Speech bijeenkomst OV zonder oogkleppen - Hoofdinhoud
Het OV in de toekomst.
Het reizen van deur tot deur, het reizen op maat, dmv verschillende modaliteiten is nog niet voor elkaar. Nog niet zeg ik nadrukkelijk, want dit is wel mijn toekomstdroom. En daar wil het vandaag met u over hebben. De toekomst van het openbaar vervoer.
In mijn optiek is het OV in de toekomst van twee dingen afhankelijk. Namelijk;
de keuzes en de aansturing door de overheid en daarbij de ruimte die de markt of uitvoerende partijen krijgen om bij te sturen in de reizigersstromen en het toepassen van innovatieve producten.
En twee, de ontwikkelingen en de snelheid van die ontwikkelingen in de techniek.
Om met het eerste punt te beginnen, de aansturing door de overheid.
Een belangrijke voorwaarde hierbij is de manier waarop de overheid nieuwe innovatieve producten toe laat in de concessies die worden afgesloten met de OV bedrijven. Tenslotte is de overheid de vragende partij. Als je tot op de millimeter gaat voorschrijven wat bedrijven moeten doen, dan wordt er niet geïnnoveerd want er is geen prikkel voor de marktpartijen. Dit vergt een omslag in denken en aanbesteden. OV bedrijven moeten dus afgerekend worden op het resultaat en opbrengstverantwoordelijk worden. Ze hoeven in feite maar op een ding te worden afgerekend en dat is het aantal reizigers. Als die afrekening erin zit gaan ov bedrijven klantgericht denken, voor zover ze dat uiteraard nog niet doen. Iedere vervoerder zal zeggen dat de reiziger centraal staat.
Voorts moet er ruimte zijn voor verandering. Verandering van de inzet van materieel. Dit is tweeërlei, de inzet van de hoeveelheid materieel en het materieel zelf. Een vervoerder moet kunnen blijven inspringen op ontwikkelingen. Veranderingen binnen het concessiegebied bijvoorbeeld als het gaat om reizigersstromen. Als er ergens een stroom reizigers om wat voor reden dan ook uitdunt, bijvoorbeeld in krimpgebieden, dan moet je materieel elders kunnen inzetten waar dat wel nodig is.
Daarnaast moet een vervoerder kunnen inspringen op nieuwe, innovatieve ontwikkelingen en gaandeweg de concessie aan materieelvervanging kunnen doen. Ik zie nu vaak dat er aan het begin van de concessieperiode nieuwe bussen worden gekocht waar vervolgens 10 jaar mee wordt gereden, dat is de duur van de concessie. De tussen aanhalingstekens oude bussen, worden verkocht aan het buitenland terwijl ze misschien best nog een tijdje mee hadden gekund. Het moment om ander materieel te kopen valt hiermee samen met het moment waarop de nieuwe concessie van start gaat ipv het moment waarop het materieel afgeschreven is, of wanneer er nieuwe bussen op markt komen. Hier is sprake van kapitaalvernietiging en hier zijn dan ook enorm besparingen mogelijk. Ik heb me laten vertellen door deskundigen dat hier zo'n 23% bespaart kan worden. Het hangt dan ook af van de wijze van aanbesteden en welke eisen de concessiegever opneemt in de concessie.
Want de ontwikkelingen gaan bijzonder snel.
Kijk maar naar de telefonie hoe razend snel dat is gegaan. In het jaar 2000 kocht ik mijn eerste mobieltje. Nu hebben heel veel mensen een Iphone. Een Iphone biedt ontelbare mogelijkheden en je zou haast vergeten dat je er ook nog mee kunt bellen. Het is een fototoestel, computer, wekker en alle recepten van de AH kun je er in vinden. Zelfs de recepten en de aanbiedingen die jij lekker vindt.
Sinds vorige week is daar in Nederland nog een app aan toe gevoegd, en dat is de touch en travel app. Arriva heeft de primeur. Het systeem bestaat overigens al in Duitsland en Rusland. Met de app kun je in- en uitchecken bij Arriva. Je hebt dan geen ov-chipkaart meer nodig en het systeem staat toe dat je achteraf de rekening betaalt. Met de huidige ov-chipkaart moet je nog prepaid betalen en is er geen sprake van single-check-in-check-out op een traject waarbij je gebruik maakt van verschillende vervoerders. Voor we het weten is de huidige ov-chipkaart achterhaald. In Korea is het zelfs al zo dat je verschillende diensten op je telefoonapp kunt afnemen. Als je de metro instapt kun je door touch en travel op een wand, die eruit ziet als de schappen in een winkel, producten aanklikken die even later bij je thuis worden bezorgd. Het klinkt futuristisch maar het is allemaal al mogelijk.
Met de CU heeft de VVD gepleit voor het openbreken van de ov-chipkaartmarkt voor meerdere aanbieders ipv alleen de vervoerders.
Vergelijk dit nu maar eens met de telefoniemarkt. Hier is ook sprake van roaming tussen verschillende providers. Zelfs tussen binnen- en buitenland. En in de telefoniemarkt is het heel gewoon dat je achteraf de rekening krijgt. Dit kan ook met de ov-chipkaart. We staan nog maar aan het begin van de ontwikkelingen.
Dan het openbaar vervoer zelf. Hoe gaat dit er in de toekomst uit zien?
In mijn visie zal het steeds meer gaan om vervoer op maat. Kent iedereen de Green Wheels? Dat is een auto op aanvraag. In Amsterdam hebben ze ook een prachtig systeem dat is de elektrische auto die op verschillende plekken in de stad verkrijgbaar is op reservering. Op je telefoon kun je zien waar de dichtst bij zijnde auto geparkeerd staat. Minister Schultz was een paar weken geleden in Amsterdam op de zuidas bij de introductie van de nieuwe soort Green Wheels: een auto op bestelling. Een zakelijke dienstverlener heeft voor zijn personeel prachtige audi's aangeschaft waaraan je niet kunt zien dat het een leenauto is. Je rijdt er in als ware het je eigen auto. Met een reserveringsaanvraag kun je gebruik maken van deze leenauto. Voor de ijdele mens, een prima oplossing.
De grote reizigersstromen zullen natuurlijk met grote treinen worden vervoerd. In krimpgebieden en het eerste of het laatste stuk van de reis is er steeds meer sprake van maatwerk. In de krimpgebieden kennen ze het zogeheten belbussysteem. De grote, ouderwetse bussen vervoerden op een zeker moment geen reizigers meer, maar warme lucht. Nu kun je een vervoerder bellen en een kleine bus brengt je precies waar je moet zijn.
Het duurt niet lang meer of we raadplegen op onze iphone een app hoe onze reis er uit gaat zien. Het is nu nog zo dat je via verschillende informatiekanalen, bijvoorbeeld 9292 of de NS reisplanner kunnen zien hoe we met het openbaar vervoer moeten reizen als we van A naar B moeten. We zijn nog maar een stap verwijderd van het introduceren van de leenauto in dit systeem. De routeplanner rekent ook de drukte op de weg mee, en zoekt ook uit waar nog een parkeerplekje te krijgen is. Het parkeerplekje kan zelfs worden gereserveerd. Wie weet komt de witte fiets ook weer op de proppen.
Met deze maatwerksystematiek zorg je er ook voor dat het openbaar vervoer, we kunnen daar dan bijna niet meer van spreken, maar het totale vervoer betaalbaar blijft. Voor grote reizigersstromen is er de trein. Als het gaat om dunne vervoersstromen of het eerste of laatste stuk van de reis moet er ruimte zijn voor maatwerk. De belbus, de auto op aanvraag, staan om de hoek. En dit alles met een app op de mobiele telefoon die je reis voor je plant en een app die er voor zorgt dat je in en uitcheckt en keurig de rekening thuis krijgt bezorgd. Het lijkt futuristisch maar het bestaat al.
Daarom is het ook zo belangrijk dat je bij het aanbesteden van je ov rekening houdt met flexibele contracten, en ruimte voor veranderingen en innovatie. De wereld en de stand van de techniek staan niet stil. We moeten dan ook mee bewegen en niet alles in tienjarige concessies dicht timmeren. Eisen aan materieel en punctualiteit moeten niet vast gegoten worden in beton, net als wellicht de eindtermijnen van een concessie. Als een andere vervoerder een beter voorstel heeft moet hij na een aantal jaren kunnen inbreken in de concessie. Dat scherpt de concessiehouder. Wel moet er ook een oplossing komen voor het bestaande materieel want dat gaat verplicht mee over. Net als het personeel. Er valt hier nog een wereld te winnen. Dit is wat ik u vanmiddag ter overpeinzing wilde mee geven.