Spreektekst begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2015 - Hoofdinhoud

Spreektekst begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2015

26 november 2014

Voorzitter,

Hoe kunnen we zorgen dat we drempels wegnemen voor ondernemers zodat zij weer banen durven te creëren?

Daar gaat het de VVD om bij deze begroting. Want de drempels voor werkgevers zijn hoog, ook in internationaal verband.

• 1) 

  Zo betalen werkgevers per jaar 25 miljard aan ziekte en arbeidsongeschiktheid voor hun werknemers en voormalige werknemers.

2)Zo is de gemiddelde duur van loondoorbetaling bij ziekte 2 jaar, terwijl dit gemiddeld in Europa 6 weken is.

Nederland loopt dus volledig uit de pas met andere landen.

• 3) 

  Werkgevers in Nederland betalen voor het inkomen van hun werknemers. Ook als zij, buiten het werk om,

na een ongeval door paragliden of bungyjumpen niet kunnen werken.

In welk ander land ligt er zoveel risico op het bordje van de ondernemer?

Voorzitter,

Laatst sprak ik warme bakker Stijnman, al 90 jaar een begrip in Oudewater. Het afgelopen jaar werd één van zijn 4 werknemers, de banketbakker, gemeen onderuit getrapt op het voetbalveld. Hij had een dubbele beenbreuk en kon drie maanden niet meer werken. Bakker Stijnman vond het in de eerste plaats natuurlijk heel vervelend voor zijn werknemer. Maar, wat betekent zo’n ongeval nu voor deze kleine ondernemer en zijn familiebakkerij?

Zijn werknemer was drie maanden uit de roulatie en dus moest Norbert Stijnman zelf het banket erbij doen, dus dubbele diensten draaien, een grote belasting.

Het inhuren van een vervanger was moeilijk en te duur. En dan nog de verdubbeling van de premie die hij voor zijn kiezen kreeg. Een jaar na het ongeval is de premie voor de verzuimverzekering voor zijn vier werknemers verdubbeld, met 1.700 euro naar 3.400 euro. Hij zal heel wat appelflappen en halfjes bruin moeten verkopen voor hij dat heeft terugverdiend.

Het verhaal van deze kleine ondernemer is toonaangevend voor wat we horen van veel andere ondernemers in dit land. Ondernemers die aangeven geen mensen meer in dienst te nemen omdat ze bang zijn voor de verantwoordelijkheden en risico’s die daarmee samen hangen.

Herkent de minister deze problemen die ik hier schets?

We zullen ondernemers moeten verleiden om toch die stap te nemen, de risico’s aan te gaan en van ondernemer ook werkgever worden. Zodat ze weer banen durven te creëren. Is de minister het met mij eens dat op dit punt een brede visie van het Kabinet hard nodig is?

Voorzitter,

35 jaar geleden nog lagen alle risico’s voor ziekte en arbeidsongeschiktheid bij de overheid. Bij nadering van 1 miljoen WAO-ers en een ziekteverzuim van 10%, sprak Lubbers de woorden: Nederland is ziek. Toen zijn opeenvolgende kabinetten gestart om de verantwoordelijkheid voor ziekte en arbeidsongeschiktheid steeds meer te leggen bij de werkgever. En met succes. Werkgevers hebben heel goed werk geleverd in het terugdringen van verzuim.

Maar nu wordt het teveel. Mensen worden steeds ouder en er zijn steeds meer chronisch zieken.

Werkgevers zijn verantwoordelijk voor veel waar ze zelf geen invloed op hebben.

Ze hebben het gevoel dat de balans is doorgeslagen. Het ziekteverzuim is de laatste decennia weliswaar gedaald naar 3,9%, maar Europees gezien is dat nog heel hoog.

Voorzitter,

Ik zei het al in het begin van mijn betoog. In Europa is het gemiddelde van loondoorbetaling bij ziekte 6 weken. In Nederland is dat twee jaar. Dat moet toch beter kunnen. Wat kunnen we in dit kader leren van de landen om ons heen?

Het lijkt er op dat zij, beter inzetten op re-integratie. Ze betalen minder lang door en hebben ook nog een minder hoog ziekteverzuim.

De ABU geeft aan naar een half jaar loondoorbetaling bij ziekte te willen. De VVD stelt een jaar voor.

Volgens het Verbond van Verzekeraars zou dit 20% verlaging van de verzekeringspremies opleveren.

Kan de minister onderzoeken of dit klopt?

En als dit klopt, is de minister dan bereid de periode van loondoorbetaling terug te brengen tot een jaar?

Graag een reactie.

Van werknemers horen we dat er lang met hen wordt gesold, dat ze soms maanden thuiszitten zonder perspectief om bij een ander aan het werk te gaan, terwijl ze weten dat dit bij de eigen werkgever niet meer gaat lukken. In de Wet Poortwachter staat nu dat je pas vanaf het tweede jaar naar een andere werkgever mag.

Arbodiensten en verzuimbegeleiders geven in gesprekken met de kamercommissie aan dat in de eerste zes weken vaak al duidelijk is of een zieke werknemer snel weer bij zijn huidige werkgever aan de slag kan. Waarom maken we het beleid niet zo, dat mensen weer aan de slag gaan waar ze dat kunnen?

Voorzitter,

We zien nu dat werkgevers de risico’s voor arbeidsongeschiktheid niet overzien. Het hybride systeem is ingewikkeld, de risico’s op zowel vast als flex zijn niet in te schatten en het merendeel van de werkgevers is het overzicht kwijt.

De meeste werkgevers kiezen voor het korte-termijn-voordeel van lage instappremies bij het UWV. Op lange termijn betalen ze hun risico dubbel en dwars terug.

In het rondetafelgesprek over beroepsziekten hoorden wij van hoogleraren, een actuaris en verzekeraars dat het systeem zoals we dit nu hebben op de lange termijn niet zal werken. Het UWV re-integreert niet goed, en de kosten van arbeidsongeschiktheid zullen alleen maar oplopen voor de werkgever.

Daarom is nu het moment om na te denken wat we dan moeten.

Voorzitter,

Wat dat betekent voor werknemers, daar kom ik zo op, eerst even terug naar de werkgever.

In het onderzoek van TNO geven werknemers aan dat 70% van hun ziekte een oorzaak heeft die buiten het werk ligt. CBS geeft deze week aan dat maar een kwart van het verzuim met werk te maken heeft.

In 2001 is in de sociale nota door PvdA-voorganger Vermeend een studie verricht naar de gevolgen van het introduceren van het onderscheid tussen risque social en professionel. De conclusie van Vermeend was positief. In de brede heroverweging van 2010 onder leiding van PvdA-minister Bos van Financiën is dit onderscheid ook aan bod gekomen.

Het zou leiden tot positieve gevolgen voor de werkgelegenheid. En daar is het de VVD om te doen: meer banen.

De VVD vraagt de minister om de mogelijkheden van een stelselherziening te onderzoeken, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen beroepsrisico’s en overige risico’s op ziekte en arbeidsongeschiktheid.

En dan de werknemer. Voor de VVD staat voorop dat als je ziek bent, je je inkomen houdt.

De vraag is alleen hoe we dat in de toekomst gaan organiseren. Want we moeten werknemers voorbereiden op de dynamische wereld waarin we leven.

Want de realiteit is: een baan is niet langer voor het leven, het leven is vol banen.

Mensen moeten soepel kunnen overstappen van baan naar baan, collectiviteiten moeten hier geen belemmering voor zijn. Werknemers moeten hun verzekeringen zelf kunnen kiezen en meenemen.

We zien dat mensen zich nu soms langer ziek melden dan nodig is, of hersteld zijn na een langdurige ziekte, maar niet dat duwtje in de rug krijgen om aan het werk te gaan.

Als we hen zelf daar meer toe in staat stellen, zullen ze die kans pakken.

Voorzitter,

Alleen als je volledig en duurzaam arbeidsongeschikt bent, is werken aan je re-integratie niet aan de orde. Mensen van wie wel verwacht wordt dat ze weer aan het werk kunnen, hebben de plicht te werken aan re-integratie zodra ze dat kunnen. Dat hebben we met elkaar zo afgesproken en in de wet vastgelegd.

In de praktijk zien we dat van de werkhervatting bij deze groep mensen nog te weinig terecht komt.

Daar hebben we vragen over.

Uit onderzoek van APE blijkt dat maar een kwart van de WGA-ers eenmaal is herbeoordeeld na 2006.

Van het rondetafelgesprek met de vaste commissie herinner ik me het verhaal van Jan, die 20 jaar geleden ooit overspannen is geraakt als leraar, en toen arbeidsongeschikt is geworden. In al die jaren heeft niemand meer naar hem omgekeken. En over 6 jaar gaat hij met pensioen.

Het kan niet zo zijn dat we mensen 26 jaar lang aan de kant laten staan.

In mijn initiatief Activering uit arbeidsongeschiktheid stel ik voor om mensen vaker te herbeoordelen.

Waarom worden mensen alleen herbeoordeeld als ze zelf aangeven zich beter te voelen of als hun voormalige werkgever dit doet? Waarom beoordeelt het UWV niet uit eigen beweging? Voor de VVD is van belang dat er regelmatig wordt herbeoordeeld, (desnoods) voorbereid door een onafhankelijke arts op kosten van de werkgever. Graag een reactie van de minister.

We hebben in Nederland met elkaar afgesproken dat je gaat werken aan je re-integratie zodra je kunt. Dat betekent dat je eerst werkt aan je herstel, en dan een werkritme opbouwt.

Het UWV controleert of je aan je verplichtingen voldoet.

Als je met een WGA-uitkering in het buitenland gaat wonen, is dit erg lastig. Het UWV stuurt vragenlijsten om te informeren naar het herstel en biedt in sommige gevallen zelfs vliegtickets aan om iemand hierheen te halen voor beoordeling.

Ondertussen betaalt de voormalig werkgever de uitkering gewoon door.

Voorzitter, dat kan natuurlijk niet. De VVD vindt: met een WGA-uitkering werk je hier, in Nederland aan je herstel.

Aan de minister vraag ik of hij deze weeffout in de wet WIA wil herstellen.

Tot slot, voorzitter,

Morgen is het Thanksgiving. Dit is de Amerikaanse hervormde traditie van het tonen van dankbaarheid voor de oogst die je is gegeven. In dat kader wil ik graag even stilstaan wat we wel hebben in Nederland.

We mogen dankbaar zijn voor de sociale zekerheid die er is voor iedereen die leeft in Nederland.

Kinderbijslag, ANW, WIA, WW, AOW en bijstand. Vele landen kennen die zekerheden niet. Daar moeten we zuinig op zijn. En het is aan ons in openheid met elkaar te bespreken wat we eraan kunnen bijdragen om deze zekerheden te behouden. Zodat ook onze kinderen en kleinkinderen trots zijn dat er in Nederland ondersteuning is voor hen, die niet kunnen werken. Dat is waar we dankbaar voor zijn op 27 november!