Blog Nigeria #4 - Hoofdinhoud
Een plechtig kijkende meneer met een ouderwetse bolhoed en een kleurrijk gewaad aan. Om zijn nek een dikke rij plastic kralen. We worden opgewacht door de koning van het dorp. Fantastisch om te zien. Om hem heen zo’n vijftien chiefs. We zitten onder het afdakje bij het 'paleis' te wachten op de plichtplegingen die volgen.
We komen met geschenken en veel gelukwensen uit Nederland. We zijn erg welkom, zo blijkt. Ze willen hun verhaal graag kwijt, want ze zijn heel erg boos. De olielekkages hebben hun traditionele landbouwgrond verwoest en de visvijvers geruïneerd. Shell ruimt niet op en betaalt geen of amper compensatie. Duidelijke taal.
We zijn in Ogoniland. De thuishaven van de vermoorde mensenrechtenactivist Ken Saro Wiwa. Hetzelfde gebied waar ik gisteren met de helikopter van Shell overheen ben gevlogen. Het is een Deltagebied dat met vloed zeewater binnenbrengt en waarbij je bij eb goed kan zien hoe vreselijk veel olie er is achtergebleven. Deze mensen wachten sinds 2003 op het opruimen van hun land door Shell. De schade is enorm. Echt enorm. De rivier is van oever tot oever zwart, en de stukken die bij hoog water blank staan geven bij laagwater een doodse aanblik. Qua omvang is deze ramp groter dan de BP-olieramp van deze zomer.
Iedereen schuift de schuldvraag door. Shell is hoofdschuldige volgens velen; slecht onderhoud aan de pijpleidingen veroorzaken lekkages. Zeker waar. Het is ook waar dat mensen binnen gemeenschappen willens en wetens pijpleidingen kapot maken om illegaal olie af te tappen.
We hebben een afspraak bij de man die bij een Nederlandse rechter een aanklacht tegen Shell heeft ingediend. Zijn land en zijn visvijvers liggen ver weg van de olielekkages, maar bij hem zit alles onder een dikke laag ruwe olie. Hij laat het me zien en de aanblik beneemt me letterlijk de adem. De lucht van ruwe olie slaat op je longen. Bij vloed komt de vervuiling vanuit andere gebieden zijn deel van de delta binnenstromen en bedekt alles onder een laag olie. De man zijn visvijvers waren zijn bron van inkomsten. Zijn kinderen gingen naar school van de opbrengst en veel van de mensen in de gemeenschap zijn afhankelijk van wat hij verdient. Nu is alles weg. Of ik de Nederlandse rechters wil vragen met eigen ogen te komen kijken. Ik beloof dat ik zal doen wat ik kan.
Er zijn veel klachten over de bedrijven die Shell inhuurt om de rotzooi op te ruimen. Shell werkt met onderaannemers die geld krijgen als ze boel hebben opgeruimd. Shell controleert schijnbaar niet of er daadwerkelijk is opgeruimd en de bedrijven ontberen de kennis en de kunde. Veel van de opruimbedrijven zijn op hun beurt ook weer betrokken bij het saboteren van de pijpleidingen om zo contracten voor het opruimen van de rotzooi te krijgen. Daarbij verdienen mensen binnen de overheid en politici veel aan deze hele business.
Ik realiseer me dat ik tijdens het bezoek aan Shell de ene kant gehoord heb, en dat ik hier de andere kant hoor. De waarheid zal ergens in het midden liggen. Maar Shell weet dat de overheid niets doet voor haar mensen en de rotzooi niet zal opruimen, het illegaal aftappen niet zal stoppen. Met die wetenschap zou Shell genereuzer moeten zijn bij het opruimen en het toekennen van schadevergoeding. Ze hebben de knowhow en de apparatuur. Ze hebben in sommige gevallen zelfs de juridische verplichting, maar ze zijn het zeker moreel verplicht.