Zimbabwe: De grond zit vol met diamanten, maar de schatkist blijft leeg - Hoofdinhoud
Europarlementariër Judith Sargentini was afgelopen week op werkbezoek in Zuid-Afrika en reisde door naar Zimbabwe. Ze blogt over haar bezoek.
Zimbabwe heeft enorme rijkdom in de grond: diamanten, platina, chroom, tantalium. Het schijnt dat het land de grootste voorraad diamanten ter wereld heeft. Die rijkdom is pas een jaar of zeven geleden ontdekt. Maar wie verdient er aan de verkoop van die grondstoffen? De schatkist van Zimbabwe is leeg. Het land houdt zijn hand op bij westerse landen (imperialisten en sodomieten, volgens president Mugabe) en bij de Verenigde Naties voor geld om de verkiezingen te kunnen betalen. In augustus moet bij de Victoriawatervallen een VN-conferentie over toerisme plaatsvinden. Ook het geld om de conferentiehal te bouwen is nog niet gevonden.
Gereguleerde diamanthandel en toch ondoorzichtig
Er zijn enkele internationale diamantbedrijven actief in Marange, een gebied in Mutare-West, een provincie van Zimbabwe. De diamanthandel is een zeer gereguleerde handel. Iedere steen wordt gecertificeerd volgens de regels van het Kimberleyproces. De overheid ziet toe op de export en kan daarmee mooi exportbelasting heffen. De minister van Financiën zou dus precies moeten weten hoeveel geld hij in zijn schatkist kan verwachten. Maar, helaas, zo werkt het niet in Zimbabwe. De minister van Financiën is van de MDC en de minister van Mijnbouw is van Zanu-PF, dus die zullen elkaar niet wijzer maken. Zanu-PF en het leger proberen de handel in diamanten zo ondoorzichtig mogelijk te houden, zodat er flink veel geld aan de strijkstok kan blijven hangen.
Deze week bereikten het Europees Parlement en de Europese ministers eindelijk overeenstemming over Europese wetgeving die mijnbouwbedrijven dwingt om zelf te rapporteren over hun betalingen aan overheden. Dat helpt Zimbabwe om transparanter en minder corrupt te worden. Maar helaas geld de wet alleen voor bedrijven met Europese aandeelhouders en dus niet voor Chinezen die ook in Afrika actief zijn.
Geen pottenkijkers
Het leger en de diamantbedrijven willen geen pottenkijkers in Marange. De regio is zeer goed beveiligd, en het duurde daarom wel even voordat er (in 2010) berichten over grootscheepse mensenrechtenschendingen naar buiten kwamen. Het ging om geweld tegen de lokale bevolking en om gedwongen verhuizingen. Mensen die bovenop de diamanten woonden, raakten al hun bezittingen en landbouwgrond kwijt. De internationale samenleving reageerde uiteindelijk en verbood in 2011 en 2012 een tijdje de handel in diamanten uit Marange. Dat gaf enige verlichting voor de bevolking. Er werden nette huisjes gebouwd, en het leger ging zich wat beter gedragen. Ondertussen is de handel in diamanten uit Zimbabwe weer bijna helemaal vrijgegeven. De internationale waarnemers zijn weg.
In Harare ontmoette ik drie activisten die zich inzetten voor transparante mijnbouw, waaronder Farai Maguwu. Ik vroeg hun of de situatie in Marange veilig was en of de minister van Financiën ondertussen zijn begroting op orde kon brengen met de opbrengst van diamanten. Nee, vertelden zij. De minister van Financiën moet van buitenlandse onderzoekers horen hoeveel diamanten er verhandeld worden, want de Mijnbouwminiser zegt nog steeds niets. En over de mensenrechten zei een lokale activiste het volgende: “We hielden altijd bijeenkomsten met de dorpsbewoners onder een boom. Maar toen hakte het leger de boom om en nu kunnen we elkaar er niet meer onder ontmoeten.”