Blog Skipr: Hoe weet politicus wat kiezer wil? - Hoofdinhoud

Als de zorg privaat gefinancierd zou worden in plaats via de verplichte zorgpremies, beslissen mensen zelf over de hoogte van de uitgaven die zij willen doen voor een zorgverzekering. Sommigen willen dan een beperkte dekking met een lagere premie, anderen een uitgebreide dekking met een hogere premie en een aantal mensen zal wellicht helemaal geen zorgverzekering willen. In ons stelsel van collectieve zorgverzekeringen moeten politici echter deze besluiten nemen. De vraag is hoe de politicus weet wat de kiezer wil.

Ongezond gedrag bestraffen

Bij een recent opinieonderzoek van TNS NIPO konden geënquêteerde aangeven waarop de overheid in de zorg het beste zou kunnen bezuinigen. Er was maar een maatregel die kon rekenen op een meerderheid: bijna 60 procent van de ondervraagden wil ongezond gedrag bestraffen. Andere opties, zoals verkleining van het basispakket, hogere eigen bijdragen en mensen zelf meer laten betalen voor de huisarts, kregen slechts beperkte steun. Maar het bestraffen van ongezond gedrag leidt paradoxaal genoeg niet tot lagere zorguitgaven.

Paradox

De paradox: de meeste zorgkosten worden in iemands laatste levensjaar gemaakt, wat daardoor liefst vijftien keer duurder is dan eerdere levensjaren. Door preventie leeft men dan wel langer, maar de hoge kosten worden hoe dan ook alsnog gemaakt. Ook mensen die gezond leven, worden uiteindelijk ziek en gaan dood. Het afstraffen van ongezond bedrag leidt wel tot gezondheidswinst, maar anders dan de geënquêteerden denken niet tot lagere zorgkosten. Er is dus in het opinieonderzoek alleen een meerderheid voor een bezuinigingsmaatregel die nu net geen geld oplevert.

Niet extra betalen

In dezelfde enquête zegt maar 34 procent van de mensen meer te willen betalen voor goede zorg voor zichzelf. Nog minder mensen zijn bereid meer te betalen voor de zorg van anderen. Een meerderheid van de mensen wil dus niet extra betalen, niet voor zichzelf en niet voor anderen maar tegelijkertijd ook niet bezuinigen. Dit gaat niet samen. Niet bezuinigen op de zorg betekent dat de uitgaven zullen stijgen. En dat betekent meer zorgpremie betalen.

Tegenstrijdige antwoorden

Dit roept de vraag op waarom mensen tegenstrijdige antwoorden geven. Wellicht is het zo dat veel kiezers vooral letten op de nadelige gevolgen van bezuinigingen en zich niet of nauwelijks realiseren dat niet bezuinigen een verhoging van premies betekent. Echter, zodra de kiezer merkt dat de premies worden verhoogd, is het land te klein. Denk aan het premieoproer dat uitbrak na de presentatie van het regeerakkoord afgelopen najaar waarin een nieuwe inkomensafhankelijke zorgpremie was opgenomen.

Transparantie

Als transparant wordt wat de zorg precies kost, laten mensen van zich horen. Op dit terrein is nog een wereld te winnen, is mijn ervaring. Regelmatig vraag ik in zaaltjes aan mensen: ”Wat betaalt u aan de zorg?” Vaak krijg ik dan als antwoord: ”100 euro per maand”. Als ik dan voorreken dat we met zijn allen via de premie 65 miljard euro per jaar betalen aan zorg, en als we dat delen door 16 miljoen Nederlanders, we gemiddeld zo’n 4000 euro per persoon inclusief kinderen betalen, (”Maar kinderen zijn toch gratis verzekerd?”, hoor ik mensen in de zaal denken,) is men verrast. Mensen weten nauwelijks dat ze via hun loonstrook zorgpremie betalen. En ook op mijn vraag wat een ziekenhuisopname gemiddeld kost, blijft het angstvallig stil. Bijna niemand ziet ooit een ziekenhuisrekening.

Inzicht in kosten zorg

Als we willen dat kiezers een consistent standpunt innemen over de zorg, is het zaak dat we ze inzicht geven in de kosten van de zorg. Dat is recent weer eens bepleit door de Raad voor de Volksgezondheid & Zorg in het rapport ”Het belang van wederkerigheid …solidariteit gaat niet vanzelf.” De RVZ betoogt in dat rapport dat de premieheffing een onpersoonlijk karakter heeft, dat een groot deel van de premiebetaling onzichtbaar is en dat de bezuinigingen op andere overheidstaken die nodig zijn om de stijgende zorgkosten te betalen, zich ontrekken aan het oog van de premiebetaler.

Inzicht door zorgverzekeraar

De minister van VWS heeft op verzoek van de VVD al gezegd dat ze wil dat verzekerden een overzicht krijgen van hun zorgverzekeraar van hun gemaakt zorgkosten. Nu de verzekerden nog inzicht verschaffen in het werkelijke bedrag dat ze aan zorgpremie betalen en wellicht is het dan afgelopen met tegenstrijdige antwoorden van kiezers.

Anne Mulder

VVD Tweede Kamerlid