Europa, een waardengemeenschap onder druk - Hoofdinhoud

In de meeste Nederlandse huiskamers hingen zaterdag geen slingers of ballonnen, toch was er reden voor een feestje. Jaarlijks wordt op 9 mei de ‘Dag van Europa’ gevierd. Op die dag, precies 65 jaar geleden, legde de Franse minister van buitenlandse zaken Robert Schuman de basis voor de Europese samenwerking. Op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog sprak hij uit, dat samenwerking het enige antwoord was op het wapengekletter in het zo door oorlog geteisterde Europese continent. Deze Schuman-Verklaring was het begin van de verzoening tussen Frankrijk en Duitsland.

Duitsland en Frankrijk werken nu al meer dan een halve eeuw vredig met elkaar samen binnen de Europese Unie. Europa is uitgegroeid tot een wereldspeler, die zich onderscheidt van andere supermachten door als ‘softpower’ juist niet voor wapens maar voor de kracht van het woord te kiezen. Met trots mogen wij ons daarom een ‘unie van waarden’ noemen.

Onder druk

Maar anno 2015 lijkt Europa als waardengemeenschap steeds meer onder druk te staan. Het is goed dat we vrede nu als ‘gewoon’ ervaren. Maar die hard bevochten waardengemeenschap mag geen vanzelfsprekendheid worden. Als we niet oppassen zullen de pilaren van de democratie, rechtsstaat, mensenrechten en fundamentele vrijheden langzaam wegglijden.

Zo staan in mijn geboorteland Hongarije fundamentele vrijheden zwaar onder druk. Premier Viktor Orban heeft het opnieuw invoeren van de doodstraf op de agenda gezet. Slowaken gingen onlangs naar de stembus om zich uit te spreken over een beperking van homorechten. Deze anti-LGBT koers wint helaas ook in andere Europese landen aan steun. Discriminatie en uitsluiting van minderheden, waaronder LGBT maar ook Roma, is nog steeds aan de orde van de dag. En het weer groeiende anti-semitisme en islamofobie in Europa baren terecht tot grote zorgen.

Onze houding tegenover immigranten doet het ergste vrezen. Zo houdt men in Spanje met politiegeweld immigranten tegen zodat men geen gebruik kan maken van hun recht om een asielaanvraag in te dienen. Vorig jaar verloren veertien immigranten het leven toen ze zo door bruut geweld van Guardia Civil werden tegengehouden.

Verharde toon

Dit druist volledig in tegen Europese en Internationale mensenrechtenverdragen. Ook in Nederland en Brussel verhardt de toon van het debat over de toenemende vluchtelingenstroom naar Europa. De maatregelen die de EU neemt tegen de mensensmokkel via de Middellandse Zee zijn een eerste stap in de goede richting. Maar ze gaan nog lang niet ver genoeg om de veiligheid en de rechten van vluchtelingen te waarborgen. We zijn op weg naar een harteloos Fort Europa.

We moeten dus waakzaam zijn. We moeten waken voor referenda, wetsvoorstellen en populistische uitspraken, die appelleren aan onderbuik gevoelens, maar onverenigbaar zijn met onze Europese normen en waarden. Ook 65 jaar na de oprichting van de Europese Unie moeten we blijven vechten voor het behoud van deze waardengemeenschap. Niet met wapens, maar door met elkaar in gesprek te gaan. Ik zou iedereen willen vragen om hier op 9 mei even kort bij stil te staan. Met of zonder slingers in huis.

Cc-foto: Minalegend / Tristam Sparks