs in gift

138,6

159,2

173,8

187,2

201,3

202,5

• - 

  1,2

ho direct gift (ho met diploma)

3,5

3,5

4,9

2,9

2,7

5,1

• - 

  2,4

ho omzettingen prestatiebeurs in gift

546,6

597,8

630,1

700,5

670,3

737,2

• - 

  66,9

Totaal

808,1

873,1

915,9

1.001,2

989,9

1.068,8

- 78,9

Bron: realisatiegegevens DUO

Tabel 11.5 Uitgaven basisbeurs prestatiebeurs (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

bol toekenningen

219,1

222,0

222,5

234,2

251,8

237,7

14,1

bol omzettingen

• - 

  137,9

• - 

  158,5

• - 

  173,0

• - 

  187,2

• - 

  200,1

• - 

  202,5

2,4

ho toekenningen

853,1

873,0

884,5

925,6

977,9

934,3

43,6

ho omzettingen

• - 

  543,9

• - 

  767,7

• - 

  673,5

• - 

  746,9

• - 

  656,1

• - 

  786,4

130,3

Totaal

390,4

168,9

260,6

225,7

373,5

183,0

190,5

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

In de bol is in 2014 per saldo € 5,7 miljoen (- € 8,4 miljoen en + € 14,1 miljoen) meer aan basisbeurs uitbetaald dan geraamd. De - € 8,4 miljoen in tabel 11.4 is het saldo van € 11,8 miljoen minder betalingen in de bol direct gift (niveau 1/2) en € 3,4 miljoen meer betalingen basisbeurs direct gift in de bol niveau 3/4. Er is € 14,1 miljoen meer aan basisbeurs als prestatiebeurs in de bol toegekend dan geraamd.

In 2014 is per saldo € 1,2 miljoen minder basisbeurs prestatiebeurs bol in gift of definitieve lening omgezet dan geraamd.

In het ho is ten opzichte van de raming € 66,9 miljoen minder basisbeurs omgezet in gift, voornamelijk bij het hbo.

De toekenningen als gift van basisbeurzen aan ho-studenten die al een diploma hebben zijn € 2,4 miljoen lager dan geraamd. De toekenningen van basisbeurs als prestatiebeurs aan ho-studenten waren € 43,6 miljoen hoger dan geraamd. Er waren ook meer ho-studerenden dan geraamd met een basisbeurs (tabel 11.3).

In 2014 is DUO een andere boekingsmethode gaan hanteren bij het registreren van omzettingen van prestatiebeurs naar gift en rentedragende leningen. Deze andere boekingsmethode resulteert op deze post, namelijk de omzettingen prestatiebeurs ho, in hogere niet-relevante uitgaven van € 130,3 miljoen. Deze gewijzigde boekingsmethode was nog niet verwerkt in de begrotingsraming 2014. Dit boekhoudkundige effect treedt ook elders op, zie de tabellen 11.8 en 11.11.

Aanvullende beurs

In de studiefinanciering wordt recht gedaan aan de bijdrage die ouders kunnen leveren aan de investering in hun kinderen. Daarom wordt rekening gehouden met een zogenoemde veronderstelde ouderlijke bijdrage. In het geval dat ouders onvoldoende inkomen hebben om die bijdrage te leveren, hebben studerenden een extra financiële belemmering te overwinnen. Om deze belemmering weg te nemen wordt aan hen een aanvullende beurs verstrekt die afhankelijk is van het ouderlijk inkomen.

Tabel 11.6 Totaal aantal studerenden met aanvullende beurs

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

bol

103.455

102.301

103.469

106.760

112.519

109.400

3.119

hbo

82.102

81.252

81.821

82.873

85.600

83.300

2.300

wo

25.997

25.785

26.133

26.765

28.077

26.300

1.777

Totaal

211.554

209.338

211.423

216.398

226.196

219.000

7.196

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Het aantal verstrekte aanvullende beurzen is in 2014, enigszins in lijn met de gerealiseerde aantallen bij de basisbeurs (tabel 11.3), wat hoger uitgekomen dan geraamd.

Tabel 11.7 Uitgaven aanvullende beurs gift (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

bol direct gift (bol 1/2 en 3/4 met diploma

121,6

113,6

117,0

219,1

232,4

229,8

2,6

bol omzettingen prestatiebeurs in gift

188,0

198,7

209,2

121,2

130,9

126,1

4,8

ho direct gift (ho met diploma)

77,6

36,8

35,0

34,7

36,5

36,3

0,2

ho omzettingen prestatiebeurs in gift

136,6

140,7

138,6

153,1

137,3

160,1

• - 

  22,8

Totaal

523,8

489,8

499,9

528,1

537,1

552,3

- 15,2

Bron: realisatiegegevens DUO

Tabel 11.8 Uitgaven aanvullende beurs prestatiebeurs (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

bol toekenningen

140,6

137,7

145,5

146,7

158,2

154,0

4,2

bol omzettingen

• - 

  87,4

• - 

  103,2

• - 

  110,9

• - 

  121,2

• - 

  128,2

• - 

  126,1

• - 

  2,1

ho toekenningen

188,7

217,4

233,1

234,3

250,3

250,4

• - 

  0,1

ho omzettingen

• - 

  136,2

• - 

  158,2

• - 

  155,3

• - 

  171,0

• - 

  133,6

• - 

  181,0

47,4

Totaal

105,6

93,7

112,4

88,8

146,7

97,3

49,4

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Aan toekenningen van aanvullende beurzen in de bol is in 2014 per saldo € 6,8 miljoen meer toegekend. Dit betreft voor € 2,6 miljoen direct gift, wat weer verdeeld is in € 10,1 miljoen minder bij de bol niveau 1/2 en € 12,7 miljoen meer bij bol niveau 3/4. Daarnaast is € 4,2 miljoen meer toegekend aan prestatiebeurs aanvullende beurs bol dan begroot.

Bij de omzettingen van prestatiebeurs bol naar gift zijn hier geringe afwijkingen ten opzichte van de raming.

De toekenningen als gift van aanvullende beurzen aan ho-studenten die al een diploma hebben zijn iets hoger (€ 0,2 miljoen) dan geraamd. Bij de toekenningen aanvullende beurs als prestatiebeurs in het ho is er ten opzichte van de raming nagenoeg helemaal geen verschil. Bij de uitgaven omzettingen van aanvullende beurzen in gift bij het ho is het verschil - € 22,8 miljoen. Door de gewijzigde boekingssystematiek door DUO in 2014 ontstaat een verschil bij de niet-relevante ho-omzettingen van € 47,4 miljoen (zie hiervoor ook de toelichting bij tabel 11.5).

Reisvoorziening

Als onderdeel van het stelsel van studiefinanciering, draagt een reisvoorziening bij aan de toegankelijkheid van het onderwijs. Meer in het bijzonder is het doel van de reisvoorziening om studenten te faciliteren in het reizen van huis naar de onderwijsinstelling en van huis naar de stageplaatsen.

Tabel 11.9 Aantal studenten met een reisvoorziening

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Aantal gebruikers van het reisrecht

618.274

644.700

656.510

642.618

657.972

639.800

18.172

bol

186.234

192.548

194.599

204.514

210.984

210.200

784

ho

432.040

452.152

461.911

438.104

446.988

429.600

17.388

Aantal RBS

17.671

17.828

18.964

17.688

19.345

19.400

- 55

bol

2.595

2.418

2.609

2.553

2.809

2.800

9

ho

15.076

15.410

16.355

15.135

16.536

16.600

• - 

  64

Totaal

635.945

662.528

675.474

660.306

677.317

659.200

18.117

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Het aantal studenten dat gebruik maakt van de reisvoorziening is in 2014 per saldo 18.117 hoger dan geraamd. In de bol zijn ten opzichte van de raming 784 meer OV-kaarthouders, in het ho is het aantal OV-kaarthouders ten opzichte van de raming 17.388 hoger. De hogere aantallen gebruikers van de OV-kaart zijn in lijn met de hogere uitkomst van het aantal studerenden, zie ook tabel 11.3.

Het aantal studenten met een financiële vergoeding voor studeren in het buitenland is in 2014 bij het ho iets lager dan geraamd.

Tabel 11.10 Uitgaven reisvoorziening (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Betaling aan vervoersbedrijven

672,3

996,3

539,3

681,2

1.124,2

724,9

399,3

bol prestatiebeurs

• - 

  170,0

• - 

  174,3

• - 

  200,4

• - 

  222,7

• - 

  242,2

• - 

  233,8

• - 

  8,4

bol omzettingen

106,3

118,0

129,7

145,0

159,4

160,8

• - 

  1,4

ho prestatiebeurs

• - 

  477,5

• - 

  482,0

• - 

  543,3

• - 

  549,3

• - 

  584,8

• - 

  555,2

• - 

  29,6

ho omzettingen

300,1

325,7

343,9

370,3

335,6

381,9

• - 

  46,3

RBS en overig

19,5

19,5

23,7

25,9

26,9

26,4

0,5

Totaal

450,8

803,2

292,9

450,3

819,1

505,0

314,1

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

De realisatie 2014 van de uitgaven reisvoorziening is per saldo € 314,1 miljoen hoger dan geraamd.

Bij de betaling aan vervoersbedrijven is het verschil tussen begroting en realisatie 2014 per saldo € 399,3 miljoen. Dit wordt voor het grootste deel veroorzaakt een kasschuif van 2015 naar 2014. In december 2014 is € 450,0 miljoen van de voorlopige vergoeding 2015 aan de OV-bedrijven vooruit betaald, waarmee een bijdrage is geleverd aan de optimalisatie van het kasritme van de Staat.

Daarnaast is de vergoeding aan de OV-bedrijven in 2014 lager uitgevallen dan geraamd, als gevolg van een herijking van het aantal gereisde kilometers.

De reisvoorziening is voor de meeste studerenden onderdeel van de prestatiebeurs. Er is € 38,0 miljoen minder reisvoorziening als prestatiebeurs toegekend (bol - € 8,4 miljoen, ho - € 29,6 miljoen).

De omzettingen naar gift in 2014 zijn € 47,7 miljoen lager dan de raming voor 2014 (bol - € 1,4 miljoen, ho - € 46,3 miljoen).

Het verschil van € 0,5 miljoen bij de reisvergoeding aan studerenden in het buitenland in relatie tot lagere aantallen dan geraamd, houdt verband met hogere gemiddeld gerealiseerde maandvergoedingen.

Overige uitgaven

De overige uitgaven omvatten voornamelijk technische boekingen, waaronder achterstallige rechten, omzettingen van prestatiebeurzen in gift of naar rentedragende lening en overige technische correcties tussen relevante- en niet-relevante uitgaven. Daarnaast komen ten laste van dit artikelonderdeel ook uitgaven gedaan aan EG-studerenden, voorschotten en handbetalingen. Het totale verschil tussen raming en realisatie 2014 op dit onderdeel bedraagt € 31,7 miljoen.

Leningen

De leenmogelijkheden in de studiefinanciering stellen studerenden in staat om hun eigen bijdrage tegen relatief gunstige voorwaarden via de rijksoverheid te financieren.

Naast een rentedragende lening voor levensonderhoud kunnen studenten in het hoger onderwijs gebruik maken van het collegegeldkrediet.

Tabel 11.11 Niet-relevante uitgaven leenfaciliteit (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

rentedragende lening

1.131,5

1.169,1

1.212,8

1.343,5

1.567,1

1.339,2

227,9

omzettingen prestatiebeurs naar rentedragende lening

76,0

83,4

87,9

91,0

• - 

  16,1

95,8

• - 

  111,9

collegegeldkrediet

86,6

101,9

122,7

142,2

162,8

179,8

• - 

  17,0

Totaal

1.294,1

1.354,4

1.423,4

1.576,7

1.713,8

1.614,9

98,9

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Per saldo is er in 2014 € 98,9 miljoen meer door studenten geleend dan geraamd. De uitgaven aan de reguliere studielening zijn in 2014 € 227,9 miljoen hoger dan geraamd. Dit komt doordat in de raming 2014 is uitgegaan van een lager gemiddeld geleend bedrag; door een stijging van het aantal studerenden dat leent; door meer omzettingen van achterstallige lagere rechten in langlopende vorderingen en door overige technische bijstellingen op dit artikelonderdeel.

De omzettingen van prestatiebeurzen in een rentedragende lening zijn in 2014 € 111,9 miljoen minder dan geraamd. Dit houdt verband met de gewijzigde boekingssystematiek door DUO in 2014 (zie hiervoor ook de toelichting bij tabel 11.5).

Er is in 2014 € 17,0 miljoen minder aan collegegeldkrediet verstrekt dan geraamd.

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Het verschil tussen raming en realisatie 2014 bedraagt € 23,7 miljoen. Dit wordt hoofdzakelijkveroorzaakt door een bijstelling (bij voorjaarsnota 2014) van het Programma Vernieuwing Studiefinanciering (PVS) met € 20,3 miljoen als gevolg van de actualisering van de business case. Met de nieuwe systemen kan de uitvoering efficiënter worden, de dienstverlening aan studenten eigentijds (digitaal) en kunnen maatregelen binnen de studiefinanciering beter worden geaccommodeerd. Daarnaast is er een structurele interne overboeking binnen het beleidsartikel studiefinanciering van € 2,9 miljoen in verband met een gewijzigde afrekensystematiek van de uitvoeringskosten in relatie tot onterecht kaartbezit bij de reisvoorziening. Ten derde is er een bijstelling van het DUO-budget met € 2,9 miljoen voor onder meer het leerlingenvolume en de uitvoeringskosten op het gebied van het tegengaan van misbruik uitwonendenbeurs en de aanpak van fraudebestrijding in de studiefinanciering. Als gevolg van een herziening van het kasritme bij PVS is een bedrag van € 3,0 miljoen dat in 2014 niet tot besteding is gekomen naar 2015 overgeboekt. Een bijstelling van € 0,5 miljoen staat verder in verband met de toename van het aantal uren als gevolg van ontwikkelingen in de projecten portfolio bij DUO.

Ontvangsten

Het terugbetalingssysteem van leningen is naar draagkracht. Wie gelet op zijn of haar inkomen niet kan terugbetalen, hoeft niet terug te betalen. Voor wie bewust leent, is de studielening hiermee een veilig instrument voor de financiering van onderwijs.

Tabel 11.12 Terugbetaling studieleningen (langlopende vorderingen) (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Hoofdsom (NR)

337,6

360,6

384,3

418,4

468,8

444,2

24,6

relevante rentedragende lening

12,3

8,5

5,5

3,7

2,4

3,2

• - 

  0,8

rente-ontvangsten

206,4

227,5

223,8

204,9

177,7

257,2

• - 

  79,5

renteloos voorschot

5,1

4,9

5,1

5,3

6,1

4,6

1,5

Totaal

561,4

601,4

618,8

632,3

655,0

709,2

- 54,2

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

In vergelijking met de raming terugbetaling studieleningen is er in 2014 per saldo € 54,2 miljoen minder terugbetaald. Dit saldo wordt voornamelijk gevormd door € 24,6 miljoen meer niet-relevante ontvangsten hoofdsom studielening en € 79,5 miljoen minder relevante rente-ontvangsten als gevolg van een lagere rente dan waarmee in de raming rekening werd gehouden.

Tabel 11.13 Bedrag aan uitstaande leningen (bedragen x € 1 miljoen)

2010

2011

2012

2013

2014

renteloze voorschotten t/m 1986

30,2

28,2

27,5

27,3

28,8

rentedragende leningen verstrekt voor 1992

44,4

33,1

25,7

21,2

15,5

rentedragende leningen verstrekt na 1992

9.703,4

10.645,4

11.598,0

12.637,1

13.759,0

collegegeldkrediet

208,2

296,7

397,7

488,1

583,3

Totaal

9.986,2

11.003,4

12.048,9

13.173,7

14.386,6

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Tabel 11.13 geeft de vorderingstanden aan het einde van het jaar. Het betreft de vorderingen op oud-studenten en op actieve studenten, exclusief de prestatiebeursleningen.

Tabel 11.14 Ontvangsten op kortlopende vorderingen (bedragen x € 1 miljoen)

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

achterstallig lager recht (ALR)

47,6

45,2

48,1

48,7

50,8

47,0

3,8

reisvoorziening

19,6

16,1

16,9

46,7

35,1

1,5

33,6

overig

0,4

0,2

11,2

9,7

10,5

8,6

1,9

Totaal

67,6

61,5

76,2

105,1

96,4

57,1

39,3

Bron: realisatiegegevens DUO

Toelichting:

Het verschil tussen realisatie en raming 2014 bij de ontvangsten op kortlopende vorderingen bedraagt totaal € 39,3 miljoen. Dit betreft voor het grootste deel (€ 33,6 miljoen) meer-ontvangsten reisvoorziening (opbrengsten incasso OV-kaart). OCW int deze vorderingen nu zelf, waar voorheen DUO deze ontvangsten verrekende met de vervoersbedrijven. In de begroting 2014 was daar nog geen rekening mee gehouden. Daarnaast is er een verschil van € 3,8 miljoen bij de ontvangsten uit achterstallige lagere rechten en € 1,9 miljoen meer overige ontvangsten.

Artikel

12: TEGEMOETKOMING ONDERWIJSBIJDRAGE EN SCHOOLKOSTEN

Artikel

Algemene doelstelling

De tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten zorgt ervoor dat (ouders van) leerlingen in het voortgezet onderwijs, deelnemers in de beroepsopleidende leerweg en studenten aan een lerarenopleiding de financiële mogelijkheden hebben om onderwijs te volgen.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van het onderwijs in Nederland.

Financieren: De Minister financiert het stelsel waarbij de financiële toegankelijkheid is gewaarborgd. Ouders zijn ervoor verantwoordelijk dat hun minderjarige kind onderwijs volgt. De overheid financiert een tegemoetkoming indien ouders, gezien hun inkomen, niet draagkrachtig genoeg zijn om de kosten van hun schoolgaande minderjarige kinderen (middelbaar beroepsonderwijs) alleen te dragen. Hiermee borgt de overheid de toegankelijkheid van het onderwijs. Vanaf 18 jaar ligt de verantwoordelijkheid voor het volgen van onderwijs primair bij de leerling (voortgezet onderwijs) of student (lerarenopleiding) zelf. Hij/zij kan dan zelf in aanmerking komen voor een tegemoetkoming bestaande uit een maandelijkse basistoelage en een eventuele bijdrage in de schoolkosten.

Indicatoren en kengetallen

Voor indicatoren over onderwijsbijdrage en schoolkosten wordt verwezen naar de publicatie Trends in Beeld.

Beleidsconclusies

In het Regeerakkoord is besloten de WTOS 17- budgettair neutraal onder te brengen in het kindgebonden budget voor ouders van kinderen van 16-17 jaar. Vanaf 2016 is deze regeling onderdeel van de kindregelingen van het Ministerie van SZW.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 12.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 12 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

119.358

111.158

107.389

105.925

102.472

115.064

- 12.592

Uitgaven

119.358

111.158

107.389

105.925

102.472

115.064

- 12.592

Inkomensoverdracht

100.410

97.029

93.324

88.242

85.476

97.372

- 11.896

•

TS 17-

24.681

23.142

20.866

16.476

15.888

23.378

• - 

  7.490

-

Minderjarige deelnemers bol (R)

24.681

23.142

20.866

16.476

15.888

23.378

• - 

  7.490

•

TS 18+

9.143

6.752

6.248

6.063

5.900

6.248

• - 

  348

-

Tegemoetkoming lerarenopleiding (tlo) (R)

7.515

6.097

4.833

4.575

3.955

4.833

• - 

  878

-

Deeltijd vo (R)

1.628

655

1.415

1.488

1.945

1.415

530

•

VO 18+

66.586

67.134

66.210

65.703

63.688

67.746

• - 

  4.058

-

Volwassenenonderwijs (vavo) (R)

8.576

6.480

6.729

5.983

5.882

5.382

500

-

Meerderjarige scholieren vo (R)

53.845

54.989

52.947

53.058

51.245

56.426

• - 

  5.181

-

Meerderjarige scholieren vso (R)

2.614

3.807

5.224

5.408

5.613

4.628

985

-

STOEB/ALR (NR)

1.552

1.859

1.310

1.253

948

1.310

• - 

  362

Bijdrage aan agentschappen

18.948

14.129

14.065

17.683

16.996

17.692

- 696

-

Dienst Uitvoering Onderwijs (R)

18.948

14.129

14.065

17.683

16.996

17.692

• - 

  696

Ontvangsten

14.188

16.273

4.644

4.709

3.645

4.701

- 1.056

-

TS 17- (R)

2.158

2.539

1.110

941

693

1.244

• - 

  551

-

TS 18+ (R)

1.041

935

574

703

96

574

• - 

  478

-

VO 18 + (R)

10.989

12.799

2.960

3.065

2.856

2.883

• - 

  27

Inkomensoverdrachten

Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

De uitgaven bij elk van de drie WTOS-regelingen zijn in 2014 lager dan begroot, met name de uitgaven aan minderjarige deelnemers in de bol (TS 17- regeling). In 2014 werd minder dan geraamd gebruik gemaakt van deze regeling (zie ook tabel 12.2) met als gevolg lagere dan geraamde uitgaven (- € 7,5 miljoen). Ook de VO18+ -regeling geeft een lagere uitkomst dan begroot (- € 4,1 miljoen). Dit komt voornamelijk door minder uitgaven dan begroot bij de meerderjarige scholieren in het voortgezet onderwijs.

Tabel 12.2 Aantal gebruikers per regeling

Realisatie

Vastge-stelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Aantal gebruikers TS 17-

35.858

42.294

36.032

27.721

26.800

39.600

• - 

  12.800

Aantal gebruikers TS 18+

8.459

6.585

6.331

6.037

6.676

6.300

376

Aantal gebruikers VO 18+

34.337

35.943

35.758

35.596

34.328

34.900

• - 

  572

Bron: realisatiegegevens DUO

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Ontvangsten:

De ontvangsten hebben betrekking op terugbetalingen van teveel of onterecht verstrekte WTOS-uitkeringen. Het totale verschil tussen raming en realisatie 2014 is - € 1,1 miljoen, voornamelijk bij de onderdelen TS17- en VO 18+.

Artikel

13: LESGELD

Artikel

Algemene doelstelling

Het genereren van inkomsten voor de financiering van het onderwijs.

Rol en verantwoordelijkheid

Financieren: De Minister financiert een groot deel van de kosten voor het volgen van kwalitatief goed onderwijs, omdat de maatschappij baat heeft bij geschoolde burgers. Het individu heeft echter ook profijt van scholing en betaalt daarom lesgeld.

Indicatoren en kengetallen

Voor indicatoren over lesgeld wordt verwezen naar de publicatie Trends in Beeld.

Beleidsconclusies

Op dit artikel hebben zich qua uitvoering en resultaten in 2014 geen bijzonderheden voorgedaan.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 13.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 13 (bedragen x € 1.000)

Realisatie

Oorspronkelijk vastgestelde begroting

Verschil

2010

2011

2012

2013

2014

2014

2014

Verplichtingen

7.204

5.708

5.670

7.005

7.116