Stresstest banken - Hoofdinhoud

Een stresstest is een manier om een bankencrisis in de toekomst te voorkomen. De EU-leiders i hebben op 17 juni 2010 ingestemd met een voorstel om voor grote financiële instellingen de uitkomst te publiceren van een test die de financiële 'gezondheid' van de instellingen moet bepalen. De openbaarmaking van de financiële situatie van de banken moet zorgen voor meer vertrouwen in de instellingen, en banken die slecht presteren bewegen om hervormingen door te voeren.

Een stresstest zou men kunnen zien als een 'rampenoefening' voor banken. Er wordt een mogelijk scenario geschetst waarin bijvoorbeeld de huizenprijzen sterk dalen, de werkloosheid oploopt, de economie stagneert, de beurzen instorten of landen hun schulden niet meer afbetalen. Banken moeten voor dergelijke situaties genoeg buffers achter de hand hebben, zodat nationale overheden ze niet hoeven te redden met miljoenen of zelfs miljarden aan belastinggeld.

In de Europese Unie werden in 2010 en 2011 stresstests uitgevoerd door de Europese Bankenautoriteit i (EBA) in opdracht van de Europese Commissie i. In 2013 en 2014 voerde de Europese Centrale Bank stresstests uit bij de 130 grootste Europese banken. Eind oktober 2014 werden de uitkomsten daarvan bekendgemaakt. 25 banken waren op dat moment nog te zwak om een nieuwe crisis te doorstaan. De uitkomsten van de stresstests die de EBA in 2016 en 2018 uitvoerde, gaven beduidend positievere resultaten. De stresstest van 2020 werd vanwege de coronacrisis een jaar uitgesteld. De test die vervolgens in 2021 plaatsvond, liet zien dat het effect van de verbeteringen van de afgelopen jaren in het geval van een macro-economisch negatief scenario teniet zouden worden gedaan.

Systeembanken

Aan de Europese stresstest deden alleen zogenoemde systeembanken mee. Dit zijn banken die door hun omvang feitelijk niet failliet mogen gaan. Zou dat toch gebeuren, dan vormt dat een direct risico voor het financiële systeem als geheel. In Nederland worden Rabobank, ING, ABN Amro en SNS tot deze groep gerekend. ABN Amro is in 2008 genationaliseerd door de Nederlandse overheid om een faillissement te voorkomen. In februari 2013 volgde de nationalisatie van SNS Reaal.

Beoordeling

Bij een stresstest wordt de zogenaamde Tier 1-ratio of kapitaalratio bepaald. Dit is de verhouding tussen het eigen vermogen van de bank en de waarde van risicovolle leningen die de bank heeft uitstaan. In de stresstest van juli 2011 moesten banken minstens vijf procent van de waarde van hun risicovolle leningen zelf in kas hebben.

De lidstaten van de eurozone kwamen in 2013 overeen dat het toezicht op de Europese bankensector voor een deel overgeheveld wordt naar de Europese Centrale Bank i. Vanaf november 2014 heeft de ECB de verantwoordelijkheid voor het toezicht op de 120 grootste banken in de eurozone overgenomen van de nationale toezichthouders. Het was de eerste stap naar een bankenunie i.

Banken moeten nu een kapitaalbuffer hebben van ten minste acht procent. In de nieuwe stresstest wordt een risico-analyse gemaakt van alle bezittingen van een bank aan de hand van een aantal scenario's. De banken moeten na de stresstest meer dan 5,5 procent van hun kapitaal als buffer overhouden.

Gezakt

Wanneer een bank zakt voor de stresstest, betekent dit dat de kapitaalbuffers moeten worden aangevuld. Een bank kan dat zelf realiseren door bijvoorbeeld onderdelen te verkopen of door geld op te halen op de kapitaalmarkt. Wanneer dit niet of onvoldoende lukt, zullen overheden bijspringen. Dat laatste ligt erg gevoelig om een aantal redenen: er is belastinggeld mee gemoeid, het wordt gezien als 'beloning voor slecht gedrag' en tot slot ondermijnt staatssteun de concurrentie tussen banken.