De Griekse muur - Hoofdinhoud

Het blijft opvallend stil bij het nieuws dat Griekenland zijn oostgrens gaat afsluiten met een muur, om zo illegale migratie tegen te houden. Net zo stil als de lidstaten waren toen Italië besloot zijn verantwoordelijkheid voor asielzoekers over te doen aan Libië voor 5 miljard euro per jaar. Als je goed luisterde kon je zelfs het zachtjes prevelen van dankwoordjes opvangen. Immers, hoe minder migranten en asielzoekers in de Zuidelijke lidstaten, hoe minder kans op asielaanvragen en illegale migranten in Noord-Europa. Patrouilleboten, muren, overname overeenkomsten, ze illustreren de onmacht om migratiestromen te beïnvloeden en de onwil van de Europese Unie om verantwoordelijkheid te nemen voor mensen die instabiele en gevaarlijke regio's ontvluchten. Dat laten we liever aan onze buurlanden over, sterker: of die landen bescherming bieden, maakt ons niet uit. De Europese politiek is gericht op afschuiven van mensen, zonder aandacht voor de consequenties daarvan. Het wordt tijd dat migratiepolitiek als een onderdeel van het Europese mensenrechtenbeleid wordt behandeld.

Gelukkig is het niet iedereen een zorg. Elke eerste zondag van de maand waakt een groep burgers bij het uitzetcentrum bij de luchthaven van Rotterdam. Vorige maand was ik te gast. Hieronder het praatje dat ik bij die gelegenheid heb gehouden.

Uitgesproken bij de wake tegen het uitzetbeleid, Rotterdam, 5 december 2010

Elke eerste zondag van de maand houdt een groep trouwe critici van het uitzetbeleid een wake bij het uitzetcentrum in Rotterdam. Zo ook op Sinterklaasavond. Tineke Strik was aanwezig om als gastspreker de demonstranten een hart onder riem te steken. Ook ging ze in op de vraag of Europa bescherming kan bieden aan illegale migranten of juist niet.

U heeft het opgebracht om de sneeuwpret en sinterklaasfeesten even op te schorten, om uw kritiek op het Nederlandse detentiebeleid een gezicht te geven. De organisatie had me al laten weten dat slecht weer meestal goed is voor een hoge opkomst, en dat tekent uw motivatie. Hoe grimmiger het weer, hoe genoeglijker de huiskamers, en hoe zwaarder het dan is in de cel. Voor illegalen zullen de omstandigheden nog een stuk grimmiger worden als het aan dit kabinet ligt. Het heeft de oorlog verklaard aan ongedocumenteerden en het zal migranten nog vaker illegaal maken. Bovendien zal iemand die hier verblijft zonder papieren, nooit meer een verblijfsvergunning kunnen krijgen. De strafbaarstelling van illegaal verblijf en de intensivering van het vreemdelingentoezicht voorspellen een grimmig klimaat en zullen onrust en onzekerheid creëren. Deels is de taal van dit kabinet retoriek, maar het maakt mensen wel banger, waardoor ze zich nog onzichtbaarder zullen maken. Ik hoop van harte dat gemeenten mensen in de illegaliteit niet de rug toekeren, maar juist zij aan zij met particuliere bewegingen er borg voor staan dat iedereen in Nederland een menswaardige behandeling toekomt.

Beschermt Europa ons nu tegen deze kabinetsvoornemens? We zien het bij de gezinsmigratie en bij de asielbeleid, dat de regering veel snode plannen niet kan uitvoeren omdat ze gebonden zijn aan Europese verplichtingen. Bij het terugkeerbeleid ligt dat wat diffuser. De ministers hebben in Brussel enkele jaren geleden de terugkeerrichtlijn aangenomen, die vanaf de kerst bindend is. Enerzijds verplicht de richtlijn zelfs tot strengere regels. Zo geldt er voor mensen die worden uitgezet, een inreisverbod naar alle EU lidstaten van maximaal 5 jaar. Maar Nederland gebruikt de richtlijn ook voor aanscherpingen die niet nodig zijn. Zo wordt een ongewenst verklaring voortaan in alle Schengen lidstaten erkend. Nu word je in Nederland al snel ongewenst verklaard, bijvoorbeeld als je bent uitgeprocedeerd en daarna nog enkele malen wordt aangetroffen. De richtlijn verbiedt om illegalen langer dan 18 maanden te detineren. Dat is natuurlijk vreselijk lang, en we moeten ervoor waken dat dat de nieuwe norm gaat worden.

De richtlijn biedt gelukkig ook bescherming: zo mag vreemdelingendetentie alleen als uiterste middel worden ingezet, gelden er waarborgen voor kwetsbare groepen, en moeten de omstandigheden van vreemdelingendetentie niet erger zijn dan strikt noodzakelijk. De regering kan hierop flink worden aangesproken, want in Nederland hebben

ongedocumenteerden het zwaarder in de cel dan strafrechtelijk veroordeelden. Het parlement moet ervoor zorgen dat Nederland de richtlijn niet misbruikt om strenger te worden dan de richtlijn verplicht. En parlement én advocaten en organisaties moeten de bescherming die de richtlijn biedt, gebruiken om het beleid humaner te maken.

Het terugkeerbeleid leidt steeds vaker niet alleen tot terugkeer, maar vooral tot het weerhouden van migranten om naar Europa toe te reizen. Denk aan het inreisverbod dat ik net noemde, maar ook aan de terugname overeenkomsten. Die sluit de EU met zijn buurlanden, die zich hiermee verplichten om migranten die door hun land naar Europa zijn gereisd, over te nemen. Om zo min mogelijk overnames te krijgen, gaan deze buurlanden hun eigen buitengrenzen beter bewaken. In de nodige asielprocedures aan die buitengrenzen is helaas niet voorzien. En de Europese Unie stelt daar ook geen enkele eisen aan. Het is Europa en Nederland er alleen om te doen dat er geen migranten meer naar hun land reizen. Daarom sluiten ze overeenkomsten met zoveel mogelijk transitlanden, ook degenen die geen enkel mensenrecht serieus nemen. Libië is zo'n land. We weten dat het niet in de haak is wat daar gebeurt (migranten worden in de woestijn achtergelaten of bij de grens neergeschoten), maar we sluiten onze ogen. Frontex, de Europese grensbewaker helpt lidstaten bij de grenscontroles, maar patrouilleert meer en meer voor de kusten van Afrika en Turkije, zodat migranten vanzelf worden teruggedrongen. Migranten, ook de asielzoekers, worden door deze politiek vogelvrij gemaakt.

Deze politiek van afschuiven van verantwoordelijkheid op onze buurlanden, vertoont veel opmerkelijke overeenkomsten met het plan dat Oostenrijk al in 1998 had ontvouwd. Daarbij had Oostenrijk, onder leiding van de omstreden Haider, de wereld opgedeeld in drie ringen: de Europese Unie, een ring daaromheen van bufferstaten en als laatste de landen van herkomst. De bufferstaten moesten Europa beschermen tegen ongewenste immigratie uit de herkomstlanden, en zo tegen de gevolgen van oorlogen en instabiliteit. Gelet op de internationale kritiek op Haiders ideeën over immigratie destijds, is deze gelijkenis wrang te noemen.

Het is te treurig om zo de kerstdagen in te gaan. We moeten op zoek naar lichtpuntjes. U als wakers geeft het goede voorbeeld. U geeft aan onmenselijk beleid niet te accepteren. Ook rechters roepen landen keer op keer tot de orde. Nederland blijkt dan vaak een van de slechtste jongetjes van de klas te zijn. Dit kabinet is geen grote vriend van Europa, maar zal zich toch moeten schikken als het wordt teruggefloten door Europese rechters. Laten we gemeenteraden en colleges oproepen om zich teweer te stellen tegen een inhumane behandeling van mensen zonder papieren. om de noodopvang te blijven steunen en druk uit te oefenen op het kabinet om álle asielzoekers opvang te verlenen. Tenslotte een laatste lichtpuntje: 2 maart zijn de provinciale statenverkiezingen. Alle kiezers hebben dan de kans ervoor te zorgen dat de Eerste Kamer de mensenrechten in ere houdt. Laten we daar zoveel mogelijk mensen warm voor maken!